HEHeHeİlB - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi - Makina ...

Bakım
ekonomisi
Rıza BARLAS
Mak. Y. Mühendisi
Prof. End. Mühendisi
Ten. Tek. Ün. E. Öğr. Üyesi
Makinaların sürekli bakıma gereksindikleri bilinmektedir
önemli olan bakımm ne zaman ve neden yapılacağıdır.
Bakımın amacı bozulmayı önlemek mi yoksa tamir
etmek midir?Bu yazıda bakımın amacının ne olduğunun
yanısıra, makina bekleme zamanı ile işçi bekleme
zamanı arasında en iyi düzenlemeyi yapmak amacı
ile Kuyruk teorisi bir örnekle anlatılmaktadır.
it is knouın that machines in a factory need continuous
maintenance. it ıs an important point when and
for ıvhat the maintenance ıvill be performed. Is the aim
of maintenance to avoid the failure or to repair? in
this paper, beside ıvhat the aim of maintenance is,
Oueuing theory is explained ıvith an example for
optimizing the ıvaiting time of machine and voorker.
BAKIM NEDİR?
Fabrikalarda makina, tesis ve binalar sürekli yıpranır,
bu nedenle de, zaman zaman onanma gereksinim gösterirler,
örneğin, makinalarda miller, yataklar, çarklar, kayışlar,
ve diğer parçalardaki yıpranmalar onarımı kaçınılmaz
yapar. Elektrik motorları, taşıma araçları, vinç ve maçunalar
bakım ister. Fabrika hizmetleri - kablo yerleri, gaz, su,
basınçlı hava, ve buhar boruları, ve benzeri şeyler-tümü ile
ara sıra bakım isterler. Binalann kendileri de bakılmak
zorundadır.
Ama bunları yalnızca derleyip toparlamak iyi bir bakım
sayılmaz. İyi bakım, 'bozulmaları" önlemelidir. Aslında,
bakımın büyük masrafı kendisinde değil, onanm için zorunlu
durmalardadır. Gerçekten, bozulmalar üretimi durdurur,
işçi ve makinayı çalışmadan alıkor, siparişleri programın
gerisinde bırakır. Çoğukez; uzun süre kullanılmış olan makinaların
gözle görülen parçaları, az da olsa, yıpranma gösterebilirler,
ama bu makinaların içteki parçalarının gözden
geçirilmesi için, sökülüp bakılmaları zorunludur. Makinaların
muayenesi, genellikle, ayar için haftalık, normal
yıpranma için aylık, planlı elden geçirme için de yıllık
olarak yapılır.
32
Buna göre, onanm için iki politika izlenebilir. (1) bozulmaya
dayalı, ve (2) koruyucu bakıma dayalı. Bozulmaya
dayalı politikada, makina bozuluncaya kadar sürekli çalıştınlır
ve bozulunca onanma alınır. Koruyucu bakıma
(KB) dayalı politikada, makina zaman zaman koruyucu
bakımdan geçirilir yani, bakım gereksinimden önce yapılır,
makinanın durması beklenilmez. KB, makina, tesis, ve
fabrika hizmetlerinin planlı muayenesi, temizlenmesi,
ayarlanması, yağlanması ya da greslenmesi, ve yıpranmış
parçalann rutin değiştirilmesi demektir. Koruyucu bakımın
en yararlı yönü, üretim yerlerinde "ivedi ya da şimdi
yap durumlannı azaltmasıdır. örneğin, koruyucu bakım
kullanılmayan yerlerde, 'şimdi yap' durumu toplam
onanmın % 75 kadanise, koruyucu bakım ile bu oran
% 25 kadara düşürülebilir.
MASRAF HESABI
Hangi bakım politikasının uygulanacağına karar verebilmek
için, onlardan her birinin neden olacağı masraftan
hesap etmek gerekir. Bozulma politikasının masrafını hesaplamak
için, her şeyden önce, olası bozulma sayısı bilinmelidir.
Bu sayı geçmişteki deneyimlerden elde edilen
Çizelge - 1 deki verilerden yararlanılarak çıkanlabilir.
Çizelge 1 Bozulma Olasılığı
Onarımdan sonra
Geçen Aylar, Zn
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Bozulma
Olasılığı, Bn
0.05
0.02
0.03
0.04
0.04
0.05
0.08
0.11
0.13
0.14
0.15
0.16
Ay Sayısı,n
(Zn X Bn)
0.05
0.04
0.09
0.16
0.20
0.30
0.56
0.88
1.17
1.40
1.65
1.92
Bu sayılarla her aylık, her ikinci aylık, her üçüncü aylık,
vb., onanm masrafları, bozulma ya da KB'ye dayalı olarak,
hesaplayabiliriz, önce bozulma onarımından başlayalım.
Bunun için beklenen zamanın, Zb, bulunması gerekir.
Bu zamanı bulmak için aşağıdaki formülü kullanabiliriz:
M
Z b = 2 (Z n )(bn).
n=l
Burada, Zn koruyucu bakımdan sonraki ay sayısını, bn
bozulma olasılığını, n ay sayısını, M de toplam ay sayısını
yani 12 ayı gösterir. Beklenilen ortalama zamanı bulmak
için, sütun 1 ile sütun 2 çarpılır ve çıkan sayılar birbirine
eklenir:
Zb = 1x0.05 + 2x0.02 + 3x0.03+. . + 12x0.16 = 8.42 ay.
bunun anlamı, bozulma onanm politikası, her makina için
MÜHENDİS VE MAKİNA DERGİSİ CİLT :27SAYI : 318 TEMMUZ 1986