YÜKSEK LİSANS TEZİ - Çukurova Üniversitesi

Sağlık konusunda oldukça önemli çalışmalar yapan Bloom, Canning ve Sevilla,
bu çalışmalarında da toplumun sağlık düzeyindeki yetersizliklerin etkilerinin en az
makro düzeyde görüldüğü gibi, mikro düzeyde de yoğun bir şekilde yaşandığını iddia
etmişler ve sağlık harcamalarının toplum üzerindeki etkilerini eğitim harcamalarıyla
birlikte değerlendirmişlerdir. Onlara göre ömrün kısalığı, kişilerin aktif olarak
çalışabilme sürelerini düşürerek bir yandan emek arzını daraltırken öte yandan eğitimin
toplam verimliliğini büyük ölçüde düşürmektedir. Böylelikle eğitime yapılan yatırımın
sosyal ve kişisel getirisi azaldığı için cazibesi kalmamakta, bu da beşeri sermaye
birikimini azaltmakta ve buna bağlı olarak genel manada kişilerin verimliliği
zayıflamaktadır. Öte yandan ortalama ömrün uzaması, hem eğitimin maliyeti-getirisi
ilişkisini pozitif yönde etkilemekte, hemde ülkelerin çalışabilir işgücü miktarını
arttırmaktadır (Bloom, Caning ve Sevilla, 2004).
Beşeri sermaye birikiminde, eğitimin ve toplumun sağlık düzeyinin yanında,
genç ve dinamik bir nüfus yapısı ile beşeri sermaye göçü de önemli bir role sahiptir.
Sağlıklı bir toplum yapısı, hem eğitimin verimliliğini arttırma açısından, hem de beşeri
sermayeden daha uzun süre yararlanabilme yönünden önemli katkı sağlamaktadır. Genç
ve dinamik bir nüfus yapısı ise, beşeri sermaye için diğer önemli bir kaynaktır. Çünkü
ülke nüfusunun ağırlıklı olarak gençlerden oluşması, eğitim verilebilecek ve
çalışabilecek kişi sayısının çokluğu anlamına gelmektedir. Bu da ilgili ülkenin beşeri
sermaye stoğuna önemli katkı yapmaktadır. Başka ülkelerden kişilerin çalışmak ve
eğitim almak amacıyla gelmesi veya bizim ülkemizden başka ülkelere gitmesi, beşeri
sermayenin göçünde çok etkili olan sebeplerin başında gelmektedir. Bunun yanında, iş
bulma imkanlarının çokluğu, ücretlerin yüksekliği, iş ortamının uygunluğu ve okuma
fırsatlarının bolluğu beşeri sermayenin göçünde etkili olan diğer sebepler arasında
gösterilebilir. Hatta azgelişmiş ülkelerdeki politik baskıların yoğunluğu, bu ülkelerden
gelişmiş ülkelere olan beyin göçünde oldukça önemli bir paya sahiptir (Eakın, Lovely
ve Tosun, 2000, s.20).
Özellikle gelişmiş ülkelerin sıkça başvurdukları önemli bir kaynak olan ve
mevcut beşeri sermayenin nispeten getirisinin az olduğu ülkelerden, daha yüksek
getirisi olan ülkelere çekilmesi olarak tanımlanan beyin göçünü (Karagül, 2002, s.76)
çalışmalarında kullanan önemli araştırmacılar arasında Becker-Ichino-Peri (2001), Ben-
Gad (2003), Tansel ve Güngör (2004) ve Wong ve Yip (1999) gelmektedir. Becker-
10