ANAHTAR TESL?M/ KOMPLE TES?S YAPIYORUZ! - TMMOB Makina ...

mühendis 

ve makina 

ANAHTAR 

TESLİM/ 

KOMPLE 

TESİS 

YAPIYORUZ! 

Proje-Mühendislik hizmeti-İmalât-Ekipman ve Ünite yapımı 

Komple tesis kurma-İşletmeye alma-Tesis sonrası bakım hizmetlerinde 

200'ü aşkın mühendis 

250'yi aşkın uzman ve personel 

ve 2000'i aşkın kalifiye işçi kadrosu ile 

TÜRK ENDÜSTRİSİNİN HİZMETİNDE BAŞARILI 22 YIL 

CiLT : 19 SAYI : 227 ARALIK : 1975

inşaat tarihimizin en büyük 

şantiyelerinden biri iskenderun'da.. 

Büyük bir alana yayılan tesisler l 

yılda 4 milyon ton çelik üretecek. 

Ekonomik ve stratejik önemi 

çok büyük bir yatırım... 

Bu değerli yapıları, suyun bozucu 

etkilerinden koruyacak örtülerin, 

başarılı ve uzun ömürlü olmalarını 

sağlama görevi, en uygun malzemeye 

cam tülü'ne verildi 

FİBROCAM 

sonsuz ömürlü bitüm taşıyıcı 

CAM ELYAF SANAYİİ A* 

Çayırova • Gebze - izmit Tel. Tuzla 53 ist. 44 70 99 

CAM EUAF SANAYii A.Ş. TÜRKiYE ŞİŞE w CAM FABRİKALARI A.Ş.nın tııı Mu|u*f.

İSTANBUL 

TİMKEN 

KONİK MAKARALI 

RULMANLAR 

BİLYELİ 

MAKARALI 

ve 

BOMBELİ 

RULMANLAR 

ANKARA 

DD D Q 

M. M.754

«UNDITOR 

sanayi markalama makinalan 

Her sanayi kolunda. Her çeşit materyelde. 

Her şekil yüzeylerde 

Markalama, yazı yazma, 

benzeri işler için..... 

tırtdlama ve 

El fle, otomatik, yan otomatik ya da seri 

imalât düzeninde çalışan değişik tip 

ve modellerde makinalar. 

Ayrıca çelik metre imali, silindirik taban 

geçirme, ağız kıvırma, metal şekillendirme 

vs. gibi özel amaçlı makinalar. 

FUNDITOR müşterilerinden bazdan: 

FORD , FIAT, CHRYSLER, ROLLS- 

ROYCE, CATERPILLAR, BRITISH 

LEYLAND, GOODYEAR, VOLVO (İsveç), 

INTERNATIONAL HARVESTER, 

NISSAN (Japonya) ZENITH KARBÜRA- 

TÖRLERİ vs. vs. 

Sorunlarınızı bize danışınız Katalog isteyiniz. 

FUNDITOR ile markalanmış 

ve numaralanmış 

bazı örnekler 

Türkiye Mümessili KEMAL C. CERBAY 

M. M. 777 

Kondensatör kılıfına 

hem marka vuran hem 

de b raket perçinleyen 

çift amaçlı özel makina 

Pnömatik tip makina - 

nada otomobil transmisyon 

kutusu markalanırken 

Hidrolik tip makinada 

dişli imali için volan 

çevresi işaretlenirken 

Daktilo tipi elektrikli 

künye plakası ( nemeplate) 

makinası 

Cam eşya ve kırılan 

zedelenen diğer materyeller 

için Sand- 

Jet tipi markalama 

makinası 

P. K. 20, Kızılay-ANKARA , Tel. 17 15 54 ve 23 32 98

kanal 

makinası 

HİDfiC m UK 

EKSKAVATÖR 

• DEUTZ DİESEL MOTOR 

• 70 HP BEYGİR GÜCÜ 

• 1000 LİTREDEN 300 LİTREYE 

KADAR KEPÇE KAPASİTESİ 

• ÖMÜR BOYU YAĞLANMAZ 

TİP MAKARA, iSTiKAMET VE 

CER DİŞLİSİ 

•YÜRÜYÜŞ, DÖNÜŞ ve BÜTÜN 

HAREKET TAM HİDROLİK 

•HER HAREKETİ EMNİYETİ 

SUBAPLI. 

• KAZMA DERİNLİĞİ : 5,5 m. YE KADAR 

• PALETLİ VE LÂSTİK TEKERLİ TİPLERİ 

•4 BÜYÜKLÜKTE İMALÂT 

• BOL YEDEK PARÇA 

• UYGUN FIAT 

• SÜRATLİ YÜKLEME 

TÜRKİYE UMUMİ MÜMESSİLİ : 

KERVANCI KOLL. ŞTİ 

Kemeraltı Cad. No. 36/C 

Karaköy - İSTANBUL 

Tel. : 497543 

491967 

Telgraf : AKKERVANKOL 

BATI ALMAN MALI 

M. M. 797

Tüten bacalar sanayileşmenin simgesidir bir ülkede Sanayileşme ise 

bir bütündür, gerekli kuruluşların oluşturduğu bir bütün. 

TESAN böyle bir bütünleşmenin bir başka deyişle sanayileşen 

Türkiye'nin gerekli kıldığı bir kuruluştur. 

TÜRKİYE'deTÜTEN BACALARDA, TESAN'IN KATKISI AZ DEĞİLDİR 

M. M. 768 

MENSUCAT SANTRAL T.A.Ş. 

Edirne 

Teknolojik Boru montajı 

Isıtma tesisleri 

KARTALTEPE MENSUCAT T.A.Ş. 

Edirne 

Teknolojik Boru montajı 

Isıtma tesisleri 

ALTINYlLDIZFb. 

freni Bosna Köyü) İstanbul 

Sıhhi tesisat işleri 

Boru montajı 

TIRTILLI ARAÇ Fb. 

Arif iye 

Makine montajı 

Isıtma »e klima tesisleri 

Buhar ve kızgın su santralı 

ANA DEPO 

Afyon 

Merkezi Ijılma tesisleri 

JEEP FABRİKASI 

Tuzla 

Buhar santral montajı 

Merkezi Isıtma tesisleri 

ANA TAMİR Fb. 

Kayseri 

Teknolojik boru montajı 

Isıtma ve klima tesisleri 

Buhar ve kızgın su santralı 

GÜVENEL PLASTİK 

İstanbul 

Kırgın yağ tesisleri 

EMEKİŞHANI 

Maraş 

Klima tesisleri 

SÖĞÜT SERAMİK A.Ş. 

Bilecik 

Komple (kazan dairesi, teknolojik tesisat, 

ısıtma lirin bekleri) 

HARP AKADEMİLERİ 

Ayoıago 

Merkezi ısıtma santralı 

ONURİŞHANI 

Kadıköy 

bılma ve aydınlatma tesisleri 

O tesan 

^•"•"^ TESiSAT ve ISI SANAYİİ KOLL $Tİ 

UĞUR ALANYALI-MEHMET ÇELENK ve ÖRT. 

Maliye Cad. DMMrdfcr Sek. No: 13 Kat: 2 Mttendisler ifham Karaköy-lstantal Tel: 45 06 4M9 47 58-448993 

S 

Ekran Aajns

TEKNİK İZOLASYON KONUSUNDA ÖZEL OLARAK EĞİTİLMİŞ USTA 

VE MONTÖR KADROSUYLA, İŞİNİZE GEREKLİ İTİNAYI GÖSTEREBİ- 

LECEK TEK FİRMA. 

r • 

REFERANSLARIMIZDAN BAZILARI 

.SEKA-CAYCUMA ( ,, A /«.,_. _._ _«««^ m . 

»DALAMAN-AKSU j KAĞIT FAB ' 5O - OO ° M * 

\ PETKlM TESiSLERi 50.000 M 1 

»ŞEYDİ ŞEHiR AL. TESİSLERİ 50.000 M' 

} SEYİT ÖMER TERMİK SANTRALI 25.OOO M* 

NUH l-ll-lll AKÇİMENTO l-ll-lll 

BOLU - ANADOLU - DARICA 

BASTAŞ-ÇİMSA-ÇİMENTAŞ 

ÇİM. 

FAB. 

7O.OOO Mz 

• IPRAŞ TESiSLERi 2O OOO M 2 

• AKSA SENTETİK ELYAF-YALOVA 15.000 M* 

• SODA FABRİKASI - MERSiN 10.000 M 1 

•T. P. A. O BATI BATMAN 5.OOO M' 

TECRÜBELİ TEKNiK ELEMANLARIMIZ İZOLASYON PROBLEMLERİNİZİN 

HALLİ İÇİN HER KONUDA MÜŞAViRLiK YAPMAYA VE SİZLERE TAVSİYE- 

LERDE BULUNMAYA HAZIRDIR. UYGULANACAK İZOLASYON YÖNTEMİ, 

İZOLASYON MALZEMESİ CİNSİ VE KORUYUCU ÖRTÜNÜN SEÇİMİ HER 

SEFERİNDE AYRI TEKNiK VERİLERE GÖRE TİTİZLİKLE HESAPLANIR. 

TEKNiK İZOLASYON A.Ş. 

HACI İZZET PAŞA Sok. No; 32/12 

GÜMÜŞSÜYÜ J İSTANBUL 

Teli 44 23 88 45 75 36 

M. M.800

M. M. 803 

PETKİM-Sentetik kauçuk 

ve karbon siyahı fabrikaları 50.000 M Z 

iskenderun DEMİR ÇELİK Fb. lan 60.000 M 2 

İskenderun SÜPER FOSFAT Fb. lan 8.000 M 2 

GEMONT 

montaj ve izolasyon koH.şti 

yaaumai'h'tâ-ii'.ym '^•WBl> - „ \ 

TEKNİK İZOLASYONU TÜRKİYE'YE 

KAZANDIRAN BİR KURULUŞUZ.. 

ANADOLU ÇİMENTO FABRİKALARI 4.000 M' 

BAGFAŞ-Bandırma Gübre Fb. lan 2.000 M 2 

MİNTAX Deterjan Fabrikaları 2.000 M* 

ALEMDAR Kimya Fabrikaları 2.000 M 2 

ŞİŞHANE, OKÇU MUSA CAD. TEZGÜL HAN N0.2 KAT 6 - İSTANBUL 

TELEFON: 44 42 10 TELGRAF: İZOMONT—İSTANBUL

eferanslar 

1 Adet 

1 " 

2 " 

2 " 

2 " 

1 " 

200 

310 

m2 

m2 

sungurlar 

skoç tipi 

kazanları 

Sungurlar skoç kazanları 

klas kuruluşların * kontrolü altında 

inşa edilmektedir. 

310 m2 15 Atü 

300 m2 12 Atü 

225 m2 12 Atü 

5 Atü 

15 Atü 

270 m2 15 Atü 

•k klas kuruluşlar 

Türk Lloyd 'u 

Germenlscher Lloyd 

American Bureau of Shlpping 

Bureau Veritas 

VİKİNG KAĞIT FAB. (İzmir) 

TURYAĞ (İzmir) 

SANCAK TÜL (İstanbul) 

BP (Bursa) 

TAT KONSERVE (Bursa) 

ÖDEMİŞ GEMİSİ 

Lloyd's Register of Shlpping 

1 " 350 m2 

4 " 300 

m2 

8 Atü 

1 " 375 m2 12 AtU 

1 " 680 m2 11 Atü 

2 " 360 m 2 13 Atü 

1 " 225 m2 12 Atü 

10 

Atü 

SUNGURLAR 

ISI SANAYİİ ANONİM ŞİRKETİ 

1947 den beri yurt hizmetinde 

AKSU MENSUCAT (İstanbul) 

TEKEL PAŞABAHÇE(İst.) 

COCA COLA (Manisa) 

TÜRK TUBORG (İzmir) 

AYEKS YAĞ FAB. (İstanbul) 

EGE ÜNİVERSİTESİ (İzmir) 

M. M.802

4 BOYUTLU 

TABTISIUMYAN USTMUK 

BIUMSE1 

VONTEMU 

Pitlik ifirıcı 

«r* -» 

' i^^^^^^Bk 

Buhar vınııı 

termo 

^ X. \^'^r / 

BUHAR CIHAZURI 

VfRU 

SAMSON 

Ttrmortıtik 

Vtntil 

Kovalı buhar kıpını Ktriikia bukır kııını 

M. M. 806 

SAMSON 

Tızyik düşürücü 

BUHAR CİHAZLARI SANAYİ VE TİCARET A.Ş, 

Kartal-Ankara Asfaltı üzeri İstanbul Telefon : 5341 99 - 534953 - 534917

soğutma ve 

rutubetlendirmede 

tüm sorunlarınız için 

MERKEZ YENİŞEHİR. YÜKSEL CAD 34/2 ANKARA TEL. : 12 15 80 18 45 43 25 47 37 

FABRİKA :İSTANBUL KARAYOLU 20 KM. ANKARA TEL.: 241556-243780/166,167,168 

İSTANBUL Ş. :BEŞÎKTAŞ BARBAROS BUL. BORTYUZLU ÇEŞME SOK. 1/1 İSTANBUL TEL. : 40841 

IZMtR ŞUBE :ALANYALI GEÇİTİ 307/1 KONAK İZMİR TEL : 32 556 

M. M. 791

M. M. 787 

İMALÂT PROGRAMI 

VANTILASYON-ISI SANAYii KOLL. ŞTl. 

• Santrifüj Vantilatörler 

• Aksiyal Vantilatörler 

• Çatı Aspiratörleri 

• Soğutma Kuleleri 

• Klima Santralları 

• Sıcak-Soğuk Hava Apareyleri 

• Siklonlar, Toz Filtreleri 

• Kurutma Fırınları 

• Eşanjörler (Bütün akışkanlar için) 

• Termobloklar, sıcak hava üreticileri 

• Yağ Kazanları 

• Yakıt Filtre-Pompa-Isıtma üniteleri 

• Su Tasfiye Cihazları, Su Filtreleri 

• Hidroforlar 

• Özel imalât 

Kalite ve rantabiliteyi önde tutan üretim 

Merkez: Tersane Caddesi Arıkan Han Kat: 6 Karaköy — İSTANBUL 

Tel.: 496923 

Fabrika: Murat Mahallesi, Yeni Yol, No.: 6. Rami — İSTANBUL.

(O 

70-DA/T 

DİZELLİ FORKLİFT 

3500 Kg. Kopaiteli 500 mm merkezde 

25 EC 

ELEKTRİKLİ FORKLİFT 

1250 Kg Kapasite 500 mm merkezde 

SCR 36 kontrollü 

50 -EC 

ELEKTRİKLİ 

2500 Kg. Kapcsite 500 mm merkezde 

SCR 72 Kontrollü 

50 DA 

DİZELLİ FCRKÜFT 

2500 Kg. Kapasite 500 mm merkezde 

120- DA 

DİZELLİ FORKLİFT 

6000

LİMA DIVISION* 

LİMA, OHIO-U.S.A. 

CLARK INTERNATIONAL HARKETING S. A. 

* AUSTİN -VVESTERN DIVISION 

AURORAJLL-U.S.A. 

DÜNYACA MARUF GREYDER 

VİNÇ VE EKSKAVATÖRLERİ 

HİZMETİNİZE SUNULMUŞTUR 

:B$fe 

•'•'*! $6Şi,V*: 

- ıri1 ,, ı 'idil 

û 

o 

LİMA 550 TC KAMYONLU 

4O İLA 300 TON ARASI MUHTELİF KAPASİTELERİNDE, 

MARUF"LIMA' FABRİKALARI İMALÂTI LASTİKLİ 

VE PALETLİ VİNÇ VE EKSKAVATÖRLER 

AUSTIN-WESTERN SÜPER 301 MODEL 

GREYDER 

MUHTELİF GÜÇLERDE YÜKSEK PERFORMANSLI VE 

HİDROLİK TERTİBATLI DÜNYANIN EN KALİTELİ VE 

SAĞLAM MOTORLU GREYDERLER 

AUSTIN-WESTERN 720 MODELİ HİDROLİK VİNÇ 

8 İLA 3O TON ARASI MUHTELİF KAPASİTEDE "AUSTİN-WESTERN 

FABRİKALARI İMÂLATI HİDROLİK VİNÇLER 

Türkiye Mümessili: İNKOM Ltd. 3ti. 

Cumhuriyet Caddesi 261/5 Harbiye-lst. Tel: 48 32 78 

Kâtip Celebi Sokak 4/1 Kavaklıdere-Ankara Tel: 26 26 49 

î REGISTERED TRADE MARKS CLARK EÇUIPMENT

es- 

Tekstil Kliması 

konusunda 

Batı Almanya'nın 

dünyaca tanınmış 

ERNA KOLLEKTlF ŞiRKETi 

firması ile müştereken 

Türkiye'de 

tesis kurmaktayız... 

ERIMA 

MAĞAZA : NECATİBEY CAD. KARANLIKFIRIN SOK. NO. 7 KARAKÖY - İSTANBUL TEL : 44 41 12 - 44 70 26 

FABRİKA 

BÜRO 

: GÜMÜŞSÜYÜ FAZLIPAŞA CAD. NO. 5/1 

: METE CAD. NO. 24/2 

TOPKAPI - İSTANBUL TEL : 25 60 02-25 60 03 

TAKSİM- İSTANBUL TEL -.444198-455194 

TELG.:TELERNA - İSTANBUL TELEX:23I78 NAR - TR 

BÜRO : SELANİK CAD. TİTİZ AP. NO. 29/3 

YENİŞEHİR- ANKARA TEL -184929 

M. M.790

AHMET ERDOĞAN 

İMALÂT ve TAAHHÜT FİRMASI 

BÜRO : İSTANBUL-ERENKÖY iskele Cad. 19/5 

P.K. 37 SUADIYE-İSTANBUL TLF. 55 4529 

TİC. SİC- 81435/24274 

İ MÜESSESEMİZ TÜRKİYE'NİN EN ESKİ İZOLASYON FİRMASIDIR. 

M. M. 767 

İSKENDERUN r,. DEMİR VE ÇE- 

LİK FASINDA FİRMAMIZIN 

YAPTIĞI TEKNOLOJİK İZO- 

LASYONDAN BiR GÖRÜNÜŞ, 

1950'DEN BU YANA MEMLEKE- 

TİMlZlN EN ÖNEMLİ VE BÜ- 

YÜK TESİSLERİNİN İZOLAS- 

YON İŞLERİ YANINDA HER NE- 

Vİ TESİSAT, MONTAJ, KUMLA 

TEMİZLEME, BOYA VE ANAH- 

TAR TESLİMİ İNŞAAT İŞLERİ- 

Nİ BAŞARIYLA YÜRÜTMÜŞ 

OLUP BU GÜNKÜ SEVİYESİNE 

YÜKSELMİŞTİR. HALEN TÜR- 

KİYEMİZDE İZOLASYON İŞLE- 

RİNİN ÖNDERLİĞİNİ SÜRDÜR- 

MEKTEDİR. 

AHMET ERDOĞAN 

Harbiye Orduevi Yüksek Blok inşaatı 

S. S. K. BO dairelik mesken inşaatını firmamız anahtar teslimi yapmıştır.

ENDÜSTRİ İZOLASYON VE TESİSAT LTD. $Tİ. 

ISITMA,SOĞUTMA, KLİMA TESİSATI 

MAZOT ve AĞIR YAĞ YAKMA; 

ALÇAK ve YÜKSEK GERİLİM ELEKTRİK; 

OTOMATİK YANGIN İHBAR ve 

RADYOAKTİF PARATONER TESISILERI 

KOMPLE TESİS KURMA 

SAC KAPLI ISI İZOLASYONU 

BAYINDIR SOK. GÜNAYDIN APT. N230/4 YENİŞEHİR -ANKARA 

RK.691 Telgraf. İZOLASYON-ANKARA 

Tel: 1832 40-18 06 79

BMAK 

işte gerçek bir istif makinosı 

işletmeniz, hangi sektörde olursa olsun malzeme ve mamullerinizi 

'asgari maliyet azami randıman, la bir yerden bir yere taşıyıp istiflemek için sizin de 

gerçek bir istif makinasına, ismak'a ihtiyacınız var. Çünkü: 

• ismak güvenlidir 

• ismak yüksek performanslıdır 

• İsmak bol ataşmana sahiptir 

• ismak gerçek bir servis ve bol yedek parça sunar 

• üstelik, İsmak hemen teslim ediliyor. 

1000 kg 3200kg 

ismak elektrikli istif makinası ismak dizel motorlu istif makinası 

SMAK 

istif Makinalan Sanayi ve Ticaret A.S. 

istif makinalan 

Büyükdere Cad. No. 121 Gayrettepe - istanbul 

Ercan Holding 

Tel: Merkez 66 22 00 / Servis 64 24 28 

Transtürk Holding 

ve Selâh Makina 

kurulujlanmn ortak girişimleriyle kurulan 

l S M AK istif Makinalan Sanayi ve Ticaret A.Ş. 

tarafından imal edilmektedir. 

M. M. 804

UE 

İLAÇ, GIDA, DERİ, KAĞIT SANAYİNDE 

STANDART ve ÖZEL İMALÂT İÇİN... 

PASLANMAZ ÇELİK 

POMPAyANA, BORU,DİRSEK 

VE AKSESUARI 

MAKINA SANAYİİ 

MALTEPE, MEDENİ AZİZ EFENDİ SOKAK 

No. 1/6 TOPKAPI • İST- Tel: 21 52 34 oo 

M. M.792

M. M.758 

TEFLQN*Du Rmt

Tatta || 

rodkon RADYATÖRLERİ 

dekorunuzun 

gereği 

Yeni bir ev yaparken veya dairenizi yeniden düzenlerken 

muhakkak ki içerisinde uzun bir ömür süreceğiniz, modern, 

huzur dolu ve rahat bir düzene sahip olmayı istersi - 

niz. Kısacası, sık sık taşınmak kolay bir iş. olmadığından, 

içerisinde yaşayacağınız ortamın zevkinize tıpatıp olmasını 

düşünürsünüz. 

Radkon Radyatörleri formu güzel, çok yönlü, iktisadi bir ısı kaynağı ve hakiki bir 

dekor malzemesidir. Evinizin her bölümündeki inşai Özelliklere, değişik tipleri olması 

sebebiyle rahatça uyan Radkon, estetik görünüşü, iddialı yapımı ile tamamlayan 

bir radyatördür. Kullanıldığı her yerde estetik görüşü arttırır, hacimlerin bölünme - 

sinde, rahatlıkla kullanılabilir. Görünüşü gözü rahatsız etmediği için üstünün ayrıca 

örtülerek ısı veriminin düşürülmesi durumuna kullananı mecbur etmez. 

En iyi çelikten imâl edilmiştir, su miktarı çok azdır, çabuk ısınır, hava tutma 

problemi yoktur, paslanmayacak şekilde yapılmıştır, elektrik kaynaklı radyatörler 5 

atü işletme basıncı için 7.5 atü test basıncına tabi tutulurlar, bakımı kolaydır, rahatsız 

edici birleşme ve kaynak yerleri yoktur, ısı verimi yüksektir,-fevkalade radyasyon 

ve konveksiyon gücü sebebiyle her yana eşit miktarda ve rahat bir şekilde ısı dağı - 

tır, çok sağlamdır, giriş ve çıkışları sızıntı yapmaz, montajı kolaydır, 

standart boyu ve kalınlığının azlığı sebebiyle her yere takılabilir ve kullanıldığı her mahalden 

hacim olarak en iyi şekilde faydalanma imkânını sağlar. 

Radyatör almak kolay bir şey değildir. Radkon Radyatörleri evinizin modem bir 

şekilde dekore edilmesinde teknolojik devrin en teknik ısıtıcısı olarak görev alabil - 

mesi için en iyi şekilde yapılmıştır. 

Kendiside, komplike olmayan ince formuna hayrandır. 

Genel Müdürlük 

istanbul Bd.Mdluğü 

istanbul Gater i 

Ankara Böl.Md bğti 

izmir BölMdlüğu 

Adana BölMdlûûü 

RADYATÖRLERİ 

MÜESSESESİ 

Genel Satıcısı t 

Koll.Şti. 

: Aydm Man 4284 sok No. 3, Karabağlar-İZMİR Tel. 7174O 

: NecatibeyCad.Kbternerısok.DurmuşoğluhanNo8K 2 Tel. 453O3O.457772 

, Necatibey Caddesi No. 49 Tel. 457244 

, Sümer sok.KardesterApl.No.36/3,Kızılay Tel. 189318 

, Cumhuriyet Bulvarı. No. 48 Tel. 31OO7 

.ZiyapaşaBul.KurtuluşMah.HiirriyetAptzeminkat Tel. 15285 


"teknolojik devrin teknik ısıtıcısı». 

M. M.764

ile her gün 

. _ judnn adım 

en tytye doğru*" 

Hastander-Oteller-Sinemalar-Ofis binaları 

Tekstil Sanayii-Endüstriyel kuruluşlar için 

Isıtma-Soğutma-Nemlendirme-Nemaîma- 

Filtrasyon veVantilasyon ünitelerinin 

birkaçını veya tamamını ihtiva eden 

klı/on 

• •• T&hn 

YATAYveDUŞEYTip 

komple klima santradan 

KAPASİTE 4740- 76500 m 3 

/h arası hava debilerini şartlandırabilen 

standart tiplerimize ilaveten daha büyük kapasitede 

inşai tipler yapılmaktadır. 

M. M. 765 

DİĞER MAMULLERİMİZDEN BAZILARI. 

• panolu ısıtıcılar«eşanjörler»tam otomatik sanayi tipi hidroforlar 

•muhtelif kapasitede kondanser,evaporatörler*anemostatlar*f istasyonları 

»degazörler »havuz fıskiyeleri .separatör ve deflektör tarakları 

İmalâtlarımız; Mak.Müh.Odası KALİTE BELGESİNİ haizdir.

S06UTMAKULESİ 

SUTASFIYE CİHAZI elektrik kumanda tabloları 

SALONTİPİlSITMAveSOĞUTMAAPAREYİ 

(UnitHeather-FanCoil) 

DAMPERLER TOAR-RADYAL VANTİLATÖRLÜ 

VDÜVARTİPİ APAREY/ 

imalatçı ve Genel Şato»: 

KoH.Şti.. 

ehiller 

Genel Müdürlük: 7l740(izmir).Böl.MdJüWeri:453030-457772(lstanbul) 

189318(Ankara) • 31007(lzmir) • İstanbul Galeri: 457244 

BİR BAYG AN KURULUŞUDUR» 

TTA-TAVAN ve DOVAJÎ TIPI 

AKSİYAL VANTİLATÖRLÜ APAREY 7 V KOMPLE SOĞUTMA GRUPLARI 

a 

kalite/i imalâtın teknolojik knolojikadı adı »^r 

REKLAMCIBASI grajik 

KONVEKTÖRLER 

, 

M. M. 766

i TEKNiK 

ÇELİK KALORİFER 


Türk Standartları TS 369 ve Alman DÎN 

4722 ile 55900 normları uyarınca 

• Uygun vasıflı çelik saç levhaları 

ile imal edilir. 

• Bütün kaynaklar elektrikli direnç 

sistemi ile yapılır. 

• Boyanmadan önce fosfatlanır. 

• Elektrostatik sistemle boyanır. 

• Boyandıktan sonra fırınlanır 

• 25 Katlı bir binada maruz kalacağı 

basınç altında muayene edilir. 

Türkiye Makine Mühendisleri Odası kalite 

belgesini haizdir. 

M. M.778 

20 

îdMMBM- 

KARAKTERİSTİK VE ÖLÇÜLER 

Tip 

900/110 

900/160 

900/220 

500/1 1 0 

500/160 

500/220 

350/160 

350/220 

200/250 

rt1 

mm. 

900 

900 

900 

500 

500 

500 

350 

350 

200 

h2 

mm. 

1000 

1000 

1000 

600 

600 

600 

450 

450 

300 

C 

mm. 

110 

160 

220 

110 

160 

220 

160 

220 

250 

D 

mm. 

60 

50 

50 

50 

50 

50 

50 

50 

50 

OOC* 

Tapa 

Ölçüleri 

1"1/4 

1-1/4 

1-1/4 

1-1/4 

1-1/4 

1-1/4 

V1/4 

1-1/4 

1-1/4 

Su hacmi 

(litte) 

1.18 

1.72 

2.39 

0.88 

1.18 

1.57 

0.98 

1.21 

0.97 

< > 

c> 

ooo-o 

Isıtma 

yüzeyi m* 

TERMO TEKNiK TİCARET VE SANAYi A.Ş. 

PAZARLAMA MERKEZi Necatibey Caddesi No. 86/A Karaköy - istanbul Te:l 440947-448468 

0.240 

0.345 

0,480 

0,140 

0,205 

0,285 

0.155 

0,210 

0,160 

ilâncılık

1 5 yıldanberi halkın hizmetinde olan RIELLO 

bu kere en son modeli 

COMFORT-SÜPER BRÜLÖRLERİNİ kıvançla sunar. 

• Randıman % 90'ın üstündedir. 

• Çift kademeli ve çift memelidir. 

• Çift filtrelerden biri bıçaklı olup kendi kendini temizler. 

• Ara ısıtıcı ve ilâve filtreye ihtiyaç yoktur. 

• Yüksek Basınçlıdır. Sessiz çalışır. 

• Hem normal hem de karşı basınçlı kazanlarda çalışır. 

• Montajı son derece basittir... 

• Teknik tecrübe-Bol yedek Parça 

Geleneksel RIELLO servisi 

artan yakıt 

Batlarına 

BHI^^^^^^^^^^HI^^HHI •HBB^H^^^V 

karsa 

engacfâ 

tedbir 

RiELLorn 

COMFORT-SUPER •*! 

TERMO TEKNİK TİCARET VE SANAYİ A.Ş. 

PAZARLAMA MERKEZi:Necatibey Cad 86/A Karaköy - İstanbul Tel: 44 09 47-4484 68 

ilâncılık M. M. 779

Uygulama 

ne olursa 

olsun- _ , 

hatırlanacak tek isim: Timken 

konik makaralı rulmanları 

Bunlar, Timken konik makaralı rulmanlarını 

kullananlardan sadece bazılarıdır. Bunun 

ötesinde, hangi araç veya teçhizat olursa 

olsun, veya nerede kullanılırsa kullanılsın, 

ihtiyacınıza uygun Timken rulmanlarının her 

zaman bulunabileceğine güvenebilirsiniz. 

Bazı gerçekleri bir de siz kontrol ediniz: 

Gerçek Timken rulmanları yedi ülkede 

imal edilmekte olup, dağıtım şebekemiz 

vasıtasıyla 130' dan fazla ülkede satışa 

arzedilmiştir. 

Gerçek Timken rulmanları ağır yükleme 

ve çalışma şartlarına dayanmak üzere yüksek 

kaliteli çelikten imal edilmiştir. 

Gerçek Timken araştırmacıları, 

teçhizatınıza daha fazla güvenilirlik ve daha 

uzun ömür sağlamak amacıyla yeni ve 

geliştirilmiş rulmanların imalatı için devamlı 

çalışmaktadırlar. 

Gerçek Timken rulmanları birçok orijinal 

teçhizatta mevcuttur. Değiştirildiğinde 

tekrar Timken olmasına dikkat ediniz. 

Aradığınız rulmanları yetkili Timken 

satıcılarında her zaman bulabilirsiniz. 

TİMKEN 

TESCİL EDİLMİŞ ALAMETİ FARİKA 

KONİK MAKARALI RULMANLARI 

British Timken, Duston. Northampton, İngiltere, Timken Şirketinin bir subesidir. Timken, rulmanları, Avustralya, 

Brezilya, Kanada, îngiltere, Fransa, Güney Afrika ve ABD'de imal edilmekte olup, bütün dünyada satılmaktadır. 

Müracaat: Alko Türk Ticaret Adi Komandit Sti. Tarlabasi Caddesi No. 26, Taksim, istanbul, Turkey. 

Burla Makina Ticareti ve Yatırım A.Ş. Voyvoda Caddesi 61-63, P.O. Box 283 Karaköy, istanbul, Turkey. »T (O) 10 

M. M.759 

Basın İlân Kurumu : 32534/A • 20827

PİS SU TASFİYE TESİSLERİNİZİ 

ANAHTAR TESLİMİ İNŞA EDİYORUZ 

HARMAM ve LANDUSTRIE SNEEK (Öğem Holding, 

Hollanda) firmasının teknik işbirliği ile komple 

taahhüt sahalarımız: Endüstriyel pis su tasfiyesi 

— Kâğıt endüstrisi 

— Besin endüstrisi 

— Petrol endüstrisi 

— Petrokimya endüstrisi 

— Demir - Çelik endüstrisi 

Kanalizasyon suları tasfiyesi 

— Şehirler 

— Siteler 

— Hastahaneler 

— Kampingler 

— Oteller 

— Tatil köyleri 

Tasfiye üniteleri 

— Giriş ve filtre odaları 

— Çökeltme havuzları 

— Havalandırma havuzları 

— Biyolojik filtreler 

— Dozlama istasyonları 

Pompa istasyonları 

— Pis su pompaları 

— Temiz su pompaları 

— Vidalı Arşimet pompaları 

Pis su tasfiyesi ile ilgili problemlerinize 

Mühendislik, Proje, İnşaat,Makina, Elektrik 

ve Montaj guruplarımızla cevap vermek için 

hizmetinizdeyiz... 

HAHMAMP\S SU TASFİYE TESİSLERİ 

İzmir Cad. 36/15 Yenişehir-Ankara Tel : 25 15 56 - 57 Telex : 42 740 hatk tr 

M. M. 755

Yedek Parça ve Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş. 

Pilot Sanayi Bölgesi Teh 1.4 344-16270 Telg.SKT RK. 209 BURSA 

silikon yağ keçeleri 

Modern motorlarda rastlanan yüksek sıcaklık ve şaft dev. 

ri zamanla bu motorların yağlama sisteminde-sızdırmazlık 

problemini artırmıştır. Daha önce kullanılan nitril esaslı 

yağ keçeleri, 100 C 

C tın üzerinde çalışan bu motorlarda za. 

manla sertleşme ve yüksek süratle artan mil salgısını takip 

edememe dolayısı ile vazife göremez hale gelmiştir. Netice. 

de daha yüksek hararete mukavim ve şaft salgısını daha iyi 

takip edebilecek yüksek elastikiyete sahip bir sentetik 

kauçuğun kullanılması için gerekli araştırmalar yapılmış 

ve silikon sentetik kauçuğun bu işe uygun olduğu görülmüştür. 

Gerek Literatürden alınan bilgiler ve gerekse lâbratuvarlarımızda 

yaptığımız testler bu tip tatbikatlarda silikon man. 

set malzemeli keçelerin 180 °C a kadar ve ortalama olarak 

25 M/S lik şaft hızlarında iyi netice verdiğini göstermek, 

tedir. 

Uzun zamandan beri otomotiv sanayii için yağ keçeleri 

imâl etmekte olan firmamızda bu tip bir malzemenin mo. 

dern araçlardaki keçeleme problemi için zaruri olduğuna 

inanmış olup; Bu hususta yaptığı araştırma ve etüdler ne. 

ticesi silikon manşet malzemeli yağ keçesi imalâtına başlamış 

bulunmaktadır. 

eksantrik 

kapak 

.krank mili 

arka 

silikon kauçuğun özellikleri 

Silikon kauçuk için ilk inorganik kauçuk denilebilir. Diğer 

bütün sentetik kauçuklarda polimerin ana zincirini C.C.C. 

bağı teşkil ettiği halde silikon kauçukta ana zincir .Sİ-OSi-O 

şeklinde silisyum ve oksijenden meydana gelir. Bu kapısın, 

dan dolayı çok düşük ve çok yüksek hararetlerde fiziki 

özellikleri pek az değişir. 

Genellikle — 60 °C ilâ 200 C C arasında elastikiyetini muhafaza 

eder. Fiziki özellikleri normal oda sıcaklığında diğer 

sentetik kauçuğa nazaran düşükse de, sıcaklıkla az değiş, 

tiği için yüksek ve alçak sıcaklıklarda diğer sentetik kauçuklara 

yetişir ve bazı hallerde, bunları geçebilir. 

Ozon'a, Oksijen'e, Ultraviyole ışınlarına ve her türlü hava 

şartlarına karşı çok dayanıklıdır. 

M. M. 760 

kullanma yerleri 

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi silikon yağ keçeleri motor 

krank millerinin keçelenmesi için âdeta değişmez bir mal. 

zeme haline gelmiştir. Bunun dışında çok geniş bir sıcak, 

lık sahasında Fiziki özelliklerinin fazla değşimemesi, hava 

şartlarına, ultraviyole ışınlarına ve ozona karşı mukavemeti 

yüksek elastikiyet ve düşük daimi kalıcılığı dolayısı ile 

diğer sentetik kauçukların kullanıldığı her yerde daha iyi 

netice verecek şekilde kullanılabilir. 

Ancak bazı EP ve Hipoid tipi yağlara karşı dayanıklılığının 

az oluşu nedeni ile, bu tip yağlarda kullanılması tavsiye 

edilmez. Yağ cinsi hakkında herhangi bir şüpheniz olduğu 

takdirde lütfen firmamıza müracaat ediniz. 

Yağ keçeleri dışında silikon kauçukla, firmamızda. 

• Körüklü keçeler 

• Transformatör lâstik contaları 

• (—(Eksi sıcaklıklarda çalışan soğutma sistemlerinin con. 

talan 

• Kurutma fırınlarının contaları 

• Projektörler ve dış aydınlatma lâmbalarının contaları 

• Buji kablo başlıkları 

• O - Ringler imâl edilebilir. 

sipariş 

Silikon yağ keçelerimiz kataloglarımızda SKT numarasının 

sonuna bir S harfi konarak belirtilmiştir. Bunun dışında 

özel siparişleriniz için aşağıdaki hususlann belirtilmesini 

rica ederiz. 

t • Tatbikatın şekli (resim veya kroki halinde) 

2. Sızdırmazlığı temin edilecek sıvının cinsi 

3 • Minimum, Maksimum ve avaraj sıvı basıncı 

4 • Ayrıca varsa kullanılan yağlama yağı 

5 • Minimum, maksimum ve işletme (avaraj) sıcaklığı 

6- Şaftın hızı. 

Silikon manşet malzemeli yağ keçelerinin maliyeti, nitril 

esaslı olanlara nazaran yüksek olmasına rağmen gerek mo. 

dem motorlarda kullanma zarureti ve gerekse arızalı bir 

keçeyi değiştirebilmek için harcanan zaman ve ödenen işçilik 

ücretleri gözönüne alınırsa, bir çok tatbikatlarda Silikon 

yağ kc.çesi kullanmanın çok daha ekonomik olduğu 

görülebilir.

Tj" 

oo 

«•4 

00 

Tuğ Ajans 

Thyssen 

motorin ve f uel oil brülörleri 

• tam otomatik 

• yakıt hazırlayıcı ring sistemi 

%QO yüksek yakma verimi 

• tek ve çift kademe ile 

her kazana uygun tip ve 

kapasite 

• bol yedek parça, 

• batı alman petentli 

THYSSEN brülörleri 

anadolu'nun güçlü 

hizmet kuruluşu DOGA'da... 

ticaret ve taahhüt 

meşrutiyet caddesi konur sokak 13/B telefon : 251599-251871 ANKARA 

FABRİKA : istanbul, topkapı, davutpaşa cad. serçekale sokak no. 50 telefon : 21 1802 

BK 

Döküm 

-5ÖK 

Merkezi 

M. M.770

M. M. 761 

QAPEX 

MİKSERLERİ 

KARIŞTIRMA • AGLOMERASYON • DANSİFİKASYON 

DİSPERSYON • RUTUBETLENDİRME • GRANULASYON 

YOĞUNLAŞTIRMA • KAPLAMA • ISITMA • SOĞUTMA 

APEX MAKİNE ENDÜSTRİSİ 

Fabrika .-Şişli, Ayazağa Oto Sanayi Sitesi Seçilmiş sokak No. 8 

İstanbul Tel. 64 23 35 - 64 07 04 

Büro : Tepebaşı, Meşrutiyet Cad. Tarhan Han No. 99/3 

İstanbul Tel.44 99 49- 44 2762 

fatih reklam

DNTES 

UNTES 

H 

ANKARA 

TİP ÜST 

Salon tipi sıcak hava Cihazı 

TipASC 

Aksiyal duvar ve tavan tipi 

Sıcak hava cihazı 

BÜRO; 

karanfil sok. 24/5 

tel: 189720-188965 

FABRİKA 

ankara-istanbul kara 

yolu 24 km. 

tel: 241556/137 

TİPKS 

Isıtma ve klima santralı 

TİPATK 

Radyal vantilatör 

TİPPK 

Panolu konvektör 

KPLLEKTİF 

ŞİRKETİ 

TipRSC 

Radyal vantilatörlü duvar tipi 

Sıcak hava cihazı 

ISITMA 

KLİMA ve 

. CİHAZLARINDA 

KALİTE ve YÜKSEK YERİM 

İstanbul Bürosu : 

Karaköy - İstanbul, Tel: 45 97 24 

Necatibey Cad. Alipaşa Değirmen Sok. 22/4 

M. M. 798

Her pozisyona uyabilen, yalnız iki levye ile kumanda 

edilen hidrolik kanal kazma (bekho) tertibatı 

30 - 90 cm. arasında 6 değişik kanal kepçesi ve ağır 

hizmet kepçeleri 

4.67 m. derinliğe kadar kanal 

kazma ve 3 m. yüksekliğe kadar 

yükleme imkânı 

Ayrıca ön yükleme kepçesi 

JD 400 - A KANAL KAZICI - YÜKLEYİCİ SAE 64 HP 

Tam yükte sürekli optjmal güç sağlayan 

çift türbinli tork • konvertör 

1,15 - 3,44 m 3 

hacim arasında muhtelif aenel 

maksat ve çok maksat kepçeleri 

İlâve ekipman olarak 10 değişik kanal kepçesi 

ile mücehhez kanal kazma tertibatı ve 

ayrıca boru vinci. 

JD 544 - A YÜKLEYİCİ SAE 106 HP 

JD 644 - A YÜKLEYİCİ SAE 141 HP 

Türkiye Genel Mümessili 

ÇUKUROVA ZİRAAT ENDÜSTRİ ve TİCARET A. Ş. 

Büyükdere Cad. 159, Zincirlikuyu - İstanbul 

(Bir ÇUKUROVA HOLDİNG kuruluşudur.) 

Merkez: Büyükdere Cad. 159 Ankara Şubesi: İzi iir Bürosu: 

Zincirlikuyıı-İstanbul Çelikkale Sok. No. 5/7 Atatürk Cad, 370/1 B 

Tel: 66 42 73 - 66 42 74 Kızılay - Ankara Bann Apt. Alsancak - İzmir 

Tel: 17 50 73 Tel:45555 

M. M. 719

ABEN 

WORCESTER 

KÜRESEL SANAYİ 

VANALARI 

ÇORKEN 

LPG-AMONYAK 

POMPA ve KOMPRESÖRLERİ 

NEPTUNE 

AKARYAKIT ve 

LPG Sayaçları 

KOUJGKTİF ŞİRKGTİ 

Taksim Yedlkuyular Cad. 4/1 Tel. : 40 56 82 - 47 70 28 - 40 49 35İSTANBUL 

NORRISEAL 

KELEBEK VANALARI 

REGO 

LPG. AMONYAK 

Tank ve Tesisat Armatürleri 

KENT 

FUEL - OİL VE 

KiMYEVi MADDE SAYAÇLARI 

O. P. W. ROCKWELL 

ÇABUK BAĞLANTI 

BASLIKLARI 

KELLOG-AMERICAN 

VİDA ve PİSTONLU 

TIP HAVA KOMPRESÖR 

VE KURUTUCULARI 

HAVALI 

ALETLERİ 

AKARYAKIT POMPALARI 

GATES 

Muhtelif 

Hortum ve başlıkları 

LiKiT DOLUM 

KOLLARI 

y 

HAVA FİLTRE 

REGÜLATÖR ve YAĞLAYICILARI 

Muhtelif Yağlama 

Cihaz ve Aksesuarları Buharlaştırıcıları 

MOTİF REKLAM Katalog isteyiniz. 

Stokdan teslimat yapılır 

Proforma fatura verilir 

Devamlı bakım ve yedek parça 

servisi. 

M. M.776

M. M. 769 

klimo 

Klima ve ısıtma uygulamalarında en ideal sistemler 

Isıtma/Soğutma 

Nemlendirme/Nem alma 

Limit leme / Kompanzasyon 

66cm 2 

lik her bir kontrol paneli ile 

6 değişik fonksiyonlu kontrol 

Motorlu vana çalışma hassasiyeti 0.01 mm 

Motorlu vana Strok zamanı 1 saniye 

Kontrol hassasiyeti 0.057^ 0.114 rh 

Türkiye Mümessili ve genel satış merkezi 

KANTARCILAR KOLL.ŞTİ. 

SELKON LTD.ŞTİ. 

Menekşe sok. 8/6 Tel: 174457-183890 

Yenişehir-Ankara 

Stafa Control System A.G 

Switzerland

M.M.O. Kalite belgeli 

MAKİMSAN 

İÇTEN EKSANTRİK ve HELİS DİŞLİ 

POMPALARI 

• 1 ton'dan 100 ton'a kadar değişen çeşitli 

kapasite, 

• özellikle FUEL-OlL, Katran, Asfalt, Reçine, Yağ 

vb. gibi viskoz ve yarı viskoz mayiler için standart 

tipler, 

• Hertürlü mayiler için, uygun yataklama. Kızgın 

yağlı ısıtma sistemler için, özel bilyalı yataklamalar, 

H Çok viskoz mayiler için, özel «ceketli» tipler, 

İMALAT : 

•i Gövde ve dişliler: Özel alaşımlı pik ve bronzdan, 

•i Yataklar: Bronz, grafit, teflon, ve Buya. 

H Miller: Taşlanmış krom-nikelli çelik veya sertleştirilmiş-taşlanmış 

özel çelik, 

H Amaca göre, akuple veya standart çıplak ünite, 

H Kendinden by-pass (Emniyet tertibatı), 

H Düşük devirde yüksek vakum (6 mt.ss) ve basınç 

(7O mt.ss) 

•i Seri imalât, uzun ömür (1 5-2O yıl) 

H Garanti, Bol yedek. Servis ve teknik bilgi ile 

emrinizde ve hizmetinizdedir. 

MAKİMSAN 

BÜRO: Gazi Mustafa Kemal BJvan4(VÖ Fazilet Ap. -ANKARA Te): 1719 81-17 92 31 

Ekspres Reklâm M. M. 773 

J V 

M III 

M 

*uı

POMPA 

POMPA 

İmalâtımızda Pompa Piyasasının 5 büyük ismi bulunmaktadır. 

l—PERFECTA (İsviçre) Kalorifer Pompaları 

2 —K. RUTSCHI PUMPENBAU BRUGG (İsviçre): Tek ve Çok Kademeli Santrifüj Pompalar 

3 — ALLVVEILER (B. Almanya) 

4 _ GARVENS - UTA (Avusturya) 

Tek Kademeli Santrifüj Pompalar 

Dalgıç Pompalar 

|~ 

'• 

büyük 1 

kapasiteli J 

5 —VIKING (Amerika) 

Dişli Pompalar 

• Özel Pompa ihtiyaçlarınız için Özel imalât ve ithalât imkânlarımız 

Vardır. 

• Türkiye'de Pompa Mevzuunda 20 Yıllık Tecrübe ve Mütehassıs 

Teknik Eleman Bakımından En ileri Performansa Sahibiz. 

HABERLEŞME ADRESİ VE SATIŞ : 

NECATİBEY CAD. 84 KARAKÖY — İST. 

TEL. : 45 70 95 

ANKARA ŞUBESİ : SIHHİYE AMBARLAR 

YOLU 10/8 ANKARA 

TEL. : 12 19 S7 — 12 17 J» 

İZMİR ŞUBESİ : GÜMRÜK İS HANI 40 

GÖMRÜK MEYDANI — İZMİR 

TEL. : 32 997-27 870 

M. M. 783 

SANAYİ ve TİCARET A.Ş. 

POMPA VE MOTOR İMALAT MÜESSESESİ 

ALPOM

.ısıtma 

.klima 

.havalandırma 

Cihazlarımızda 

. Üstün Kalite 

. Tam Randıman 

. Kullanımda Ekonomi 

. Görünümde Zerafet 

ALAHKO GARANTİSİ 

İLE SİMGELENİR... 


ISITMA - KLiMA - HAVALANDIRMA 

CiHAZLAR! İMALAT MÜESSESESİ 

A L SAÇ 


NECATİBEY CAD. 84 KARAKÖY — İST. 

TEL. : 45 70 95 

ANKARA ŞUBESİ : SIHHİYE AMBARLAR 


TEL. : « 19 57 — 12 17 3» 

İZMİR ŞUBESİ : GÜMRÜK İŞ HANI 40 

GÜMRÜK MEYDANI — İZMİR 

TEL. : M »97 - 27 870 

M. M. 784

monarch 

W KALİTE 

KALiTE 

KALTE 

Amonarch KALİTE 

KALİTE 

monarch KALT 

Monarch Ağır yağ Briilorii Üstün Kalitesini de Beraber Taşır. 

FABRiKA : TOPÇULAR, TIKVESLI YOLU 

10 RAMİ — İSTANBUL TEL. : 73 31 W 


NECATİ BEY CAD. 8 KARAKÖY — İST. 

TEL. : 45 70 »5 

ANKARA ŞUBESİ : SIHHİYE AMBARLAR . 


TEL. : 12 19 57 — 12 17 3» 

İZMİR ŞUBESİ : GÜMRÜK İŞ HANI 40 

GÜMRÜK MEYDANI — İZMİR 

TEL. : M 997 • Î7 870 

M. M.785 

. Tam Otomatik ve sessiz çalışma, 

. Yüksek randıman, 

. Her tip kazana uygun imalât, 

. Bol yedek parça, 

. Mühendislerin kontrolündü bakım servisi. 


BRÜLÖR İMALÂT MÜESSESESİ 

A L B İ M

İMALÂT ÇEŞİDİMİZ 

su soğutma kuleleri 

MARLEY-USA lisanslı 

boyama ve pişirme tesisleri 

MABOR - FRANSA lisanslı 

tuğla ve kiremit tesisleri 

DUTREUK - FRANSA lisanslı 

it 

ALAHMO 

HOLDİN6 «.Ş. 'NlN 

KURULUŞUDUR ıft 

4 endüstri fırınları 

CF! -FRANSA lisanslı 

< konveyörler 

TELEFLEX - FRANSA lisanslı 

(ASKILI ve BANTLI) 

HABERLEŞME MERKEZÎ ve FABRİKA : ANKARA ŞUBESİ : İZMİR ŞUBESİ : 

Murat Mahallesi, Ulvyol No. : 3 Sıhhiye Anbarlar Yolu Gümrük İ( Hanı No. : 40 

Rami — İSTANBUL No.: 10/8 ANKARA Gümrük Meydanı — İZMİR 

Tel.: 232124-232126 Tel. : 121957—122739 Tel.: 32997-27870 

detaylı bilgi için ilgili katalogumuzu isteyiniz. 

SANAYi 

ve TİCARET AŞ. 

MÜHENDiSLiK VE İMALAT MÜESSESESİ 

ALMİM 

M. M. 786

TECHNOIMPEX« 

MACARİSTAN 

MODERN ve HASSAS TAKIM TEZGÂHLARI 

PROJELERİNİZ 

için 

UYGUN TEKLİFLER TORNALAR 

üniversal 

kopya 

otomatik 

FREZELER 

üniversal 

dik 

pantograf 

DUPLOMAJIC l 

M. M.756 

İTALYA 

TORNA İÇİN : 

Hidrolik kopya 

Diş çekme 

Hidrolik ayna 

Hidrolik punta 

MÜMESSİL! ve TEŞHİR YERİ : 

TEKIMİKEL 

TiCARET VE SANAYi 

ANONİM ŞiRKETi 

RADYALLAR 

PLANYALAR 

TAŞLAMALAR 

üniversal 

yüzey 

puntasız 

KIVILCIM EROZYON 

tezgâhları 

ŞAHMERDANLAR 

SAÇ İŞLEME 

Abkant 

Nibler 

İHTİYAÇLARINIZ 

için 

UYGUN ve GENİŞ STOK 

KARAKÖY, NECATİBEY CAD. 9O/A 

Telgraf : TEKNİKELİ - İSTANBUL 

TEL. : 497310 

y. 

uı 

K 

2 

lü 

S

Mena Reklâm 

MENA REKLAM. 

TORNA TEZGÂHINI 

TAMAMİYLE OTOMATİKLEŞTİREN 

4 TERTİBAT 

HiDROLiK KOPYA TERTİBATI 

Her cins torna tezgâhına uyabilen muhtelif tipler. 

«FlLEMATICn : TORNA TEZGÂHINA BAĞLANAN OTOMATİK 

DİŞ ÇEKME TERTİBATI 

Hiç bir tadilâta lüzum göstermeden torna tezgâhına bağlanarak yüksek 

kesme hızıyle kullanılabilir. İç, dış, silindirik, konik, sağ, sol, metrik, vvhitvvorth, 

kare, trapez, yuvarlak diş çekebilir. Tornalama ve diş çekme arasında 

merkez kaçıklığını önler. 

«UCP/20» : HİDROLİK KARŞI PUNTA 

Her cins torna tezgâhının karşı puntası üzerine bağlanabilir. Süratli yanaşarak 

işe yavaşça girer, Basma basıncı ayarlanabildiğinden, PUNTA, DEL- 

ME ve RAYBA işleri yapabilir. 

«DYNABLOC - MAC» : HİDROLİK SIKMALI AYNA 

Kopya tertibatının hidrolik ünitesi ile çalışır, çabuk ve ayarlı sıkma yapabilen 

Amerikan aynasıdır, Sıkma zamanını kısaltır ve tornacının yorulmasını 

önler. 

DUPLOMATIC 

MÜMESSİLİ ve DİSTRİBÜTÖRÜ 

TEKMKEL 

TiCARET ve SANAYi ANONlM ŞiRKETi 

Karaköy, Necatibey Cad. 90/A - İSTANBUL 

Tel: 497310 Telgraf: TEKNlKELl - istanbul 

M. M. 757

İLK DEFA KALEPORSELEN'DE 

/P V 

E\ KALİTE GARANTİ RELGESİNİ MAMULLERİMİZ 

ÜZERİNDE KULLANMAKLA GURUR DUYUYORUZ 

TEREDDÜT ETMEDEN, AVRUPA KALİTESİNDE ELEKTRİK MALZEMESİ ALABİLECEĞİNİZ KURULUŞ KALEPORSELEN; 

TÜRKİYEDE İLK DEFA BU ÇAPTA BAŞARILI BİR SONUCA ULAŞMIŞ BULUNUYOR. 

TS50 ve 

VDE 0635 Kapsamına giren malzemelerde Türk Standartları Enstitüsü ve Alman merkezinin 

M. M. 763 

KALEPORSELEN 

elektroteknik sanayi a.ş. 

norma uygunluk ve kalite belgelerini haizdir. 

Halkalı asfaltı No : 170 • Safraköy - İSTANBUL Tel: 73 76 72 • 73 73 79 - 49 62 50'den 9

ir Onduljne de 

on marifet 

Hafiftir. Kolay taşınır. Pahalı, özel çatı konstrüksiyonları gerektirmez. 

Pratiktir, özel işçilik gerektirmez. Testereyle kesilir, çiviyle çakılır. 

Dayanıklıdır. Ne paslanır, ne çürür. 

Her türlü tabiat şartlarında yıllar yılı dayanır. 

Sağlamdır, üstünden kamyon geçse kırılmaz. 

Yalıtkandır. Sıcağa, soğuğa karşı koyar. 

Yağmurda, karda kesinlikle su geçirmez. Rutubet yapmaz. 

Ekonomiktir. Fire vermez, işçilikten ve zamandan tasarruf sağlar. 

Esnektir. Gerektiğinde bükülür. Kemerli çatılarda başarıyla kullanılır. 

Kullanışlıdır. Eski yapıların çatıları da, 

ek bir alt yapı gerektirmeden kaplanabilir. 

Dekoratiftir. Siyah, yeşil, mavi, kırmızı, 

alüminyum renkleri vardır. 

Ondulıne', 30 yıldır 

Ekvator'dan kutuplara, 

yeryüzünün 52 ülkesinde 

çatı ve cephe kaplaması olarak 

^ başarıyla kullanılmaktadır. 

Yurdumuzda da şimdi 

mimarlar, mühendisler 

seçmesini bilen yapı sahiplen 

ve ışının ehli ustalar 

Ondulıne'ı seçiyorlar. 

lOndulîne 

oluklu l«h*Un © 

SA6UUM. PRATiK.CKONOMİK 

HER TÜRLÜ BiLGi VE BROŞÜR iÇiN : 

Merkez: Onduline Yapı Malzemeleri A.Ş. 

Barbaros Bulvarı 76/78 

Beşiktaş-istanbul Tel.: 463094 (4 hat) 

Ankara Bölge Müdürlüğü : 

Onduline, Tunus Caddesi 4/19 

Bakanlıklar-Ankara Tel.: 178851 

M. M.799

KLINGER 

M. M. 793 

KLINGER 

Çek Valf teri 

l Özel elastiki ringleri sayesinde 

yüzdeyüz sızdırmaz.. 

> Sessiz ve sıhhatli çalışır. 

) Baskı yaylı olduğundan 

her pozisyonda kullanılır. 

> 16, 25, 40,64 kg/cm2 basınçlar için tipleri vardır. 

KALİTESİYLE GÜVEN, 

YAPISIYLA EKONOMİ SAĞLAR. 

> Özel konstrüksiyonu her parçasını kolayca söküp takmaya imkan verir. 

> Flanşlı, dişli ve soketli bağlantı şekilleri mevcuttur. 

Diğer imalatlarımız : Köşe vana, Y-Tipi yana, Kızgın yağ vanaları 

Asit vanaları, drenaj ve numune alma muslukları, Amonyak vanaları v..s.

KLINGER 

KLINGER 

BALLOSTAR 

KÜRESEL 

VANALARI 

• Tek hareketle açılır kapanır. 

• Özel ringleri ve taşlanmış küreleri sayesinde kesinlikle sızdırmaz. 

• Tüm akışkanlarda, 16, 25,40,64 ve 100 kg/cm basınçlarda kullanılır. 

• Bakımı tesisattan sökülmeden yapılır. 

• Ring değiştirmekle yenilenir. 

• Yedek parçası boldur. 

Diğer imalatlarımız : Köşe vana, Y-Tipi vana, Kızgın yağ vanaları, 

Asit vanalan drenaj ve numune alma muslukları, Amonyak vanaları v.s. 



M. M. 794

M M. 795 

KUNGER 

KLJNGER 

SEVİYE 

• Güvenle kullanılır, ekonomiktir. 

• Daima yedek parçası mevcuttur. 

• (Tip : PBR) 16 atm, (Tip:UPR) 40 atm 

ve daha yüksek basınçlar için. 

• 300 mm den 2590 mm ye kadar 

değişik boylarda. 

İmalatımız armatürler her türlü 

akışkanda emniyetle kullanılır. 



YAKACIK MAKİNE FABRİKASI 

DÖKÜM VALF SANAYİ ve TİCARET A.Ş. 

İMALATÇI: Yakacık mak. fab. DökUm Valf Sanayi A.Ş. 

FABRİKA : Ankara asfaltı KARTAL • İSTANBUL 

Tel: 53 40 73 - 53 46 15 

BÜRO : Kemeraltı Cad. Bankalar Han Kat: 5 

Tel: 45 46 20 - 49 34 42 KARAKÖY - İSTANBUL 

MAĞAZA : Necatibey Cad. 41/3 KARAKÖY - İSTANBUL 

Tel: 44 33 71 

ANKARA i RTlBAT BÜROSU : Zafer Meydanı Adil Han 

Kat: 3 No: 11 Tel: 25 35 74 ANKARA

KLINGER 

Özel ringleri sayesindeX 100 sızdırmaz 

Ring değiştirmekle sürekli yeni kalan 

Özel konstrüksiyon,aşınmayı kaldırdığından 

onarımı gerekmeyen 

Basınç kaybı sitliye nazaran çok daha az 

Bakımı basit,güvenli,sağlam,ekonomik bir vana 

KLINGER 

II 

KALİTESİYLE GÜYEN, 

YAPİSIYLA EKONOMİ SAĞLAR. 

GG-20 Demir döküm DÎN 1691 GS~C25 Klektroçdik döküm DÎN 17245 

Cr-Ni-Mo Paslanmaz çelik DÎN 4408 

Buhar, hava,amonyak akaryakıt her türlü asit ve kuvvetli bazlarda kullanılabilir 

İMALATÇI : Yakacık mak. fab. Döküm Valf Sanayi A.Ş. 

FABRİKA : Ankara asfaltı KARTAL - İSTANBUL Tel: 53 40 73 - 53 46 15 

BÜRO : Kemeraltı Cad. Bankalar Han Kat: 5 KARAKÖY - İSTANBUL Tel: 45 46 20 - 49 34 42 

MAĞAZA : Necatibey Cad. 41/3 KARAKÖY - İSTANBUL Tel: 44 33 71 

ANKARA İRTİBAT BÜROSU : Zafer Meydanı Adil Han Kat: 3 No: 11 ANKARA Tel: 25 35 74 

İmalatımız armatürler her türlü akışkanda emniyetle kullanılır. 

M. M. 796

VE TAKIM SANAYİ&TİCARET A.S. 

SERT MADEN UÇLAR 

SIKMALI UÇLAR 

TEL.BORU VE MİL ÇEKME 

HADDELERİ 

PROFİL ÇEKME HADDELERİ 

DİĞER SERT MADEN KALIPLARI 

KAYA DELME MATKAPLARI 

FABRİKA: Kartal,Yakacık,Ankara Asfaltı. İSTANBUL Tel: 

BAYİLER : 

CEVDET AROYMAK VE ÖRT. KOLL. STİ. 

Tersane Caddesi. Bakır Sokak 24. K ara köy. İSTANBUL 

VİKTOR BALİ VE ÖRT. KOLL. ŞTİ. 

Fermeneciler Caddesi 50. Karaköy İSTANBUL 

JlRAYR AKSOY. HALEFİ FİLlP AKSOY 

Kürekciler Caddesi 23. Karaköy İSTANBUL 

HASEKİ MAKİNA TİCARET VE SANAYİ A. Ş. 

Çankırı Caddesi 23/A. ANKARA 

SEDAT UYGUNTİN 

Gazi Bulvarı MÖ/ 1 . iZMiR 

M. M. 807 

53 31 09 

53 47 46 

Tel: 49 42 70 

Tel 49 89 30 

Tel: 44 92 21 

Tel: 

Tel: 

Tel: 

11 95 91 

11 51 32 

3 66 96

BETONİYERI.ER 

VİBRASYONLU SİLİNDİRLER 

SEYYAR PRİMER KONKASÖR TESİSİ 

KONKASÖRLER 

DARBEÜ KIRICILAR 

TKANSMİKSERLEH 

ASKILI VİNÇLER 

SEYYAR SEKONDER KIRICI TESİSİ 

SİLİNDİR KIRICILAR 

ÇEKİÇ Lt KIRICILAR 

NA-CB MAKflME 

SANAYİİ 1TD.9Tİ 

Posta Adresi: RK. 116 

Yenimalte Ankara 

Fabrika: istanbul yolu 10. km. 

Tel: 164153 -166124 

istaıriHtl irtibat bürosu: 36 44 67 

SEPARTÖRLER 

İNCE Kl'M YfkAMA HELEZOKU 

M. M. 801

emsan 

ESKİŞEHİR MAKİNA SANAYİ ve TİCARET A.Ş. 

Fabrika: Bursa c d. sanayi bölgesi. Eskişehir Tel-. 5 l 92 

TEKNİK MÜMESSİLLİK 

MONO JRAYLI - ÇİFT RAYLI 

CIFTSURATLI YERDEN KUMANDALI 

LEKTROVİNCLER-KRANLAR 

I.O-Rigler 

2.Takım Contalar 

S.Membranlar 

4. Nutringler (U- Ring) 

S.Apronslar 

6. Manşonlar 

• GİYOTİN MAKASLAR 

4 X 2500 mm. 

8 X 2500 mm. 

16 x 2500 mm. 

EKZANTRİK PRESLER 

10 fondan J50 fona kadar 

• BANTLI KONVEYÖRLER 

SERAM'IK. ve TOPRAK SANAYİİ 

• İÇiN BİLYALI DEĞİRMENLER 

• ÇENELİ KONKASÖRLER 

• VİBRASYONLU SİLİNDİR 

m DİŞLİ KUTULARI ve 

HER TÜRLÜ MAKİNA İMALATI 

Kademesiz Ayarlı 

VARYATÖRLER 

1-Hidrolik sistem 

2-Friksiyon sistem 

3-Ex'iitıpler

• Döner mille 

•Sıvı 

TOKEZ KOLLEKTİF ŞİRKETİ 

g 

FABRİKA: Aydın asfaltı üzerinde No.2 Gaziemir*İZMİR 

Telefon: 71010 -Telgraf: TOKEZ-İZMIR « Posta kutusu 74 

M. M. 762

Matrbc-Churchill International 

Komple imalât işlemi için gerekli 

bütün tezgâhlan tedarik edebiliriz 

imalâtınız ne olursa olsun Matrix-Churchill International Şirketi 

komple makina grupları tedarik edebilir. Kapasitenizin ve imalât veriminizin 

yükselmesi için her türlü makina ve tecrübeye sahip bulunuyoruz. 

Aynı zamanda elemanlarınız fabrikalarınızda veya ingiltere' de özel 

yetiştirmeye tâbi tutulabilirler. 

Komple çeşidimiz arasında bazı tezgâhlar aşağıda belirtilmektedir. 

VERO 2000 NC tipi NÜMERİK KONTROLLÜ 

DELİK İSLEME TEZGÂHI 

Çok teferruatlı parçaların yüksek hassasiyet 

standartlarına uygun olarak delik delme, ince delik 

işleme, raybalama, frezeleme ve diş çekme 

işlemlerinin yapılması mümkündür. 3 eksen 

kumandalı ve tamamiyle band kontrollü olan bu 

tezgâh ilâveten 20 takıma kadar otomatik takım 

değiştirme tertibatı ile mücehhezdir. 

Uzunlamasına hareket 1000 mm, enine hareket 

500 mm dir. 

Daha uzun parçalar için sabit yataklı gezer 

sütunlu tezgâhta azamî 1000mm genişlikte ve 2 m. 

uzunluktan itibaren isleme yapabilecek tezgâh 

teklif edilebilir. 

Sabit yatak sistemi ihtiyaç görülen toplam sahayı 

azaltmakta ve otomatik yüklemeyi 

kolaylaştırmaktadır. 

CHURCHILL 250 NC tipi NÜMERİK 

KONTROLLÜ ÜNIVERSAL TORNA TEZGÂHI 

250 NC tipi tezgâh hususi olarak Nümerik Kontrolün 

bütün avantajlarını verecek şekilde, ister aynaya 

bağlanan işler için ister punta arası işler için 

planlanmıştır. 

Tek revolver taret üzerine 5 adet tornalama 

ve 5 adet delme takımı taşır ve bunlarla iş 

kafasına doğru veya iş kafasından 

itibaren tornalama işleri, her iki istikamette 

vida dişi açma, kanal açma ve konik 

işleme yapabilir. 

Pumalar arası 500 mm lik ayna ile azami 

tornalama çapı 280 mm. dir. Puntalar arası 

1** mesafeler 500, 1000 ve 1500 mm. dir. 

CHURCHJLL C A/910 tipi TEK MALAFALI 

OTOMATİK TORNA TEZGAHI 

Büyük serilere olduğu kadar küçük serilere de 

uygundur. 

Tareti taşıyan malafa ve dalma süportları 

hidrostatik olarak yataklanmış olduklarından 

herhangi bir tarafa yaslanma veya aşınma 

engellenmiştir, talaş kaldırma imkânı çoğalmış olup 

hasasiyette devamlılık sağlanmıştır. 

Beher süport ve gayıt hizasında bulunan ölü nokta 

stopları %0,5 hassasiyetle tekrarlama imkâni verir. 

Standart tipi CA9/10 tezgâhı süratli ayarlanabilir 

bir tezgâh olmasına rağmen küçük seriler için 

tezgâh ayarı Churchill ön ayarlamalı takımlar ile 

tezgâh ayarı daha da süratlendirilebilir. 

Z. 

o» 

O 

Q. 

21 

(B 

O 

o> 

3- 

01 

(D 

SL 

o» 

r+ 

•n' 

5' 

uc 

ö> 

V) 

(D 

2. 

5] 

N'

N 

'c 

'(ÖO 

JC 

2 3 

C 

'Ö- 

re 

E 

> 

«O 

(O 

Q ı 

jj 

İ2 

'•€ cu£ 

•H 

M. M.805 

OERLIKON 

156 çeşit kaynak elektrodu 

ve 

Her cins OERLİKON-FONTARGEN Alçak 

Hararet Elektrod ve Kaynak Çubukları 

TOZALTI Kaynağı için bakır kaplı Elektrodlar ve 

Tozları 

MIG/CO 2 KAYNAĞI için bakır kaplı Elektrodlar 

Kaynak Transformatörleri 

Kaynak Redresörleri 

Tam yalıtkan Kaynak Penseleri 

Tam yalıtkan Havalı Karbon-Arkı Penseleri 

Kaynak ihtisas ve Tekamül Kursları 

Endüstriyel Röntgen servisi 

Ultrasonik malzeme muayene servisi 

Teknik Servisleri 

Teknik Yayınları 

İle 

Sanayimizin 

Mühendis Jeknisy en ve 

Kaynakçılarımızın 

Hizmetindedir. 

Kaynakçının Güven Kaynağı 

OERLIKON KAYNAK ELEKTRODLARI VE SANAYi A.Ş. İSTANBUL 

rtibat bürosu: Karak 

abrıka: Topkn;::. Yer 

Perçemli Sokak, No. 11-15 

ondra asfaltı. Çırpıcı S. 25

f SAYISI k 

MÜHENDiS VE MAKİNA 

Makina Mühendisleri Odası 

Adına Sahibi 

Günay BOLAZAR 

Çıkaran 

MAK-DOK 

Makina Mühendisleri Odası 

Basım - Yayın - Araştırma 

Dokümantasyon ve Danışma 

Merkezi 

Sorumlu Yazıişleri Müdürü 

Yavuz BAVULKEN 

Dergi Yayın Komisyonu 

Yüksel DEMİREKLER 

Levent ÎYlCAN 

Taner YAZGAN 

ismail GÜNAY 

Teknik Sekreter 

Erdoğan CEYLAN 

Adres 

MÜHENDİS VE MAKİNA 

DERGİSİ 

Selanik Cad. 76 - Ankara 

Telefon : 25 02 00 (5 Hat) 

Dizgi, Tertip, Baskı 

MAYA Matbaacılık 

Eşit Cad. 44 - Ankara 

Tel: 18 89 72 

MÜHENDiS 

VE MAKİNA 

İÇİNDEKİLER 

BiZDEN SiZE 425 

FORUM: KALKINMIŞ DEVLETLERDEKl KAYNAK UZMAN 

MÜHENDiSLiĞi EĞiTiMi 426 

Şükrü Aksu 

DÖKÜMHANELERDE YALITIM MALZEMELERİNİN KULLANIMI ... 428 

A. Steger - R. Wlodawer / Yüksel Demirekler 

EDM (Elektro Erozyon) ÎLE KALIP YAPIMI 

J. Stantslao • M. H. Richman / tlter Serim 

Yağlamada Yeni Bir Uygulama : DEMlRLÎ YAĞ . 

F. D. Ezekel / Mehmet Dağlılar 

Bir Yenilik : ELASTİK KARBlT 

J. D. Wolf • W. J. Ricmond / Mehmet Dağlılar 

ALÇI KALIPLARDA DÖKÜM TEKNİĞİ 

J. T. Bennet / Namık Ural 

ENDÜSTRi ARTIKLARINI YAKMAK iÇiN KAZAN TESİSLERİ . . 

P. Rutz / ismail Günay 

TEKNiK HABERLER . 

Taner Yazgan 

435 

439 

442 

445 

. 449 

459

ABONE ŞARTLARI YAZI KABUL ŞARTLARI 

Sayısı: 10 TL. (Yurtdışı: Single copy S 1.00) 

Yıllık abone (12 Sayı) 100 TL 

Üyelerimize (fazla sayı), Makina Mühendisliği öğrenimi 

yapan öğrencilere: 

Beher sayı: 7,50 TL. 

Yıihk abone : (12 Sayı) 75.- TL. dır. 

REKLAM TARİFESİ VE ŞARTLARI 

ön İç Kapak 4000 

ön İç Kapak Karşısı 4000 

"İçindekiler" sahifesi karşısı 3500 

Arka İç Kapak 3500 

Arka Kapak 5000 

İç Sahifeler 3000 

Dergide Teknik, Ekonomik ve Sosyal yazılar yayınlanır. 

Gönderilen yazılar, yayınlansın veya yayınlanmasın, yazarına 

geri verilmez. Yazılardaki düşünce, kanâat ve bunlardan 

doğacak sorumluluk yazarına ait olup, dergiyi 

temsil etmezler. Çeviriden doğacak her türlü sorumluluk 

çevirene aittir. 

Gönderilecek yazılar, yazının Özetiyle birlikte daktilo ile 

iki nüsha yazılmalı ve klişesi alınacak şekiller parlak kâğıtta 

net ve temiz olmalıdır. Bu şartlara uymayan yazılar 

gerekli düzeltmeler için yazı sahibine iade edilir. 

Dergimizdeki yazılar kaynak gösterilmek suretiyle iktibas 

edilebilir. 

1 — Bir yılda en az 12 reklâm vereceğini peşinen taahhüt eden firmalara %10 süreklilik indirimi yapılir. 

Bu tenzilât kapsamına; "Ön İç Kapak, Ön İç Kapak Karşısı, "İçindekiler" Sahifesi Karşısı, 

Arka Kapak" ta yayınlanan reklâmlar girmez. 

Reklâmları bir sonraki yılda 12'ye tamamlanan firmalar, o yıl için geçerli olacak yeni reklâm tarifesini 

de kabullenmiş olurlar. 

2 — Peşinen taahhütte bulunup, herhangi bir nedenle reklâmlarını 12'ye tamamlamayan firmalardan, 

daha önce kendilerine uygulanmış buluna r AQ sû :eklilik tenzilâtı tutarları tahsil edilir. 

3 — Münferit reklâm veren firmalardan reklâm bedelleri peşin alınır. 

4 — Dergimize aracılık ile reklâm temin eden acentalara %15 acenta komisyonu verilir. Bunun haricinde 

yıllık (12 sayı) reklâmlara tanınan süreklilik indirimi uygulanmaz. 

5 — Renkli yayınlanan reklâmlardan her renk için 1.000.- TL. renk farkı alınır. 

6 — Daha önce reklâmları yayınlanmış olup, hesaplarında borç bakiyesi bulunan firmaların ye: ı bir 

angajmana girmek istemeleri halinde, bu borçlarını tamamen tasfiye etmeleri gerekmektedir. 

7 — Yayınlanması istenen reklâm filminin firmaca yaptırılarak gö- 'erilm :si gerekmekte olup; eskiz 

veya tertip halinde reklâm kabul edilmez. 

8 — Reklâm filmlerinin azami boyutları tam sahife 17 x 27 cm. olmalıdır. Bu ölçülerden büyük veya 

küçük reklâmlar yayınlanmaz. 

9 — Reklâm yayını için son müracaat tarihi, reklâmın yayınlanacağı aydan bir evvelki ayın 10'una kadardır. 

Bu tarihten sonra gönderilen reklâmlar baskı durumu müsait olduğu takdirde yayınlanır. 

10 — Devamlı yayınlanan reklâmlarda yapılacak herhangi bir değişiklik için, değişik reklâmın çıkacağı 

aydan bir evvelki ayın 10'una kadar, durumun yazılı olarak bi'dirilmesi v yeni filmin gönderilmesi 

gerekir. Aksi halde eski reklâmın yayınına devam edilir. 

11 — Devamlı yayınlanan reklâm filmleri eskidiğinde, reklâm veren firmadan yenisi istenir. Firmaca 

yenisi gönderilmediği takdirde, aynı film dergimizce yaptırılarak masraf fatura edilir. 

12 — Hatalı hazırlanarak gönderilen filmlerden dergimiz sorumlu değildir. 

13 — Yukarda belirtilen hususların uygulama ve bunlardan doğacak anlaşmazlıkla^,, çözümleme yeri 

Ankara'dır. 

Dergiye reklâm verenler yukarıda yazılı hususları kabul etmiş sayılır.

Bizden Size 

Araştırmacılık ve merak duygumuzu yeterince geliştirmek ve körlenmesini önlemek 

Makina Mühendisleri olarak en büyük amaçlarımızdan olmalıdır kanısındayız. En 

azından belirli konularda yazılmış kitap ve makaleleri karıştırarak ve bu şekilde 

kendi kazandığı ya da başkalarınca kazanılmış tecrübeleri derleyerek ciddi inceleme 

ve araştırma yazıları ortaya konmalıdır. 

Teknik konularda araştırıcı merakımızı hep canlı tutmamız, sürekli okuyup düşün- 

memiz ve buna yardımcı olacak dünyaya bakış açımızı genişletecek ve bizi bütün- 

leşmeye götürecek genel kültür konularına da eğilmemiz, geri kalmış bir ülkenin ço- 

cukları olarak herşeyin ötesinde görevimiz olmalıdır. 

Gelecek sayıda birlikte olmak dileğiyle. 

Dergi Yayın Komisyonu

KALKINMIŞ DEVLETLERDEKİ KAYNAK UZMAN MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİMİ 

Teknolojinin dev adımlarla ilerlemesi, Mühendis'! belirli bir konuda Uzmanlaşmaya 

yönetmektedir. 

İleri teknolojinin talep ettiği sorulara cevap verebilmek için, bazen Uzmanlaşma içinde 

Uzmanlaşma icap etmektedir. 

75 sene evvel Kaynak Teknolojisi, Mühendislik tahsilinin bir dersi iken, bugün kalkınmış 

devletlerin birçok, Üniversitelerinde Lisans Üstü Eğitim ve hatta Lisans Eğitimi olarak 

gelişimini sürdürmektedir. 

Mümkün olduğu kadar kalkınmış devletlere karşı bağımsız kalmak arzusuyla kalkınmakta 

olan Türkiye'mizde ise, hiçbir Üniversite ve Akademi de Kaynak Uzman Mühendisliği 

Eğitimi, malesef yapılmamaktadır. 

Üretim fabrikasyonu niyetiyle ağır sanayi'ye yönelmek çabası içinde olan Türkiye'mizde 

ise Kaynak Uzman Mühendisine olan ihtiyaç günden güne büyümektedir. Bu durum ise 

kendini bilhassa Gemi Sanayiinde hissettirmektedir. 

İleri Endüstri Devleti olan Amerika Birleşik Devletlerinde Ohio Devlet Üniversitesinde 

Kaynak Mühendisliği Eğitimi hem lisans ve hem de Yüksek Lisans düzeyinde yapılmaktadır. 

İngiltere de ise aynı tahsil Cranfield Teknik Üniversitesi, Birmingham Aston Üniversitesi 

ve Glasgow Üniversitesinde Lisans Üstü düzeyde yapılmaktadır. 

Kaynak Uzman Mühendisliği Eğitiminin en köklü ve yaygın olduğu Ülkelerden birisi'de 

Federal Almanya Cumhuriyetidir. 

Federal Almanya Cumhuriyetinde her türlü Kaynak İşlerinin icraatı Kanunen Kaynak 

Uzmanı veya Kaynak Uzman Mühendisi denetimi altında yapılması zorımluğu vardır. 

Alman Ceza kanununda katı bir şekilde sınırlandırılmış olan bu icraat, kamu güvenliği 

için düşünülmüştür. 

Almanya da kanunen Devlet Mühendis Okullarının veya Teknik Üniversitelerinin Kaynak 

Uzman Mühendisliği Eğitimini yapmaya yetkisi yoktur. 

Bu nedenle Kaynak Enstitüleri veya kaynak Tekniği Öğretim ve Araştırma Enstitüleri ismi 

altında faaliyet gösteren bu kuruluşlar Mühendis - veya Yüksek Mühendis üzerine Kaynak 

Uzman Mühendisliği Eğitimini yapmaktadır. 

Bu ihtisas Eğitimi aynı zamanda iş görme yeteneğini kapsamakta olup, 1932 yılından beri 

Federal Almanya Cumhuriyetinde yapılmaktadır. 

Ders programı ise genel olarak aşağıda gösterildiği gibidir. 

l - KAYNAK TEKNİĞİ METODLARI ve CİHAZLARI 

Kaynak Metodlarma bakış 

Elektroteknik Bilgisi 

Kaynak Tekniğinde ölçme metodları 

Kaynak akım membaı 

Metal - Elektrik ark kaynağı 

Koruyucu Gaz - Elektrik ark kaynağı 

Toz altı kaynağı 

Direnç kaynağı 

özel Kaynak metodları 

Difizyon kaynağı 

Ultraşal kaynağı 

Elektron ışınları kaynağı 

Laser kaynağı 

Plasma kaynağı 

Yüksek frekans endüksiyon kaynağı 

Eksplasyon kaynağı 

Gaz ergime kaynağı 

Lehimleme 

Oksijen tekniğinin cihazları 

426 MÜHENDİS VE MAKİNA / CİM 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975

Termik kesme 

Oksijen tekniğinin özel metodları 

Kaynağın mekanikleştirilmesi 

Oksijen tekniği - Tatbikat 

Direnç kaynağı - Tatbikat 

Elektrik ark kaynağı - Tatbikat 

Özel kaynak metodları - Tatbikat 

Ölçme tekniği - Tatbikat 

II KAYNAK METALÜRJİSİ 

Metal tekniğine giriş 

Durum çizelgeleri 

Demir - Karbon - Diagramı 

Çelik elde edilmesi 

Demir cinsleri ve alaşım elemanları 

Çeliğin ısıl işlemleri 

ZTU - Diagramlan 

Kaynak bileşiminin metalürjisi 

İhtiyarlama, soğuk şekil verme, rekristalizasyon 

Genel inşaat çelikleri 

Alçak alaşımlı çelikler 

Yüksek alaşımlı çelikler 

Demir - Düküm malzemeleri 

Tamir kaynağı 

Demir olmıyan metallerin kaynağı 

Kaynak ilave malzemeleri ve yardımcı malzemeler 

Malzeme muayenesi 

Metalgrafiye giriş 

f/.etalgrafi -Tatbikat 

Malzeme muayenesi - Tatbikat 

III - KONSRUKTİF ŞEKİL VERME VE HESAPLAMA METODLARI 

Statiğin temelleri 

Mukavemetin temelleri 

Alın ve köşe dikiş birleştirilmeleri 

Kaynak dikişi hazırlanması 

Kaynak dikişi hesabı 

Dinamik yüklenmiş konstrüksiyonlar 

Açık kesit torsiyonu 

Kapalı kesit torsiyonu 

Gevrek kırılma/Çelik kalite gruplarının seçimi 

Kaynak edilmiş çelik inşaatlar 

Kaynak edilmiş Kazan ve Kaplar 

Kaynak edilmiş Aparat ve Boru donanımları 

Kaynak edilmiş Makinalar ve Araçlar 

IV - KAYNAK TEKNİĞİ TATBİKATI VE İŞ EMNİYETİ 

Kaza talimatları 

Kaynak işlerinin kalitesinin emniyeti 

Kaynakçı imtihanları 

Kaynak gerilmeleri ve çekme 

Kaynak planı 

Maliyet Hesapları 

Kaynak tekniği hasar durumları 

Tamirat tekniğinde kaynak 

Kaynak Uzman Mühendisinin işletmedeki yeri 

Dikiş hatalarının tanınması 

Kaynak edilmiş parçaların değerlendirilmesi 

Kaynak Tekniği Standartları 

Bu ihtisas programına iştirak etmek istiyen Mühendis - veya Yüksek Mühendislerden 

kuvvetli bir Metalürji, Malzeme, Mukavemet, Elektroteknik, Kimya, Matematik Bilgisi 

ve bir süre Endüstri tecrübesi talep edilmektedir. 

MÜH1.NDİS VI MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975 427

dökümhanelerde yalıtım 

malzemelerinin kullanımı 

Ekzotermik (ısı verici) ortamın ve yalıtım malzemelerinin 

kullanımı uzun zamandan beri bilinmektedir. (1,2) 

Bunlar birçok alanlarda uygulama bulmuşken, ekonomileri 

özellikle alaşımsız çelik dökümlerde eldeki dökümhaneye 

bağlıdır, yoğun fiat rekabetinin bulunduğu bugünkü 

pazar koşullan altında, üretim maliyetlerini düşürücü 

yeni yollar için ufuk aranmaktadır. 

Dökümhanede daha ucuz yalıtım bileşiklerini kullanmanın 

temel olanağı sır değilse de (3), son zamanlara 

kadar uygun ürün olmaması nedeni ile çok az bir pratikle 

katı malzemeler piyasaya çıkmış olup bunlar katılaşma 

sırasında metal ile çok az kimyasal - fiziksel tepkime 

yapmakta yada hiç yapmamaktadırlar. 

OLANAKLI UYGULAMALAR 

Şekil l, dökümler üstünde yalıtım için şematik olarak 

uygulama ilkesini göstermektedir. 

a Doyma ölçüleri olmadan 

1 Kısa katılaşma süresi ile besleme yolu ince kısım 

tarafından kesilmiş 

2 Katı 

3 Hâlâ ergimiş durumda - daha sonraki döküm 

boşluğu ile 

4 Birleşme yerinde kütle birikimi - uzun katılaşma 

süresi 

b Daha önceki doyma yöntemi (A. Heuvers'in 

dairesel yöntemi) 

1 Beslenme yolu 

2 Koniktik - besleme kafasına yaklaştıkça katılaşma 

süresi artar 

Şekil I : Yalıtım malzemeleri için ana uygulamalar. 

Yazanlar : A. Steger - R. \Vlodawer 

Çeviren : Yüksel Demirekler 

Dökümün kendisi üstünde özellikle, çelik dökümlerde 

- yalıtım malzemeleri kullanarak katılaşmayı yerel olarak 

hızlandırmak olanaklıdır (ısı birleşme yerleri, kalın.noktalar, 

uzun plakalar ya da çubukların kalın beslemesi elde 

edilebilmektedir. Yalıtım yastıkları diye de bilinen ısı 

köprülerinin kullanımı aşağıdaki ekonomik avantajları 

vermektedir: 

— Metal koruma yastığının hiç yanmaması. 

— Çapak ve işleme maliyetinde azalma. 

— Besleyicilerdeki kısmi ekonomik kazanç. 

— Olanaklı bir şekilde sıcak çatlamaların en az 

olması 

Katı yalıtım için geniş bir uygulama alanı besleyicilerin 

yalıtılmasında yatmaktadır. Bu teknik besleme hacminin 

büyük miktarda azalmasını sağlayarak süreçten alınan 

sonucu düzeltmektedir. Besleyicilerdeki ferrostatik 

basınç, normal olarak düşük olduğundan ve hiç bir özel 

c Büyük besleme kafası yerine daha ufak ve yalıtılmış 

kafa konmuş durum 

1 Yalıtılmış besleyici 

2 Besleme yolu 

d Metal Kuvvetlendiricinin yerinin yalıtım yastıkları 

almış 


2 İnce kısımda yalıtım katılaşmayı geciktirir 

e l c ile l d'nin birleşimi 



3 înce kısmın yalıtımı 

428 MÜHENDİS VE MAKİNA / CİM 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975

yüzey niteliği gerekmediğinden, olağan katı yalıtım tuğlalarının 

davranımı çok iyi ve her yönden tatminâr ol 

maktadır. 

Besleyici yalıtımı aşağıdaki teknolojik ve ekonomik 

yararları sağlamaktadır : 

Mal/.emeden ka/.anr (besleme hacmi hemen he 

men üçle bire iner, \am kabaca üçle iki ka/

löa: Üç değişik tür kalın sikloid tuğla. Bunlar 

besleyici ölçülerinin çoğuyla ekonomik olarak 

kullanılabilir. 

Şekil 5b: Esas olarak büyük düz yüzeyler ile özel biçimlendirme 

için uygun standart tekeli ve çiftli 

tuğlalar. 

Şekil 5c: Yüksek ısı ve basınç direnci olan özel yalıtım 

tuğlaları. Tanınabilsin diye bir renk bitirilişi verilir. 

YALITIM MALZEMELERİ VE ÖZELLİKLERİ 

Bir yalıtım bileşiğinin etkinliği kuma oranla 

uzanmış katılaşma süresi ile ve bu uzamanın faktörü 

ile ölçülür. Bu faktörler bilinen Briggs bilya deneylerine 

benzer yöntemlerle saptanır (5, 6). 

Şekil 6'da, çeşitli özgül ağırlıklardaki yalıtım bileşikleri 

için değişik katılaşma süreleri verilmiştir. Bu değerlerin 

yeniden verildiği Şekil 7'de ise çeşitli maddeler 

cin özgül ağırlığa karşı katılaşma süreleri çizilmiştir. 

Bir dizi bilya deneyleri uzatılmış katılaşma süresi 

3 yalıtımın kalınlığı arasındaki ilişkiyi ortaya koymuş- 

Şekil 8, elde edilen eğrileri vermektedir; Bunlar 

fyük bir miktar dökümhane uygulamasıyla halen 

(lörulanmış durumdadır. 

1550 

1300 

Sekil 6 : Çeşitli özgül ağırlıklarda yalıtım bileşikleri 

ile katılaşma süresinin uzatılması. 

1 Yağ kumu 3 Yalıtım bileşiği # = 0.7 

2 Yalıtım bileşiği #= 0.8 4 Yalıtım bileşiği # = 0.6 

J 1 

J3 

I a 

J 

J,U- 

9 n. 

-0,8- 

0,4 • 

2,5 2,0 1,5 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2. 

«ULZEft 

(0670473 

m- 

>s ı s 

X N 

S ••v 

\ s 

X 

\A, (O 

^** 

S A 

4 

N, A 

^ 

0,4 0,6 0,8 1,0 1,5 2,0 

Ozgiü ağırlık (g/cm 3 

) 

O , 

0 ' 

»5 

3,0 4,0 

Sekil 7 : özgül ağırlığa karşı çizilmiş katılaşma süresi 

üstüne çeşitli malzemelerin etkisi. 

1 Styrozell yalıtım tuğlaları 

2 Yalıtım dilimleri (A12O3 - bazlı) 

3 Kuartz kumu 

4 Ateş tuğlaları 

5 Cr - magnezit tuğlaları 

6 Magnezit tuğlalalar 

7 Grafit dilimleri 

43( MÜHENDİS VE MAKİNA / CİI.T 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975

Hepsinin üstünde, yalıtım ve ısıtma yastıklarının 

yetkinliklerini karşılaştırırken, aşağıdakiler dikkate alınmalıdır 

: 

Etkileri dolayısıyla ısıtma yastıkları kendi kendini 

ısıtan yalıtım yastıklarıdır ve kendi ısıları sıvı metalin soğumasını 

önler (7) 

- - Gerçek yalıtım bileşikleri erimiş metalden önce 

bir ısı emer ve sıcaklıkları yükselir. Bu demektir ki, onların 

daha düşük bir uygulama sınıfları vardır. (Şekil 9) 

U- 

1 2-1,5- 

3 

T? 14- 

6 

1 >- 1 T. 

n 

3 

•«! 1 2- 

1,1 • 

j 

. 

l 

l 

/ 

f 

// 

.••• 

jT ^ 

. — • 

1 n • 

O 100 200 

Farca modülünün yüzdesi olarak yalıtım 

ceketinin et kalınlığı ( f — U.6 ) 

3,0 

1,0 

Isıtma 

yastıklar. 

Yalıtım 

yastıkları 

SUtZÇR 

40870474 

300 

-0,60 

-0,65 

-0,70 

-0,75 

-0,80 

-0,85 

-0,90 

- 

-1.00 

l 

•si 

>• a 

İ 

J >• 

•31 

Şekil 8 : Çeşitli kalınlıklarda yalıtım tuğlaları kullanarak 

modülün yada görünen yüzey azalmasının arşı. 

, Döküm demir 

. Döküm çelik 

Şekil 9 : Isıtma ve yalıtım yastıkları ile katılaşma süresinin 

uzaması (yani modülün artışı). Eğimler üst 

ve alt sınırları gösterir. 

EKONOMİK TARAFLA 1 

?. 

Ekonomi üstüne birkaç noktayı belirtmek de yerinde 

olacaktır. Yukarıda sayılan çeşitli yararlar, yalıtım 

malzemelerinin fiatı ile fazladan işe karşı tartılmalıdır. 

Normal olarak,yalıtım yastıklarındaki yalıtım masrafları 

için masrafın çoğalan yararlarla hiçbir ilişkisi yoktur. 

Besleyici yalıtımında, bu, esas olarak, değişken erime 

maliyetini yalıtım malzemesinin maliyetine karşı 

dengeleme durumudur. Burda anlamlı ekonomik kazançlar: 

normal ve birindi olarak çelik dökümlerde ve çok 

özel olarak alaşımlı ve küresel grafit döküm demirde ortaya 

çıkacaktır. 

Tipik Uygulamalar : 

Hesaplar N.Chvorinov'un çok iyi bilinen modül kuramına 

(8) ve R.Wlodawer tarafından onun ortaya konan 

sonuçlarına (2) dayanmaktadır. Bunlar basitleştirilmiş 

biçimde burada yeniden verilmektedir. 

Bir dökümün V hacmi içinde belli miktarda ısı kapsanır. 

Katılaşma sırasında bu ısı o yüzeyi içinden dışarı 

Bırakılmalıdır; diğer bir deyişle, yüzey bir soğutma işlevi 

görür. 'ler iki etki için M modülü : 

dökümün hacmi V 

soğuma yüzeyi O 

"Görünen yüzey değişimi" deyimi de önemlidir. 

'>ir dökümü yalıtmakla ısı dağıtımı engellenir. İdeal 

•kınımda, mutlak (erişilenle/) yalıtım ile, ısının Amilimi 

sıfır olacak \v görünen yüzey değişin faktörü 

olarak O verecekti. Adi bir kum kalıplı yüzevle. soğutma 

eylemi ", 100 olarak alınır ve bu da 1.0'lık oir faktör 

verir. 

Bizim tarafımızdan kullanılan yalıtım malzemeleri 

hemen hemen 0,65 gibi faktör vermektedir. Bu, yalıtılmış 

yüzeyin soğutma etkisinin bir bölümünü (% 35) 

yitirdiği, başlangıçtaki soğutma etkisinin r/ r 65'ini tuttuğu 

demektir. 

' >rncl; : 

Pres pistonu (Şekil 10) 

• j ıs 

2 r" . n ) 4 2r .rr . (H u/ 

taç' 

20" . T: . 35 

- 8.05 cm. 

( 2.20" . TT ) f 2.20 . TT( 35 11,5) 

UJ 11,5 = 5.75 cm. 

a . b 10,5 . 35,5 

-..-..._ = = 4_ Ü5 cm 

2(a+ b) 2(10,5 f- 35,5) 

MfHKNDİS VK MAKİNA / CİI.T 19 - SAVI 227 - ARALIK 1975 431

Şekil ila: Alaşımsız döküm çelikten volan. Yalıtım 

tuğlaları kullanarak kütleli dış besleyiciler ile metal 

yastıklara (Şekil llb'nin sağ yanı) gerek kalmadan 

kenar (rim) yoğun olarak dökülebilir. 

Şekil 10a: Pres pistonu 


2 Yıldız gibi düzenlenmiş dört yalıtım yastığı 

Şekil 10a: Ala.sımsı/ flokum ri'luti'iı pres pistonu. "* alıtım 

yastıkları kullanarak dış besleyiciler kullanmamak 

olanak içi olmuştur. 

1 Hava 


3 ' Dört yalıtım köprüsü 

4 Yalıtım köprüleri altında dört sert döküm 

5 Normal besleyici 

6 Yüksek ısı veren (egzotermik) toz ile 

Şekil llb: Geleneksel işlemle dökülmüş volan (Şekil 

lla'daki gibi). 

432 MfHENDİS VE MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975

Şekill2a: Salmastra yarısı. 

Şekil 12b: Alaşımsız çelikten salmastra yarısı. Yanması 

zor olan metal yastıklar kaldırılmış olmaktadır. 

Şekil 13 : Alaşımsız çelikten kenarlı tekerlek. Yalıtım 

tuğlaları ile kenarın yoğun beslenmesi başarılmıştır. 

800 

Şekil 14 : Alaşımsız çelikten destek halkası. Yalıtım 

yastıkları ile bütün halka tek bir besleyiciden beslenebilir. 

Üstte : Geleneksel yöntem - iki oval besleyici 

Altta : Yalıtım tuğlaları ile - tek yuvarlak 

besleyici 

Şekil 15 : % 13 Cr-çeliğinden bıçak taşıyıcı. Yalıtım 

yastıkların yerini almakta ve besleme hacmini azaltmaktadır. 

MÜHENDİS VE MAKİN A / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975 433

Sekil 16 : % 13 Cr-çeliğinden 44 ton ağırlığında halka. 

Besleyiçiler yalıtılmıştır. 

Sekili? : Yalıtılmış besleyici ile dökülmüş piston. 

Şekil 18 : % 13 Cr-çeliğinden dökülmüş halka. Yalıtım 

tuğlaları metal yastıkların kullanılmamasını ve 

besleyicilerin ölçülerinin küçülmesini sağlamıştır. 

Sckill9 : Yalıtılmış besleyiciler ile dökülmüş, 8.5 ton 

ağırlığında destek iskeleti. 

Taç ile dış halkanın birleşme yerinde katılaşma süresi 

daha uzundur, dolayısıyla modül taç için olandan daha 

büyüktür (9). 

M T 

= 1,08 . 5.75 = 6,20 cm. 

oir. 

Bu birleşme yerinin taç içinden beslenmesi gerekir 

Tek - yanlı yalıtım ile, besleyici - göbek - taç - L - birleşimi 

- dış halka yoluyla bir modül basamaklandırması ve 

dolayısı ile bir ısı basamaklandırması elde edilebilir. 

:'* fap = 5,75 cm. ) 6.50 

taç , .100 = % 113 

M: zo = 6,50 cm. ) 5.75 

Döküm çelik ve % 113 için değer Şekil 8'den okunabilir. 

0.68 = görünen yüzey azalma faktörü 

M taç izo 

11,5 

- = 6.85 cm". 

l + 0,68 1,68 

Böylece dökümün tümü merkez besleyiciden beslenebilir. 

Yalıtım tuğlalarının yardımı ile üretilmiş dökümlerden 

başka örnekler Şekil 11 - 19'da gösterilmiştir. 

434 MÜHENDİS VE MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975

: ÇAĞDAŞ TEKNOLOJİ 

edm (elektro erozyon) ile kalıp yapımı 

). Stanislao ve M. H. Kıchman 

Çeviren : İlter Serim 

Elektrikle boşaltma işlemesi (Elektro - erosyon 

'nakinusıyla) iletken malzemelerden elektrik pkımının 

ısıl etkisinin kontrollü olarak kullanıldığı bir talaş kal 

ılırma usulüdür. Bu metod yeni süper kalite malzemelerin 

ve uzay alaşımlarının olduğu kadar takımların, kalıpların 

ve diğer karmaşık parçaların işlenmesinde kullanılır 

ve konstrüksiyon esnekliği, düşük maliyetler ve 

daha iyi mamullerin elde edilmesinde önemli bir araçtır. 

Bu metodda, Şekil l ve 2, metalin boşaltılması 

takımdan (elektrod) iş parçasına yönelen elektrik kıvılcımları 

serisiyle meydana gelir. Pozitif olarak yüklü iş 

parçası ile negatif yüklü takım arasındaki boşlukta saniyede 

1000 ila 1.500.000 çevrim (Hz veya ç/s) frekanslı 

kıvılcım boşalmaları olur. Kıvılcımlar elektrodun 

tam bir modelini verecek şekilde iş parçasını yer. 

Bu aşındırma sırasında, iş parçası ve takımın çalışan 

kısmı bir dielektrik sıvı içerisine daldırılırlar. Bu 

sıvı kıvılcımı kontrollü bir istikamette sevketmeğe, çıkan 

talaşı kaldırmağa, takımın ve çıkan talaşların iş 

parçası üzerine ergimesine mani olmağa ve takımı soğutmağa 

yarar. Bir kıvılcım boşalması dielektrik ortamı 

yırtacak kadar voltaj yükselmesi halinde olur. Kıvılcım 

elektrod ile iş parçası arasında en kısa yolu izler, bunun 

sonucu olarak da iş parçası elektrodun şeklini alır. 

Farklı derecelerde olmakla beraber hem elektrod hem 

iş parçası aşınır. Bir kıvılcım iş parçasına çarptığı zaman, 

(Şekil 2'ye bakınız) mikroskopik parçacıklar buharlaşır, 

elektrikle yüklenir ve serbest kalır. Bu parçacıkların 

çoğu sıvı tarafından taşınır, fakat bazıları 

elektrodu mekanik olarak aşındırır. Bir kısm aşınma da 

kıvılcım tarafından elektrod yüzeyinde hasıl olan ısı dolayısıyle 

olur. Sonuç olarak kıvılcım başlangıç noktasında 

küçük bir krater meydana gelir. Bir (EDM) elektro 

erozyon makinası prensip olarak Şekil l'de gösterilmiştir. 

İş parçası montajı ve tank, bir hassas x-y koordinat 

ida sistemi ile elektrodun altında yerleştirilmiştir. 

Elektrodun dalma (aşağı doğru) hareketi bir alçak frekans 

elektro-hidrolik servomekanizmasıyla ayarlanır. 

İş parçasıyla elektrod arasındaki açıklık (gap) 

kritikdir. İşleme hassasiyeti ve verimi ancak sabit ve güvenilir 

bir açıklık mesafesi (gap) korunduğu zaman elde 

edilebilir. Bu, açıklık (gap) voltajındaki değişmeleri takip 

ederken takımı ileri süren veya geri çeken bir servo 

mekanizma yardımıyla temin edilir. 

Malzemeden kaldırılan talaş debisi işleme yüzeyine, 

malzemin geometrisine (şekline) ve bileşimine, 

akım, frekans gibi elektrik parametrelerine, deşarj zamanına 

(çalışrria süresi) ve elektrod malzemesinin özelliklerine 

bağlıdır. Yüksek amperaj boşalmaları metali 

çabuk aşındırır, fakat genel olarak kaba yüzey verir, 

Düzgün yüzey elde etmek için düşük akım şiddeti ve 

yüksek frekans değerleri kullanılır. 

Ortalama malzeme aşındırma miktarları iş parçası 

malzemesinin ergime noktasının 1.25 inci kuvvetiyle 

ters orantılıdır ve takımdan (elektrod) malzeme eksilmesi 

ise takım malzemesinin ergime noktasının 2.25 inci 

kuvvetiyle ters orantılıdır. Her bir halde orantı faktörleri 

takım malzemesine, dielektrik sıvıya, makinaya, 

güç ikmaline ve servo-sisteme bağlıdır. "EDM"nin ve 

klasik talaş alma metodlarının direkt maliyetleri mukayese 

edilememelidir. "EDM" klasik metodlann bir 

tamamlayıcısıdır ve seçilen uygun hallerde avantajlıdır. 

Temel Elemanlar : Elektro erozyonla işleme 

(EDM) prosesi dört temel elemana sahiptir : 

1. Elektrod 

2. Güç ikmal sistemi 

3. Dielektrik sıvı 

4. Makina( tezgah) 

1. Elektrod kesici takımdır ve şekli iş parçasının 

şeklindedir. Elektrik ileten herhangi bir malzeme kullanılabilirse 

de bu malzemenin seçimi esas itibariyle işlenebilme, 

aşınma oranı ve maliyet üzerinden yapılır. 

Kullanılan malzemeler alüminyum, pirinç, karbür 

(tungsten karbür v.b.) bakır ve karbondur. Elektrikle 

boşaltma metodunda işlenebilme özelliği (machinability) 

güç itmelerinin (nabızların) aşındırma işini yapan 

kıvılcımlara dönüşmesiyle ölçülür. Her bir güç itmesi kıvılcımların 

yüzde birinden azını geçirir ve böyle bir boşalmanın 

şiddeti düzgün olmayabilir. Diğer elektrod 

malzemeleriyle karşılaştırılınca grafit (karbon) en iyi 

işlenebilme özelliğine sahiptir. 

Bir elektrodun aşınması boyutlarında dereceli 

(ve sürekli) değişmeye sebep olur. 

Yüksek aşınma gösteren takımlar sık sık değiştirme 

gereği (takım imali ve ikmali yönü) ve makinanın 

fiili çalışma süresinin düşmesi dolayısıyle yüksek maliyetli 

olacaktır. "EDM" takımının aşınması takım malzemesinin 

ergime noktasıyla ters orantılı olduğundan 

grafit yüksek ergime noktası (6300°F = 3500° C) dolayısıyle 

en üstün olarak görülür. Bununla beraber bazı 

mahzurları vardır. Elektrod işlendiği zaman, çalışma 

atmosferi ince grafit tozuyla dolar ki personel ve yakındaki 

ekipman için bir kirlenme kaynağı teşkil eder. 

Grafit takımlar kırılgandır, çok dikkatle taşınma 

ve depolanmayı gerektirirler; kolayca kırılma veya yontulmaları 

mümkündür. 

Grafit termik şoklardan etkilenmez. 

Grafit dielektrik sıvıyı kirletir, filtrelerin sık sık 

değiştirilmesini gerektirir. 

Bir elektrod malzemesinin son seçimi çoğu zaman 

"EDM" yeteneklerinden ziyade imâl kolaylıklarına 

dayanır. Birçok imalatçılar daha az pahalı veya daha 

kolay işlenebilen geliştirilmiş elektrod malzemeleri üzerinde 

durmaktadırlar. 

MÜHENDİS VE MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975 435

G iri; 

kaynak 

Asüı 

Erozyon 

Parçası 

Sabit "gap "i muhafaza 

eden servo 

mekanizma 

/ Elektrod 

-*- Montiyı 

İş P; 

Tank 

Montajı 

Ergimiş 

i; parçası iş parçası Şekil: 1 -2 

2. Nabızlı doğru akım temini için birçok temel 

devreler kullanılmaktadır: bunlar Şekil 3'de gösterilmiştir. 

En uygun devre dielektrik sıvı tipine, kullanılan 

takımların yapısına ve imalatçı tarafından istenen yüzey 

kalitesine bağlıdır. Avrupa'da çok kullanılan bir tip 

güç ikmal ünitesi, bir rezistans kapasitans (RC) veya 

dinlenme devresi (relaxation circuit) dir ki düşük frekansta 

yüksek enerji boşalması kullanılır. Bu kendi kendine 

titreşen devre, (self-oscillating circuit) takriben 70 

ilâ 180 voltta ve 300 voltakadar açık devre voltajıyla 

çalışır. Sabit bir kaynaktan kapasitörü yüklemek için 

bir rezistans üzerinden bir gerilim kullanılır; kapasitör 

takım ile iş parçası arasındaki dielektriği yartmaya yetecek 

bir seviyeye yüklenir. Kapasitöre verilen, bir RC 

devresinde, gerilim ark açıklığındaki ile aynı olduğundan 

yükleme rezistansı öyle seçilmelidir ki takım-iş parçası 

boslu ğundaki dielektrik sıvı iyonize olmağa vakit 

bulacak kadar zaman geçmeden kapasitör yeniden yüklenmesin. 

Eğer bu yapılmazsa takımdan iş parçasına 

devamlı ark teşekkül eder ve işleme olmaz. Bir RC devresinde 

rezistansı yükleme gereği ölü zaman yaratır ve 

birim zaman başına deşarj sayısını azaltır. Bu tip devreler, 

basit güvenilir ve maliyeti nisbeten düşük oluduğu 

halde, düzgün işlenmiş yüzeyler elde etmek için düşük 

işleme derecelerini (hızlarını) kullanmak zorunludur. 

Nabız tipi devrede rezistans elemanları yerine kapasitörlerin 

yüklenmesi sırasında minimum ve boşalma sırasında 

maksimum rezistans temin etmek için vakum tüpleri 

veya transistörler kullanılır. Bu metodda frekans 

değerleri RC devrelerinde kullanılanlardan 10 defa daha 

büyüktür. Nabız tipi devreler yüksek frekans düşük 

enerji boşalması sağlar, açık devre voltajı 70 v. olmak 

üzere takriben 20 - 60 v. aralığında çalışır. Bu tip devreler 

daha karmaşık oldukları halde, daha büyük esneklik 

ve kontrola elverirler ve daha yüksek talaş kaldırma derecelerinde, 

daha iyi yüzey kalitesi elde edilebilir. Günümüzde, 

yüzey son kalitesine (işleme) bağlı olarak nisbeten 

yüksek veya düşük talaş kaldırma hızları için değişken 

akım kontrolüne ve transistorlu nabız tipi güç ikmal 

üniteleri mevcuttur. 

Sabit frekanslı, döner impuls generatörleri (döner 

motor generatör takımları kullanan) kaba yüzey kalitelerine 

karşılık yüksek talaş kaldırma için elde edilebilirler. 

Yüzey kalitelerini yükseltmek için güç çıkışı düşürülürse 

de bu üniteler normal olarak dövme kalıplarının kaba 

işlenmesi için kullanılırlarken işleme (hassas) ise daha 

yüksek frekanslı güç ikmal ünitelerinde yapılır. Statik 

impuls generatörleri yüksek frekans, vakum tüpü ( osilatör 

ve amplifikatör) güç kaynağı, bir kapasitör serisi ve 

şönt silikon diod kullanır. Her bir çevrimin yarısı esnasında 

kapasitör, diod vasıtasıyla şarj edilir; çevrimin ikinci 

yarısında çıkış voltajının tamamı ve yüklü kapasitör 

voltajı işleme boşluğu (gap) uygulanır. Kapasitör yüklendiği 

sırada işleme boşluğunda gerilim farkı sıfır olduğundan, 

kapasitörün yüklenmesi sırasında dielektrik sıvının 

deiyonizasyonu (iyonize halden dönüşü) için vakit kalır. 

3. "EDM" için kullanılan dielektrik sıvılar birçok 

önemli görevleri yerine getirirler. Onlar, takım ve iş parçası 

arasında boşalmanın tamamlayıcı bir kısmını teşkil 

ededer. iyonlar ve yüklenmemiş moleküller boşalmanın 

başlamasında önemli sorumluluk taşırlar ve boşalmanın 


iletken yolunu temin ederler. Sıvının ana kitlesi ise kıvılcım 

yolunu sınırlandırılmış bir bölgeye teksif eder. Şu 

halde taşınan enerji ve elde edilen kraterin büyüklüğü dielektrik 

tarafından etkilenir. 

Ergimiş (kaldırılmış) parçacıktan işleme alanından 

çıkarmak için sıvı, ya halka kesitli takımlardan ve iş parçasmdaki 

delikler arasından, iş ve takım arasında, cebri 

dolaştırılır veya takıma salınım hareketi yaptırılır (Şekil 

4) iş parçası ve takını arasında kısa devre meydana gelmesini 

önlemek için sıvı süzülmelidir. Filtre çalışma boşluğu 

(gap) mesafeanin sadece küçük bir kesrinde çaplara 

sahip olan parçacıkları çıkarmalıdır. 

Bitirme işlemleri için filtre esastır, talaş tozları dolayısıyle 

olan enerji kayıplarını asgariye indirir. Nihayet 

dielektrik iş parçası ve takım için bir soğutucu olarak 

çalışır. Çok kullanılan dielektrik sıvılar : gazyağı, transformatör 

yağları, yağlama yağları, diğer muhtelif petrol 

distilasyon ürünleri ve pahalı silikon - esaslı yağlardır. Damıtılmış 

veya iyonları alınmış su, karbon tetraklorür ve 

bazı sıkıştırılmış gazlar belirli bazı hallerde kullanılmış- 

Döner nabız 

Motor Generatörü 

w | (-) 

iş Parçası 

Takım 

Elektrod 

DÖNER IMPULS GENERATÖR 

^L_ Vakum tübü 

/_..... A [ "pulser-kısa 

r^^^y devre kont- 

^' 1 

E 

lardır. Bununla birlikte, düşük maliyetli petrol ürünleri 

en çok kullanılırlar ve iyi çalışırlar, (özellikle grafit takımlarla 

kullanıldıkları zaman). 

4. "EDM" ile verimli imalat eleman gruplarının 

dengelenmesini gerektirir. Arzu edilen çalışma şartları, 

dielektriğin akışı dolayısıyle ihmal edilebilir yan esneme, 

kafanın asgari sürtünme ile hassas hareketi ve takıma intikal 

eden titreşimin minimum olması olarak sayılabilir. 

Önemli eleman servo - ilerleme kontrol mekanizmasıdır. 

Bu, takım ve iş parçası arasındaki boşluğu (gap) 

otomatik olarak muhafaza etmelidir, operasyon geliştikçe 

takımı işe doğru ilerletmelidir ve takımla iş parçası arasmdaki 

herhangi kısa devreyi duyup düzeltmelidir. Bu 

kontrol ortalama "gap" voltajı ile önceden tayin edilen 

bir voltajı mukayese ederek sağlanmıştır. Bu iki voltaj 

arasındaki fark, takımın bir servo mekanizma sistemi vasıtaayla 

yerini tayin etmek için kullanılır. 

Avantajları: "EDM" elektriksel aşındırma işlemesi 

metal işleme sanayiinde çok önemli bir işleme usulü olduğunu 

isbat etmiştir. Bu usulün belli başlı faydaları 

şunlardır: 

. l ı pulser 

1 kısa _____ 

Kapasi- A Takım . IStt ad devre 

\f tor Elektrod 

kontrol 

H 7p LJ 

D. C. 

NABIZ TİPİ SİSTEM 

Elektrod 

^yjjifr 

7~X i?v *••.••' w |77 

Şekil: 4 -b //////// 

AKIŞ İş-Parçası 

^ 

CEBRİ AKIŞ 

p. Rezistans 

vVvvVvVv — 

Takım .. . 

ektrod Kapasıtört^ 

RC İSTEM İ 

,_ Empedans _— - 

Transistor j 

TRANSİSTORLU SİSTEM 

Elektrod 

^-.1 . 

XXylfeVlSS 1^^ 

yw^I"k/Vx 

GERİ AKIŞ 

\_K|^ 

Z^ ;» vfefe: ^7 

/y/^j)ı^X^ 

EMME AKIŞI 

MÜHENDİS VE MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975 437 

— | 

D.C.

— Fiziksel özelliklerine bakılmaksızın herhangi elektrik 

iletken malzeme "EDM" ile işlenebilir. Şu halde 

"EDM" sertleştirmeden sonra nihai bir işlem olarak uygulanabilir. 

Keza, birçok hallerde daha iyi kalıp malzemeleri 

kullanılabilir ve prodüktivite büyük ölçüde arttırılabilir. 

Örneğin, karbür kalıplar "EDM" usulüyle klasik 

yolla yapılan çelik kalıpların aynı maliyetinde yapılabilir. 

— "EDM" de kesme kuvvetler yoktur, çünkü takımla 

iş parçası arasında temas yoktur. Çok kırılgan ve 

kompleks parçalar işlenebilir. 

— Proses takım ve kalıpların bakım ve tamirinde 

büyük bir potansiyel arzeder. Tamamen ısıl işlem görmüş 

ve bitmiş takımlar ve toleranssız gravür işlerinde idealdir. 

Dövme, enjeksiyon - kalıplama, kalıpta döküm (die - casting), 

soğuk - şişirme ve vurma kalıplarında muazzam tasarruflar 

sağlanmıştır. 

— Belli bir yönü olmadan işleme (lif akış çizgileri) 

dolayısıyle bu metodla elde edilen parçalarda yağı tutan 

tabii bir hazne teşekkül etmektedir. Birçok etüdler göstermiştir 

ki EDM ile elde edilen kalıpların ömürlerindeki 

artıştan bu faktör sorumlu olabilir. 

— Kraterli tip yüzey tipleri önemli derecede daha 

kolay ve ekonomik olarak parlatılmaktadır. Normal olarak, 

taşlama kabalığı, ilave polisaj veya kaplama gerektiren 

ve bir yüksek ve alçak dalgalı yüzeyler bütününden 

meydana gelen lineer yüzey düzgünsüzlükleriyle karakterize 

edilir. 

— Aşındırma işlemi mekanik kuvvetlerden tamamen 

ari olduğundan elektrodun esnemesi diye birşey 

yoktur ve ayar (set - up) hataları klasik işlemeden çok 

daha küçüktür. 

— "EDM" ısıl işlem, doğrultma, yumuşatma, kıymık 

alma, taşlama, bitirme gibi bazı işlemlerin maliyetlerini 

indirebilir. 

Dezavantajları : "EDM" birçok üstünlüklere sahip 

ise de kendine özgü bazı sınırlamaları vardır. 

— Bir kitle - imalat prosesi değildir, çünkü talaş 

kaldırma hızları çok yavaştır, temiz yüzeyler için hassas 

işlemede saatte 0,001 ine. küp ( 16,4mm 3 ) 

den nisbeten kaba yüzey kaliteleri için kaba işlemede 

saatte 15 ine küp ( 246 cm 3 = 246000 mm 3 ) arasında 

ck'tiişir. Umuniyetle klasik metotlarda geniş malzeme 

hacimleri kaldırılır ve "EDM" bitirme için kullanılır. 

— İşlenecek malzeme mutlaka elektrik iletken olmalıdır. 

— Normal çalışmada, elde edilen delikler koniktir. 

Bununla birlikte bu konik işleme tesiri ve bitirme çalışmasında 

düşük amperajlı akımla 6 mm.de 0.025. mm'ye 

kadar düşürülebilir. Mamafih bu, metal talaş alma hızını 

düşürür. 

— Bazı halde hızlı takım aşınması "EDM" kullanılıp 

kullanılmayacağına karar verirken bir faktör olabilir. 

— Elektrik boşalma işlemesi ısıl işlemle sertleşebilir 

çelikler üzerinde yüksek iç gerilmeli sert bir tabaka 

meydana getirir ve "EDM" ile yapılmış takımlar bazen 

çalışmaz. Bununla birlikte bu tesir sertleşme tabakası 

derinliğini azaltmakla veya sertleştirilmiş bölgeye lâplama 

veya taşlama uygulayarak kaldırmakla asgariye indirilebilir. 

— Nihayet, ekipman için yatırım yapmak gereklidir. 

Bir tesis 15000 - 25000 dolar civarındadır ve özel proses 

ve işletme bilgisini gerektirir. Bununla birlikte yeni 

usul ve tekniklerin gelişmesiyle bu mahzur asgariye inebilir. 

438 

Hassasiyet ve Yüzey Kaliteleri : "EDM" ile elde edilen 

hassasiyet takım tezgahına (makinaya), ayar durumuna, 

takım ve takım aşına hızına, aşırı kesme miktarına 

bağlıdır. Aşırı kesme (över cretting) açık devre voltajının 

ve takım ve iş parçası malzemeleri sabit tutulduğu zaman 

kıvılcıma dönüşen şarj miktarının bir fonksiyonudur. 

Dar toleransları muhafaza etmek için elde edilecek 

açıklık (clearance) miktarı önceden bilinmelidir. 

Pekçok imalatçılar akımın fonksiyonu olarak elde edilen 

bu pay (clearance) değerlerini gösteren (aşırı kesme diyagramları) 

tabloları da birlikte verirler. Bu gibi tablolarla 

nabız tipi güç ikmal üniteleri için gösterilen aşırı kesme 

miktarlarının boyutlarda 0,0001 ine ( = 0,0025 mm) 

hassasiyetinde tutulmasını sağlıyacak elektrod boyutlarını 

tayin etmek mümkündür. Bu hassasiyet, ark açıklığındaki 

(gap) ergitilmiş parçacıkların boyut ve miktarıyla 

etkilenebilir. Belirli bir frekans ayar değeri için elektrod 

ile işlenmiş yüzey arasında elde edilen açıklığa göre 

yalnız akım değeri belirleyici faktördür. 

"EDM" ile erişilebilen yüzey kaliteleri talaş kaldırma 

hızlarına bağlıdır. Çok yavaş talaş alma hızlarıyla 

2 ilâ 4 mikro ine (0,051 -f 0,1 x 10' 3 mm) elde edilebilir. 

Aksine 15 ine küp (takriben 250 cm 3 ) gibi çok yüksek 

metal işleme hızlarında 1000 mikro ine ( 25 mikron; 

0,0254 mm) mertebesinde fevkalade kaba yüzey kalitesi 

elde edilebilir.Son işleme yüzey kaliteleri takım ve iş 

parçası arasında cereyan eden her kıvılcımla geçen şarj 

miktarını değiştirmekle kontrol edilebilir. Nabız tipi bir 

güç ikmal ünitesiyle çevrimin yükleme kısmı ve şarj nabızları 

arasındaki aralık önceden tayin edilebilir. Bundan 

sona şarj çevrimi ve şarj nabızları arasındaki aralık öyle 

seçilebilir ki az an i talaş kaldırma hızı gerçekleşsin. Elde 

edilen yüzey düzgünlük derecesi keza takım malzemesinden, 

iş parçası malzemesinden ve kullanılan dielektrik 

sıvıdan da etkilenir. 

Uygulamalar: "EDM" elektriksel boşalma işleme 

tekniği başlıca çeşitli kalıpların (dies and rnoHs) imali için 

kullanılmaktadır. Tatbikat çoğu zaman daha iyi parçaların 

ve kalıpların daha ucuz olarak ve daha büyük bir 

konstrüksiyon esnekliğiyle imaline imkân vermiştir. Bununla 

birlikte boşalma işlemesinin kullanılışı genel olarak 

parçaların miktarına ve karmaşıklığına bağlıdır. Çoğu 

zaman klâsik işleme metodları ile "EDM" nin bir 

kombinasyonunu kullanmakla ekonomiktir. Bir güç bağlantısı 

iki "EDM" makinası çalıştırabilir ve bir operatör 

birkaç üniteli tesisi çalıştırabilir. 

Dövme, enjeksiyon kalıbı (injection molding), kokil 

döküm (die casting), soğuk şişirme, ekstrüzyon (akıtma) 

v.s. kalıplarındaki oyukların son işlenmesi genel olarak 

"EDM" için fevkalade bir uygulamadır. Bununla birlikte, 

tekrar edelim, gerekli miktara ve iş parçasının karmaşıklığına 

bağlıdır. 

Dövme kalıplarının gerekli el işçiliğini asgariye incürmek 

veya ortadan kaldırmakla gerekli adam x saat sayısı 

önemli derecede azalmış olur. 

Taslak hazırlama, delme, çentik açma, çapak kesme 

ve benzeri işlemler için kesme - kenarlı kalıpların, progressif 

kalıpların, bileşik kalıpların imalatında önemli 

ve hızla büyüyen bir uygulama alanıdır. Genel olarak, 

yapılacak parça karmaşıklık derecesi arttıkça bu imalat 

metodunun üstünlüğü artar. Erkek kalıp parçaları (zımbalar) 

eş çalıştıkları kalıp gravür veya deliklerini sulanmış 

veya diğer malzemelerden yapmakta kullanılabilirler 

Şu halde, güç ikmal ünitelerinin yetenekleri dahilinde 

Devamı sayfa 441'de 

MÜHENDİS VE MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975

yağlamada yeni bir uygulama : demirli yağ 

Yazan : F. D. Ezekel 

Çeviren : Mehmet Dağlılar 

Demirli yağ, esas itibariyle demirli bir sıvı ile bir yağlayıcı 

sıvının karışımıdır. 100 Angstrom partikül büyüklüğündeki 

manyetik parçacıkların bir yağ içinde dağıtılmaları 

demirli sıvıyı oluşturur. Demirli yağ, bir daimi mıknulv 

yardımı ile istenen yatak yüzeyi üzerinde bloke edilir. 

Bu yağın bilyalı yataklarda, dingil yataklarında, muylu 

yalaklarında, dişlilerde, kamlarda, silindirlerde v.b. ycrler'de 

kullanılmasına başlanmıştır. 

Tarihsel olarak, yağlama konusu ile uğraşan mühendislerin 

tahakkukunu istediklari husus, uygun bir 

yağlama yağını arzu edilen bir bölgeye sevketmek ve orada 

devamlı olarak muhafaza etmektir. Başlıca yağlama 

metodları: Yağ emdirilmiş keçelerle yağlama, fitille yağlama, 

pompalı yağlama, sıçratarak yağlama ve yüzeye 

uygulanan yağlamadır. Demirli yağlama metodu şimdiye 

kadar zor şartlarda mümkün olmayan yağlamayı başarmış, 

mevcut problemi halletmiştir. 

Demirli yağların uygulamaya konulmasıyle yağ 

çeşitlerinin sayısı da artmıştır. Klâsik yağlar ile demirli 

yağlar arasındaki esaslı fark, harici manyetik alan aracılığıyle 

arzu edilen bölgede yağın devamlı olarak bloke edilebilmesidir. 

Demirli yağlar, kaliteli oluşlarına ilâveten manyetik 

özelliğe de sahiptirler ve manyetik bir alanda tesir altına 

sokulabilirler. Son beş yıl zarfında istenen özellikleri 

haiz olarak manyetik sıvıların imalâtında önemli bir gelişme 

olmuştur. 

Manyetik sıvılar fevkalâde küçük (100 A°) manyetik 

parçacıkları ihtiva eden ayrı bir yağ sınıfında toplanmışlardır. 

Manyetik parçacıklar genellikle demir oksitten 

(Fe3 04 ) oluşurlar. Bu parçacıklar, aralarında birleşmeye 

mani olacak bir madde ile kaplanmış olup sıvılarda 

mevcut Brown hareketinin teşekkülünü sağlayacak kadar 

küçüktürler ve posa birikmesi yapmazlar. Manyetik parçacıkları 

taşıyan sıvı arzu edilen yağlama özelliğini haizdir. 

Kullanılan başlıca taşıyıcı sıvılar esterler, sentetik 

hidrokarbonlar, Horlanmış yağlar ve petrol yağlarıdır. 

Demir oksitten omuşan katı parçacıkların yatak 

yüzeylerini aşındırabileceği hakkında bir görüş akla ge- 

TABLO l 

Deneyde kullanılan yağın net 

ağırlığı, gram 

Deney esnasında yüzde olarak 

ağırlık kaybı 

Deneyden evvel vizkozite, 25 °C 

Deneyden sonra vizkozite, 25 °C 

Icbilir. Parçacıkların fevkalade küçük oluşlarına ilâ\vten 

parçacıktan örten kaplamanın taşıdığı («elliğin di 

etkisiyle her hangi bir aşındırıcı tesirin nasıl olacağın.; 

ihtimâl verilmemektedir. Yapılan deneyler bu görüşün 

doğruluğunu desteklemektedir. 

Kullanılış esnasında zamanla taşıyıcı sıvıda buharlaşmadan 

mütevellit bir kaybın olabileceği düşünülebilir. 

Kayıp miktarını karşılayacak kadar taşıyıcı yağ veya demirli 

yağ ilâvesiyle yağlayıcı sıvının ömrü süresiz olarak 

uzatılabilir. Düşük buhar basınçlı yağları, yağ ilâvesini 

gerektirmeden yıllarca serviste tutmak mümkündür. 

DENEY SONUÇLARI : 

Demirli yağlar hakkında deneysel bilgi elde etmek 

üzere Amerika Birleşik Devletlerinde William F. Nye 

Company firması mukayeseli deneyler yapmıştır. Deneyde 

kullanılan iki yağdan biri bir cins sentetik hidrokarbon 

esaslı yağ olan Nye Sentetik 180 yağı, diğeri ise 

mukayese edilmek istenen "Ferrolubricant 180" demirli 

yağıdır. Ferrolubricant 180 yağı, ilk anılan yağa yani 

Nye Sentetik 180 yağı içine manyetik parçacıkların karıştırılmasından 

elde edilmiştir. Her iki yağ kaplara konarak 

cebri hava sirkülâsyonlu bir fırında 121 °C sıcaklıkta 

88 saat müddetle tutulmuştur. Deney sonuçları 

TABLO l de verilmiştir. 

Deneyde elde edilen bilgiler, her iki yağın mukayesine 

yeterlidir. Esas yağın içindeki manyetik parçacıkların 

mevcudiyeti nedeniyle Ferrolubricant 180 yağının 

vizkozitesi bir hayli yüksek ölçülmüştür. Yağın işe uygunluk 

kabiliyeti yağın içine karıştırılan manyetik parçacık 

miktarına, parçacıkları kaplayan maddenin cinsine 

ve yağa ilâve edilen katık maddelerine bağlıdır. 

Uygulamaya yeni başlanılmış olması nedeniyle 

şimdiki halde deneylerden daha fazla bilgi edinilmesi 

mümkün olamamış ve verilen örnekler de pratikte henüz 

uygulanmamıştır. 

Nye Sentetik 180 

4,65 

4,73 

44 

42,4 

Yağ c i n s i 

Ferrolubricant 180 

MÜHENDİS VE MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975 439 

4,73 

4,02 

363,4 

359,2

Şekil 1: Demirli yağlama örnekleri 

Şekil 4: iki dişlinin temas 

satıhlarının yağlanması. 

440 

1 

TIV. 

0 

0 

s 

1 

1ı 

r M~! o 

İL 

L?J 1 0 

Şekil 2: Devamlı yağlanan menteşe 

Şekil l'de demirli yağın kullanılışına dair muhtelif 

örnekler verilmiştir. Şamalarda görülen mili taşıyan 

küresel yüzey devamlı bir miknatıstan yapılmıştır yahut 

esas yapının içinde harici bir mıknatıs vasıtasıyle bir 

manyetik alan oluşturulmuştur. Şekil 2'de mil içine gömülmüş 

devamlı bir miknatısla bir menteşenin yağlanışı, 

şekil 3'de bir bilyalı yatakta yatak yuvası üzerinde manyetik 

alanın oluşturulması görülmektedir. Manyetik alan 

yataktaki temas noktalarında yağın devamlı tutulmasına 

olanak vermektedir. Şekil 4'de metodun dişlilerdeki uygulanışına 

dair bir örnek verilmiştir. Dişlilerin bulunduğu 

kısma, dişli ölçüsüne ve dişlilerin manyetik olup olmadıklarına 

göre, dişlerin temas noktalannda yağ bulundurmak 

üzere manyetik alan hasıl etmek için en uygun 

metod tayin edilir. Şekil 5'de bir titreşim pistonunun 

demirli yağ ile devamlı yağlanış tarzı görülmektedir. 

Burada da şayet kayıcı yüzeyin temas noktalannda bir 

manyetik alan hasıl edilebilirse pistonun yağlanması 

mümkün olabilir. 

Şekil 3: Bilyalı yatağın demirli yağ 

ile yağlanması 

T*» ILM 

MOHENDİS VE MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975

KISITLAMALAR : 

Demirli yağların kullanılmasını kısıtlayacak bir 

faktör sıcaklık unsuru olabilir. Birbiri üzerinde sürtü 

nerek kayan iki yüzey arasında ısı teşekkül ettiğinden, 

bu ısının harice aktarılmasını sağlayacak bir metodun 

düşünülmesi lâzımdır. Her hangi bir durumda ısının bir 

kısmı nakil ile taşınabilir. Mamafih bir çok uygulamalarda 

ısının harice nakli için ayrıca yağ kullanılmaktadır. 

Bir diğer önemli husus, yağa dışarıdan karışan 

manyetik demir veya çelik parçacıklarını yağlamanın yapıldığı 

sahadan dışarı atmaktır. Nüfuziyeti manyetik sıvıdan 

yüksek olan bir çok demir çapakları yatak içindeki 

temas bölgesinde bulunan yağı bulunduğu kısımdan 

çıkarıp bu sahaya yerleşir. Eğer demir çapakları kâfi derecede 

küçük olurlarsa yağ içine karışabilirler. Dikkat 

edilecek en önemli nokta büyük demir veya çelik parça- 

(Baştarafı sayfa 428'de) 

kalıp oyukları zımba formlarının birer kopyası olabilirler 

ve tek şekilli üniform ve kontrol edilebilir sınırlar içerisinde 

zımba ve kahp arasında bir pay (clearance) olarak 

hizmet görebilirler, înce kesitler ve gayri muntazam şekilli 

delikler veya açıklıklar dolu malzemeden, pahalı ve 

çok zaman isteyen geçme parçaları yapıp monte etme 

gereği olmadan yapılabilirler. Kalıp malzemesinin pratik 

olarak kalıpların yapım maliyetine bir tesiri yoktur; önceden 

sulanmış zımbalar ve kalıplar için başkaca bir ısıl 

işlem gerekmez. 

Bibliyografya 

1. Krabacher, E. "vacuum Diclcctric Flow" Modern 

Machine Snop, pp 99 - 103, November, 1966 

2. Sandford, J, "Butting Accuracy Ints EDM," Ame- 

rican Machinist, Vol. 22. pp 50 — 53, November, 

1966 

3. Hockenberry C. and VVİlliams, D. "Cesa Story of A 

u EDM E Pisode" Paper at IEEE Machine Tool 

Conference, 1966 

4. Emerson, C. "Dual Tooling for EDM", American 

Machinist, Vol. 20 pp 105 - 106, Auğust 15, 1966 

MCHKNDİS \T, MAK.İNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARAI.IK 1975 

Şekil 5: Titreşimli çalışan pistonun devamlı yağlanışı 

cıklarının yağın içine karışmasını önlemektir. Manyetik 

olmayan parçacıklar yağ içinde yüzme temayülü gösterdiklerinden 

fazlaca bir zararları yoktur. 

BİBLİYOGRAFYA : 

Rosensweig, R. E., Kaiser, R. , And Miskolczy, 

G. , "Visccosity of Magnetic Fluid in aMagnetic Field," 

Journal of Colloid and Interface Science, Vol. 29, No. 4, 

April 1969. 

Hail, W. F. , and Busenberg, S. N. , "Viscosity of 

Magnetic Suspensions," Journal of Chemical Physics, 

Vol 51, No. l, 1969,p. 137. 

Rosensvveig, R. E., Miskolczy, G., and Ezekiel, F. 

E., "Magnetic Fluid Seals," Machine Design, Mar. 28, 

1968. 

"Magnetic Fluids," Machine Design, June l, 1972. 

5. Sandford, J., "Cutting With a Spark" American 

Machinist, Vol. 20, pp 92 - 93, July 4, 1966 

6. Bonales, A "Electrical Discharge Machining" Wes- 

tern electric Engineer, pp. 35 - 36,January, 1965 

7. VVendell, M, and Walton,M.eWhen ToolsMadeby 

EDM Fail", American Machinist, Vol. 105, pp 52 - 

56, February 17, 1964 

8. Bonales, A. "The Solid State of Electrical Disharge 

Machining" ASTME TRANS ACTİONS. Paper No. 

SP 66 -39, April 1966 

9. Bonales, A. "Process Engineering to Obtain The P- 

recision Spark Erosion of Metals' ASME TRANS- 

ACTİONS,Paper64,Production 17. 

10. Wick, C. "Advances in EDM". Machinery Vol 53. 

pp 101 - 103 Fabruary 1964 

11. Feldman, J., and VVİHİams "Electroda Sputtering 

in High Pressure Electrical Discharge" Applied 

Science Research, Sect. B. Vol. 10, pp 131 - 133, 

October, 1961 

441

ir yenilik: elastik karbit 

Yazanlar : J. D. Wolf ve W. J. Ricmond 

Çeviren : Mehmet Dağlılar 

Elâstik karbit (Formaflex Carbide) bir cins yeni kaplamı.' 

teknolojisi olup metal ile karbit veya yalnız karbit tozlarının 

güderi görünüşlü ve esnek tabakalar halinde oluşturulmasından 

ibarettir. Elâstik karbit kaplamalar aşınmaya 

karşı fevkalâde dayanıklılık gösterirler. Bu elâstik örtünün, 

çapraşık şekilli parçaların üzerini de muntazam 

bir şekilde kaplayabilmcsi ve ayrıca boyu 25 mm ve çapı 

8 mm olan deliklere de uygulanabilmesi ilâve avantajlar 

sağlar. Yüzeyce ergiyip yapışmış kaplamanın mekanik ve 

fiziksel özellikleriyle mikro yapısı da diğer karbit konsantrasyonlar 

kadar iyidir. 

Elâstik karbit kaplamada kaplama kalınlığı birleştirildiği 

parçanın % 60 hacmine kadar artabilir ve yapışma 

yü/eyindeki çekme gerilmesi 30 kg/cm^ den daha 

fazladır. Yüzeyler arasındaki yapışma kaplama kalınlığı 

0,1-0,15 mm kadar ince olduğunda bile kuvvetlidir. Kaplanacak 

yüzey kanşık şekilli olsa bile kaplama, parçanın 

bütün kısımlarında eşdağılmış olabilmektedir. 

Elâstik kaplama tekniği, aşınan makina parçalarına 

uygulanan diğer kaplama ameliyelerinden farklıdır. 

Kaplamayı oluşturan partikül haldeki maddeler, ki % 

90 ı partikül haldeki inorganik maddelerden oluşur, özel 

bir ameliye ile yumuşak güderi şeklinde bir tabaka haline 

getirilir. Partikül boyutu 25 ilâ 18750 mikron arasında 

değişmekle beraber genel olarak 1000 mikron olarak seçilir. 

Metal örtü Şek. l de görüldüğü gibi muntazam olmayan 

yüzeylere de intibak edebilir. Elâstik karbit örtünün 

kalınlığı 0,1 mm den başlamak üzere arzu edilen 

hemen hemen her Ölçüdeki kalınlığa kadar imâl edilebilirse 

de pratikteki uygulamalara göre en kalın örtü kalınlığı 

2,5 mm nin altında kalmaktadır. Partikül haline getirilmiş 

her materyal tabaka haline getirilebilirse de pratikteki 

uygulamalarda tungsten karbit, krom karbit ve Ni/ 

Cr/B sert lehim alaşımı kullanılmaktadır. 

Yüzeyin aşınmaya karşı korunmasında tabakanın 

kaplanmasına ait ilk ameliye önemlidir. Tabaka iki kat 

olarak uygulanır, ilk kat krom karbitten veya tungsten 

katbitten oluşur. Sonra Ni/Cr/B alaşımı ikinci kat olarak 

tatbik edilir. Kaplanacak yüzey veya yüzey kısımlarına 

uyacak şekilde tabaka kesilir veya koniklik verilip zımba 

ile yerleştirilir. Tabakanın yapıştırılmasında kullanılan 

bir cins özel çimento, yüzeyde ergiyip yapışma ameliyesi 

esnasında adezyonun ilerlemesini sağlar. 

Kaplanmış parçalar ya hidrojen gazlı veya vakumlu 

fırında veyahut endüksiyonla ısıtma gibi özel bir donanımla 

yüzey ısıl işlem ameliyesine tabi tutulur. Sert 

lehim tabakasının ergitilmesin! temin etmek üzere sıcaklık 

1120 ilâ 1150 °C değerine kadar yükseltilir. Kaplama 

soğutulduğu zaman aldığı kalınlık, başlangıçtaki karbit 

tabaka kalınlığı ile aynı olur. 

Isıtma yüzey tekniği, kaplanacak en küçük yüzey 

ölçüsünü 6,25 cm2 ve en küçük kaplama kalınlığını da 

:v ,.'/Xı', • 

Şekil l: Esnek levha halinde elastik karbit 

0,4 mm olarak limitlendirmiştir. Yüzeyde ergiyip yapışma 

beş saniyeden daha az zamanda oluşur. Isıtılan yüzey 

kalınlığı 1-2,5 mm kadar olduğundan, yüzeyde bir çarpıklık 

olma olasılığı azalmaktadır. Vakumla ergiyip yapıştırmada 

parça ağırlığı fırın ölçüsüne tabi olmak üzere 

en fazla 110 kilogram olabilmektedir. 

Kaplama Karakteristikleri : 

Vakumlu kaplama hacim oranı bakımından r 

'o 50- 

60 tungsten karbit veya krom karbit ihtiva eder. Yüzey 

ısıtmalı veya rezistanslı kaplamada ise karbit konsantrasyonu 

% 50 den % 75'e kadar değişebilir. Şek. 2 ve 3 

de vakum ve rezistanslı ısıtma usulleriyle yapılmış kaplama 

kesitlerinin mikro yapılarına ait fotoğraflar verilmiştir. 

Vakumlu yapıştırmada kesit boyunca karbit dağılışı 

muntazam değildir. 

Rezistanslı kaplamaya ait örnekte, usulün bir karakteristik 

özelliği olarak karbit partiküllerinin boyutları 

çok küçüktür. Zannedilmektedir ki, yapıştırılan kaplamada 

partikül boyutunun nisbeten büyük oluşu, ısıtma 

esnasında WC/CO partiküllerinin içinde yapıştırıcı kobalt 

partiküllerinin tekrar ergimelerinin bir sonucudur. Yapışan 

yüzey üzerinde yapılan çekme deneyleri gösteriliştir 

ki, rezistanslı yapıştırmada kaplamanın dayanımı en az 

vakumlu olan kadar yüksektir. Rezistanslı yapıştırma 

çevrimi 2 ilâ 3 saniyede oluşur ve yapışan alan çok daha 

dardır. 

Vakumlu yapıştırmada tungsten karbit örnekleri 

üzerinde yapılan sertlik ölçmelerinde 1580 ilâ 1600 

Vikers, krom karbitli örneklerde ise 1000 ilâ 1200 

Vikers değerleri ölçülmüştür. 

442 MÜHK.NOİS VI, MAKİNA / CİM 19 - SAM 227 -ARALIK 1975

-ırk:! ,;: -(e.'.ıstansh ; apMirılmi:- elasıil; 

•.apışı (ay '>üyütült'iüs>) 

\'akuınlu ve re/.istanslı yapıstırmah örneklerde 

yapışan vü/eylerdeki çekme dayanımları en t'a/,la 30 k:.-,' 

cm'-' değerine kadar ulaşmaktadır, i'gme deneyinde ise .'; 

dereceden «oııra kanlamada çatlaklık hasıl olmasına rağmen 

90 dereceye Kadar parçalanıp darılma olmamaktadır. 

Kaplamanın hu parçalanmaya karsı gösterdiği dayanıklılık, 

yapışmanın kuvvetli olusunun hir delilidir. 

Aşınma Deneyi Sonuçları : 

Alfa aşınma deneyi parçalarından elde olunan neticeler 

Tablo l'de verilmiştir. Kum püskürtülerek (Scratch- 

aorasion) yapılan kazıma-aşınma deneyindekı s 

ise Tablo 2'cle toplanmıştır. Deneyler («elliKle yağlı kum 

püskürten no/.ullar, kâğıt gayıtlan, aşındırıcı tozlardan 

sekil verilmiş kalıplar, ağaç kabuklan ihtiva eden kumlar 

ve polinıerle takviyeli cam için kullanılan kalıplama donanımları 

ü/erinde uygulanır. 

('ok sert olan kaplama yüzeyinin işlenmesi elmasla 

'. apılır. lloıılama anıeüyesiyle kaplama yu/eyiiıdeki ınır.;/luk 

takrü-cn '2.~< mikrona kadar indirilebilir. 

TABLO l Alfa Aşınma Deııe\i Melal metal üstünde 

G l 

^ lık Yük-Su ile yanlama 

1,23 >. 10 '_ 

1.70 K 10 ' 

ı ı;, üssü,. 30 10 

!v^ lık Yuk-:-u ili- vauiama 

rarhîde 

K 9.1 

lormaflev 22! 

Flaşına \VC 

T i:> lihS K,. :}'< 

1.7:» \ 10 

h.l S \ 10 

TABLO 2 Ka/.ıına-Aşınma Deneyi 

Materyal 

Cemented carbide 

Formaflex 221 

Stellite 1 

Flame Sray VVC 

Takım çeliği 

Karbon çeliği 

ş.:î!< x 10 

l ,20 •< 10 

Aşınma faktörü 

150-1000 

110-150 

45-50 

4045 

30-35 

6 

Aşındırıcı to/. materyalin pres işinde kullanılan 

ve Şek. 4'de ijcmilen kalıp, azotla sertleştirilen A-2 çeliğinden 

yapılmış ve ömrü 10000 pres ameliyesi olarak 

saptanmıştır. Aynı pres işinde beden kısmı alaşımsın 

karbon çeliğinden yapılıp üzeri Formaflex 221 ile kaplanan 

kalıpta ise 250000 pres ameliyesinden sonra bile 

tashihi gerektirecek bir onanma lüzum görülmemiştir. 

Adi karbon çeliğinden yapılmış kalıpta 3 0000 pres 

ameliyesinden sonra hasıl olan deforme önce kaplamada 

bir çatlaklık meydana getirmişse de mütebaki 

pres ameliyelerinde ne kalıp bünyesinde deformelik artmış, 

ne de kaplamadaki çatlaklıkta ilerleme olmuştur. 

VI Tll.MM'-. \ I MAKİN A CİI l I'l - *.\\ I 227 - ARAI IK l')7 r 

. 443

Sekil 4: Klastik karbit ile kaplanmış kalıp 

Deneyin tekrarında deforme probleminin halli için alasınısı/ 

karbonlu çelik yerine SAK 4140 çeliği kullanıl 

mistir. 

Şek. 5'de görülen alüminyum oksitini taşlama 

disk kalıbı yine ünce azotla sertleştirilen çelikten yapılmış 

ve ömrü 1100 pres ameliyesi olarak saptanmıştır, 

fakat kalıbın beden kısmı SAE 1050 karbonlu çeliğinden 

yapılıp üzeri Formaflex 221'le kaplanınca 3000 

pers ameliyesinden sonra bile kalıbın kullanılma toleransını 

muhafaza ettiği görülmüştür. 

Seramik imâlinde atomizer olarak kullanılan 

Şek. 6'daki santrifüj plâkalar önce alüminyum oksit ile 

kaplanarak kullanılmış ve sonra kaplama tabakası Formaflex 

221 ile değiştirildiğinde plâkaların ömrü 5 ilâ 

10 misli artmıştır. 

Şekil 5: Elastik karbit ile kaplanmış taşlama disk kalıbı 

% ,«JÖ " 

Şekil 6: Klastik karbit ile kaplanmış santrifüj plakalar 

Şekil 7: Elastik karbit ile kaplanmış nozul tutun. 

Şek. 7'de görülen kum püskürtme nozuluıuııı 

sertleştirilen takın çeliğinden yapılması halinde ömrü, 

8 saat olarak saptandığı halde Formaflex 221 ile kaplanarak 

kullanıldığında 8 aya çıkmış, diğer bir deyişle 

bir evvelki materyale kıyasla nozul ömrü 720 misli 

artmıştır. 

Çelik çekme ameliyesinde kullanılan takım çeliğinden 

yapılmış yastıkların aşınan yüzeyleri Formaflex 

221 ile kaplanınca ömrünün de 2 aydan bir yıla kadar 

arttığı saptanmıştır. 

Plâstik imalât donanımlarında kullanılan tüp ısıtıcıların 

ömründe de, ısıtıcılar standart malzeme Formaflex 

221 ile kaplandığında 10 misli artma kaydedilmiştir. 

Sonuç olarak, uygulamalarda görülmüştür ki, 

elâstik karbit ile kalıp ömürleri büyük ölçüde artmakta 

ve büyük ölçüde ekonomi sağlanmaktadır. 

444 MÜHENDİS VE MAKİNA / CjI.T 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975

alçı kalıplarda döküm tekniği 

Yazan : ). T. Bennet 

Çeviren : Namık Ural 

-,', •* v*, «W?fe -r-' ' „"•!,'ı •.*•»?« 

Kısa devre için yapılan pres dökümleri ekonomik 

olarak uygun değildir. Fakat lastik/ alçı kalıplama adlı 

bir yöntemle küçük miktarlarda kuvvetli, yoğun ve düzgün 

yüzlü parçalar elde etmek mümkündür ve daha ucuzdur. 

Bu tip dökümcülük model testlerinde faydalıdır. 

GİRİŞ 

Sonuçta pres döküm olacak tek bir modelin imalatı 

genellikle çok daha ekonomik şekilde, bir alimiyum 

bloktan işlenerek yapılır. Fakat preformans, birleştirme 

ve pazar çalışmaları için gerekli olan birkaç yüz paraçanın 

yapılması için daha iyi bir yol vardır. Bu yöntemin 

adı lastik/ alçı kalıplama (RPM)'dır. RPM makinalarda 

son işleme gönderilmeden önce, hızlı, düşük maliyetli 

pres dökümleri imalinde kullanılan bir yoldur. 

RPM dökümcülüğü için gerekli olan alet ve takımlar 

projenin başladığı zamandan birkaç hafta sonra bitirilebilir. 

Gerekli olduğu zaman hazırlanan takımların değiştirilmesi 

pahallı değildir birkaç günde tamamlanabilir. 

RPM yüksek imalat metodu değildir. Büyük miktarlar 

için pres dökümcülüğü kullanılır. Gerekli olan tatakım 

ve aletlerin hazırlanması bakımından RPM metodu 

pres dökümcülüğünden on kat daha ucuzdur, fakat 

her parçanın maliyeti genel olarak birkaç kat daha fazladır. 

Bu yol sınırlı miktarlarda (bazı durumlarda, 1000 veya 

daha fazla) döküm parçalarının imalinde kullanılır. 

ÖZELLİKLERİ 

Lastik/ alçı kalıplama metodu az bilinir. Lastik kalıplarda 

dökülerek hazırlanan alçı kalıplarda alimiyum, 

pirinç veya çinko alaşımlarının şekillendirilmesi, yerçekiminden 

yararlanarak yapılır. Bu yol için gerekli olan 

aletler ve takımlar şu kısımlarda toplanabilir : I. Model; 

birkaç parçası olup pozitif veya negatif biçimdedir ve 

alimiyumdan işlenerek yapılır. 2. Esas kalıp; positif numuneye 

göre dökülür veya negatif numune parçalarından 

tamamlanır. 3. Positif lastik kalıp; özellikle oda sıcaklığında 

kurutulmuş poliüretandır, esas kalıp veya maçaya 

göre dökülür. (Şekil. I) 

Alçı kalıbın yapılmasında kullanılan lastik kalıbın 

ikincisi, değiştirmek gerektiğinde veya imalatı artırmak 

için kolayca yapılabilir. RPM dökümleri tek oyuklu kalıplar 

için yapılır. Bazen, çok oyuklu kalıplar küçük, aynı 

ve basit şekiller için daha ekonomiktir. 

Takımların hazırlanması devresinde positif-negatif 

değiştirmeler modelin veya model parçalarının konstiriksiyonunda 

en iyi biçimi verir. Bir çok kutu biçimi dökümler 

harici positif model ve ayrı bir dahili negatif model 

hazırlanarak yapılır. Bu tip dökümler içteki dönüşlerin 

keskin olması n e yapılabilir. 

x RPM : Rubber/ plaster molding 

(o.HmîM - ^ 

Ana. 

Kal,p 

Kal,p 

D b k

Lastik kullanılmasının bazı diğer avantajlarıda vardır. 

Alçı kalıpların hiç bir artık bırakmadan istenildiği 

zaman kolayca çıkarılmasını, dolayısı ile döküm dizaynında 

minimum makina işlemini ve maksimum iç boşluğu 

sağlar. Artık bırakmaması model islenmesini kolaylaştırır, 

makina zamanı ve masraflarını azaltır. Lastik 

modelin kolay çıkarılabilmesi kolay nüfus edebilen alçının 

kullanılmasına izin verir ve bu da döküm sırasında 

gaz sıkışmasını önlemek için kalıbın havalandırılmasını 

sağlar. Kalıpların yapılmasında kullanılan alcı çok küçük 

taneli ve düşük ısı iletkenliğinde bir malzeme olduğu 

için düzgün yüzlü ve her tarafı aynı yoğunluğa haiz döküm 

parçalan elde edilir. 

MALZEMELER : 

Aşağı yukarı bütün lastik/ alçı dökümleri en küçük 

boşluktan bile doldurabilmesi için iyi bir akışkanlığa sahip 

olan 356-T51 aliminyum alaşımından yapılır. T51 şartı 

ısıl işlem sırasında aşırı bir sertleşmenin olmayacağını 

gösterir. Dolayısıyla hiç bir düzeltme, doğrultmayı gerektirmez. 

356-T51 özelliklerinden biride pres dökümlere 

uygun olması ve T6 durumuna sahip alışımlara nazaran 

daha ucuz olmasıdır. 

Pirinç ve çinko alaşımlarından yapılan pres dökümlerin 

performans testleri yapılması gerektiği zaman. 

RPM dökümleri aliminyum yerine bu maddelerden de 

yapılabilir. 

DİZAYNDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 

RPM dökümleri yapılırken pres dökümde olması 

gereken bazı küçük detayların ihmal edilmesi önemli kazançlar 

sağlayabilir. Bu değişiklikler özellikle geometride 

yapılan bazı basitleştirme işleridir. Özellikle, lüzumsuz 

kollann ve açıların verilmesinde. 

Açı : RPM dökümleri, pres dökümlerinde parçanın 

kalıptan kolayca çıkarılması için şart olan açılan gerektirmez. 

Bu özelliğin, kalıpların ve modelin hazırlanmasında 

yapılan masrafları azalttığı görülür (Şekil. 2). Bazı dıırumlarda, 

açıların kaldırılması dirseklerde daha fazla tolerans 

verilmesini gerektirir (Şekil. 3). 

RPM 

Döküm 

ve. 

Tolerans -»J 

ffs \ 

\ 

\ 

KPM 

V\\\N 

döküm 

Duvar Kalınlığı : Pres dökümlerinde olduğu gibi 

RPM dökümleri sabit incelikte duvarlar gerektirmez. Makina 

zamanı ve masraflarını azaltan diğer faktörler iyi bir 

pres dökümde istenilen çukurların, kolların, dönüşlerin 

ve bu gibi detayların ihmal edilmesidir. Bu gibi basitleştirme 

örnekleri (Şekil. 2) de gösterilmektedir. 

Kalıbın bir tarafında yapılması gereken slender 

özellikleri Şekil. 4. do görüldüğü gibi lastik kalıbın dengelenmesi 

için kalınlastmlabilir. Kğer bu mümkün değilse 

veya işlemde probleme sebep oluyorsa kolun bir yü/ünü 

meydana getirebilmek için maça parçası kullanılabilir 

(Şekil. 5) 

Kutu biçimindeki bir parçanın duvarı kalıbın zıt 

yarımları tarafından oluşturulur (Şekil. 6). Bu şekildeki 

yerleştirme ile lastik kalıbın dayanağı artırılır. 

•kil 4 

S 

\ \\ 

M oca 

446 : MAKİNA ,'f.İI ! i •>•>' . \KAI.Ik («t;-,

p — 

. '//////, 

Od t ün 

îımn i, 

Yarıklar, Kollar ve Delikler : Döküm parçasmdaki 

derin ve dar bir yarık kalıpta ince ve dar bir alcı şeridi 

meydana getirir. Eğer mümkünse yangın kenarları yuvarlaklaştınlır 

ve inceltilir. Bu kalıptaki alçı şeridin kuvvetlenmesinin 

sağlar (Şekil. ~ı). Dikkat isteyen diğer benzer 

bir hususta birbirine çok \akin ve derin yarıkların alt kısımlarıdır. 

Sekil .8 de gösterildiği gibi bu tip durumlarda 

hem açı hem de bir çap verilmelidir. 

özellikle değişik şekiller ve sert dönüşlerdeki delik 

ve çukurların yapılmasında bir avantajı vardır. Dökümlerdeki 

deliklerin çapları en az 0.100 in. olmalıdır ve derinliği 

çapı geçmemelidir. Derin ve küçük çaplı bir deliğin 

yapılmasındaki problemin bir çözümü Sekil .9 da verilmektedir. 

RP M dökümleri deliğin büyüklüğü ve yeri için daha 

fazla tolerans gerektirir. Mümkün olduğu yerlerde deliklerin 

normal ölçüsünden büyük olduğu belirtilmelidir veya 

daha iyisi istenmelidir. Delme yerlerini belirtmek için 

döküm kılavuz delikleri ve derin olmayan küçük çukurların 

yapılması sonuçta tam doğru olmayacağından tavsiye 

edilmez. Eğer bunların muhakkak yapılması gerekiyorsa, 

tavsiyeedilen dizayn sekil .10. da gösterildiği gibi bir yarım 

küredir. 

Yarıçap ve dönüşler : Görünüşte önemli olmayan 

detaylar RPM dökümlerinde çok önemlidir. Metal numune 

genellikle bir kaç parçadan oluşmuştur, bazısı positif 

bazısı negatif biçimde işlenmiştir. Bu sebepten, gelişi güzel 

verilen bir yarıçap aşırı derecede masrafa neden olabilir. 

Köşelere ııerdeyse keskin veya kesici aletin çapı 

kadar olmasına izin verecek bir genişlik verilmelidir. 

Genellikle, esas dış biçim, dökümün bir kopyası 

gibi. ba^ı çukurlar, maça gibi ayrı parçaların işlenmesiyle 

yapılmalıdır. Fakat, her zaman durum bu değildir. 

Maksimum yer bütün köse ve dönüşlere verilmelidir. Bu 

aynı zamanda ayırma çizgisi boyunca kenar yarıçapının 

ihmal edilmesinde faydalı olur ve RPM dökümlerinin maliyetini 

düşüren diğer bir sebeptir. 

Oyuklar ve Makinada İşleme : Pres dökümlerinde 

olduğu gibi RPM dökümlerinde de mümkün olduğu zaman 

altta kalan oyukların yapılmasında kaçınılmalıdır. 

Eğer gerekliyse iki yol vardır : 1. İlave bir kalıp parçası 

(maça) alt ve üsteki yarımlara doğru açılarla konulmalı- 

^Zz. 

ı\v\ 

Sel.il 

—•l r*-O.I25 

ciır. 2. Döküm parçasmdaki bu oyukları makina kullanarak 

açmak. Eğer az miktarda döküm parçası varsa ve işleme 

kolaysa hem zaman nemde maliyet bakımından bu 

yol daha iyidir. Çünkü, RPM dökümlerinin metal yoğunluğu 

pres dökümlerinden daha iyidir ve bu yüzden makinada 

kolay işlenir. 

Maçalarda da oyuklar bulunabilir. Eğer mümkünse 

bundanda kaçınılmalıdır. Fakat oyuklu maçalar RPM 

dökümlerinde pres dökümlerinde olduğu »ibi kullanılmaz, 

gerekliyse çift oyuklu maçalar Sekil .11 de gösterildiği 

gibi kullanılır. 

1 

)öküm Yüzlerinin islenmesi . Dökülen parçaların 

yüzleri pres dökümlerindekine benzemesine rağmen, 

\ı.lK 447 

10

Oyuk 

1 

1 

1 

1 

"7 l\ 

• 

" T\ 

Oyuk 

1l 

ı 

L..J 

Şekil 11 

} 1 K 

t ^_ | 

T\

BÖLÜM : GENEL 

endüstri artıklarını yakmak için kazan tesisleri 

Ya/.Mi : P. Rut/ 

(VVIM-n : Ism.ıil fı 

(.A siılt eadtisirh el Kuruiu-.ların, ticari tesis Alanlarının, 

oüyük alış • veriş merkezlerinin ve taşımacılık işyerlerinin 

oluşturduğu yakılabilir artıklar yıldan yıla artmaktadır. 

Bunların yokedilmesi şehir ve kasabalardaki çöplerin 

imhasına ben/er sorunlar ortaya çıkartır. 

Yıllar öncesi endüstriyel artıkları tastan örülmüş çukurlara 

doldurmak veya uysun olan. olmayan herhangi bir 

alana yığmak mümkün olabilirdi. Ancak günümüzde temiz 

su kaynaklarına olan büyük gereksinme bu yöntemle 

çöp yoketilmesini kabul edilemez duruma getirmiştir ve 

sadece pek az yerel otorite bu tur yoketme yöntemine 

izin vermektedir. Bölgesel çöp yakma fırınlan çöp üreten 

tıir tesisin yakanında kurulmuş ise artıkları burada 

oelli ücret Karşılığında yaktırmak mümkündür. Ulaşım, 

tasıma ve yüksek maliyet nedeniyle endüstriyel kuruluşların 

artıklarını bu yöntemle yoketme sınırlı bir uygulama 

alanına sahiptir. Ayrıca konvansiyonel çöp yokedicileri 

için artık maddelerin Kimyasal bileşimi genellikle uygun 

değildir. Kişi her zaman kimya sanayiinden gelecek 

eritKen malzemeleri ve diğerlerini düşünmek zorundadır. 

Önemli bir başka nokta da birçok endüstriyel artıkların 

yaklaşık 2500 - 3500 kcl/kg gibi dikkate değer bir yanına 

ısısına sahip olmalarıdır. Bazı yanıcı artık malzemenin 

kalorilik değerleri Tablo l'de verilmiştir. 

Tablo 1: Kazı artık y akılların alt kalorifik değerleri 

Yakıt Kcal/kg olarak AKD 

Tahta, hava kurulmalı 3500 - 3900 

Kağıt 32000 

Kakao kabukları 2700 - 3900 

Hindistan cevizi kabukları 3200 - 4400 

Ayçiçeği tohumu kabukları 4200 

Sisal kendiri artıkları 3400 

Kuru kahve taneleri 3300 

Deri kırpıntıları 4400 

Eski kauçuk 3200 

Tütün artıkları 2300 

PVC artıkları 4500 

Yağ tortusu 2150 

Rafineri çökeltileri 5500 - 6000 

Yağ filtresi çökeltileri 3850 

Yeşü sebzeler 800 

Pirinç kabuk ve saplan 2900 - 3600 

Pamuk artıkları 2200 - 3500 

Şeker kamışı küspesi 2000 - 3600 

LStandart CV kazanının kesiti 

1 Ekonomayzer ve tamburin boru donanımı 

2 Artık malzeme için soğutmalı basamaklı ızgara 

3 Soğutmalı içten yanma ızgarası 

4 Basamaklı ızgara altındaki hava tamponları 

5 Artık malzeme doldurma sürgüsü 

6 Yağ brülörleri 

7 Ekonomayzer girişi 

8 Buhar çıkışı 

9 Ağaç yongaları vs.'yi havalı sistemle doldurmak 

için boru 

10 Ekonomayzer çıkışı 

Islak kahve artıklarının 1400 kcal/kg'a kadar çıkabilen 

en düşük kalorifik değeri dahi uygun bir ızgara üzerinde 

yapılacak yakma işlemine engel değildir. Bu sebepten, 

iıer fabrika sahibi ısı gereksinmelerinin büyük bir artıkları 

yakmakla karşılayabileceğini düşünürken çöp yoketme 

sorununuda çözümleyeceğini hesaba katmalıdır. 

Bu koşullar gözönünde bulundurularak Avrupa kentlerinde 

kumlan birçok tesis bahis konusu fırın türünün 

başarısını ortaya koymuştur. 

Şimdi, bu tür Kazan tesislerinin elde edilmesi ve kurulması 

ile ilgili olarak ortaya çıkacak birkaç soruya cevap 

verirken çöp yakan kazanların günümüzdeki teknik durumunu 

da belirlemeye çalışacağız. 

ARTIKLARIN IZGARA TASARIMINA ETKİSİ 

Çoğu endüstriyel kuruluş kendi imalat işlemlerinden 

arta kalan çeşitli yanabilir artıklarla karşı karşıya kalır. 

Bunlar değişik biçim ve bileşimde olabilir Örneğin : bir 

ayakkabı fabrikasmdaki lastik, deri, tekstil ve kağıt kır- 

MÜllbNDİS VE MAK.İNA / CİLT 19 SAVI 227 ARALIK 1975 449

pmtıları gibi veya yalnızca değişik biçimde olabilir tahta 

kırpıntıları, yongalar ve hızar tozu gibi çoğu durumda artık 

mamuller katı ve diğer hallerde sıvıdır. 

Bir çöp yakma fırının planlarken bu malzemelerin yakılışının 

ne denli başarılı olabileceği önceden düşünülüp kararlaştırılmalıdır. 

Artıkların şekli ve kimyasal bileşiminden 

başka kalorifik değer ve içlerindeki nem oranı da kazan 

ve ızgara için özel koşullar ortaya çıkartır. Kimyasal 

bileşim (Örneğin yüksek sülfür muhtavası) ısıtma yüzeylerinin 

paslanmadan korunması için ek ölçülergerektirir. 

Yakıttaki yüksek kül oranı ızgara dizaynında gözönünde 

bulundurulmalıdır. Izgara sisteminin büyüklüğü yakılacak 

artığın saatlik ağırlığı ve sözkonusu malzemenin kalorifik 

değerine bağlıdır. 

Pratik olarak parçacık veya talaş şeklindeki tüm katı yakıtlar, 

tam yanmayı sağlamak amacıyla basamaklı ızgarayı 

izleyen ikinci bir ızgara bulunması kaydıyla basit, sabit 

basamaklı ızgaralar üzerinde yakılabilir (Şekil 1) 

İkinci ızgaranın hareketli olması isteniyorsa bu ya ileri 

geri hareket eden veya dönen bir sistem olabilir. (Şekil 2 

ve 3) Bu çoğu kez basamaklı ızgarada olduğu gibi su soğutmalıdır 

ve çoğu kez de hava soğutmalı olabilir. 

Çok nemli veya ısıl değeri 1500 - 200 kcal/kg altında bulunan 

malzemeler burada ayrı bir nitelik taşır. Böyle durumlarda 

ızgara donanımı zayııf yanma özelliklerine göre 

ayarlanmalıdır. Bu tür özel ızgaralar hazır olarak satın alınabilir 

ve bunlar için çok seyrek olan isteğe göre önceden 

hazırlanmalarına gerek yoktur, örneğin : duruma göre 

sulzer kazanları ya Steinmüller kısmı beslemeli ızgaralarını 

(Şekil 4) ya da Hartin veya Kablitz tipi ızgaraları 

kullanır (Şekil 5) 

İlki tercih edilmekle birlikte bütün bu ızgara tipleri hem 

su-borulu (Şekil 2,3,4 ve 5) ve hemde 3 geçişli duman 

borulu (Şekil 6) kazanlarda yanı başarıyla kullanılabilir. 

En büyük avantajları yüksek kapasiteli yağ brülörlerinin 

kolayca yerleştirilebilmeleri, tuğla örme işleminin düşük 

düzeyde olması, gerekirse ikinci baca gazı geçişine 

bir kızdırıcı veya ekonomayzer yerleştirilebilmesi ve duman-borulu 

kazanlarda mümkün olmayan biçimde-ısıtıcı 

yüzeylerin kazanasabit monte edilmiş dönere iş üfleyicileri 

ile çalışma sırasında temizlenebilmesidir. Ayrıca ek 

ızgara kullanan duman-borulu kazana oranla , su borulu 

kazan daha hafif ve küçüktür. Bununla birlikte su-borulu 

kazanın üstünlüklerinin önemsenmiyeceği veya duman-borulu 

kazanın ucuz olduğu yerlerde duman borulu 

kazanın kullanılması tavsiye edilir. 

CV ve SV - TİPİ STANDART 

ÇÖP YAKMA KAZANLARI 

Uzun yıllar süren deneyler ve geliştirme çalışmaları iki 

ayrı standart sulzer CV ve SV tipi kazanı ortaya çıkarmıştır. 

CV-kazanı buhar üretirken SV-kazanı sıcak su veya 

yüksek sıcaklıkta sıcak su sağlar. Bunlar çağdaş ölçülerle 

yapılan bir tasarım sonucu ortaya çıkan su borulu 

kazanlardır. (Şekil l ve 7) Boru çeperleri tamamen gaz 

sızdırmayacak biçimdedir. Tüm kazanlar yalnızca artıkları, 

artıkları yağla birlikte veya yalnızca yağı yakabilmektedir. 

Sadece yağla çalışırken İsviçre Kazan sahipleri 

Birliği (SVDB) şimdi bakım denetim zamanı ayırmadan 

çalışmayı onaylamaktadır. 

2.Bir CV '.azanında ileri geri 'iareket eden içten yanma 

ızgarası 

1 Ekonomayzer ve tamburlu boru donanımı 

2 Artık malzeme için soğutmalı basamaklı ızgara 

3 Hareketli hava soğutmalı içten yanma ızgarası 


5 Su soğutmalı çöp doldurma sürgüsü 


7 Ekonomayzer girişi 



10 Hareketli içten yanma ızgarasını çalıştıran hidrolik 

güç silindiri 

11 Kül atmak için otomatik salınımlı çarpma kapı 

12 Kül kabı 

13 Kül kapağı 

14 Baca gazı çıkışı 

Çöplerle birlikte yakılacak yağ miktarı kazancı tarafından 

ısıya olan anlık gereksinme ve artık malzeme mevcudu 

gözönünde bulundurularak seçilebilir. Yalnızca yağ 

yakarken ızgaranın yanması gibi bir sorun yoktur. Bu kazanlar 

buhar tamburunu (CV) veya çıkışbaşlığını (SV) 

taşıyan ve ince borulardan oluşan bir yanma odasından 

oluşur. Yanma odası içinde yağ yakma donanımı ve bunun 

altında da artık yakma donanımı bulunmaktadır. CV 

kazanları doğal sirkülasyonla çalışır ve yanma odalarından 

sonra buharlaştırıcı demeti veya kızdırıcı (aşırı ısıtıcı) 

ve ekonomayzer gelir SV kazanlarında bunların yerine 

zorlanmış sirkülasyonlu iki ekonomayzer bulunur. 

Kazanlar gaz sızdırmaz boru çeperleri dışında mineral 

yünü veya fiber hazırla yalıtılmış ve metal saçla sarıl- 


-12 

3.3ir CV kazanında dönen içten yanma ızgarası 

î Ekononıayzer ve tamburlu boru donanımı 

2 Artık malzeme için soğutmalı ızgara 

3 Dönen hava soğutmalı içten yanma ızgarası 


5 Su soğutmalı çöp yükleme sürgüsü 


7 Ekononıayzer girişi 



10 Kül kabı 

11 Kül kapağı 


mistir. Arka duvar için en iyi kalitede yalıtım malzemesi 

sağlanmıştır. Buraya ayrıca döner havalı kurum lifleyicileri 

ve temizleme kapaklan konulmuştur. 

Sabit eğimli ızgara üzerinde hava ile çalışan çift kapılı 

yükleme sürgüsü bulunur. (Şekil 7) Fırına daha yakın 

olan alt kapak yüksek ısıya dayanıklı bir malzemeden 

yapılmıştır. Özel durumlarda bu su soğutmalıdır. (Şekil 

2) Dış yükleme kapağı ile kazan ön duvarı arasına 

konulan bir Horu, ağaç yongaları veya tekstil elyafı vs 

cinsi (Şekil 7) malzemeler için olduğu gibi, ızgaranın 

havalı taşıma sistemi ile yüklenebilmesini sağlar. 

Yağ yakma donanımı ek artık yağ yakma brülörleri ile 

donatılabilir. Özel doldurma ve brülör düzenekleri ile 

bazı eritkenlerin daha adi yağ yakma brülörleri ile donatılabilir. 

Özel doldurma ve brülör düzenekleri ile bazı 

eritkenlerin dahi adi yağ yakma tesisatı ile yakılması 

mümkündür. (Şekil 8) CV ve SV serilerinin ölçü ve 

performans verilen şekil 9 ve 10'da gösterilmiştir. 

4.Çok nemli yakıtlar için kısmi beslemeli Steinmüller 

ızgaralı CV kazanı 

1 Tamburlu boru donanımı 

2 Özel ızgara 

3 3a çekici ile doldurma düzenekleri 

4 Ön ısıtmalı hava için üfleme çekiş bölgeleri 

5 Kül çıkışı 

6 Kül ve cüruf için kap 


8 Izgara tahrik mekanizması 



Şekil ll'deki CV kazanı saatte yaklaşık 11/2 ton artık 

malzeme yakmak üzere dizayn edilmiştir. Yalnızca yağ 

yakıldığında bu 18 atm.g.de saatte 10-11 ton buhar 

üretir; yalnızca çöp yakılırsa saatte yaklaşık 7 ton, karışık 

yakmada saatte 9 ton buhar elde edilir, îki standart 

yağ yakıcısının ortasında ve üstünde bir artık yağ yakıcısı 

ve alttan hava soğutmalı bir hareketli iç yanma ızgarası 

bulunmaktadır. Küller ve cüruf ızgara perdeleri aracılığı 

ile otomatik olarak kazanın altında bulunan ve bir süre 

daha içinde içten içe yanabileceKleri bir kuyuya atılırlar. 

Duman baskılı çekiş kanalıyla dışarı atılır ve böylece kazan 

dairesinin alt katı dumandan kurtulmuş olur. Hala sıcak 

olan kül ve cüruf standart tekne veya kaplara doldurulup 

atılabilir. 

ÇÖP YAKMAK İÇİN ÖZEL KAZANLAR 

Çöpün kalorifık değeri çok düşük veya içindeki nem 

muhtevası çok yüksek ise aşamalı ızgarada yani standart 


5 .Kablitz ızgaralı CV kazanı 

1 Taıııburlu bonı sistemi 


3 Doldurma düzenekleri 

4 Ön ısıtmalı hava için üfleme çekiş bölgeleri 

5 Kül çıkışı 

6 Kül ve cüruf için kap 

7 Yağ briilörleri 

8 Izgara tahrik mekanizması 



CV veya SV kazanında yakabilmek özel, yakma tesisleri 

gerektirir. Örneğin eriyen kahve üreten bir fabrikadaki 

kahve posası bazen ısgara üzerine sıvaşabilecek şekilde 

% 70 veya daha fazla nem ihtiva eder, bu sebepten yakılmadan 

önce kurutulması zorunludur. Bu iş için Şekil 12 

de özel bir kazan türü gösterilmiştir. Kurutma ızgara üzerinde 

gerilere kadar uzanan soğutulmamış ateş tuğlasından 

yapılma bir kemer üzerinde gerçekleştirilir. Izgaranın 

yalnızca alt üçte biri üzerinde yanmakta olan artık 

yakıttan çıkan baca gazları ızgara üzerindeki ıslak malzemeden 

geçer ve kurutur. Kurutma işlemi malzemeyi 

alt sağ tarafa doğru süren ve aynı anda da karıştırıp alt 

üst eden bir mekanik düzenekle de geliştirilebilir. Gerekli 

tutuşturma sıcaklığını elde edebilmek için az bir miktar 

kömürün stok edilmesi gerekir. Yanmayı arttırmak 

amacıyla bir de yağ yakıcısı bulunmaktadır. Yakıcı hava, 

baca gazlan ile, sıcaklığını 180°C ta kadar çıkaran ön 

ısıtmaya tabi tutulur. 

Bu kadar ıslak yakıtla, yanma odasındaki boru çeperleri, 

baca gazlarının kaçmasına karşı kesin sızdırmazlığa sahip 

6.Nemli artıklar için özel kazan 

1 Yanına odası için boru donanımı 

2 Üç - geçişli kazan 

3 Basamaklı ızgara 

4 İçten yanma ızgarası 

5 Buhar ısıtmalı hava ısıtıcısı 

6 Hava düzenlemesi için tampon sistemi 

7 Egzost gazı hortumu 

8 Artık gazı hortumu 

9 Yağ brülörü 

7.Standart SV kazanının kesiti 

1 Ekonomayzerli boru donanımı 

2 Artık için soğutmalı basamaklı ızgara 

3 Soğutmalı içten yanma ızgarası 

4 Basamaklı ızgara altındaki hava tomponları 

5 Artık yükleme sürgüsü 

6 Yağ briilörleri 

7 Ağaç yongaları vs.'yi yüklemek üzere havalı bonı 

8 Yüksek sıcaklıkta sıcak su girişi 

9 Yüksek sıcaklıkta sıcak su çıkışı 

452 MÜHENDİS VI, MAKJNA / CİLT 19 - SAVI 221 - ARALIK 1975

s ;';e.îV.ır k,i/;nı 

2 Tui-,r 

3 A/ot şişeleri 

4 îjusınc 'Vısiinne v.ıitı 

'•.\>/ı'- •TUS.t'i.ten ve yüksek visko/.ite!i kimyasal maû-'!eri 

-. :ık sak içiv yasnla ı. î/ııharla ısuıaıı -nr pişirme kazanın:! 

&; ",ii> -ir lirinin şematik yerleşim planı 

tritker kabı 

Süzgeç 

Vakıii 11 

-ieposıı 

M>şalJma kaİM 

9.Standart CV kazanlarının boyutlan, 600000 - 700000 

kcal/m^- saat'lik ısı verimi için maksimum yükleme 

yaklaşü< 200 kg/ m 2 , saat, alt kalorifik değer = 3000 

3500 kcal/kg. Masimum dizayn basıncı 25 kg/cm-. 

9 Solenoid vali 

i') "'. eriiıonıetreler 

"'aıvometreler 

12 Emniyet vanası 

L. . 

/ 

1 3 Lîııhar tu/.ağı (.ay incisi) 

14 31 Yanala/ 

-tJ 

10.Standart SV kazanlarının boyutlan. 600000 - 700000 

kcal/m^- saat'lik ısı verimi için maksimum ızgara yüklemesi 

yaklaşık 200 kg/m^. saat, alt kalorifik değer = 

3000 - 3500 kcal/kg. Maksimum dizayn basıncı 25 kg/ 

cm-. Suyun sıcaklık farkı : 60 derece santigrat. 

\H ÜINDİS \ I M AKINA / (.II l l>ı s\\ l _'1'7 AR.M.IK 197 S3

11 .İlave artık yağ yakma donanımlı CV kazanı. 

olmalıdır. Böylece boru çeperleri ve kazan muhafazasındaki 

yalıtırm sayesinde yüksek nem ihtiva eden baca gazlarının 

zararlı ve paslandırıcı etkisinden korunulmuş 

olur. 

Çoğu kez kazan daireleri temelden farklı çeşitli yakıtlar 

yakabilecek biçimde inşa edilir. Şekil 13-a palanlama 

aşamasındaki bu tür bir tesisi göstermektedir. Şekil 13-1) 

deki kazan aşağıdaki koşulları sağlamalıdır : 

12.Çok ıslak eriyen kahve artıklarını yakmak için özel 

kazan. 

1 Tamburlu boru donanımı 

2 Hava ısıtıcıları 


4 Yükleme düzenciden 

5 Üfleme çekişli bölgeler 

6 Yaj> brülorü 

Tali iifleyici 

10 12 14 16 18 20 m 

13.Temelden farklı yakıtları yakabilmek için kazan tesisi 

4 Baskılı çekiş fanı 

1 Kazan 5 Izgara için üfleme çekiş fanı 8 Ayçiçeği tohumları artıkları için taşıma sistemi 

2 Yağ yakma donanımı 6 Hareketli ızgara 9 Kömür yükleme düzenekleri 

3 Toz ayırıcıları 7 Yağ yakma donanımı üfleyicisi 10 Kaolin ve diğer artıkları taşıma arabası 

454 MÜHENDİS VE MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 197!> 

,7

l 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

Tamburlu boru donanımı 

su soğutmalı basamaklı ızgara 

Hava tamponları 

Hareketli ızgara 

Kağıt, tahta ve kaolin için yükleme sürgüsü 

Kabuk ve saplar için havalı yükleme borusu 

Standart ağır yağ brülörleri 

Artık yağ brülörü 

Kömür yükleme düzenekleri 

Otomatik cüruf atıcısı 

Baca gazı çıkışı 

Buhar çıkışı 

13 atm.g'de 16 t/saat buhar liretmi için şu yakıtlar \a 

kılabilmelidir. 

a) Yalnızca ağır yağ 

b) Yalnızca kömür 

c) Yalnızca ayçiçeği tohumu kabakları 

(içeri üflenebilen) 

d) Ağır yağ ve ayçiçeği kabuklan birlikte 

e) Kömür ve ayçiçeği kabuklan birlikte 

Ek olarcut- koolin yağdan arıtılabilmeli yani kömürle beraber 

yakılabilmelidir. 

Bu gibi durumlar hergün ortaya çıkmaz ve başarılı bir kazan 

çalışmasına ızgara imalatçıları ile birlikte yakın bir 

araştırma ve geliştirme çalışması ile ulaşılabilir. 

Çözüm mümkün olmakla birlikte kauçuk ve plastik artıkları 

özel zorluklar gösterir. Ana sorun yüksek miktarda 

duman oluşumudur ve bunlar yüksek ölçüde ilave hava 

kullanımı ile verimli biçimde yakılabilir. Bu tür kazanları 

bir veya iki küçük hafif yağ yakıcısı ile desteklemek ya- 

rarlı olabilir. Bu yakıcılar ızgaranın hemen üzerindeki 

yazda bulunan karbonun büyük bir kısmını çok küçük is 

zerrecikleri halinde tutuşturabilir. Çoğu kez mevcut adi 

yağ yakma donanımı bu görevi de yerine getirebilir. 

Olumlu sonuçlara varılmak isteniyorsa yağ hava oranının 

elle düzenlenebilir olması gerekir. Sıcak yanma odası 

yanmayı kolaylaştırır, bu amaçla tuğla örgüsü kalın tutulmalıdır. 

Belli bir zaman içinde yakılacak kauçuk miktarı 

da sınırlı olmalıdır. Orta ölçüde kazanlarda saatte 

300 - 400 kg bu tür artık yakmak olasılığı olsa dahi 

her biryükleme 10 - 12 kg'mı geçmemelidir. 

KAZAN ÖLÇÜSÜNÜN SAPTANMASI 

Kazan imalatçısı kazanın ölçülerini saatte gelen 

artık miktan ve çoğun ısıl değerlerine göre kararlaştırır 

Örneğin : Yalnızca artık yakıtla ve % kcal/k» 

lık ısıl değeri olan bir artık yakıttan da yakılmak üzere 

saatte 800 kg geliyorsa kazanın ısıl çıkış gücü şöyledir: 

O = Çöpün saatlik ağırlığı x alt kalorilik değer x kazan 

verimi kazan 

= 800 x 3000 x 0,8 = 1920 000 kcal/saat 

Buhar üretimi için bir CV - tipi kazan belirlenmiştir. Şekil 

9'dan izlenebileceği gibi 2,0 x 10 6 

kcal/saat lik standart 

kazan gerekli performansa en yakın olanıdır. Yalnız 

yağla çalışırken ayni kazan 3,2x10° kcal/saat veya karışık 

yakıtla 2,5 x 10 6 

kcal/ saat'lik ısı sağlar. 5 m^ lik ızgara 

alanıyla saatte 800 kg'lık çöpü yakabilecek güçtedir. 

Yakılması gerekli saatlik yakıt miktarına yeterince önem 

verilmesi zorunludur saatlik ağırlık — günlük ağırlık bolü 

hergün için yükteki kazan saatleri kazanın bir gün 

süresince uzunca bir zaman boş kalması küçük ve 

dolayısıyla ucuz bir kazan seçimi sonucuna varır lakin bu 

kazan çalıştırıcısına daha yüksek ücret ödenmesi gibi bir 

sonucu da birlikte getirecektir. Çok küçük bir kazan 

kadar, aşırı derecede büyük seçilmiş bir kazan da üretilen 

ısının birkaç saat içinde etkin biçimde kullanılamaması 

olasılığı yüzünden kullanışsız olabilir. Pahalı ve oldukça 

büyük olan bu kazan düşük yükte çalıştırılmış olacak ve 

böylece verimi de düşecektir. 

ARA ÇÖP DEPOLAMA 

Her fabrika devamlı artık malzeme üretimine sahip değildir,çoğu 

kez büyük miktarda çöp kazan dairesine kısa 

bir zaman süresi içinde getirilir (Örneğin yiyecek depolanna 

malzeme götüren araçların dönüşlerinde) Böyle bir 

durumda malzemeyi birkaç saatliğine depolayabilecek 

bunker tesisine gerek vardır bu çöp yoketme tesisinin daha 

küçük olmasını sağlar. 

Ağaç yongaları gibi depolanmaya elverişli malzemeler 

daha sıcak aylarda kışın hazır olmak üzere büyük 

bunkerler içinde saklanabilir. (Şekil 14) Depolama donanımları 

yangın önleme kurallarına uygun olarak düzenlenmelidir. 

Bir bunkerin gerekliliği gerekiyorsa hangi büyüklükte olacağı 

günlük gelen çöp miktarı uzun bir zaman süreci için 

aatlik buhar kullanımı ve bu rakamların gelecek için 


14-Jsviçre'nin Altstattcn kentindeki "Ego" ağaç isleır.c 

fabrikasına ait iki ağaç yongası silosu. Siloların ortasındaki 

kazan dairesi bacasıdır. 

tahmini eğilimi üzerinde yapılan kayıtlı istatistiklere bağlıdır. 

Kazanlar performans yönünden garantili olsalar bile 

son yıllarda mühendisler tarafından gelecek için yapılan 

tahminler seçilen tesis ölçülerinin çok küçük olmasıyla 

sonuçlanmıştır. Bu durum istatistik bilgilerin içine 

girmeyen, gerçek koşullar yüzünden ortaya çıkmıştır. 

DÜŞÜK ISI GEREKSİNMELERİ SÜRESİNCE 

ARTIK YAKITLI KAZANLARIN 

ÇALIŞTIRILMASI 

Yaz aylan süresince fabrikanın ısı ihtiyacı günlük çöp 

miktarının sağlıyabileceği ısının tümüyle harcanamayışı 

sonucunu doğrabilir. Yukarıda anlatıldığı gibi malzeme 

ucuz süre depolanmaya elverişli ve silonun da çok büyük 

olması gerekmiyorsa depolama olanakları bu durumda 

yardımcı olabilir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda 

(ki bu çok sık ortaya çıkmaz) ısı bu süreç içinde ise dönüştürülmeden 

harcanmak zorundadır. En iyi çözüm yolu, 

ısıyı buhardan veya sıcak sudan çevre havasına ucuz 

olarak transfer edebilecek bir ısı değiştirgeci kullanmaktır. 

Keza bazı kazanlar vardır ki kullanılmayan baca gazlarını 

soğuk havayla seyretilmiş olarak bacadan oldukça 

yüksek sıcaklıkta dışarıya atar. Bu gaz geçitlerinin aşırı 

ısınması ve zarar görmesi gibi gerçekten tehlikeli bir sonuca 

yol açar. Buharın açık havaya salınması gibi bir diğer 

seçenek de önerilmiştir. Ancak uzun vadede bu yöntem 

ısı değiştirgesi kullanımından daha az ekonomiktir, 

çünkü devamlı olarak besleme suyu yağlamayı gerektirir. 

Aynca çevre için de bir gürültü kaynağı oluşturabilir. 

Bununla birlikte buhar fazlalığının az miktarda açığa salınması 

kabul edilebilir. 

BUHAR, YÜKSEK SICAKLIKTA SICAK SU 

VEYA SICAK SU KAZANLARI 

CV kazanlan buhar üretimi için SV türü kazanlar ise sıcak 

su veya yüksek sıcaklıkta sıcak su sağlamak üzere 

dizayn edilmişlerdir. Sistemin seçimi tüm tesisatı planlıyan 

mühendisin elindedir ve ısı tüketen ve hali hazırda 

mevcut olan donanıma da büyük ölçüde bağımlıdır. Bununla 

birlikte şunu söylemek gerekir ki katı veya sıvı olsun 

paslanma tehlikesi yüzünden, önleyici tedbirler almadan 

içinde % 0,5 den fazla kükürt bulunan yakıtları sıcak 

su kazanlarında yakmamak gerekir. Bu tür yakıtların sadece 

MgO tozu ilavesiyle 140° C altındaki su sıcaklığında 

yakılması zorunludur, aksi takdirde düşük sıcaklıkta 

paslanma beklenmelidir. Klor bileşimleri yakan sıcak su 

kazanlarında paslanma belirgin değilse de burada da dikkatli 

olunmalıdır. 

ARTIK YAKITLI KAZANLAR NE ZAMAN 

YAĞ YAKAR DURUMA GETİRİLİŞ? 

Yağ yakma düzenekleri yeterince ısı ihtiyacını karşılayabilecek 

iyi yanabilir nitelikte artık yakıtın bulunduğu ve 

kesinlikle gelecekte yağa ihtiyaç olmayacağı bilinen hallerde 

tesisata konulmayabilir. Bahsi geçen kazanlara bir 

yağ brülörü ilavesi her zaman olabilir. Otomatik depolama 

sistemi ile ağaç yongaları dahi yakılsa artık yakıtlı 

kazanlara (Sıcak sulu kazanlar dışında) devamlı denetim 

ve gözetim uygulanmalıdır. Kazan yalnızca yağ yakmak 

üzere ayarlanınışsa denetim günde bir saat gibi kısa bir 

süreye indirilebilir. Bu kazanlar en fazla yükü yağ yakarken 

verecek biçimde dizayn edilmişlerdir. Bu demektir 

ki bunlar sadece çöp yokedicileri değil, gerçek anlamda 

yağ yakıcı kazanlardan ve her an az yağ çok artık veya 

bunun tamamen tersi bir yakıt bir yalat karışımı ile ısı 

sağlayabilecek niteliktedirler. Düşük yanma niteliğindeki 

malzemelerle elle ayarlanabilir düzenek sayesinde yanmayı 

geliştirmek mümkündür. Sonuç olarak, özel durumlarda, 

örneğin kauçuk, plastik artıkları veya çok ıslak 

malzeme yakarken yardımcı ateşleme yakıcıları ızgara 

üzerinde uygun bir yere monte edilirse yararlı olur. 

HANGİ KOŞULLARDA YEDEK ARTIK 

YAKITLI KAZAN KULLANILMALIDIR 

\rtik malzemenin depolanamayacagı veya başka bir yerde 

yok edilemeyeceği durumlarda yedek artık yakıtlı kazan 

bulundurulmalıdır. Diğer bütün hallerde yağ yakıtlı 

ucuz bir kazan ek ısı gereksinmesini sağlamak üzere kurulabilir. 

ARTIK YAKITLI KAZANLARDA 

DİĞER DONANIMLAR 

Cebri çekiş ve yanma havası pervaneleri cömertçe boyııtlandırılmalı, 

en az 2 ayrı hızda dönebilmeleri için de kutup 

değiştiren moior kullanılmalıdır. En az bu denli 

önemli olan toz birikimidir. Artık yakıtlı kazanlarda her 

zaman yüksek verimlilikte toz ayırıcıları bulunmalıdır. 

Toz ayırıcı donanımın uygun olarak seçilebilmesi cin baca 

gazının toz muhtevasını ve tanecik büyüklüğünü bilmek 

gerekir. Şekil 15 paketleme malzemesi yakan bir 

kazan için ölçülen toz iriliği eğrisini göstermektedir. Günümüzde 

baca gazmdaki toz ve siyahlık derecesi için garanti 

istendiğinden bu zorluğa katlanmak gerekmektedir. 

Saatte 1500 kg'ma kadar çöp yakan kazanlarda % 7'lik 

CÛ2 muhtevasıyla toz miktarı 200 mg/Nni3 ü geçmemelidir. 

Baca gazı siyahlığı da Ringelmann duman grafiğindeki 

2'No'yu geçmemelidir. Şunu unutmamalıdır ki baca 

çıkışının siyahlığı baca gazı toz muhtevasına kıyasla 

yanma verimliliği için daha iyi bir olgudur. İyi düzen- 

456 MCHKNÜİS VI: MAKİM.Y/ CİM 19 - SAYI 227 --ARALIK 1975

Şekil 9'a Ek Tablo : 

lw 

D 

Pî 

Q 

F 

f 

Maksimum devamlı 

ısı verimi 

(milyoî kcal) 

Yalnızca 

Yağ 

1,25 

1,6 

2,5 

3,2 

4,0 

5,0 

6,0 

Yalnızca 

Çöp 

1,0 

1,2 

1,5 

2,0 

2,5 

3,2 

4,0 

Karışık 

Yakıt 

1,0 

1,2 

2,0 

2,5 

3,2 

4,0 

5,0 

Yalnızca 

Çöp 

k 

S/saat 

400 

500 

600 

800 

1000 

1200 

1500 

Izgara 

Alanı 

m 2 

3,0 

3,0 

3,0 

5,0 

5,0 

6,5 

8,0 

Tüm boyutlar mm' di r 

a 

2800 

2800 

3050 

3600 

3820 

4000 

4400 

b 

2450 

2450 

2450 

2820 

2820 

3100 

3480 

c 

3000 

3000 

3000 

3400 

3400 

3400 

4000 

d 

3500 

3500 

3500 

4500 

4500 

4500 

4500 

e 

3650 

3650 

3900 

4800 

5040 

5200 

6040 

f 

1290 

1290 

1290 

1290 

1290 

1650 

1650 

g 

660 

660 

660 

660 

660 

760 

760 

h 

1360 

1360 

1360 

1860 

1860 

2100 

2260 

\ 

770 

770 

770 

990 

990 

1000 

1000 

Toplam 

Su 

Muhte- 

vası 

m 3 

3,35 

3,38 

4,30 

5,8 

6,4 

8,0 

9,8 

Boş 

Ağırlık 

kg 

9000 

11000 

15000 

20000 

23000 

26000 

27500 

Çalışma 

Sırasına 

göre 

ağırlık 

17000 

20000 

29000 

40000 

45000 

50000 

55000 

Şekil 10'a Ek Tablo : 

Maksimum devamlı 

Isı verimi 

(milyon kcal) 

Yalnız 

Yağ 

0,75 

1,25 

1,6 

2,5 

3,2 

4,0 

5,0 

6,0 

Yalnız 

Çöp 

0,5 

1,0 

1,2 

1,5 

2,0 

2,5 

3,2 

4,0 

Karışık 

Yakıt 

0,5 

1,0 

1,2 

2,0 

2,5 

3,2 

4,0 

5,0 

Yalnız 

Çöp 

k &/saat 

250 

400 

500 

600 

800 

1000 

1200 

1500 

Izgara 

Alanı 

m 2 

1,3 

3,0 

3,0 

3,0 

5,0 

5,0 

6,5 

8,0 

Tüm boyutlar mm' d ir 

a 

1850 

2650 

2650 

3070 

3280 

3800 

4000 

4400 

b 

1500 

2120 

2120 

2250 

2560 

2560 

2900 

3300 

c 

2270 

3000 

3000 

3000 

3500 

3500 

3500 

4500 

d 

2000 

3040 

3040 

3040 

3490 

3490 

3490 

4000 

e 

2450 

3415 

3415 

3900 

4480 

5000 

5200 

6000 

f 

750 

1200 

1200 

1290 

1290 

1290 

1290 

1750 

g 

600 

660 

660 

660 

660 

660 

760 

760 

h 

900 

1360 

1360 

1360 

1860 

1860 

2100 

2260 

! 

770 

770 

770 

770 

830 

830 

830 

830 

Su 

Muhte- 

vası 

Litre 

800 

1900 

2000 

3500 

3800 

4000 

4500 

5000 

Boş 

Ağırlık 

kg 

4500 

10900 

11000 

13000 

18000 

20000 

23000 

26000 

Çalışma 

Sırasına 

göre 

ağırlık 

10000 

24000 

26000 

29000 

32000 

48000 

52000 

56000

Numune 10 Numune 11 

5 10 20 50 100 200 500 1000 

Eşdeğer tane çapı, logaritmik ölçtk (mikro m.) 

15.Tozların tanecik büyüklüğü bileşimi(toplama eğrileri) 

lenmiş bir ağır fuel-oil ateşleme sistemi ile dahi Ringe!mann 

2'ye ulaşılması çok zordur ve yalnızca çöp yakıldığında 

ise bu hemen hemen hiç mümkün olmaz. Karma 

yanma ile olumlu bir sonuca varmak olasılık dahilindedir, 

ve bu yağ brülörü kallanmanın en önemli nedenlerinden 

biridir. O halde hafif fuel-oil briilörieri elbette amaca 

en uygun olanlarıdır 

Verimli toz çökelticileri pahalı parçalardır. Bu güne değin 

Van Tongeren tipi siklonlarla başanya ulaşılmış, zaman 

zaman da çoklu-siklonlar kullanılmıştır.Boru filtreleri 

ve elektostatik çökelticiler yüksek ayırma verimliliğine 

sahip olmakla birlikte çok pahalıdırlar. 

Toz ayırıcıları ile bağıntılı olarak toz ve küllerin toz bunkerierinde 

toplanması yönteminden de söz etmek yararlı 

olacaktır. Bu amaç için iki veya üç katlı kağıt çuval 

kullanımı en basit olanıdır. Lakin yalnızca yağ yakan kazanlar 

için uygundur.Bu yöntem artık yakan tesislere 

uymaz zira kızıl sıcak parçacıklar devamlı olarak tozla 

birlikte atılır ve bazan ayırıcıdan alındıktan saatler hatta 

günler sonra dahi kağıt çuvalı tutuştururlar. Sacdan yapılan 

bidon veya depolar (Şekil 16) da uygundur. Lakin 

kağıt çuvalların aksine atılmak yerine boşaltılmaları gerektiğinden 

yerel çöp toplayıcılarının bunları boşaltma 

kapasiteleri de gozönünde bulundurulmalıdır. Kağıt çuvallar 

depolayan kişinin hayatını ciddi biçimde tehlikeye 

soktuğundan bir az daha fazla sorluğa katlanmak gereklidir. 

Ayrıcılarda toplanan toz havalı taşıma sistemi ile depo 

veya teknelere nakledilir. Bunlar kazan dairesi dışında da 

olabilir. Çeki ÇUDUKIU konveyörlerle de kazan cürufu aynı 

şekilde aynı kaplara taşınır. 

Artık yakıtı doğrudan kazana veya kazan dairesine taşımak 

için türlü yöntemler uygulanır. En basiti el arabası 

veya kutular içinde taşımaktır. Birçok fabrikada çeşitli 

yerlere kaplar yerleştirilir sonra traktör frenlerle toplanıp 

hidrolik devirme düzenekleri ile kazanın yakıt bölümüne 

boşaltılır (Şekil 17 ve 18) 

Artık malzeme ölçüleri düşürülmeden (küçültülmeden) 

her zaman taşınamaz. Uzun ince tahta çıtalar doğranabilir 

uzun ip gibi deri parçalan da aynı şekilde küçültülebilir. 

ölçüleri küçültülen tahta parçaları kural olarak havalı 

sistemle kazana taşınır. Diğer artıklar için çeki-çubuklu 

konveyörler akıtma olukları ile birlikte kullanılır (Şekil 

19) Büyük yiyecek dağıtımcıları çöp yoketmede özel 

sorunlarla karşı karşıyadırlar. Burada artıkların büyük 

kısmı parekendeci şubelerden taşıt araçları ile getirilirler 

ve bir bunker içine veya kazan dairesi önüne boşaltılırlar. 

Araçların engelsiz manevraları için yeteri kadar boşluk 

458 

bulunmalıdır lakin, genellikle bina yapımcısı veya mimar 

ısıl donanımı sağlayacak firmaya yer yönünden pek cömert 

davranmaz. Yer kıtlığı iş akışını bir noKiadan sonra 

engellemeğe başlar ve sonuç olarak işçinin yakıt depolamanın 

artık çok zor bir iş olduğuna dair geniş itirazına 

kadar varır. 

Artık yakıtlı kazan tesisleri için son söz baca dizaynı üzerindedir, 

bunlar genellikle yağ veya kömür yakan kazanlarınkinden 

farklı değildir, metal sacdan yapılır veya tuğladan 

örülebilir. 

16.Toz ayırıcısı içinde biriken tozlan atmak için kaldırılabilir 

kapaklı sac bidon (solda). Onun sağında baca gazı 

borusu ile kazanın alt kısmı görülmektedir. 

17.Artık malzeme kabı ve hidrolik devirme düzeneği ile 

bir CV kazanını yükleme işlemi 

18.Bir metal artık malzeme kabının kaldırma bloku ile 

kazan içine boca edilmesi. 

MÜHENDİS VE MAKİNA / CİLT 19 - SAYI 227 - ARALIK 1975

Derleyen : Taner Yazgan 

*•'•* - 

PLASTİK BAŞLI VİDALAR 

Plastik başlı vidalar, modern endüstri ürünlerinde giderek artan bir oranda uygulama 

alanı bulmaktadır. Enjeksiyon presleriyle metal vidaların uçlarına plastik başların 

yeri erimesiyle, talaşlı imalat yöntemleriyle elde edilmesi zor veya oldukça 

pa .hah'an, baş şekilleri çeşitli vidaların tasarımına olanak sağlanmıştır. Böylece 

de, vidym, üzerine takıldığı ana parçaya renk ve biçim açısından uydurulmasında 

büyük Kolaylık elde edilmiştir. Ayrıca, elektriksel yalıtkanlık ve paslanmaya karşı 

direnç, plastik başlı vidaların diğer avantajları arasında yer almaktadır. 

OTOMATİK DURDURMALI CİVATA VE SOMUN SIKMA ANAHTARI 

Şekil l 

Plastik, cam ve porselen gibi kırılgan parçaların montajında, cıvata ve somutlara uygulanan torkun belirli bir sınırı 

geçmemesi çok önemlidir. Civata ve somun anahtarlarının yapımında, biribiriyle gelişen iki özelliğin bağdaştırılması 

gerekmektedir. Hem civata bağlantıları olanakların elverdiği ölçüde sıkı ve güvenli olmalıdır; hem de uygulanan tork, 

malzemeye zarar vermemelidir. Klasik kayar kavramah anahtarlar bu iki isteme aynı anda karşılık veremezler. 

Oysa, önceöen ayar edilen tork değerine ulaşıldığı 

zaman otomatik olarak hava beslemesini 

kesen tork anahtarları yardımıyla bu sorun 

oltadan kaldırılmıştır. Bu tork anahtarlarının 

başka bir özelliği de, anahtar civataya takıldıktan 

ve operatör tarafından ufak bir basınç uygulandıktan 

sonra, hava devresinin otomatik olarak 

açılması ve tork anahtarının kendiliğinden 

Î.&SL 

çalışmaya başlamasıdır. Sekil 

Seki! 3 

AYARLI ANAHTARLAR 

PLASTİK KOMPRESÖR PİSTONLARI 

Hidrojen ve helyum gibi gazları sıkıştırmakta kullanılan kompresörlerde, polifenilensülfıttan 

yapılmış plastik pistonlar başarıyla kullanılmaktadır. Çapları 2 - 54 cm 

ile 76.20 cm arasında yapılmakta olan bu pistonların içerisine çelik veya alüminyumdan 

birer göbek geçirilmektedir. Çelik piston kolları da bu göbeklere bağlanmaktadır. 

Plastik piston üzerindeki yuvalara ise teflondan yapılmış segmanlar 

takılmaktadır. Plastik pistonlar, metal pistonlara oranla % 10 ile % 20 arasında 

daha pahalı olmaktadır; ancak, ağırlıkları ise % 30 ile % 60 arasında daha hafif 

olmaktadır. Ayrıca bu pistonlar yağlamaya gerekseme duymamakda ve metal 

pistonlara oranla daha düşük bir işletme sıcaklığında çalışmaktadır. 

Yeni geliştirilen bu ayarlı anahtarlar, somun ve civataların baş ölcührrine 

göre kendi kendilerini ayarlayabilmektedir. Bu cins 2 adet anahtardan 

oluşan bir takım 25 çeşitli ölçüdeki somun ve civatalara yeterli gelmektedir. 

Şekil 4 

MÜHENDİS VE MAKİNA / CİET 19 SAYI 227 - ARALIK 1975 459

Şekil 5 

YÜRÜYÜN KALDIRICILAR 

Yeni geliştirilen bir cins yürüyen kaldırıcılar 

yardımıyla, büyük ve çok sayıda 

taşıt aracının tamiratının yapıldığı 

bakım merkezlerinde, hızlı ve 

ekonomik bir çalışma olanağı yaratılmıştır. 

4 yürüyen kaldırıcı, 4 ayaklı 

sehpa ve l kontrol kabininden oluşan 

bu lift sistemi elektro - mekanik 

olarak çalışmaktadır. Kontrol kabini 

ndeki gerekli düğmelere basılarak 

4 kaldırıcının, taşıt aracının 4 tekerleğini 

aynı anda kaldırılması sağlanmaktadır. 

Daha sonra 4 ayaklı sehpa, 

aracın 4 tekerleğinin altına yerleştirilmekte 

ve 4 adet lift tekrar alçaltılarak, 

başka bir aracın yayına getirilmektedir. 

Bu lift sistemi ile 20 ton 

ağırlığındaki araçların 3 dakika içerisinde 

kaldınlabildiği belirtilmektedir. 

Şekil 7 

MANYETİK FRENLER 

OTOMATİK KONTROL MAKİNASI 

Bu makina, laser ve elektro-optik tekniği ile saatte 600 parçayı kontrol 

etme olanağına sahiptir. Parçaların yüzey hatalarını, ölçü hatalarını, 

noksan dişlerini ve buna benzer diğer özelliklerini büyük bir hassasiyetle 

kontrol edebilmektedir. 115 V, 60 Hz ve 4.2 kg/cm^ hava basıncı ile çalışan 

bu makina 12.2 kg ağırlığındadır. 

Bir helyum-neon laseri ile üretilen ışık şuası hareket eden parçalar üzerine 

gönderilir. Bu parçalardan yansıyan ışık şuası özel bir cihaz yardımıyla 

elektrik sinyallerine dönüştürülür. Eğer bu sinyaller, kontrol edilen parçanın 

programlanan özelliklerinden farklılık gösterirse, özel bir hava selonoidi 

hatalı parçayı sağlam parçalardan ayırır. 

Şekil 6 

DÖNER TABLALI HİDROLİK PRES 

Döner tablasına 6 farklı takım bağlanabilen 56 tonluk hidrolik pres ile bir 

tek operatör yer değiştirmeden basma, delme, kesme, bükme v.b. gibi 6 

farklı işi peşpeşe yapabilmekdir. Bu sayede; malzeme taşıma zamanı, tezgah 

ayar zamanı, ilk yatırım, işçilik ve atelye sahası gibi konularda büyük tasarruf 

sözkonusu olmaktadır. Resimde döner tablalı böyle bir hidrolik pres 

görülmektedir. 305 x 138 cm ölçüsündeki bu prensip 152 nım'lik stroku ve 

305 mm'lik maksimum iş parçası alma açıklığı vardır. 3 HP gücündeki bir 

elektrik motoru ile tahrik edilen hidrolik pompasının ürettiği maksimum 

basınç ise 211 kg/cm 2 dir. 

Manyetik frenler bugün endüstrinin çeşitli alanlarında başarıyla uygulanmaktadır, içine 

diş açılmış sabit bir kovanın içerisine, daha küçük çapta ve dışına diş açılmış bir mil yerleştirilir. 

Daha sonra dışına diş açılmış bir fren diski sabit kovanın iç dişine takılır; içine 

diş açılmış başka bir fren diski ise milin üzerine açılmış dış dişe takılır. Bu şekilde, bir, dışına 

diş açılmış disk, bir, içine diş açılmış disk sırayla sisteme takılır. Kaçar adet fren diski 

takılacağı manyetik frenin, frenleme gücüne göre değişir. Sisteme elektrik verilmediği 

zaman, kuvvetli yaylar yardımıyla bu diskler sıkıştırılır ve milin dönmesi diskler arasında 

yaratılan sürtünme kuvveti nedeniyle önlenir. Sisteme elektrik verildiği zaman ise, meydana 

gelen manyetik kuvvet, yayın kuvvetini yener ve disklerin birbirini sıkıştırması önlenir. 

Bu sayede de milin dönmesine mani olan frenleme gücü ortadan kaldırılmış olur. Çalıştırılması 

için mekanik kumanda kollarına gerekseme göstermeyen bu manyetik frenlerin 

en büyük dezavantajı, çalışırken belirli bir ölçüde ısı Uretmesidir. Bu nedenle manyetik frenler 

çok sık devreye girip çıkması gereken uygulamalar için pek uygun değildir. Şekil 8 


Dünyaca Tanınmış 

L?J| HITAC H l 

HİDROLİK EKSKAVATÖRLERİ 

• WHO3 LASTiK TEKERLEKLİ BEKHO (Ters Kepçe) HİDROLİK EKSKAVATÖR 

0,35 m 3 

Kepçe hacmi - 63 HP 

• PALETLİ HİDROLİK EKSKAVATÖRLER 

BEKHO KAPASİTESİ 0,4 m-2.4 m 3 

ARASI 5 AYRI TİP 

•HİDROLİK KONTROLLÜ EKSKAVATÖR VE VİNÇLER 

TIP : KH 100 KH 150 KH 180 

Kapasite : 30 TON 40 TON 50 TON 

Muhtelif uzunlukta Bom- Dreglayn (Sallama),ve Klemsel kepçeler 

Kule vinç ve Şahmerdan ataşmanları. 

ÜSTÜN KALiTE ve UYGUN Fi ATLARLA HİZMETİNİZDEDİR 

Türkiye Umumi Distribftörü 

şuı 

LİMİTED ŞİRKETİ 

İZMİR, GAZİ BULVARI.76- E3 P.K. 699 - *fs BORMAK -H?4436O - TELEKS : S2329 

IE« ANKARA-MEŞRUTİYET CADDESi 29/8 - E3P K. 172 .YENİŞEHİR - *Jt»BORMAK -'9254123 — TELEKS • 42 319 

İSTANBUL-CUMHURİYET CADDESi 155/1-E3P K 36 - ŞİŞLİ - «fsBORMAK -"^403100 — TELEKS • 22698 

M. M. 7

M. M. 781 

M. M. 782 

;-Makina Mühendisi 

SANAYİCİLERE 

O,5HP.10OHP 

1O devirden 

4OO devire 

REDUKTÖR 

İhtiyaçlarınız 

için 

bize 

müracaat 

ediniz 

REDUKTORLERI 

BİR YIL GARANTİLİDİR 

ZARE BEDEYAN 

lAzapkapı Talaşcılar Sok. No. 4 KaraköyTel: 445295-442770 

D i//o n 

fflcıkinck /onoyii 

REDUKTÖR ve ELÂSTİK KAVRAMA FABRİKASI 

Motorlu Redüktörler 

Muhtelif Model ve Boylarda 

Standart Redüktörler 

• Özel Redüktörler 

• Elastik Kavramalar 

Daha Fazla Bilgi İçin Broşür İsteyiniz 

YEMENİCİLER CAD. KÖSEOĞLU İŞ HANI KAT 2/208 KARAKÖY İSTANBUL 456394 

Ortipa

REMAS REDÜKTÖR ve MAKİNA SANAYii 

ANONİM ŞİRKETİ 

• Motorlu Redüktörler 

• Sanayi Redaktörleri 

m» • Dişli Çarklar 

• Redüktörler 

* 0,25 H P den 200 H P» ye kadar Standard 

tip redüktörler stoktan teslim edilir. 

* Bronz Salyangoz dişli redüktörler 

* Asansör redüktörleri 

FABRiKA : ANKARA DEVLET YOLU 22 KLM. NO. 160 KARTAL - İSTANBUL 

TEL. : 53 37 39-53 47 17 

RefrakteR 

N. SİRMAN ve ÖRT. Komandit Şirketi 

ATEŞE ve ASİTE MUKAVİM MALZEME İMALATI 

İZABECİLERE 

Asidik Astar malzemesi HF 4- HF 7 

DİDİER WERKE Mamulü 

Tapa Tuğlası S2 

Mesnet Tuğlası 2 A 4O 

Manyezit Harcı 

5Oilâ7O ALÜMlNLİ Ateş Çimentosu 

RADEX marka % 92 Mgo ihtiva 

eden Balta konik Manyezit Tuğlası 

Rıhtım Cad. Veli Alemdar han Kat 4 No. 5/6 

Karaköy-İstanbul Tel: 44 26 38 - 49 50 63 

M. M. 813 

M. M. 808

ı/C 

8AoAıreq 

epüjo uamıa ı 

jpıgos aA Î[ÜOTS 

ap/a/fopm

KOMATSU 

GD37-6H 

MOTOR GREYDERİ TAKDİM EDERİZ 

VOLANDAKİ BEYGİR GÜCÜ 

BIÇAK UZUNLUĞU 

: 125 HP/ 1750 DEV./DAK. 

: 37IOmm (146.1") 

Devamlı güç ve yakıt ekonomisi sağlıyan direk 

püskürtmeli CUMMINS dizel motoru 

Rijit ve dayanıklı dişli tip tandem tahrik tertibatı 

Ufki ve şakuli ayarlı ve rahat kullanışlı direksiyon tertibatı 

LİIMİTED ŞİRKETİ 

iZMiR: GAZi BULVARI 76 - |SJ P. K. 699 - -^ B O R M A K - ® 44 360 - TELEKS: 52329 

Ş U B E • ANKARA: MEŞRUTiYET CAD. 29/8 - El P. K. 172, YENlŞEHtR - -}^ BORMAK - © 25 41 23 - TELEKS : 42319 

İSTANBUL . CUMHURİYET CAD. 155/1 1 P. K. 36 - şlşU - 5 BORMAK 40 3i oo - TELEKS : 22 698

ALPRES 

ALÜMiNYUM RADYATÖRLERİ 

GERÇEK ISI DEĞERLERİ İLE PİYASAYA ARZEDİLEN VE GEÇERLİ 

KALİTE BELGELERİNİ HAİZ YEGÂNE ALÜMİNYUM RADYATÖR. 

* şimdi yükselen her binada 

ALÜMiNYUM RADYATÖRLERİ 

HAİZ OLDUKLARI 

ÜSTÜNLÜK VE ÖZELLİKLERİ İLE 

ISINMA 

AJANINDA 

EMNİYET SAĞLAMLIK , UCUZLUK 

VE GÜZELLİĞİN SEMBOLÜDÜR . 

ALPRES 

ALÜMİNYUM PRESOOKÜM SANAYii A.Ş. 

FABRİKA : ESEN BOĞA HAVA MEYDANI JT|)LU ,., AN 

MERKEZ : TUNUS CADDESİ No. S - AllKÂRA feleloift 

• M »-'î i" 

maya matbaacılık 18 89 72 ankara 

elefon : 108632 - 106385 

- 185048 Telgraf: ALPRES - ANKARA

ANAHTAR TESL?M/ KOMPLE TES?S YAPIYORUZ! - TMMOB Makina ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?