Bilgisayara Giriş - Akademik Personel Bilgi Bankası - Kocaeli ...

2009 

2010 

Bilgisayara Giriş 

20092010 Güz – Bahar Öğretim Yılı 

Ders Notları 

Arzu Erdem 

Kaynaklar: 

1. Yazılım Uzmanı 1, Selçuk Tüzel 

2. Yazılım Profesyoneli 2, Fulya 

SATAR . Engin ÖREN 

3. Herkes için Visual Basic 2005, Jeff 

Kent 

4. Microsoft Visual Basic.Net 

Başlangıç Rehberi, İhsan Karagülle 

5. Visual Basic.Net 2003, Y.İnan, 

N.Demirli 

Arzu Erdem 

Kocaeli Üniversitesi 

2009 2010

Bölüm 1. KURULUM ve GİRİŞ 

Bu kısımda Microsoft Visual Studio.NET 2003 programının nasıl kurulacağını ve kurulum 

sırasında nelere dikkat edileceğini adım adım inceleyeceğiz. 

Lisanslı olarak aldığınız Microsoft Visual Studio. NET 2003 programı altı CD'den 

oluşmaktadır. Bunlardan iki tanesi program kurulumunu içeren CD'lerdir. Eğer 

bilgisayarınızFramework yapısına uygun değilse, bunu ayarlayacak bir adet Windows 

Prerequisites CD'si vardır. Diğer üç CD ise en son istenildiği takdirde kurulacak MSDN 

(yardım) CD' leridir. 

Şimdi adım adım kuruluma başlayalım; 

1) Bilgisayarımıza Microsoft Visual Studio.NET 2003 Dics 1'i takalım. Bunun 

sonucunda eğer şekildeki ekran karşımıza gelirse, kurulum başlamadan önce 

bilgisayarımızda çeşitli ayarlamalar yapılacak anlamındadır. Kuruluma devam etmek 

için Visual Studio.NET Prerequisites seçeneğine tıklıyoruz. 

2) Eğer şekildeki ekran ile 

karşılaşırsanız, bilgisayarınızda 

Web uygulamaları ve servisleri 

geliştirerek bilgisayarınızı bir Web 

Server olarak kullanacaksanız, 

mutlaka Front Page Server 

Extensions bileşenini kurmanız 

gerekmektedir. Bunu IIS içinden 

gerçekleştirebilirsiniz. Bu işlemi 

nasıl yapacağınızı Setup 

Instructions butonuna tıklayarak öğrenebilirsiniz. Kurulumu yapmak istemiyorsanız 

Skip butonuna basmanız sterlidir.

3 

KURULUM ve GİRİŞ 2009 2010 

3) Yandaki görüntü karşımıza 

geldiğinde CD'ler içinde 

bulunan Windows Prerequisites 

CD'sini takarak OK butonuna 

basalım. 

4) Bilgisayarımız için gerekli bileşenleri 

yükleme analizini yapan şekildeki ekranı 

görünce bir süre bekleyelim. 

5) Gelen lisans ekranını okuduktan sonra, 

eğer bir sorun yoksa I agree seçeneğini 

işaretleyerek Continue linkine tıklayalım. 

6) Gelen listede eksikler belirlenmiş 

durumdadır. Bunların tamamlanması 

için Install Now Linkine tıklamamız 

yeterlidir. Bu liste bilgisayarınızda 

kurulu programların versiyonuna göre 

daha kısa ve uzun olabilir. 

7) Gerekli bileşenlerin yüklenmesi bittikten sonra, sağ alt köşede çıkan Done linkine 

tıklayarak bu ilk kademeyi sonlandırıyoruz.

Programlamaya Giriş 2009 2010 

8) Program kurulumu için ikinci kısım olan Visual Studio.NET seçeneğine tıklıyoruz. 

9) Şekildeki ekran karşımıza çıkınca, ilk kurulum CD' sini takarak OK butonuna 

basıyoruz. 

10) Kurulumda gerekli dosyaların kopyalanması ve yapılandırılması için kısa bir süre 

bekledikten sonra, karşımıza gelen ekranda lisans maddelerini okuyarak I agree 

seçeneğini işaretliyoruz. Ardından Product Key kısmına 25 haneli kurulum anahtarını 

doğru olarak girdikten sonra, Continue linkine tıklıyoruz. 

4

5 


11) Eğer elinizdeki CD' 1er 

Microsoft Visual 

Studio.NET kurulumuna 

ait ise aşağıdaki ekranda 

aynı anda bu yapı içinde 

bulunan Visual 

Basic.NET, Visual C++ 

.NET, Visual C# .NET, 

Visual J# .NET 

programlarını 

kurabilirsiniz. Tüm 

kurulum yaklaşık 1.5 GB 

yer kaplamaktadır. 

Ancak sadece 

kullanacağınız seçenekleri kurmak istiyorsanız, diğer programların başlarında 

bulunan kutuları boşaltmanız gerekmektedir. Fazla program seçimi hem Disk 

üzerinde gereksiz yer kaplayacaktır, hem de kurulum süresini uzatacaktır. Eğer 

başka bir Disk bölümünüz varsa ve oraya kurmak istiyorsanız Local Path kısmından 

bu seçimi yapabilirsiniz. Ben, Visual C++.Net dışında tüm programları kurmaya 

karar verdim ve Disk bölümü olarak E sürücüsünü seçtim. Ayrıca, eksik kurduğunuz 

programları sonradan ekleyebileceğinizi unutmayın. Her şey tamamsa install Now 

linkine tıklayabilirsiniz. 

12) Bilgisayarınızın performansına göre kurulum süresinin ilk bölümü 15 dakika ile 45 

dakika arasında sürebilir.


13) Şekildeki mesaj iletisi karşımıza geldiği zaman artık ilk CD'nin görevi sonlanmış 

demektir. İlk kurulum CD'sini çıkartarak yerine ikinci kurulum CD'sini takıp, OK 

butonuna basarak kuruluma devam ediyoruz. 

14) Evet nihayet kurulum tamamlandı. Kurulum ekranını kapatmak için Done linkine 

tıklamanız yeterli olacaktır. 

15) Bundan sonra devam etmek zorunda 

değilsiniz. Ancak yazılım yaparken, 

elinizin altında yardım kütüphanesinin 

yüklü olması her zaman yararlıdır. Bunun 

için şekildeki listeden Product 

Documentation seçeneğine tıklayıp, MSDN 

6

7 


CD'lerinin ilkini takarak gelen ekran yardımları ile yardım dosyalarını yükleyelim. 

MSDN'in tamamını Disk üzerine yüklemek için, ekstradan 2 GB alana ihtiyaç 

olduğunu hatırlatayım.

Bölüm 2. Programlamaya Giriş 

Bu bölümde, bir programcının bilmesi gereken temel programlama kavramlarına giriş 

yapılacaktır. Bir programı oluşturan öğeler ve programın çalışma süreci tamamlanana kadar 

geçirdiği aşamalar ayrı ayrı işlenecektir. Bu kavramlar programcının ve programlama 

dillerinin tanımlanmasına yardımcı olacaktır. 

Bu bölümün sonunda; 

a prensibini açıklayabilecek,

9 


Konu 1. Program Nedir? 

Günümüzde bilgisayarların kullanım alanları büyük ölçüde artmıştır. Dolayısıyla işlerimizi 

daha hızlı ve düzenli bir şekilde yapmamız, bilgisayarları ne kadar iyi kullandığımıza 

bağlıdır. Bunun için de çeşitli amaçlara göre yazılan programları kullanırız. 

Program, bilgisayarın belli bir işi yapması için tasarlanan komutların tümüdür. Kullanım 

amaçları ve yerlerine göre birçok değişik program türü vardır: 

programların çalışması için gerekli olan kaynakları ve ortamı sağlar. 

programlardır. Klavye ile yazılan yazıların algılanması için, klavyenin sürücü programı 

kullanılır. 

ar. İşletim sistemi üzerinde çalışan, kullanıcıların ihtiyaç duyduğu işlevleri 

sağlayan programlardır. 

Bir Internet sitesini gezmek istediğimizde, Internet Explorer tarayıcısı kullanılabilir. Bu 

uygulama, işletim sisteminden sitenin istenen sayfasındaki yazı ve resimleri almasını ister. 

İşletim sistemi, ağ kartıyla (Ethernet) sürücü programı sayesinde Internet sitesinin 

sunucusuna isteği gönderir.

Programların Çalışma Modeli 


Programların kullanılmasındaki amaç, girilen bilgilerin işlenip sonuçların istenen şekilde 

üretilmesidir. 

ıların veri girmesi ile başlar. Girilen veriler daha sonra 

işlenmek üzere hafızada saklanır. 

veriler kullanıcıya aktarılır. 

Programlar, belli kurallar çerçevesinde yazılır. Bu yazım kuralları sayesinde bilgisayar, 

programın işleyişini anlar ve gerekli sonuçları çıkartır. Yazılan programlar, belirtilen yazım 

kuralları kontrol edilerek derlenir. Bu derleme işlemi sonunda, yazılan kaynak kodlar 

bilgisayarın anlayacağı tek dile çevrilir. Makine dili denilen bu dil, sadece 1 ve 0 

sayılarından oluşur. 

Örnek: ATM makinesinden para çekmek. 

1 Kullanıcı ATM makinesine kartını yerleştirir. 

2 Şifresini girer. 

3 ATM cihazında çalışan uygulama kartta yazan bilgileri okur. 

4 Şifre kontrolü işlemi yapılır. 

5 Şifre doğru girilmişse kullanıcı çekmek istediği miktarı girer. 

6 Bankadaki hesap kontrol edilir. 

7 Uygunsa kullanıcıya ödeme yapar. 

10

11 


Konu 2. Programcı Kimdir? 

Programcı, belirli işlevlere sahip programlar geliştirebilen bir uzmandır. Bir programcının, 

üzerinde çalıştığı platformu, kullandığı teknolojileri iyi tanıması ve bilgisayarın anlayacağı 

mantıksal dilde düşünebilmesi gerekir. Programcıların çoğu genellikle aynı işi gerçekleştirse 

de, üstlendikleri görevlere göre programcılar üç gruba ayrılabilir: 

programın daha kolay yönetilmesi için küçük parçalara ayıran programcıdır. 

amın geliştirilmesi aşamasında, hataların kaynaklarını bulan ve 

geliştiricilere raporlayan programcıdır. 

Konu 3. Programlama Dilleri


Dünyada konuşulan her dilin amacı iletişim sağlamaktır. Farklı kültürlerden insanların 

anlaşabilmesi için ortak konuştukları bir dil gerekir. Programlama dillerinin amacı da 

bilgisayar ile programcının haberleşmesidir. Programcı, bilgisayara hangi komutların 

çalıştırması gerektiğini bilgisayarın anlayacağı dilden konuşarak söyler. 

Bilgisayarda, programlar makine diline çevrildikten sonra çalışır. 1 ve 0 sayılarından oluşan 

bu makine dili, en alt seviye dildir. Dolayısıyla programların bu dilde yazılması oldukça 

zordur. Programcılar konuşma diline daha yakın, kolay anlaşılabilecek diller kullanır. Bu 

dillere yüksek seviye programla dilleri denir. Programlama dillerinin seviyeleri, makine 

diline yakın olup olmamaları ile ölçülür. 

Bir programlama dili şu unsurlardan oluşur: 

er ile konuşulur. Programlama dillerinin de 

benzer bir davranışı vardır. Programlama dillerindeki bu kelimeler, programlama dilinin 

anahtar kelimeleridir (komutlarıdır). 

ildir. 

Eğer anlamlı bir şekilde bir araya getirilemiyorsa, bu kelimeler hiçbir anlam ifade etmez. 

kullanabiliriz. Ancak konuşulan kelimelerin ne için kullanıldığı da önemlidir. Bir 

programlama dilinin özelliklerinin nasıl ve ne için kullanıldığı da, bu dilin semantiğidir. 

Örneğin bir finans programı, Yeni Türk Lirası cinsinden bir miktarı dolara çevirecektir. 

Yapılacak işlem, o andaki parite değerini merkez bankasından aldıktan sonra, girilen 

miktarı bu değerle çarpıp kullanıcıya göstermektir. Kullanılan programlama dili ÇARP, 

GÖSTER, EŞİTLE komutları ile bu işlemi gerçekleştirecektir. 

ÇARP EŞİTLE GÖSTER miktar parite sonuç 

Bu şekilde yazılan program söz dizimi açısından doğrudur. Girilen veriler ve komutlar 

dışında, programlama dilinin anlamayacağı bir kelime kullanılmamıştır. Ancak komutlar 

yanlış sırada kullanılmıştır. ÇARP komutu hangi sayıları çarpması gerektiğini 

bilemeyecektir. 

parite EŞİTLE sonuç ÇARP miktar GÖSTER parite 

Komutları ve değişkenleri, programlama dilinin gramerine göre doğru yerlerde kullanmamız 

gerekir. Bu şekilde kullanılan komutlar doğru bir şekilde çalışır. Fakat GÖSTER komutunun 

ne için kullanıldığı yani semantiği de önemlidir. İstenilen, miktar ile pariteyi çarpmak, 

sonuca eşitlemek ve sonucu göstermektir. 

Sonuç EŞİTLE miktar ÇARP parite GÖSTER sonuç 

Şu ana kadar 2500‟den fazla programlama dili yazılmıştır. Bunlardan bazıları Pascal, Basic, 

C, C++, Java, JavaScript, Cobol, Perl, Python, Ada, Fortran, Visual Basic. NET, Microsoft 

Visual C# programlama dilleridir. 

12

13 


Yüksek seviye programlama dillerine Visual Basic. NET ve Microsoft Visual C++ dillerini 

örnek verebiliriz. C ile işletim sistemi yazılabildiğinden, daha alt seviye bir dil olarak 

değerlendirilir. 

Programlama Dillerinin Tarihçesi 

Bilgisayarlar, icat edilmeleriyle birlikte belli bir işi yapmak için bir dizi komuta ihtiyaç 

duymuşlardır. En başta çok basit işlemler yapan bu komutlar, zamanla nesne yönelimlilik 

(object orientation) gibi ileri seviyede özellikler kazanmıştır. 

İlk programlama dilleri, bilgisayarların üzerinde bazı araçların yerlerini değiştirerek veya 

yeni bileşenler eklenerek yapılıyordu. Programın işlemesi için bir devinime ihtiyaç vardı. 

Eskiden programlar fiziksel olarak yazılıyordu. Daha sonra, fiziksel programlama yerini 

elektrik sinyallerine bıraktı. Artık, kurulan elektronik devrelere düşük ya da yüksek 

voltajda akım gönderilerek bilgisayarın davranışı belirlenmeye başlanmıştı. Yüksek voltaj 1, 

düşük voltaj 0 sayılarını ifade ediyordu. Böylelikle bugün de kullanılan makine dilinin 

ortaya çıkması için ilk adımlar atılmış oldu. 

Ancak bu şekilde programlar yazmak, sistemi oluşturan elektronik devrelerin her program 

için baştan kurulmasını gerektiriyordu. Böylelikle programlar bazı kavramlar çerçevesinde 

yazılmaya başlandı. Öncelikle bilgisayar donanımı her program için baştan kurulmamalı, 

bunun yerine basit bir donanımın üzerine yazılan komutlar kullanılmalıdır. Daha sonra, 

programlar tek bir komutlar zinciri yerine, küçük parçalar halinde yazılmalıdır. Bu 

parçaların programın içinde defalarca kullanılabilmesi yordam (subroutine) kavramını 

ortaya çıkarmıştır. Bu modelin kullanılması ise mantıksal karşılaştırmaları, döngülerin 

kullanılmasını ve yazılan kodlar tekrar kullanıldığı için kütüphane (library) mantığını ortaya 

çıkarmıştır. 

1957 yılında IBM, düşük seviye (makine diline yakın) bir programlama dili olan FORTRAN 

dilini ortaya çıkardı. FORTRAN ile beraber basit mantıksal karşılaştırmalar, döngüler, lojik 

(truefalse) ve sayısal (integer, double) değişkenler kullanılmaya başlandı. 

1959 yılında, bu programlama dilinin özelliklerini alıp, giriş çıkış (Input/Output – IO) gibi 

yeni işlevler sağlayan COBOL dili ortaya çıktı. Daha sonra 1968 yılında, COBOL ve FORTRAN


dillerinin en iyi özelliklerini alarak Pascal ortaya çıktı. Ayrıca Pascal dili, hafızadaki 

adresler üzerinde işlem yapmaya olanak veren işaretçi (pointer) kavramını da beraberinde 

getirdi. 

1972 yılında C, Pascal dilindeki birçok hatayı gidererek ortaya çıktı. C dili ilk defa Unix 

işletim sistemini yazmak için kullanılmaya başlanmıştır. C, düşük seviye bir dil olması, 

kuvvetli giriş çıkış işlemleri sağlaması gibi birçok özelliği ile işletim sistemlerinin 

yazılmasında tercih edilmiştir. 

Bütün programlama dilleri birçok özelliğe sahip olmasına rağmen, modüler programlamanın 

birçok eksiğini gidermek amacıyla, yeni bir programlama modeli olan nesne yönelimli 

programlama (Object Oriented Programming – OOP) ortaya çıkarıldı. C dilinin ve OOP 

modelinin tüm özellikleriyle C++ dili oluşturuldu. 

C++ dilini, Sun Microsystems tarafından çıkartılan Java takip etti. Java dilinin kullanım 

alanları, nesneye yönelimli bir programlama dili olması ve beraberinde getirdiği artık 

toplama (Garbage Collection – GC) gibi performans artırıcı özellikleri ile büyük ölçüde 

genişledi. 

Microsoft, 2000 yılında .NET platformunu sunarak, otuzdan fazla programlama dilini aynı 

çatı altına topladı. VisualBasic.NET ve Visual C# günümüzde .NET platformunu kullanan en 

güçlü yüksek seviyeli programlama dilleri arasında yer alır. .NET platformu hakkında daha 

detaylı bilgi için Bölüm 2‟ye bakın. 

Konu 4. Programın Derlenmesi 

Programlar yazıldıktan sonra, çalışmaya uygun hale getirilene kadar bir dizi işlemden 

geçer. Bu işlemi gerçekleştiren, programlama dilinin derleyicisidir. (Compiler) 

nin gramer ve söz dizimi yapısına uygun bir şekilde yazılır. 

14

15 


bir yazım veya mantık hata sıvarsa, programcıya gerekli hata mesajı verilerek derleme 

işlemi iptal edilir.


Bölüm 3. Microsoft .NET Platformu 

Microsoft .NET, uygulama geliştiricilerin yazılım geliştirme sürecinde alt yapı işlemleri için 

harcadığı eforu en aza indirgemek ve daha güvenli, güvenilir ve sağlıklı uygulamalar 

geliştirebilmelerini sağlamak için geliştirilmiş bir alt yapıdır. 

Bu bölümü tamamladıktan sonra; 

bileşenlerini açıklayabilecek, 

avantajları tanımlayabileceksiniz. 

Konu 1. Yazılım Geliştirme Dünyası 

NET Framework ve 

Microsoft 1975 yılında Bill Gates ve Paul Allen tarafından kurulduğunda, vizyonu “Her eve, 

her masaya bir PC” idi. Donanım ve yazılım alanlarındaki gelişmelerin hızı ve birbirlerini 

sürekli tetiklemesinin sonucunda bilgisayar kullanıcılarının sayısı hızla arttı. Artan kullanıcı 

sayısı beraberinde yeni gereksinim ve talepleri getirdi. Bu taleplerin doğal sonucu olarak da 

farklı platformlar ve farklı servis sağlayıcıları ortaya çıktı. İletişim, finansal hizmetler, 

ticaret ve eğlence kullanıcıların (özellikle Internet‟in yaygınlaşmasıyla birlikte) en yoğun 

talep gösterdiği hizmetler halini aldı. Günümüze baktığımızda, Microsoft‟un çıkış 

noktasındaki hedefine büyük oranda ulaştığını görebiliyoruz. Ancak geldiğimiz noktada hızla 

artan bilgisayar ve Internet kullanıcısı sayısı, beraberinde güvenlik, iletişim ve entegrasyon 

gibi alanlarda çeşitli engelleri de getirdi. 

Gelişmelere kendi açımızdan, yani yazılım geliştiriciler açısından baktığımızda işlerin çok 

daha zor ve zahmetli durumda olduğunu görürüz. Kurumsal uygulamaların geliştirilmesinde 

performans, güvenlik ve süreklilik gibi konularda belirli bir seviyeyi yakalamak için oldukça 

fazla efor sarf etmemiz gerekiyor. Örneğin, elektronik cihazlarla soket iletişimi kuracak 

uygulamaları geliştirebilmek için iki alternatifimiz var. Birincisi, 3. parti firmalar 

tarafından geliştirilmiş olan bileşenler satın almak ve uygulamamıza entegre etmektir. 

16

17 


Diğer alternatifimiz ise, oldukça uzun sürecek bir kodlama ile benzer bir iletişim katmanını 

geliştirmektir. Her ikisi de firmaların birinci tercihi olmayacaktır. Sorunumuz, sadece soket 

iletişimi noktasında değil elbette. Bölümün başında da belirttiğimiz gibi uygulama 

geliştiriciler, güvenlik, performans ve yetkilendirme gibi pek çok konuda oldukça zahmetli 

alt yapı kodlarını geliştirmekle uğraşmak zorunda kalıyor. İşin kötü yanı, geliştirilen bu alt 

yapı kodlarının çoğu zaman istenen verimliliği sunmaktan oldukça uzak kalmasıdır. Kabul 

etmemiz gereken şey, bu alt yapı kodlarını geliştirecek bilgiye sahip olmadığımız; sahip 

olsak bile, alt yapı kodlarını yazacak zamana ve işgücüne sahip olmadığımız; zaman ve 

işgücü konusundaki ihtiyaçlarımızı karşılayabilsek bile, bu kodların testi, güvenliği, 

güvenilirliği, performansı ve uygulamalara entegrasyonu konusunda hiçbir zaman istenen 

düzeye ulaşamayacağımızdır. Keşke ihtiyaç duyduğumuz tüm altyapı işlemleri için hazır, 

kullanımı kolay ve esnek bir platform olsaydı. 

Hayalini kurduğumuz, aslında şöyle bir sistem: 

“Bir sanal mağazada cep telefonlarından sorumlu departmanda satış müdürü olarak 

çalışıyorsunuz. İş dışındasınız ve akıllı cihazınıza bir mesaj geliyor: „Piyasaya henüz çıkmış 

olan telefonumuz inanılmaz satışlar yapıyor, telefon çok popüler ve stoklarımız da oldukça 

azalmış durumda.‟ Bu mesajın hemen ardından, akıllı cihazınız üzerinden, şirketiniz için 

fiyat ve teslim zamanı açısından en uygun olan tedarikçiyi bulup, ihtiyacınız kadar telefonu 

sipariş edebiliyorsunuz. Peki ya bu koşullar altında çalışmıyor olsaydınız? Şirketiniz, sizi cep 

telefonunuzdan arayacak ve problemi iletecekti. Sonra da siz ancak şirketinize 

dönebildiğiniz zaman tedarikçilerle teker teker irtibata geçerek hangisinin şirketiniz için en 

yararlı olduğuna karar verecektiniz. Sipariş ve teslimat bilgileri üzerinde anlaştıktan sonra 

işleminizi tamamlamış olacaktınız. Yani sadece birkaç dakikada yapabileceğiniz basit bir 

işlem için, belki de bütün bir gününüzü kaybedecektiniz. Verimliliğiniz düşerken, 

zamanınızı etkili şekilde kullanamayacaktınız. Oysa akıllı cihazınız üzerinden tüm bu 

işlemleri kısa bir şekilde çözebildiğinizden, işe gitmenize bile gerek kalmadan çok kısa bir 

zamanda şirketiniz için en iyi olan seçimi yapabilirsiniz.” 

İşler kesinlikle çok daha verimli ve kolay ilerlerdi. Elbette bu, kurulabilecek hayallerin 

sadece mobil platforma yönelik bölümünden bir kesit.

Konu 2. Sorunun Temeli 


Microsoft, vizyonu doğrultusunda attığı adımların yazılım geliştiricilere yansıyan sonuçlarını 

sürekli izliyordu ve yazılım geliştiricilerin sorunlarını şu başlıklar altında ele alıyordu. 

iletişim sorunu. 

farklı kurumlar arasındaki 

tiyaç duydukları anda, kesintisiz, hatasız ve 

güvenli bir şekilde ve istedikleri platformdan erişebilmeleri gereksinimi. 

yapı kodları ile uğraşması ve bunun 

sonucunda, uygulama geliştirme ve test süresinin uzaması. 

kodların tekrar tekrar yazılması gereksinimi. 

Konu 3. Çözüm Platformu 

18

19 


Microsoft 1990 yılında, yaşanacak 10 yılı da öngörerek, bu ve benzeri sorunlara çözüm 

sunacak, uygulama geliştiricilerin ve son kullanıcıların işlerini kolaylaştıracak bir platform 

geliştirmeye başladı. Microsoft bu platforma öylesine inanıyordu ki, kaynaklarının 

%80‟inden daha fazlasını, yani kaderini bu platforma bağlamıştı. Çok geniş bir analiz ve 

geliştirme ekibinin çalışmaları sonucunda ortaya çıkan ürün 2000 yılında dünyaya 

sunulduğuna, insanların karşılarında gördükleri yapı karşısında hissettiklerini tanımlamak 

için kullanılabilecek en uygun kelime “hayranlık” idi. 

Microsoft.NET platformu, her türlü yazılım geliştirme ihtiyacına yönelik hazır bir altyapı 

sunarak, uygulama geliştiricilerin Windows, Web ve mobil platformlara yönelik 

uygulamaları çok daha hızlı, kolay ve güçlü bir şekilde geliştirebilmelerine olanak 

tanıyordu. Uygulama geliştiriciler şifreleme, kimlik doğrulama, yetkilendirme, soket 

iletişimi, her türlü veri kaynağına yönelik veritabanı işlemleri, XML ve Web servisi 

teknolojilerine kadar burada saymadığımız (editörler bir bölümün 100 sayfayı geçmesine 

pek sıcak bakmıyorlar) pek çok teknolojiyi ve hatta milyonlarca hazır sınıf ve fonksiyonu 

karşılarında gördüler. Bugüne kadar günler, haftalar ve hatta aylar harcayarak geliştirmeye 

çalıştıkları bu yapıların hepsini, karşılarında kullanıma hazır bir şekilde görmekten de son 

derece memnunlardı.

Microsoft Visual Studio 2009 2010 

Bölüm 4. Microsoft Visual Studio 

Ara yüzü 

Bu bölüm, Microsoft Visual Studio ara yüzünü tanımayı sağlar ve etkili bir biçimde 

kullanmayı gösterir. Ev ve işyerindeki çalışma ortamını düzenlemek, daha verimli çalışmayı 

sağlar. Yazılım geliştirirken de çalışılan ortamı tanımak ve kişiselleştirmek, rahat çalışmak 

açısından önemlidir. 


ortamını tanıyacak, 

ullanabilecek, 

yardımını etkili bir şekilde kullanabileceksiniz. 

20

21 

Konu 1. Visual Studio Çalışma Ortamı 


Visual Studio, çok gelişmiş özelliklere ve yardımcı araçlara sahip bir dosya editörüdür. .NET 

platformu üzerinde geliştirilen proje dosyaları dışında, metin dosyaları, *.sql ve *.rtf 

uzantılı dosyalar da düzenlenebilir. Visual Studio ortamını oluşturan ve kullanımını 

kolaylaştıran dört ana bileşen vardır: 

I. Çalışma Sayfaları 

Visual Studio ortamında dosyalar, birer çalışma sayfası (Tab Pages) olarak açılır. Bu 

dosyalar sekmeler halinde sıralanır. Sayfalar arasında CTRL+TAB kısayolu ile geçiş yapılır. 

Bu çalışma modelinde, sadece bir sayfa görünür ve üzerinde çalışma yapılır. Ancak Visual 

Studio bize, çalışma ortamını parçalara bölme imkânı verir. Örnek: 

1 Visual Studio çalışma ortamını açın. Başlangıç sayfası karşınıza çıkar. (Eğer başlangıç 

sayfasını göremiyorsanız, Help menüsünden Show Start Page komutunu seçin.) 

2 View menüsünden, Web Browser alt menüsünü işaretleyin ve Show Browser 

komutunu seçin. Visual Studio, açmak istediğimiz Internet tarayıcısı için yeni bir sayfa 

oluşturur. 

3 CTRL tuşunu basılı tutarak TAB tuşuna basın. Açtığınız Internet tarayıcısından 

başlangıç sayfasına dönülür. 

4 Başlangıç sayfasını sağ tıklayın ve açılan menüden New Vertical Tab Group 

komutunu seçin. Visual Studio, sayfaları “sekme gruplarına” ayırarak birden fazla sayfa 

üzerinde çalışma imkânını sağlar. 

5. Başlangıç sayfasını, sayfa başlığını tıklayıp fare düğmesini basılı tutarak Internet 

tarayıcısının bulunduğu sekme grubuna taşıyın.


İPUCU Visual Studio ortamını bir Web tarayıcısı olarak kullanabilirsiniz. 

Araç Çubukları 

Visual Studio, menü komutları için görsel kısayolları araç çubukları (Toolbars) ile sunar. 

Benzer işlemler için kullanılan komutlar bir araç çubuğunda gruplanır. Örneğin Standard 

araç çubuğu, yeni dosya oluşturmak, bir dosyayı açmak ve kaydetmek gibi genel dosya 

işlemleri için kullanılır. 

Araç çubukları, varsayılan durumda menülerin altında bulunur. Ancak araç çubukları 

taşınarak yerleri değiştirilebilir veya kayan duruma getirilebilir. Ayrıca istenen araç 

çubukları saklanabilir veya gösterilebilir. Araç çubuklarının listesini görmek için View 

menüsünden Toolbars alt menüsünü işaretleyin. 

Visual Studio bize kendi araç çubuklarımızı oluşturma imkânı da verir. Farklı işlevlere sahip 

komutlar gruplanıp, kişisel bir araç çubuğu oluşturulabilir. Örnek: 

1 Başlangıç sayfasının üstündeki bir araç çubuğunu sağ tıklayın. Açılan menüde, 

varılan tüm araç çubukları listelenir. İşaretli olan araç çubukları eklenmiş araç 

çubuklarıdır. Bu listeden Web araç çubuğunu seçin. 

2 Web araç çubuğunu çift tıklayın. Bu işlem, araç çubuğunu “Floating” (kayan menü) 

durumuna getirir. Tekrar çift tıklandığında, araç çubuğu “Dockable” (sabit) durumuna 

gelir. 

3 Araç çubuğunu sağ tıklayın. Açılan menünün en altındaki Customize (özelleştir) 

komutunu seçin. 

4 Toolbars sekmesinde New (yeni) komutunu tıklayın. Açılan pencerede araç 

çubuğunun ismi için “Genel İşlemlerim” yazın. OK düğmesini tıklayın. Visual Studio, verilen 

isimde bir araç çubuğu oluşturur ve kayan durumda görüntüler. 

5 Commands (komutlar) sekmesinde, Categories (kategoriler) listesinden Help 

kategorisini seçin. Bu listenin yan tarafında bulunan Commands listesinden Index komutunu 

bulun. Bu komutu taşıyıp, oluşturduğumuz “Genel İşlemlerim” araç çubuğuna bırakın. 

22

23 

Bu şekilde şu komutları da ekleyin: 

Categories Commands 

Tools Options 

File Exit 

View Show Web Browser 

Window Close All Documents 

1 Araç çubuğunu çalışma ortamının altına taşıyarak sabitleyin. 


2 Araç çubuğunu sağ tıklayın ve listeden “Genel İşlemlerim” araç çubuğunu seçerek 

çalışma ortamından kaldırın. 

Menüler 

Birçok çalışma ortamının yaptığı gibi, Visual Studio da benzer öğeler üzerinde işlevleri olan 

komutları menüler halinde gruplar. Menülerin araç çubuklarından farkı, sabit olmaları ve 

özelleştirmeye açık olmamalarıdır. Menüler bu bölümde detaylı olarak ele alınacaktır. 

Paneller 

Paneller, Visual Studio içindeki pencerelerdir. Çalışma ortamında birçok panel bulunur. 

Bunlar arasında Solution Explorer, Toolbox, Object Browser, Properties, Watch, Output, 

Search Result, Task List gibi sıkça kullandığımız paneller sayılabilir. 

İPUCU Görmek istenen paneller View menüsünden seçilebilir. 

Paneller, Visual Studio ortamı içersinde istenen yere taşınabilir veya sabitlenebilir. 

Panellerin birkaç genel özelliği vardır: 

Auto Hide (Otomatik gizle). Panelin, fare imleci üzerindeyken gözükmesi ve imleç 

çekildikten sonra gizlenmesidir.


Dockable (Sabitlenebilir). Panelin, Visual Studio ortamı içersinde bir yerde 

sabitlenebilme özelliğidir. 

Floating (Kayan). Kayan paneller herhangi bir yere sabitlenemez. Ancak her sayfanın 

üstünde durur ve böylece sürekli görünür. 

Panellerin bu özelliklerine Window menüsünden erişilebilir. 

Örnek: 

1 View menüsünden Other Windows alt menüsünü işaretleyin ve Favorites panelini 

seçin. Panelin başlığında, biri Auto Hide, diğeri Close olmak üzere iki düğme görülür. 

2 Auto Hide düğmesini tıklayarak paneli gizleyin. 

3 Paneli tekrar seçin, Window menüsünden Auto Hide özelliğini seçin. Daha sonra aynı 

menüden Floating özelliğini seçin. Panelin taşınabildiği, ancak sabitlenemediği görülür. 

4 Panel seçiliyken, Window menüsünden Dockable özelliğini seçin. Bu sefer, panelin 

taşındığında çalışma ortamının herhangi bir yerine sabitlenebildiği görülür. 

5 Panel seçiliyken, Window menüsünden Hide komutunu seçin. Paneli tekrar açmak 

için bu adımları tekrarlayın. 

Konu 2. Start Page 

Visual Studio çalışma ortamını açtığımız zaman karşımıza ilk gelen başlangıç sayfasıdır. Bu 

sayfa üç bölümden oluşur (Resim 3.3). 

Projects. O ana kadar çalıştığınız projeleri gösterir. Bu menüden son projelerinizi 

açabilirsiniz. Son projelerde gözükmeyen bir proje (Open Project) veya yeni bir proje (New 

Project) de açabilirsiniz. 

24

25 


Online Resources. Bu bölümde örnek uygulamalar (Find Samples), ipuçları bulabilir, en 

yeni teknolojileri, güncellemeleri veya en son eklenen haberleri takip edebilir, MSDN 

kütüphanelerinde kod örnekleri ve makaleler araştırabilirsiniz. 

My Profile. Bu bölümde çalışma şeklinize göre bir profil seçebilirsiniz. Profiller; kullanılan 

kısayollara, panellerin yerlerine ve görünümlerine, Visual Studio yardımını kullanırken 

yapılan filtrelemeye göre değişir. 

Örneğin, profili Visual Basic Developer olarak ayarlarsak Toolbox, sayfaların sol tarafında 

çivili olarak durur. Yardım panelinde bir arama yapmak istediğimizde ise, sonuçlar Visual 

Basic filtresine göre çıkar. Ayrıca Solution Explorer paneli CTRL+R kısayolu ile açılır. 

Görünüm, kısayollar ve yardım filtresi birbirinden bağımsız olarak da ayarlanabilir. Bu 

durumda seçilen profil, custom (özel) olarak gözükecektir. At Startup seçeneklerinden, 

Visual Studio açılırken hangi pencerenin gözükeceğini belirleyebilirsiniz. Örneğin, 

başlangıçta en son çalıştığınız projenin açılmasını istiyorsanız, “Load last loaded solution” 

seçeneğini tercih etmelisiniz. 

İPUCU Giriş sayfasını kapattıktan sonra, Help menüsünden Show Start Page seçeneğini 

tıklayarak açabilirsiniz.


Konu 3. Menüler 

Visual Studio menüleri birçok uygulamanın menülerine benzer niteliktedir. Menü 

isimlerinde, belirli bir harfinin altı çizilmiştir. Belirtilen harflere ALT tuşu ile birlikte 

basıldığında, o menülere kısayolla ulaşılır. Menü komutlarının bazılarında ise, sadece o 

komuta özel bir kısayol tanımlıdır. Bu kısayollar CTRL veya SHIFT gibi birkaç tuş 

kombinasyonu ile gerçekleşir. 

File (Dosya). Tüm dosya işlemleri bu menü altındadır. Standard araç çubuğu ile bu 

menüdeki bazı komutlara ulaşılır. File menüsündeki komutlar ile: 

Yeni bir proje, bir dosya veya boş bir çözüm (solution) oluşturmak, 

varılan bir dosyayı açmak, 

leri (Recent Files) açmak, 

ür. 

Edit (Düzenle). Tüm yazı düzenleme işlemleri için, bu menüdeki komutlar kullanılır. Text 

Editor araç çubuğu da bu menünün komutlarına kısayoldur. Edit menüsündeki komutlar ile: 

Copy, Cut, Paste, Delete, Select All gibi temel işlemleri 

Find And Replace, Go, Bookmark gibi navigasyon işlemleri 

Outlining ile metinleri gruplama işlemleri 

seviye işlemler gerçekleştirilir. 

çük harf çevrimi gibi ileri 

26

27 


View (Görünüm). Visual Studio çalışma ortamındaki tüm paneller bu menü komutlarıyla 

gösterilir. Ayrıca Navigate Backward ve Navigate Forward komutlarıyla en son çalışılan 

satıra geri dönülür. 

Project (Proje). Projeye dosya eklemek, çıkarmak, proje özelliklerini göstermek için bu 

menü kullanılır. 

Build (Derleme). Projelerin çalışmak üzere derlenmesi için gereken komutlar, bu menü 

altındadır. 

Debug (Hata Ayıklama). Projede hata ayıklarken gereken komutlar Debug menüsü 

altındadır. Projeyi Debug durumunda başlatmak, BreakPoints (hata ayıklarken durulması 

gereken satırları ayarlamak) gibi işlemler yapılır. 

Tools (Araçlar). Visual Studio ile beraber yüklenen yardımcı araçların listelendiği 

menüdür. Araç çubuklarını özelleştirmek için kullanılan Customize seçeneği gibi Options 

seçeneği de en sık kullanılan özelliklerden biridir. 

Visual Studio çalışma ortamının tüm ayarları Options menüsünden yapılır. Environment ve 

Text Editor en sık kullanılan seçeneklerdir. 

Environment (Ortam). Sayfa düzeni ve görünüm ayarları, yazı tipi (font) ve renk ayarları, 

komutlar için kısayol ayarları, Internet tarayıcısı ayarları, yardım ve dinamik yardım 

ayarları buradan yapılır. 

Text Editor (Metin düzenleyicisi). Farklı programlama dillerine özgü yazı düzeni ayarları 

buradan yapılır. 

Örnek: 

1 Tools menüsünden Options komutunu seçin. 

2 Sol panelde bulunan Environment menüsünden Fonts and Colors (yazı düzeni ve 

renkler) sekmesine gelin. 

3 Sağ panelde bulunan Display items (Öğeleri listele) menüsünden Text alanını seçin 

ve Item background (Öğe arka planı) özelliğini Light Grey (Açık gri) olarak belirleyin. Tüm 

sayfaların arka plan rengi açık gri olacaktır.


1 Sol panelde Environment menüsünden Web Browser sekmesine gelin. Home Page 

(ana sayfa) özelliğinin altındaki Use Default seçeneğini kaldırın ve metin kutusuna 

www.bilgeadam.com yazın. 

2 Sol panelde Text Editor menüsünden Basic alt menüsünü seçin. Burada Visual Basic 

diline özel metin düzenleme seçenekleri bulunur. Sağ panelde, Display sekmesinin altında 

Line Numbers (Satır numaraları) seçeneğini işaretleyin. Bu seçenek, Visual Basic 

projelerinde çalışırken satır numaralarını gösterir. 

Window (Pencere). Sayfaların ve panellerin görünümlerini ve özelliklerini değiştirmek 

için kullanılan komutlar bu menü altında bulunur. Tüm açık çalışma sayfaları bu menü 

altında görüldüğü gibi, istenen sayfa seçilerek ön plana getirilir. Ayrıca, Close All 

Documents (Tüm sayfaları kapat) komutu ile açık olan bütün sayfalar kapatılır. Auto Hide 

All (Tümünü otomatik gizle) komutu ile, sabit hale getirilmiş tüm paneller gizlenir. 

Help (Yardım). Visual Studio çalışma ortamında çok sık kullanılan yardım panellerinin 

görünümü bu menü ile sağlanır. Bu menü ile ayrıca, kullanılan Visual Studio çalışma 

ortamının sürümü hakkında bilgi alınır, son güncellemeler kontrol edilir, teknik destek için 

gereken eposta adreslerine veya telefonlara ulaşılır. 

Yardım kullanımı bu bölümde detaylı olarak ele alınacaktır. 

28

29 

Konu 4. Solution Explorer Paneli 


Visual Studio çalışma ortamında projeler bir çözüm (solution) altında açılır. Bir çözüm içine 

farklı dilde ve tipte projeler dahil edilebilir. Visual Studio ile bir çözüm açıldığında, 

Solution Explorer panelinde (Resim 3.5) çözüm içinde bulunan tüm projelerle, ilgili dosya 

ve klasörler görüntülenir. Panelde koyu yazı tipinde gözüken proje, çözüm içindeki 

başlangıç projesidir. 

Bu panelden, öğeler üzerinde silme, kopyalama, taşıma ve ismini değiştirme işlemleri 

yapılabilir. Ayrıca panelin üst kısmında, seçilen öğe üzerinde basit işlemler gerçekleştirmek 

için bir araç çubuğu bulunur. 

Refresh (Yenile). Proje dosyaları üzerindeki değişikliklerin gözükmesini sağlar. 

Show All Files (Bütün dosyaları göster). Seçilen projenin bulunduğu klasördeki tüm 

dosyaları ve alt klasörleri gösterir. Panelde gözüken beyaz öğeler proje içine dahil 

edilmemiş öğelerdir. Proje kapsamında kullanılmak istenen öğeler (örneğin, arka plan 

resmi), sağ tıklanıp Include In Project komutu ile projeye dahil edilmelidir. 

Properties (Özellikler). Paneldeki tüm öğelerin özellikleri, Properties komutu ile 

görülebilir. Bu komut seçildiğinde, öğenin özellikleri Properties paneli ile görüntülenir. 

(Properties paneli bu bölümde detaylı olarak ele alınacaktır.)


Solution Explorer paneli, View menüsünden görülebildiği gibi, varsayılan klavye 

seçeneklerinde CTRL+ALT+L kısayolu ile de görülebilir. 

Konu 5. Toolbox Paneli 

Toolbox (Araç kutusu) paneli, projelerde kullanılan çeşitli bileşenlerin listelendiği paneldir. 

Buradaki öğeler, sekmeler içinde gruplanmıştır. Her sekme, ortak platformlarda çalışan 

veya benzer işlevleri olan nesnelere sahiptir. Örneğin, Data sekmesinde veritabanı 

işlemlerinde kullanılan bileşenler vardır. Windows Forms bileşenleri Windows platformunda 

çalışan projelerde, Web Forms bileşenleri ise Web tabanlı projelerde kullanılan 

nesnelerdir. ClipBoard Ring sekmesinde ise kopyalanan metinler bulunur. Nesnenin silik 

gözükmesi, o anda çalışılan sayfada kullanılamayacağı anlamına gelir. 

30

31 


Toolbox panelinde nesneler, en sık kullanılandan en az kullanılana göre sıralanır. Örneğin, 

Windows Forms sekmesinde en üstte Label, Link Label, Button, TextBox nesneleri bulunur. 

Nesneler, yerleri ve sıraları taşınarak değiştirilebilir, ayrıca başka bir sekmeye de 

taşınılabilir. Varsayılan sıralama dışında, alfabetik olarak da sıralama yapılabilir.Visual 

Studio çalışma ortamı, Toolbox panelindeki nesnelere yeni isim verme, nesneleri silme 

veya panele yeni sekmeler ve nesneler ekleme imkânlarını da sağlar. 

Örnek: 

1 View menüsünden Toolbox panelini seçin. 

2 Panelde herhangi bir yeri sağ tıklayın ve Show All Tabs (Bütün sekmeleri göster) 

komutunu seçin. 

3 Windows Forms sekmesinde TextBox nesnesini sağ tıklayın. Çıkan menüden Rename 

Item (Ad Değiştir) komutunu seçin ve “Metin Kutusu” yazın. 

4 “Metin Kutusu” nesnesini taşıyarak sekmenin en üstüne getirin. 

5 Paneli sağ tıklayın ve Sort Items Alphabetically (Nesneleri alfabetik olarak sırala) 

komutunu seçin. Metin Kutusu nesnesinin, alfabetik sırada yerini aldığı görülür. 

6 Paneli sağ tıklayın ve Add Tab (Sekme ekle) komutunu seçin. Sekmeye “Medya” 

ismini verin. 

7 Sekmeyi sağ tıklayın ve Add/Remove Items (Nesne Ekle/Kaldır) komutunu seçin. 

Customize Toolbox iletişim kutusu açılır. Burada Toolbox paneline eklenebilecek tüm 

bileşenler listelenir. Com Components sekmesine gelin ve listeden Windows Media Player 

nesnesini işaretleyin. OK düğmesini tıklayarak iletişim kutusunu kapatın. Windows Media 

Player nesnesinin, oluşturulan Medya sekmesine eklendiği görülür. 

Toolbox paneline varsayılan klavye seçeneklerinde CTRL+ALT+X kısayolu ile ulaşılır.


Konu 6. Properties Paneli 

Properties (Özellikler) paneli seçilen bir nesnenin özelliklerini görüntüler. Paneldeki 

görünüm, “Özellik adı – değeri” şeklindedir. Silik olarak gözüken özellikler salt okunurdur 

ve değiştirilemez. Panelin üzerindeki açılır liste, çalışma sayfasındaki nesneleri listeler. 

Buradan istenen nesne seçilerek özellikleri görüntülenir. 

Paneldeki özellikler kategorilere göre gruplanmıştır, ancak alfabetik olarak da dizilebilir. 

Panelin üstünde bulunan araç kutusundan Categorized (Kategorileştirilmiş) veya Alphabetic 

(Alfabetik) seçenekleri işaretlenerek özelliklerin görünümleri değiştirilebilir. 

Panelin en altında bulunan bölümde, her özelliğin açıklaması bulunur. 

İPUCU Bir nesnenin üzerindeyken F4 tuşuna basınca, Properties paneli görüntülenir. 

32

33 

Konu 7. Help Kullanımı 


Yazılım geliştirirken en çok kullanacağımız kaynaklar yardım dosyaları olacaktır. Bir 

programlama dilinin çok çeşitli özellikleri ve kullanım farklılıkları olabilir. İyi bir programcı 

bütün bu özellikleri ezbere bilen değil, bu özellikleri en kısa sürede bulan, öğrenen ve 

kullanan programcıdır. Yardım dosyalarının kullanımını bilmek, programcılığın temelini 

oluşturan önemli unsurlardan biridir. 

DİKKAT Visual Studio yardımını kullanmak için, MSDN (Microsoft Developer Network) 

yardım kütüphanelerinin yüklenmiş olması gerekir. 

Visual Studio yardımı programcıya, gelişmiş özelliklere sahip paneller ve yardım dosyaları 

ile geniş bir kullanım kolaylığı sağlar.Visual Studio yardım dosyalarının yapısı, başlık, içerik 

ve ilişkili konular (See Also) bölümlerinden oluşur. Ayrıca her yardım dosyasının altında 

bulunan Send Comments bağlantısı ile konu hakkında yorum gönderilebilir. 

Visual Studio yardım panelleri Dynamic Help, Search, Index ve Contents olarak dörde 

ayrılır. Bu panellere, Help menüsünden ulaşılabilir. 

I. Dynamic Help 

Dynamic Help (Dinamik yardım) paneli, içeriği otomatik olarak değişen bir araçtır. Kod 

yazarken, panellerde veya sayfalarda nesneler seçildiğinde, kullanıcının başka bir işlem 

yapmasına gerek kalmadan, o nesne hakkındaki yardım konularını listeler. F1 tuşuna 

bastığımız zaman ise, seçilen nesneye ait, Dynamic Help panelindeki ilk yardım konusu yeni 

bir sayfada görüntülenir.


Paneldeki yardım konuları Help, Samples ve Getting Started olarak üç bölüme ayrılmıştır. 

Help bölümü, seçilen nesneyle ilişkili olan kavramların listelendiği bölümdür. Samples, 

konuyla ilgili kod örnekleri bulunan yardım dosyalarını gösterir. Getting Started, çalışılan 

sayfalara göre değişen, temel işlemleri içeren başlangıç yazılarını gösterir. 

Search 

Search (Arama) paneli, MSDN kütüphanelerinde arama yapılan paneldir. Look for metin 

kutusuna, aranacak anahtar kelimeler girilir. Filtered by (Filtreleme) ile arama sonuçları 

belli konulara göre sınırlanır ve istenmeyen seçeneklerin gösterilmesi engellenir. 

Search panelinde, Search in titles only, Match related words, Search in previous results, 

Highlight search hits arama seçenekleri bulunur: 

Search in titles only. Sadece konu başlıklarında arama yapar; içerik kısmına bakmaz. 

Match related words. Kelimeleri yazıldığı gibi arar; benzer yazımlı kelimeleri aramaz. 

Search in previous results. İlk aramadan sonra aktif olan bu seçenek ile kelimeler, bir 

önceki aramada bulunan sonuçlar arasında aranır. Highlight search hits. Bulunan yardım 

sayfalarında, aranan kelimelerin seçili olmasını sağlar. 

Bulunan sonuçlar Search Results (Arama Sonuçları) panelinde gösterilir. Bu panelde; 

Title, konunun başlığınıLocation, MSDN kütüphanelerinde hangi başlık altında bulunduğunu 

Rank, konunun aranan kelimeye olan yakınlık derecesini ifade eder. 

Index 

Index (Dizin) paneli, yardım dosyalarındaki bütün konuları alfabetik sırada dizer. Filtreleme 

işlevi, arama panelinde olduğu gibidir. Bu panelin özelliği, aranacak kelime yazılırken, bu 

kelime ile başlayan tüm konuların alfabetik sırada gösterilmesidir. Bu şekilde, aranan 

konulara çok hızlı bir şekilde ulaşılabilir. 

Eğer bir konu ile ilgili birden fazla yardım dosyası varsa, Index Results (Dizin Sonuçları) panelinde bu 

seçenekler gösterilir. 

Contents 

Contents (İçerik) panelinde, tüm MSDN içeriği konulara göre hiyerarşik yapıda, kategorilere 

ayrılmış olarak gösterilir. Bu panelde de aynı şekilde filtreleme yapılarak istenmeyen 

içerikler çıkartılabilir. 

Bir yardım dosyası açıkken, Help menüsünden Sync Contents (İçerik senkronizasyonu) 

komutu seçilerek o yardım dosyasının Contents panelindeki yeri bulunabilir. 

34

35 

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010 

Bölüm 5. Algoritma ve Dump 

Coding 

Programlamanın temelinde, çalışma akışını ve izlenecek yolları belirleyen algoritmalar 

vardır. Bir iş yapılmaya başlanmadan önce nasıl planlanıyorsa, kodlamaya geçilmeden önce 

de bir çalışma planı belirlenmelidir. Programla, bu planda yazılan kodları belli bir sıra ile 

okur ve işler. Dolayısıyla algoritma yapısını çok iyi kurmak gerekir. Kurulan algoritmalar 

akış diyagramları ile görsel zenginlik kazanırlar. 

Dump Coding yöntemi algoritmaları çözmenin uzun, fakat etkili bir yoludur. Bu yöntem, 

adımları tek tek inceleyerek algoritma akışını çözer. Bu modül tamamlandıktan sonra; 

ding ile algoritmaları çözümleyecek,

Konu 1. Algoritma Nedir? 


Algoritma, bir işin hangi etaplardan geçilerek yapılacağını gösteren çalışma planıdır. 

Algoritma bir programlama dili değildir. Programlama dillerine yol gösteren bir yöntem 

dizisidir. Her dilde algoritma yazılıp uygulanabilir. Örneğin bir cep telefonunun el 

kitapçığında yazan, rehber kaydı girmek için izlenecek yollar, o işin algoritmasıdır. 

Algoritma yazarken, programın çalışması için kullanılan kaynakların, yapılması gereken 

kontrollerin veya işlemlerin açıkça ifade edilmesi gerekir. Ayrıca iyi bir algoritmanın, tüm 

ihtimalleri kontrol edip istenmeyen durumlarda ne yapılması gerektiğini de belirtmesi 

gerekir. 

alışma zamanında çoğu kez, işleyişin tamamlanması için dışarıdan bir bilgi 

girilmesi gerekir. Algoritmanın çalışması için ihtiyaç duyduğu veriler, işlemi başlatan 

kişiden veya belirtilen bir kaynaktan alınabilir. Bu bilgiler sağlanmadan işlem devam 

etmez. 

kavramlardır. Girilen veya işlem sonucunda elde edilen veriler, işlemin amacına göre 

kontrol edilir ve sonuca göre algoritma akışı istenen yere yönlendirilir. 

itmanın akışı boyunca veriler üzerinde değişiklikler, yeni değer atamaları 

gibi işlemlere ihtiyaç duyulur. Algoritmalar kurulurken, yapılan işlemlerin yalın halde, tek 

tek yazılması okunabilirliği artırır. 

Algoritmalar adım sırası ile çalışır ve karar yapıları sonucunda farklı bir yere 

yönlendirilmediği müddetçe, bir sonraki adım ile işlemeye devam eder. 

Örnek: Telefon kulübesinden telefon açmak için örnek bir algoritma 

1 Telefon kulübesine git. 

2 Telefon kartı al. 

36

37 


3 Telefon sırasında kaç kişi olduğuna bak. 

4 Kişi sayısı sıfırdan fazlaysa 3‟e dön. 

5 Kapı kapalıysa kapıyı aç. 

6 İçeri gir, kapıyı kapat. 

7 Telefon kartını telefona yerleştir. 

8 Ahizeyi kaldır. 

9 Numarayı çevir. 

10 Konuşmanın bitip bitmediğine bak. 

11 Konuşma bittiyse kartı al, bitmediyse 10‟a dön. 

12 Bir daha konuşma yapılacaksa 7‟ye dön. 

13 Kapıyı aç, dışarıcık. 

Bu algoritmanın işlemesi için, her ihtimal gözden geçirilerek, algoritma akışı gerekli yerlere 

yönlendirilir. Örneğin, kapının kapalı olması durumunda kapıyı açmak için gerekli komutlar 

verilmelidir. Bu algoritmanın ihtiyaç duyduğu veriler ya kullanıcı tarafından verilir ya da 

işlem başlamadan önce belirlidir. Sıradaki kişi sayısı, telefon kartı gibi veriler kullanıcı 

tarafından sağlanmış; çevrilecek numara, algoritma başlamadan önce belirlenmiştir. 

Konu 2. Dump Coding Nedir? 

Dump Coding yöntemi birçok karışık algoritmayı çözümlememizi sağlar.


Dump Coding yöntemi, algoritmanın her adımında, değişkenlerin tek tek değerlerini yazıp 

işleyişi takip etmektir. Örnek: İki sayının OBEB‟ini (ortak bölenlerin en büyüğünü) alan 

algoritmalardan bir tanesi Euclid tarafından geliştirilmiştir. 

1 İki sayı gir. Büyük A, küçük B. 

2 A sayısını B sayısına böl. Tam bölünüyorsa, OBEB B sayısıdır. Çıkış. 

3 A sayısının değerini, kalan sayının değeri yap. 

4 A ile B sayılarının yerini değiştir. İkinci etaba dön. 

Bu algoritmanın çalışma mantığı, Dump Coding yöntemi ile adım adım incelenir. 

1 İki sayı girilir. A = 12 ve B = 8. 

2 A sayısı, B sayısına tam bölünmüyor. Algoritma diğer etaptan devam eder. 

3 Kalan sayı = 4. Dolayısıyla A = 4 olur. 

4 A sayısı ile B sayısının yerleri değiştirilir.A = 8 ve B = 4 olur. İkinci etaba dönülür. 

5 A sayısı B sayısına tam bölünüyor. OBEB = 4. 

Konu 3. Akış Diyagramlarında Kullanılan Semboller 

Madde madde yazılan algoritmaların okunması kolaydır, ancak işleyişin bütününü görmek, 

çoğu zaman mümkün değildir. Akış diyagramları, algoritmaları görsel biçimde göstermeyi, 

dolayısıyla daha anlaşılır hale getirmeyi sağlar. Algoritmada yapılacak işlemlerin çeşitlerine 

göre çeşitli semboller kullanılır. 

38

39 


Başla – Bitir. Algoritmanın hangi aşamadan başlayacağını ve ne zaman biteceğini gösteren 

semboldür. Bir algoritmayı temsil eden akış diyagramında, bir tane Başla ve bir tane Bitir 

sembolü olmalıdır (Resim 5.1). 

Veri Girişi. Kullanıcıdan ve başka bir kaynaktan alınan verilerin isimlerini tutar (Resim 

5.2). 

Karar Verme. Karar yapısını belirten semboldür. Üstünde koşul ifadesi belirtilir (Resim 

5.3). 

Veritabanı. Veritabanında okuma veya yazma işlemi yapıldığını gösterir (Resim 5.4). 

kullanılması, akış diyagramını daha anlaşılır kılar (Resim 5.7). 

sembolle belirtilir (Resim 5.8). 

rı bir fonksiyon sembolü

Konu 4. Algoritma Uygulamaları 


I. Bilet Satma 

Bir tiyatro uygulamasının sürekli gerçekleştireceği temel işlem, bilet satmaktır. Bu işlemi 

gerçekleştirmek için gerekli kodlar yazılmadan önce, algoritma kurulmalıdır (Resim 5.9). 

1 Kullanıcının istediği oyun, gün ve yer bilgileri alınır. 

2 Veritabanı sorgulanarak, belirtilen günde oynayan oyunun boş yerleri çıkartılır. 

3 Boş yer sayısı sıfırsa, o günde belirtilen oyun oynanmıyordur ya da oyundaki bütün 

yerler satılmıştır. 

4 Her iki durumda da bilet kesilemediği için ekranda hata mesajı gösterilir. Gün ve 

oyun bilgilerini baştan almak için ilk etaba dönülür. 

5 Kullanıcıdan oturmak istediği yer bilgisi alınır. 

6 İstediği yerin dolu olup olmadığı kontrol edilir. 

7 Yer dolu ise ekrana hata mesajı gösterilir ve yer bilgisi tekrar alınmak üzere 5. 

etaba dönülür. 

40

41 


8 Yer boşsa, veritabanında oyunun yer kayıtları güncellenir. 

9 İstenilen gün, oyun ve yer bilgilerini içeren bilet yazıcıdan çıkartılır. 

Çay Demleme 

Bu örnekte, bir çay demleme işleminde yapılması gereken işlemleri, kontrol edilmesi 

gereken olayları içeren algoritma kurulur (Resim 5.10). 

1 Kullanıcıdan su vermesi beklenir. 

2 Suyu ısıtma işlemi yapılır. 

3 Suyun kaynayıp kaynamadığı kontrol edilir. Kaynamamışsa 2. etaba dönülür. 

4 Çay daha önceden hazır olduğu için, kullanıcıdan beklenmez. Demliğe çay koyma 

işlemi yapılır. 

5 Kullanıcıdan, demleme işleminin ne kadar süreceği bilgisi alınır. 

6 Kullanıcıdan alınan demleme süresi ile şimdiki zaman (çayın demlenmeye başladığı 

zaman) toplanır. Çıkan değer, BitisZamani isimli değişkene atılır. Bu değişken demleme 

işleminin ne zaman biteceği bilgisini tutar. 

7 Şimdiki zaman, bitiş zamanından küçükse çayın demlenmesi için ayrılan süre daha 

dolmamış demektir. Bu süre dolana kadar 7. etap tekrarlanır. 

8 Çayın demlendiğini, kullanıcıya ekran üzerinde bildiren bir mesaj çıkartılır.


Üniversite Eğitim Notunu Hesaplama 

Üniversitede bir dersin başarı notu, genelde bir vize ve bir final notu ile hesaplanır. Vize 

notunun katsayısı finalden daha düşüktür. Sonuçta çıkan not 50 ve üstündeyse öğrenci 

geçer, 50‟nin altındaysa kalır. Bu örnek, vizenin %30 ve finalin %70 ağırlıklı olduğu başarı 

notunun hesaplanmasını akış diyagramıile gösterir (Resim 5.11). 

1 Notu hesaplanacak öğrencinin numarasıkullanıcıdan alınır. 

2 Veritabanından öğrencinin vize ve final notları çekilir. 

3 Eğer final notu 28 veya daha düşükse öğrenci kalır ve 9. etaba gidilir. Bu durumda 

vize notu 100 olsa dahi, sonuç olarak toplanan not 50‟nin altında olur. Dolayısıyla 

öğrencinin kalması kesinleşir. Böyle bir kontrol yapılması, gereksiz işlemlerin yapılmasını 

engeller. 

4 Vize değişkenine, veritabanından alınan vize notunun %30‟u atanır. 

5 Final değişkenine, veritabanından alınan final notunun %70‟i atanır. 

6 Sonuc değişkenine, Vizeve Finaldeğerlerinin toplamıatanır. 

7 Sonuc değerinin 50‟den büyük olup olmadığı kontrol edilir. 

8 Sonuc 50‟den büyükse ekrana “Geçtiniz” yazan bir mesaj çıkartılır. Algoritmadan 

çıkılır. 

9 Sonuç 50‟den küçükse ekrana “Kaldınız” yazan bir mesaj çıkartılır. 

42

43 

Algoritma ve Dump Coding 2009 2010

Konu 5. Alıştırmalar 

Kaynak: http://www.biltek.tubitak.gov.tr 


Aşağıdaki sorular Yeryüzünde henüz cevabını kimsenin bilmediği sorular 

Ancak biz bunların cevabını bulmayacağız tabii 

Bu sorulardan yararlanarak bazı problemler yapalım… 

I. Soru 

Asal sayılara ilişkin pek çok bilgi henüz gün ışığına çıkmadı. Bunun yanı sıra ortaya atılmış 

ama ispatlanmamış pek çok da kestirim var. İşte bunlardan biri: 

• İkiz Asallar: İkiz asallar yani aralarındaki fark 2 olan asallar sonsuz tane midir? Bende 

bilmiyorum ve tabii ki bunu bulmanızı istemicem 

(3, 5), (5, 7), (11, 13), (17, 19), (29, 31), (41, 43). ..??? 

Veee soru. 

• keyfi verilen N sayısı için elemanları ikiz asal sayılardan oluşan (2xN) lik matrisi 

veren programın algoritmasını yazınız. 

Soru 

Mükemmel Sayı Sorusu 

Mükemmel sayı kendisi haricindeki tüm çarpanlarının toplamı kendisini veren sayıdır. 

Örneğin 6 bir mükemmel sayıdır çünkü kendisi haricindeki çarpanları yani 1, 2 ve 3 

toplanınca kendisini verir: 1 + 2 + 3 = 6. Diğer örneklerse 28, 496, 8128 şeklinde gidiyor. 

Şimdiye kadar hiç tek mükemmel bir sayıya rastlanmamış. Merak edilen böyle bir sayının 

var olup olmadığı. Eğer vardır diyorsanız bu sayıyı, saklandığı yerden bulup çıkarmalı, ya da 

olmadığını iddia ediyorsanız bunu ispatlamalısınız. 

• Tabii ki sizden böyle bir ispat beklemiyorum. Sizden istediğim (i,j) bileşenleri 

mükemmel sayılardan oluşan verilen 2x2 lik mükemmel bir matris oluşturacak şekilde 

algoritma yazmanız…. Yani bu durumda matrisinizin elemanları 6,28,496,8128 olacaktır. 

Soru 

Palindromik Sayılar 

44

45 


Kapak, kütük, sus, yay, kepek kelimeleri ilginç bir ortak özellik ile dikkat çekiyor: düzden 

ve tersten okunduğunda aynı. Benzer bir yapıya sahip olan Palindromik sayılar da düzden 

ve tersten okunduğunda aynı olan sayılardır: 1991, 10001, 12621, 79388397, 82954345928. 

Bu alandaki açık soru ise şöyle: 

Hem asal hem de Palindromik olan sonsuz tane asal sayı bulunabilir mi? Yine ben bu soruyu 

sormayacağım. Sanırım asallarla çok işimiz var. 

Soru şu: 

• Bileşenleri Palindromik sayı olan NxN matris oluşturacak şekilde programın 

algoritmasını yazınız. 

Kaynak: http://www.math.metu.edu.tr/~aldoks/oyak/2003_1.pdf 

Soru 

Elemanları, 6 ile bölündüğünde 5 kalanını; 7 ile bölündüğünde 6 kalanını veren keyfi NxN 

matrisi yazdıran programın algoritmasını yazınız. 

Soru 

Kendisi dışındaki tüm bölenlerinin toplamı kendisinden büyük olan her pozitif tam sayıya 

verimli sayı diyelim. Örneğin, 27 sayısının, kendisi dışındaki bölenlerinin toplamı 1+3+9 = 13 

< 27 olduğundan, 27 sayısı bir verimli sayı değildir. Öte yandan, kendisi dışındaki tüm 

bölenlerinin toplamı 1+2+3+5+6+10+15 = 42 > 30 olduğundan, 30 sayısı bir verimli sayıdır. 

Buna göre elemanları verimli sayılardan oluşan keyfi NxN lik matrisi veren programın 



Herkese çok kolay gelsin. 

Arzu Erdem

Konu 6. Alıştırmaların çözümleri 

Kaynak: http://www.biltek.tubitak.gov.tr 


Aşağıdaki sorular Yeryüzünde henüz cevabını kimsenin bilmediği sorular 

Ancak biz bunların cevabını bulmayacağız tabii 

Bu sorulardan yararlanarak bazı problemler yapalım… 

I. Soru 

Asal sayılara ilişkin pek çok bilgi henüz gün ışığına çıkmadı. Bunun yanı sıra ortaya atılmış 

ama ispatlanmamış pek çok da kestirim var. İşte bunlardan biri: 

• İkiz Asallar: İkiz asallar yani aralarındaki fark 2 olan asallar sonsuz tane midir? Bende 

bilmiyorum ve tabii ki bunu bulmanızı istemicem 

(3, 5), (5, 7), (11, 13), (17, 19), (29, 31), (41, 43). ..??? 

Veee soru. 

• keyfi verilen N sayısı için elemanları ikiz asal sayılardan oluşan (2xN) lik matrisi 

veren programın algoritmasını yazınız. 

Çözüm 

Soru 

Mükemmel Sayı Sorusu 

Mükemmel sayı kendisi haricindeki tüm çarpanlarının toplamı kendisini veren sayıdır. 

Örneğin 6 bir mükemmel sayıdır çünkü kendisi haricindeki çarpanları yani 1, 2 ve 3 

toplanınca kendisini verir: 1 + 2 + 3 = 6. Diğer örneklerse 28, 496, 8128 şeklinde gidiyor. 

Şimdiye kadar hiç tek mükemmel bir sayıya rastlanmamış. Merak edilen böyle bir sayının 

var olup olmadığı. Eğer vardır diyorsanız bu sayıyı, saklandığı yerden bulup çıkarmalı, ya da 

olmadığını iddia ediyorsanız bunu ispatlamalısınız. 

• Tabii ki sizden böyle bir ispat beklemiyorum. Sizden istediğim (i,j) bileşenleri 

mükemmel sayılardan oluşan verilen 2x2 lik mükemmel bir matris oluşturacak şekilde 

algoritma yazmanız…. Yani bu durumda matrisinizin elemanları 6,28,496,8128 olacaktır. 

Soru 

Palindromik Sayılar 

46

47 


Kapak, kütük, sus, yay, kepek kelimeleri ilginç bir ortak özellik ile dikkat çekiyor: düzden 

ve tersten okunduğunda aynı. Benzer bir yapıya sahip olan Palindromik sayılar da düzden 

ve tersten okunduğunda aynı olan sayılardır: 1991, 10001, 12621, 79388397, 82954345928. 

Bu alandaki açık soru ise şöyle: 

Hem asal hem de Palindromik olan sonsuz tane asal sayı bulunabilir mi? Yine ben bu soruyu 

sormayacağım. Sanırım asallarla çok işimiz var. 

Soru şu: 

• Bileşenleri Palindromik sayı olan NxN matris oluşturacak şekilde programın 



Soru 

Elemanları, 6 ile bölündüğünde 5 kalanını; 7 ile bölündüğünde 6 kalanını veren keyfi NxN 

matrisi yazdıran programın algoritmasını yazınız. 

Soru 

Kendisi dışındaki tüm bölenlerinin toplamı kendisinden büyük olan her pozitif tam sayıya 

verimli sayı diyelim. Örneğin, 27 sayısının, kendisi dışındaki bölenlerinin toplamı 1+3+9 = 13 

< 27 olduğundan, 27 sayısı bir verimli sayı değildir. Öte yandan, kendisi dışındaki tüm 

bölenlerinin toplamı 1+2+3+5+6+10+15 = 42 > 30 olduğundan, 30 sayısı bir verimli sayıdır. 

Buna göre elemanları verimli sayılardan oluşan keyfi NxN lik matrisi veren programın 



Herkese çok kolay gelsin. 

Arzu Erdem

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 2009 2010 

Bölüm 6. Visual Basic.NET ile 

Windows Tabanlı Programlama 

Windows tabanlı uygulamalar, Windows işletim sistemi üzerinde çalışan uygulamalardır. 

Windows uygulamaları Windows formları ve kontrollerinden oluşur. Visual Studio bu 

formların ve üzerindeki kontrollerin tasarımını ve kodların yazılmasını büyük ölçüde 

kolaylaştırarak, uygulama geliştirme sürecini daha hızlı ve kolay hale getirir. 


tabanlı programlamada kullanılan kontrolleri tanıyacak, 

kavramlarını öğrenecek, 

tanımlamayı öğrenecek, 

48

49 

Microsoft Visual Studio Ara yüzü 

2009 2010 

Konu 1. İlk Uygulama (Hello World, The Time Is...) 

Visual Basic .NET ile yazacağımız Windows uygulaması ekrana, “Hello World” yazısını ve o 

anki zamanı gösteren bir bilgi mesajını çıkartır. 

1 Visual Studio çalışma ortamını açın. 

2 File menüsünden, New alt menüsünü ve Project komutunu seçin. “New Project” 

iletişim kutusu, yazılacağı dile, çalışacağı ortama göre değişen proje tiplerini listeler. 

3 Proje tiplerinden Visual Basic Project ve Windows Application tipinin seçili olduğunu 

kontrol edin. 

4 Name özelliğine Hello World yazın ve OK düğmesini tıklayın. Açılan Windows 

projesinde başlangıç olarak bir adet Windows Form, tasarım görünümünde açılır. 

5 Toolbox panelinden Button kontrolünü formun üzerine sürükleyip bırakın. Properties 

panelini açarak Button kontrolünün Text özelliğine “Hello World” yazın. 

6 Eklenen Button kontrolünü çift tıklayarak kod sayfasına geçin. Button kontrolü 

tıklandığında çalıştırılacak kodu yazın: 

MsgBox("Hello World The time is " & Now) 

NOT Yazdığınız kodun ne anlama geldiğini belirtmek için yorum satırları kullanmak, kodları 

okumayı kolaylaştırır. Yorum satırları tek tırnak 'ile başlayarak yazılmalıdır. 

7. MsgBox metodunun yazıldığı kodun üstüne, yapılmak isteneni belirten bir yorum 

satırı yazın. 

' MsgBox metodu ile kullanıcıya Merhaba diyoruz. ' Now özelliği ile o andaki saat ve gün ' 

değerlerini de kullanıcıya gösteriyoruz. 

8. F5 tuşuna basarak projeyi çalıştırın.


İPUCU Çalışma sayfaların isimlerinin yanında yıldız işaretinin gözükmesi, o sayfada 

değişiklik yapıldığını, ancak henüz kaydedilmediğini belirtir. Proje dosyalarınızı CTRL+S 

tuşlarına basarak sıkça kaydedin. 

Konu 2. Özellikler, Metotlar ve Olaylar 

.NET kontrolleri üç temel kavramdan oluşur. 

I. Özellikler 

Özellikler, kontrollerin görünümü, yerleşimi veya davranışlarına özgü niteliklerdir. Örneğin, 

bir Button kontrolünün Text özelliği, üzerinde yazan yazıya erişmemizi sağlar. 

Kontrollerin özellikleri, tasarım anında Properties panelinden ulaşılabileceği 

gibi, kod tarafında da okunup değiştirilebilir. Kontrollerin birçok özelliği hem okunabilir, 

hem de değiştirilebilir. Ancak bazı özellikler salt okunur (ReadOnly) ve salt yazılır 

(WriteOnly) olabilir. Bu tip özellikler Properties panelinde gözükmezler. 

Kontrollerin birçok ortak özellikleri vardır. 

Text (Yazı). Kontrollerin Text özelliği, üzerinde görüntülenen yazıdır. Bu özellik, çalışma 

anında sıkça okunup değiştirilerek kullanıcıyla iletişim sağlanır. 

TextBox kontrolüne girilen bir değerin okunup Label kontrolüne yazılması için, kontrollerin 

Text özellikleri kullanılır. 

Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, 

ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click Label1.Text = TextBox1.Text 

End Sub 

50

51 


2009 2010 

Name (İsim). Name özelliği kontrollere ulaşmak için kullanılan özelliktir. Birçok kontrolün 

Text özelliği aynı olabilir. Ancak her biri ayrı birer nesne olduğu için, Name özelliklerinin 

benzersiz olması gerekir. 

TextBox2.Text = TextBox1.Text 

İki TextBox kontrolünün yazıları aynı, fakat isimleri farklıdır. 

Size (Büyüklük). Kontrollerin büyüklük özelliğidir. Height (yükseklik) ve Width (genişlik) 

özelliklerinden oluşur. Genellikle tasarım anında belirlenen bu özellik, çalışma anında da 

değiştirilebilir. 

Label1.Height = 10 Label1.Width = 20 

BackColor (Arka plan rengi). Kontrollerin arka plan renginin ayarlandığı özelliktir. Bu 

özelliğin değeri, Color (renk) nesnesinde tanımlı değerlerle belirlenir. 

ForeColor (Önalan rengi). Kontrollerin üzerindeki yazıların rengini belirler. 


ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click Button1.BackColor = Color.Black 

Button1.ForeColor = Color.White 

End Sub 

Visible (Görünür). Kontrollerin ekranda görünüp görünmediklerini belirleyen özelliktir. 

True ve False olmak üzere iki değer alabilir. Boolean veri tiplerinden bu modülde 

bahsedilecektir. 

Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) 

Handles Button1.Click 

'Label kontrolünü gizle 

Label1.Visible = False 

'Label kontrolünü göster

Label1.Visible = True 

End Sub 

End Class 


Metotlar 

Metotlar kontrollerin yaptığı işlemlerdir. Metotlar parametreyle veya parametresiz 

çağrılabilir. Parametreyle çağırmak, metodun girilen değere göre işlem yapacağını belirtir. 

Örneğin 

Focus (Odaklan) metodu, parametre beklemeden çalışır ve kontrolün seçilmesini sağlar. 


ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click ' İşlem yapıldıktan sonra ' TextBox 

kontrolüne odaklan TextBox1.Focus() 

End Sub 

Kontrollerin bazı ortak metotları vardır. 

Select (Seç). Select metodu Focus ile aynıdır, ama TextBox kontrolünün Select metodunun 

diğerlerinden bir farkı vardır. TextBox içindeki yazının belli bir kısmını ya da tamamını, 

verilen parametrelere göre seçer (Resim 4.3). 


ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click TextBox1.Text = "Yazılım Uzmanı" 

TextBox1.Focus() 

' Sekizinci karakterden sonra, beş karakter seç TextBox1.Select(8, 5) 

End Sub 

RESİM 4.3 

BringToFront (Öne Getir). Kontrolü, üst üste duran kontroller arasından en öne getirir. 

SendToBack (Arkaya Gönder). Kontrolü, üst üste duran kontrollerin en arkasına gönderir. 

Hide(Sakla). Kontrolün gözükmesini engeller. 

Show(Göster). Kontrolün gözükmesini sağlar. 

52

53 


2009 2010 

Olaylar 

Olaylar kontrollerin başına gelen işlemlerdir. Olayların metotlardan farkı, bu işlemlerin 

kontrollerin elinde olmadan gerçekleşmesidir. Örneğin bir Button kontrolünün tıklanması, o 

kontrolün isteği dışında yapılmıştır. Bu olayın tetiklenmesinde kontrolün bir rolü yoktur. Bu 

olaylar gerçekleştiği zaman yapılması gereken işlemler, ilgili olayın yordamına yazılır. 

Button1 isimli kontrol tıklandığı zaman gerçekleştirmek istenen eylemler Button1_Click 

yordamına yazılır. 

Visual Studio ortamı, kontrollerin olaylarını kolay bir şekilde seçmeyi sağlar. Kod 

sayfalarında kontrollerin bulunduğu listeden, istenen kontrol seçilir. Kontrolün olaylarının 

listelendiği diğer listeden de istenen olay seçilir (Resim 4.4). 

Private Sub Form1_Click(ByVal sender As Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles 

MyBase.Click MsgBox("Form üzerine tıklandı") End Sub 

Visual Studio, olayların yordam isimlerini Kontrol İsmi_Olay İsmi biçiminde 

yazar.Kontrollerle çalışırken benzer olaylar kullanılır. 

Click (Tıklandığında). Kontrol tıklandığı zaman tetiklenen olaydır. Windows tabanlı 

programlamada en sık kullanılan olaylardan biridir. 

MouseDown (Fare düğmesi basıldığında). Fare, kontrolün üzerindeyken herhangi bir 

düğmesine basıldığı zaman gerçekleşen olaydır. Bu olay, Click olayından önce çalışır. 

MouseUp (Fare düğmesi bırakıldığında). Fare, kontrolün üzerindeyken basılan düğme 

bırakıldığı zaman çalışır. 

Enter (Girildiğinde). Kontrol seçildiği veya üzerine odaklanıldığı zaman gerçekleşen 

olaydır. 

Leave (Çıkıldığında). Başka bir kontrol seçilmek üzere çıkıldığında, bu kontrolün Leave 

olayı tetiklenir. 

VisibleChanged(Görünürlüğü değiştiğinde). Kontrolün görünüp görünmediğini belirten 

Visibleözelliği değiştiği zaman tetiklenir. 

İPUCU Olayların çalışma sıralarını test etmek için tüm olay yordamlarına, mesaj kutusu 

çıkaran (MsgBox) kod yazın. Daha sonra projeyi çalıştırıp kontroller üzerinde yapılan 

değişikliklere göre olayların çalışma sıralarına bakın.


Konu 3. Visual Basic.NET‟e Kontrollerin Eklenmesi 

Windows tabanlı uygulamalar geliştirirken sıkça kullanacağımız bir grup kontrol vardır. 

Form kontrolü hariç diğer bütün kontroller Toolbox panelinden seçilir. Bu kontroller 

sürüklenip form üzerinde istenen pozisyona bırakılır (Resim 4.5). 

Şekil 4.5 

Kontroller, Toolbox panelinde çift tıklanarak da eklenebilir.Kontrollerin tasarım anında 

büyüklükleri ve yerleri Size ve Location özellikleri ile değiştirilebileceği gibi, fare ile de 

istenen şekilde ayarlanabilir (Resim 4.6). 

Şekil 4.6 

54

55 


I. Form 

2009 2010 

Windows uygulamaları, Windows kontrollerinin tutulduğu pencereler olan formlardan 

oluşur. Bir Windows projesi açıldığı zaman Form kontrolü otomatik olarak eklenir. İkinci bir 

form eklemek için Project menüsünden Add Windows Form komutunu seçilir. Proje çalıştığı 

zaman başlangıç formu görüntülenir. Başlangıç formu projenin özelliklerinden değiştirilir 

(Resim 4.7 ve Resim 4.8) 

Şekil 4.7 

Şekil 4.8 

Visual Studio ortamında formlar, tasarım sayfası ve kod sayfası olmak üzere iki farklı 

sayfada görüntülenir. Tasarım sayfası, formun ve üzerindeki kontrollerin görünümlerini


kolay bir şekilde değiştirmeyi sağlar. Visual Studio bu sayfada yapılan değişiklikleri kod 

sayfasında eşzamanlı olarak günceller. Örneğin, bir Button kontrolünün genişliğini fare ile 

değiştirdiğimiz zaman, kod sayfasında bu kontrolün Width özelliği yapılan değişikliğe göre 

güncellenir. Aynı değişiklikler Properties panelinde de görülebilir. 

Formların, diğer kontrollerin özelliklerinden farklı bazı özellikleri vardır. 

ControlBox (Denetim kutusu). Form üzerindeki simge durumuna küçültme, ekranı kaplama 

ve formu kapatma (Minimize / Maximize / Close) kutularının görünümünü ve 

erişilebilirliğini kontrol eder. 

NOT Formun ControlBox özelliği False iken uygulama, Debug menüsünden Stop Debugging 

komutu seçilerek kapatılabilir. 

StartPosition (Başlangıç pozisyonu). Form açıldığı zaman nerede gözükeceğini belirler. 

CenterScreen seçeneği formu ekranın ortasında gösterir. 

Private Sub Form1_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal 

e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load 

Label1.Text = "Proje başlatıldı. Kayıt zamanı: " & 

Now 

End Sub 

Form Özellikleri 

Özellik Değer Tipi Açıklama 

AcceptButton Button Form üzerinde Enter tuşuna basıldığı zaman “tıklanacak” 

Button kontrolü 

AllowDrop Bu özelliğin “True” olması ile resim dosyalarını formunuzun 

üstüne sürükleyip bıraktığınızda şekil formunuzun üstünde 

kalabilecektir. (Sadece True olması yeterli değildir. 

Formunuzun DragDrop olayı ile kod ekranında istediğiniz 

formatı vermeniz gerekmektedir.) 

AutoScroll Panel içinde kaydırma çubuklarının eklenmesini istiyorsanız 

bu özelliği “True” yapmalısınız. 

AutoSize “True” ise nesnenin boyutlarını değiştiremeyebilirsiniz. Bu 

durumda nesnenin boyutlarını değiştirmek istiyorsanız 

“False” yapmalısınız. 

AutoValidate (i) Disable: Onaylama işlemleri bu özellik ile kapanır. 

(ii) EnableAllowFocusChange: Onaylama işlemleri 

ulaşılabilirdir. Fakat onaylama işlemi başarısız olursa işlem 

56

57 


2009 2010 

yeni bir kontrole geçer. Validated olayı çalışmaz. 

(iii) EnablePreventFocusChange: Onaylama işlemi 

kontrol başarısız olsa bile gerçekleşir. 

(iv) Inherit: Otomatik kontrol davranışını içerdiği bir 

formdan veya başka bir kontrolden alır. Eğer içerdiği bir 

kontrol davranışı yok ise otomatik olarak 

EnablePreventFocusChange olarak atar. 

BackColour Nesnenizin arka plan rengini değiştirir. 

BackgroundImage Nesnenizin arka planına resim koymak istiyorsanız bu 

özellikten yararlanacaksınız. 

BackgroundImageLayout Resminizin ortalı, dayalı,… vb. gibi olmasını istiyorsanız bu 

özelliği kullanacaksınız. 

CancelButton AcceptButton‟un aksine formunuzda ESC düğmesini aktif 

hale getirme işlemini yapar. 

CauseValidation Validating veya validated olaylarının meydana gelmesi için 

bu özelliğin “True” olması gerekir. 

ContextMenuStrip ContextMenu kontrolü sağ fare tuşu ile açılan menüler 

oluşturmak için kullanılır. 

ControlBox Max. Min. Ve kapatma ile ilgili kontrolleri kullanmak 

istemiyorsanız bu özelliği “False” yapmalısınız. 

Cursor Fare kontrol üzerine geldiğinde fare göstergesinin alacağı 

şekil bu özellik ile belirlenir 

DoubleBuffered Kontrolünüzün yüzeyinin çizilebilir olmasını istiyorsanız 

“True” özelliğinde olmalı. 

Enabled Kontrolünüzü erişilebilir olması için “True” özelliğinde 

olmalıdır. 

Font Kontrolünüzdeki yazı tipini belirlemek istiyorsanız buradan 

değişiklik yapabilirsiniz. 

ForeColour Kontrolünüzdeki yazı renklerini buradan değiştirebilirsiniz. 

FormBorderStyle Bu özellik ile formun çerçeve şeklini belirleyebilirsiniz. 

(i) Sizable: Otomatik olarak atana değerdir. Formun 

kapatılması, boyutlandırılması ve taşınması mümkündür. 

(ii) FixedSingle: Boyutları değiştirilemeyen ancak 

taşınabilir bir form oluşturur. Ekran boyutu yalnızca ekranı


kapla ve simge durumuna küçült seçenekleri ile değişir. 

(iii) Fixed3D: Aynı FixedSingle da olduğu gibi boyutları 

değiştirilemeyen bir form oluşturur. Tek farkı 3 boyutlu bir 

görünüme sahip olmasıdır. 

(iv) FixedDialog: Boyutları değiştirilemeyen ve sistem 

menüsü (ControlBox) olmayan bir form oluşturur. Genelde 

diyalog pencereleri oluşturmak için kullanılır. 

(v) FixedToolWindow: Normal forma göre başlığı daha 

küçük olan, kontrol menüsü olmayan ve boyutlandırmayan 

bir form oluşturur. Ekranı kapla ve simge durumuna küçült 

düğmeleri bulunmaz. 

(vi) SizableToolWindow: FixedToolWindow ile hemen 

hemen aynı olup tek farkı boyutlandırılabilir olmasıdır. 

(vii) None: Çerçevesi, başlığı, kontrol kutusu, ekranı kapla 

ve simge durumuna küçült düğmeleri olmayan bir form 

oluşturur. 

HeplButton Bu özelliği “True” yaparak formlarınıza düğmesini 

ekleyebilirsiniz. Formun üzerinde bu düğmenin 

bulunabilmesi için: 

(i) ControlBox özelliği True olmalıdır. 

(ii) FormBorderStyle özelliği, FixedSingle, Fixed3D, 

Sizable veya FixedDialog olmalıdır. 

(iii) MaximizeBox ve MinimizeBox özellikleri False olmalı. 

(iv) Formunuzun üstüne bir TextBox yerleştirin. 

(v) Textbox‟un HelpRequested olayına 

Help.ShowPopup(TextBox1, _ 

"Buraya ne görüntülenmesini istiyorsanız 

yazın...", _ 

hlpevent.MousePos) 

ifadesini yazın ve formunuzu çalıştırın. 

Icon Formunuzun ikonunu değiştirmek için gerekli olan bir 

özelliktir. İkon dosyalarının uzantısı *.ico olduğu için 

buradaki dosyanızın *.ico uzantılı olması gerekmektedir. 

ImeMode Nesneniz seçili olduğunda nesnenizin the Input Method 

58

59 


Editor (IME) durumunu verir. 

2009 2010 

IsMdiContainer Tek başına çalışan formlara SDI form denir. Normalde yeni 

bir projeye başlarken projede bulunan form ve daha sonra 

eklenen formlar SDI formlardır. Bir formun IsMdiContainer 

özelliğini true yaparsak o form MDI form haline 

dönüşecektir. MDI formlar içinde kendisine bağlı formlar 

bulundurur Bu formlar (Child form) MDI formuna bağlıdır. 

MDI forma bağlıdır. Formunuzu MDIChild yapma işlemini 

tasarım ile değil, kod ile yapabilirsiniz. 

KeyPreview Bu özelliği True yaparsanız herhangi bir tuşa basıldığında, o 

kontrolün Key olayları ile birlikte Formun da Key olayları 

meydana gelir. 

Örnek: F10‟ basıldığında programdan çıkmak istiyorsunuz. 

Bu durumda kodu hangi kontrolün Key olayına yazacaksınız? 

Programınızda bir sürü kontrol olabilir. Programınızdaki tüm 

kontrollerin KeyDown olayına F10 tuşunu algılayacak kodu 

yazmaktansa Formun KeyPreview özelliği True yapılır. Daha 

sonra formun kod kısmına 

Protected Overrides Sub OnKeyDown(ByVal e As 

System.Windows.Forms.KeyEventArgs) 

MyBase.OnKeyDown(e) 

If Keys.F10 Then end 

End Sub 

Language Dil özelliklerini belirler. 

Konutlarını yazıp programınızı çalıştırdıktan sonra F10 

tuşuna bastığında programınızın kısayol olarak sonlandığını 

göreceksiniz. 

Localizable Dil seçenlerinizin kullanılabilir olması için bu özelliğin True 

olması gerekmektedir. 

Location Kontrolünüzün x ve y koordinatlarını belirler. Fareyle de 

belirleyebileceğiniz gibi hassas ayarlar için elle giriş 

yapabilirsiniz. 

Locke True olduğunda kontrolün kilitlenmesini sağlar. 

MainMenuStript Formunuza yerleştirdiğiniz MenuStript özelliği için 

geçerlidir.


MaximizeBox True olduğunda ekranı kapla düğmesi kullanılabilirdir. 

MinimizeBox True olduğunda simge durumuna küçült düğmesi 

kullanılabilirdir. 

Opacity: Bu özelliğin değeri normalde 100% dır. Bu değeri azalttıkça 

formunuzun saydamlaşmasını ve alttaki belgeyi göstermesini 

sağlarsınız. 

Padding Kontrolün kenarlara olan uzaklığını verir. 

RightToLeft Kontrolün text yazısını sağdan sola doğru yazılması için Yes 

olarak seçilmelidir 

ShowIcon İkonun görünebilir olması için bu özelliğin True olması 

gerekir. 

Size Kontrolün boyutlarını belirlemek için kullanılır. Fare ile de 

belirleyebilirsiniz. 

SizeGripStyle 

Formunuzun sağ alt köşesinde sembolünü görmek 

istiyorsanız bu özelliği Show olarak ayarlayınız. 

StartPosition Form açılırken ekrandaki koordinatların belirlenmesi için 

kullanılan özellikleri: 

(i) CenterScreen: Form ekranın ortasında açılır. 

(ii) CenterParent: Form içinde bulunduğu formun 

ortasında açılır. (MDI Child formlar gibi) 

(iii) Manual: Form tasarlanırken bulunduğu koordinatlarda 

açılır. 

(iv) WindowsDefaultBounds: Formun koordinatları ve 

boyutları Windows tarafından belirlenir. 

(v) WindowsDefaultLocation: Formun koordinatları 

Windows tarafından belirlenir 

Tag Bu özelliğin Visual Basic için hiçbir anlamı yoktur. Kullanıcı 

bu özelliği bir değişken gibi kullanarak istediği bilgiyi 

saklayabilir. 

Text Kontrolün başlığıdır. 

TopMost Formun devamlı üstte durmasını istiyorsanız bu özelliğin 

True olması gerekir. Örneğin Word‟de kelime arama 

formunu düşünün. 

TransparencyKey Formunuzu görüntü olarak özelleştirmek istiyorsanız bu 

60

61 


özelliği kullanın. 

Örnek: 

2009 2010 

Şeklinde Paint de bir dosya oluşturun ve kaydedin. 

Formunuzun BackgroundImage‟ne bu resmi yerleştirin. 

TransparencyKey özelliğindeki arka plan rengini resminizin 

arka plan rengi olarak seçin. (Benim örneğimde mavi olacak) 

Formunuzu çalıştırdığınızda formunuzun saydam bir özellikte 

olduğunu göreceksiniz. 

UseWaitCursor Fare göstergesinin, formun üstüne geldiğinde program 

çalışıyormuş formatında görünmesini istiyorsanız bu özelliği 

True yapmalısınız. 

WindowsState Form açıldığında hangi formatta olduğunu buradan 

belirleyeceksiniz. 

Form Olayları 

Olay Açıklama 

(i) Normal: Normal olarak açılacaktır 

(ii) Minimized: Simge durumunda açılacaktır. 

(iii) Maximized: Tam ekran durumunda açılacaktır. 

Click Form üzerine tıklandığı zaman gerçekleşir 

Closing Form kapanmadan hemen önce gerçekleşir 

Closed Form kapandıktan sonra gerçekleşir 

Load Form yüklenirken gerçekleşir


KeyDown Form üzerindeyken bir tuşun basılması ile gerçekleşir 

KeyUp Basılan tuşun kaldırılması ile gerçekleşir 

Form Metotları 

Metot Açıklama 

Hide Visible özelliğini False yaparak formu gizler 

Close Formu kapatır. Eğer form başlangıç formuysa uygulama 

sonlanır 

Show Formu gösterir. Hide ile gizlenmişse, Visible özelliği True 

yapılır. 

ShowDialog Formu iletişim kutusu olarak gösterir. 

Button 

Bir Windows düğmesini temsil eder. Button kontrolü tıklandığında Click olayı tetiklenir. Bu 

olay gerçekleştiği zaman yapılacak işlemler, Button İsmi_Click yordamında yazılır. 

Private Sub btnRenkDegistir_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As 

System.EventArgs) Handles btnRenkDegistir.Click 

btnRenkDegistir.ForeColor = Color.Gray 

End Sub 

62

63 


Button Özellikleri 


2009 2010 

Anchor Anchor kelime anlamı olarak demir atmak demektir. Bu 

özellik ile formunuzun boyutları değişse de kontrolünüz 

belirlediğiniz konumda sabit kalacaktır. 

AutoEllipsis Bu özelliği True yaparak okunmayan yazıları ipucu gibi 

görüntüleyebilirsiniz. Bunun için AutoSize seçeneğinin 

False olması gerekmektedir. 

Dock Bu özellik ile herhangi bir kontrolün, formun belirlemiş 

olduğunuz bir kenarına alınmasını sağlarsınız. 

ImageList Butonun arka planında resmi kapsanmış bir şekilde değil de 

bir ikon gibi görünmesini istiyorsanız bu özelliği 

kullanacaksınız. 

Örnek: 

Toolbox penceresinde Components sekmesinden formunuza 

bir ImageList kontrolü yerleştirin. ImageList formda 

görünmeyen kontrollerdendir. 

ImageList‟in Properties penceresinde Images seçeneğinden 

resimler belirleyin. 

Seçmiş olduğunuz butonun ImageList özelliğinde formunuza 

koymuş olduğunuz ImageList‟inizi seçin. ImageIndex 

özelliğinden istediğiniz resmi seçip, ImageAlign özelliği ile 

resminizin butonun neresinde olmasını ayarlayın. 

TabIndex Klavyedeki Tab kontrolünü bu özellik ile belirleyebilirsiniz. 

Bu özellikte vermiş olduğunuz numaralandırma sizin tab 

kontrolünüzün sırasını belirler. 

TabStop True olduğunda nesneye Tab ile ulaşabilirsiniz. 

TextAlign Kontrolünüzün üstünde bulunan yazının hizalamasını 

buradan belirleyebilirsiniz. 

TextImageRelation Butonunuzda yazı ile birlikte şekilde varsa bunların 

ilişkisini bu özellik ile ayarlayabilirsiniz. 

UseCompatibleTextRendering Uyumlu olabilen yazıları bir araya toplar. 

UseMnemonic Bu özelliği True yaparak yazı da (kısayol tuşu olarak 

kullanılabilen) & sembolünü kullanmanızı sağlayabilirsiniz. 

Visible Kontrolünüzün görünmesini istiyorsanız True olarak seçin

TextBox 

TextBox Özellikleri 

Özellik Açıklama 


aksi durumda False olarak seçin. 

MultiLine Metin kutusuna birden fazla satırda değer girilebilmesini sağlar. 

False durumunda ise, metin kutusunun yüksekliği değiştirilemez 

ScrollBars Metin kutusunda kaydırma çubuklarının görünmesini kontrol 

eder. Varsayılan durumda kaydırma çubuğu görüntülenmez, 

ancak Horizontal, Vertical kaydırma çubukları ya da ikisi birden 

gösterilebilir. 

PasswordChar Metin kutusuna parola girilecekse, girilen karakterlerin hangi 

karakter olarak görüneceğini belirler. 

WordWrap Metin kutusuna girilen değerlerin, satır sonlandığında bir alt 

satıra geçmesini belirtir. Eğer MultiLine özelliği False ise, alt 

satırlar tanımlı olmayacağı için bu özelliğin bir etkisi görülmez. 

MaxLength Metin kutusunun alabileceği maksimum karakter sayısını 

belirtir. 

TextBox Olayları 

TextChanged Metin kutusundaki yazı değiştiği zaman gerçekleşir. 

64

65 


TextBox Metotları 


Cut Seçilen karakterleri siler, ancak hafızada tutar. 

Copy Seçilen karakterleri kopyalar. 

2009 2010 

Paste Hafızaya alınan karakterleri metin kutusuna yapıştırır. 

Clear Metin kutundaki yazıları temizler. 

SelectAll Metin kutusundaki tüm yazıyı seçer. 

SelectedText Seçilmiş kısmı silmek veya değiştirmke için kullanılır. 

Select Select(Baslangic,Uzunluk), Text kutusu içindeki bölgeyi 

seçmek için kullanılır. 

Undo Kullanıcı Ctrl+Z tuşlarına basarak en son yaptığı işlemi geri 

alabilir. 

CanUndo Bu özelliği kullanarak geri alınacak bir işlemin olup olmadığını 

anlayabilirsiniz. 

Label 

Label kontrolü form üzerinde kullanıcıya bilgi vermek amacıyla kullanılan etikettir. 

Label Özellikleri 


TextAlign Yazının etiket üzerindeki pozisyonu belirler. 

BorderStyle Kontrolün kenar stilidir.


FixedSingle değeri, kontrolün kenar çizgilerini gösterir. 

Fixed3Ddeğeri, kenarların üç boyutlu olmasını sağlar. 

ImageAlign Etiket üzerindeki resmin nerede duracağını belirler. 

RightToLeft Etiket üzerindeki yazının yönünü belirler. Eğer Yes değerini 

alırsa, yazılar sağdan sola gösterilir 

Label1.BorderStyle = BorderStyle.Fixed3D 

Visual Studio klasörü altındaki simgeler kullanılabilir 

Label1.Image = Image.FromFile("C:\Program Files\Microsoft Visual Studio .NET 

2003\Common7\Graphics\icons\Flags\FLGTURK.ICO") 

Label1.ImageAlign = ContentAlignment.MiddleRight Label1.RightToLeft = 

RightToLeft.Yes Label1.Text = "Türkçe" 

NOT Resmin bulunduğu yer kontrolün sağ tarafında bulunacak şekilde ayarlanmasına 

rağmen, sol tarafta gözükür. Bu durum, RightToLeft özelliğinin Yes olarak atanmasından 

kaynaklanır. 

CheckBox 

CheckBox Özellikleri 


Appearence Görüntüsünü bu özellik ile değiştirebilirsiniz. 

AutoCheck Normalde True değerindedir ve kullanıcı Check kutusunu 

tıklayarak işaretleyebilir. False yapılırsa bu özelliğini 

66

67 


2009 2010 

kaldırmış olursunuz ve sadece kod ile erişebilirsiniz. 

CheckAlign Check kutusunun hangi tarafta olduğunu belirlemeniz için 

bu özelliği kullanacaksınız. 

Checked Check kutusunun işaretli olmasını istiyorsanız True olarak 

belirlemelisiniz. Normalde False olarak atanır. 

CheckState Check kutusunun işraret durumunu belirler. Checke 

özelliğini True olarak belirlerseniz, CheckState özelliğiniz 

Checked olarak belirlenecektir. 

TextAlign Kontrolünüzün üstünde olan yazının hizalamasını bu özellik 

ile verebilirsiniz. 

RadioButton 

RadioButton kontrolleri, kullanıcıya sunulan seçeneklerden sadece bir tanesinin seçilmesine 

izin verir. Form üzerinde birden fazla RadioButton konulduğunda, bu kontrollerin sadece 

bir tanesi seçili olabilir. Fakat bazı durumlarda, farklı seçenek grupları kullanılarak 

kullanıcının birden fazla seçim yapması istenebilir. Bu durumda, bazı seçenekler GroupBox 

kontrolü ile gruplanmalıdır. 

Bu kontrolün özellikleri ve olayları CheckBox kontrolü ile aynıdır. Sadece bir seçenek 

işaretlenebildiği için, kontrollerin yapılması CheckBox kontrolüne göre daha kolaydır.

ListBox 


Kullanıcıya sunulan seçeneklerin bir liste halinde görünmesini sağlar. Liste kutusundan 

istenen sayıda öğe seçilebilir. 

ListBox Özellikleri 


Items Liste kutusuna eklenen öğelerin tutulduğu koleksiyon 

nesnesidir. 

SelectedItem Liste kutusundan seçilen öğeyi alır. 

SelectedItems Liste kutusundan seçilen öğeleri alır. Seçilen öğeler dinamik 

bir dizide tutulur. 

SelectedIndex Liste kutusundan seçilen öğenin indisini alır. 

SelectedIndices Liste kutusundan seçilen öğelerin indislerini bir koleksiyon 

nesnesinde tutar. 

DataSource Listenin öğelerinin tutulduğu veri kaynağıdır. Veri kaynağı 

boş geçilirse Itemskoleksiyonuna eklenen öğeler 

görüntülenir. 

DisplayMember Veri kaynağından gelen öğelerin, kullanıcıya gösterilecek 

özelliğidir. 

ValueMember Veri kaynağından gelen öğelerin, dönüş değerini belirleyen 


SelectedValue Seçilen öğenin, liste kutusunun ValueMember ile belirtilen 


68

69 


2009 2010 

SelectionMode Liste kutusundan kaç tane öğe seçilebileceğini belirtir. 

Nonedeğeri 0, 

Onedeğeri 1, 

MultiSimple ve MultiExtended değerleri birden fazla öğenin 

seçilebileceğini belirtir. 

MultiColumn Liste kutusundaki öğelerin biden fazla kolonda 

görüntülenmesini belirler. 

ListBox Olayları 


SelectedIndexChanged Liste kutusunda bir öğe seçildiği zaman gerçekleşir. 

ListBox Metotları 


Items.Add(ByVal Eleman As 

Object) 

Listeye eleman eklemek için bu metot kullanılır.Verilen 

elemanları listenin sonuna ekler. 

Items.AddRange Bir grup elemanı tek seferde listeye eklemek için bu metot 

kullanılır. 

Items.Insert(No,Eleman) Elemanı verilen yere eklemek için kullanılır. 

Items.RemoveAt(No) Numarası verilen elemanı listeden siler. 

Items.Remove(Eleman) Verilen elemanı listeden siler. 

Items.Clear Listedeki bütün elemanları siler. 

Items.Count Listedeki eleman sayısını verir. 

Items(No) Listede numarası verilen elemanın içeriğini öğrenmek veya 

değiştirmek için bu metot kullanılır. 

Items.IndexOf(Eleman) Listede bir elemanı aramak için bu metot kullanılır. 

Items.Contains(Eleman) Bir elemanın listede olup olmadığını incelemek için bu 

metot kullanılır. 

Items.CopyTo(Dizi,No) Listedeki elemanları bir diziye aktarmak için bu metot 

kullanılır. 

SelectedIndex Listedeki seçili elmanın sıra numarasını öğrenmek için bu


özellik kullanılır. 

ClearSelected Listedeki seçili elemanı kaldırmak için bu metot kullanılır. 

FindStringExact(aranan) Bu metot, verdiğiniz elemanı arar ve bulunduğu konumu 

verir. 

FindString Parametredeki String ifadesini liste kutusunda arayarak, 

bulduğu ilk öğenin indisini döndürür. FindStringExact‟tan 

farkı elemanın tümünde değil bir bölümünde arama yapar. 

Örneğin “Ali” kelimesini aramak istiyorsanız “Ali”, “Aliş”, 

“Alihan” gibi elemanları da bulur. 

GetItemText Parametre olarak verilen nesnenin liste kutusunda gösterilen 

yazısını döndürür. 

GetSelected Parametre olarak verilen indisteki öğenin seçili olup 

olmadığını döndürür. 

FindString Parametredeki String ifadesini liste kutusunda arayarak, 

bulduğu ilk öğenin indisini döndürür 

Çok Seçimli Listeler 

SelectedItems Seçili elemanların sayısı, içeriği vb. gibi bilgileri verir. 

SelectedItems.Count Seçili eleman sayısını verir. 

SelectedItems.Item(No) Seçili elemanın içeriğini verir. 

ComboBox 

Liste kutusu ile aynı özelliklere sahiptir, ancak listelenen öğeler açılan bir kutuda 

görüntülenir ve listeden en fazla bir tane öğe seçilebilir. Liste kutusuna göre bir başka 

70

71 


2009 2010 

farklılığı ise, isteğe bağlı olarak, kullanıcının açılan kutu üzerinde değer girebilmesidir. 

Dolayısıyla bir TextBox kontrolü gibi de davranabilir. 

ComboBox Özellikleri 


AutoCompleteCustomSource Otomatik tamamlama ilgili kaynak belirlemek istiyorsanız 

buradaki listeye elemanları giriniz. 

AutoCompleteMode Otomatik tamamlama şekillerini bu özellik ile 

belirleyebilirsiniz. 

AutoCompleteSource Otomatik tamamlama ilgili var olan kaynakları seçebilirsiniz. 

AutoCompleteCustomSource ile farkı: 

AutoCompleteCustomSource da kendi listenizi oluşturma 

ayrıcalığı mevcuttur. 

DropDownStyle ComboBox ın tipini belirler. 

i. DropDown: Aşağı doğru açılan v eiçeriği kullanıcı 

tarafından değiştirilebilen ComboBox dır. 

ii. DropDownList: Aşağı doğru açılabilen fakat 

kullanıcı tarafından değiştirilemeyen ComboBox 

lardır. 

iii. Simple: Aşağı doğru açılmayan fakat kullanıcı 

tarafından değiştirilebilen ComboBox dır. 

DropDownWith ComboBox ile açılan kısmın genişliğini ayarlayabilirsiniz. 

MaxDropDownItems Listenizin maksimum uzunluğunu belirler. 

SelectedIndex Listede seçili olan elemanların numarası bu özellik ile 

belirlenir. 

ComboBox Olayları 


SelectedIndexChanged Liste kutusunda bir öğe seçildiği zaman gerçekleşir. 

TextChanged DorpDownStyle özelliği DropDown olan listeler için kullanıcın 

listedeki yazıyı değiştirirken gerçekleşen bir olaydır.

MainMenu 


Type Here yazılan yere menu eklemek için kullanırız. Bunun yerine DropDownItems yerine 

menuleri ekleyebilirisiniz. 

MainMenu Özellikleri 


DropDownItems Menu eklenir 

ShortCut Kısayol eklemek için kullanılır. 

ShowShortCut ShortCut özelliğinin gösterilip gösterilemeyeceğini belirler. 

Checked True özelliği ile CheckBox özelliği kazanılır. 

OpenFileDialog 

OpenFileDialog Özellikleri 


FileName Kullanıcının seçtiği dosyanın adını bu özellikle 

öğrenebilirsiniz. 

Filter Dosya türünü belirlemek için kullanılır. “Resimler|*.gif” 

MultiSelect Birden fazla dosyayı seçmek için kullanılır. 

72

73 


2009 2010 

ReadOnlyCheck “Salt okunur aç” seçeneğinin işaretli olup olmadığını 

öğrenebilirsiniz. 

Title Diyalog penceresi açılırken 

InitialDirectory Diyalog penceresi açıldığında hangi klasörü göstereceğini 

belirler. 

DefaultExt Kullanıcı dosya isminde dosya uzantısını yazmaz ise bu 

özellik ile belirtilen dosya uzantısı dosya adına eklenir. 

CehckFileExists True değeri atanırsa, dosya aç penceresinde yazılan 

dosyanın kayıtlı olup olmadığını kontrol eder. 

CheckPathExists True değeri ile, kullanıcının yazdığı dosya yolunun 

doğruluğunu kontrol edersiniz. 

OpenFileDialog Metotları 


ShowDialog Dialog penceresini açmak için kullanılır. 

SaceFileDialog 

OpenFileDialog ile aynı özelliklere sahip olup, dosyaları kaydetmek için kullanılır. 

RichTextBox 

Standart TextBox kutusunda formatlı bir giriş için uygun olmadığından bu nesne kullanılır. 

RichTextBox Metotları 


SelectionFont Seçili bölgenin fontunu ayarlamak için kullanılır. 

SelectionColor Seçili bölgenin yazı rengini ayarlamak için kullanılır. 

SelectionAlignment Seçili paragrafın hizalamak için kullanılır. 

Cut, Copy, Paste Kesme, kopyalama ve yapıştırma işlemleri için kullanılır. 

CanPaste Pano içine yapıştırılabilir bir bilgi olup olmadığını öğrenmek 

için kullanılır. 

Undo Son yapılan işlemi geri almak için kullanılır. 

Redo Son geri alınan işlemi tekrar yapmak için kullanılır.


CanUndo, CanRedo Geri alınacak veya yinelecek bir işlem olup olmadığını 

öğrenmek için kullanılır. 

SaveFile(Dosya_Adı) Dosya adı verilerek RTF formatında kayıt yapar. 

LoadFile(Dosya_Adı) RTF formatında dosyayı açmak için kullanılır. 

NumericUpDown 

NumericUpDown Özellikleri 


DecimalPlaces Sayının ondalık kısmını belirlemek istediğimizde bu özelliği 

kullanacaksınız. 

Hexadecimal Bu özelliğin True olması durumunda sayı Hexadecimal (16 

tabanında) gösterilir. 

Increment Sayıların artış miktarı için kullanılacak olan bir özelliktir. 

InterceptArrowKeys Klavyedeki üst ve alt tuşların kullanılabilir olması için bu 

özelliği True olarak belirlemelisiniz. 

Maximum: Sayıların üst sınırıdır. 

Minimum Sayının alabileceği en küçük değerdir. 

ReadOnly Kontrolün içine sayı girişi yapılmamasını istiyorsanız bu 

özelliği True olarak değiştirmelisiniz. 

ThousandsSeparator Binlik hanelerde “.” Ayıracını koymak istiyorsanız bu özelliği 

True olarak belirlemelisiniz. 

74

75 


2009 2010 

UpDownAlign Yukarı ve aşağı azaltma düğmelerini bu özelliği kullanarak 

sağda veya solda görünmesini sağlayabilirsiniz. 

Value NumericUpDown kontrolünün içindeki değerini bu özellik ile 

öğrenebiliriz. 

NumericUpDown Olayları 


ValueChanged NumericUpDown kontrolünün içinde değer yukarı aşağı 

seçildiğinde bu olay gerçekleşir. 

NumericUpDown Metodları 


UpButton(),DownButton() Kontrolün içindeki sayıyı kontrol ile azaltmak isterseniz bu 

metodu kullanabilirsiniz. 

ProgressBar 

ProgressBar Özellikleri 


Mininmum ProgressBarın alacağı minimum değerdir. 

Maximum ProgressBar ın alacağı maksimum değerdir. 

Value ProgressBar ın alacağı değerdir. 

Step Değerin hangi adımlarla artacağını belirler.

NumericUpDown Metotları 



PerformStep Step belirttikten sonra bu metot ile değeri belirtilen aralık 

kadar değiştirebilirsinz. 

TabControl 

TabControl Özellikleri 


HotTrack Boolean Fare ile sekme sayfalarının üzerine gelindiğinde, 

isimlerinin görsel olarak değişmesini belirler. 

ItemSize Size Sekme sayfalarının büyüklüğünü belirler. 

Multiline True Eklenen sekmelerin birden fazla satırda üst üste 

gözükmesini belirler. 

ShowToolTips Boolean Fare sekme sayfalarının üzerindeyken bilgi mesajının 

gösterilmesini belirler. 

SelectedTab TabPage Seçilen sekme sayfasını belirler. 

SelectedIndex Integer Seçilen sekme sayfasının indisini belirler. 

TabCount Integer Sekme sayısını belirler. 

TabPages TabPageCollection Kontrolün içinde bulunduğu sekme sayfalarının 

koleksiyonudur. 

76

77 


Timer 

Timer Özellikleri 


Interval Bu nesnenin çalışacağı zaman periyodudur. 

2009 2010 

Enabled Normalde program çalıştığında False değerindedir. Timer ın 

çalışması için True yapılmalıdır. 

Timer Olayları 


Tick Timer kontrolünün Interval özelliği ile belirtilen süre 

içerisinde periyodik olarak bu olay meydana gelir. Interval

ErrorProvider 

ErrorProvider Özellikleri 



özelliği düşük olan Timer lar için bu olay içerisinde yazılacak 

kodun hızlı olması gerekir. 

BlinkRate Integer Hata simgesinin kaç milisaniyede bir yanıp söneceğini belirler. 

BlinkStyle ErrorBlinkSytle Hata simgesinin yanıp sönme stilini belirler. 

i. AlwaysBlink, her zaman, 

ii. BlinkIfDifferentError farklı bir hata meydana 

geldiğinde yanıp söneceğini belirler. 

iii. NeverBlinkise simgenin yanıp sönmeden 

görüntüleneceğini belirler. 

Icon Icon Hata mesajlarının gösterilmesi sırasında çıkan simgeyi belirler. 

ErrorProvider Metotları 

SetError Kontrollerin hata mesajlarının belirlenmesi için kullanılır. 

ErrorProvider kontrolü forma eklendiği zaman, Properties panelinde, kontrollerin ekstra 

özellikleri görünür. Bu özellikler, forma eklenen her ErrorProvider için oluşturulur. 

78

79 



2009 2010 

IconAlignment On Hata simgesinin, kontrolün üzerinde nerde bu lunacağını 

belirler. 

IconPadding On Hata simgesinin, kontrolden kaç piksel uzakta duracağını 

belirler. 

Error On Varsayılan hata mesajını belirler 

ImageList 

Birden fazla resmi bir arada tutmak için kullanılır. 

ImageList Özellikleri 


ImageSize Resmin boyutunu ayarlarsınız. 

Images(No) Listenin içindeki resmileri almak için kullanılır. 

PictureBox 

Form üzerinde bir resim görüntülemek için kullanılır. 

PictureBox Özellikleri 


Image Image Kontrolün resim kaynağını belirler.


SizeMode PictureBoxSizeMode Kontrolün, resmi nasıl görüntüleyeceğini belirler. 

DateTimePicker 

i. AutoSizedeğeri, kontrolün büyüklüğünü resmin 

büyüklüğüne göre ayarlar. 

ii. CenterImagedeğeri, resmi kontrolün ortasına 

gelecek şekilde ayarlar. 

iii. Normaldeğeri, kontrolün sol üst köşesine göre 

konumlandırır. 

iv. StretchImagedeğeri, resmi kontrolün 

büyüklüğüne göre boyutlandırır ve resmin tam 

görünmesini sağlar. 

Bir açılan kutudan zaman değeri seçmeyi sağlar. Seçilen değer Date tipinde olur. 

DateTimePicker Özellikleri 


CalendarTrailing 

ForeColor 

CalendarTitle 

ForeColor 

CalendarTitle 

BackColor 

CalendarMonth 

Background 

Color Bir önceki ve bir sonraki ayın günlerinin görüntülenme 

rengidir. 

Color Takvim başlığının ön plan rengidir. 

Color Takvim başlığının arka plan rengidir. 

Color Takvim arka plan rengidir. 

80

81 


CalendarForeColor Color Takvimdeki yazıların ön plan rengidir. 

CalendarFont Font Takvimin gösterileceği yazı tipi ayarlarıdır. 

2009 2010 

ShowCheckBox Boolean Tarih değerinin yanında seçme kutusunun gösterilmesi. 

Checked Boolean Seçme kutusu görüntülendiği zaman, tarihin seçili olup 

olmadığını gösterir 

Format 

DateTime 

PickerFormat 

Kontrolün görüntüleneceği formatı belirler. Long, 

Shortdeğerleri uzun ve kısa tarih formatını, Time sadece 

zamanı gösterir. Custom değeri, CustomFormat 

özelliğine girilen formatta gösterileceğini belirler. 

CustomFormat String Tarihin hangi formatta gösterileceğini belirler. 

Value Date Seçilen tarih değerini belirler. 

MaxDate Date Kontrolün alabileceği maksimum tarih değeridir. 

MinDate Date Kontrolün alabileceği minimum tarih değeridir. 

ShowUpDown Boolean 

DateTimePicker Metotları 

ToOADate:Tarih bilgisini Double türünden bir sayıya çevirir. 

ToShortDateString: Tarihi kısa formatta stringe dönüştürür. 

ToLongTimeString: Zamanı uzun formda stringe dönüştürür. 

Kontrolün formunu açılan kutu ya da yukarı aşağı okları 

formatında gösterir. Bu özellik True olduğunda, 

kontrolün formatı, NumericUpDown kontrolünün 

formatında olur.

Konu 4. Hazır Fonksiyonlar 

I. Yazı işlemleri 

Trim 

Yazının başındaki ve sonundaki boşlukları atmak: 

Label1.Text = Trim(" BilgeAdam ") ' Sonuç: BilgeAdam 

LCase 

Tüm yazıyı küçük harfe çevirmek: 

Label1.Text = LCase("BILGEAdam") ' Sonuç: bilgeadam 

UCase 

Tüm yazıyı büyük harfe çevirmek: 

Label1.Text = UCase("bilgeADAM") ' Sonuç: BİLGEADAM 


Mid 

Yazının belirli bir bölümünü almak. İkinci parametrede verilen pozisyondan başlayarak, 

üçüncü parametredeki değer kadar karakter alınır: 

Label1.Text = Mid("BilgeAdam", 6, 4) ' Sonuç: Adam 

Replace “Replace(Neyin_İçinde,Neyi,Ne_İle, 

[Kaçıncı_Harften],[Kaç_Tane],[Nasıl])” 

Stringin içindeki bir ifadeyi değiştirmek istediğimizde kullanırız. 

Replace(“Arzu Erdem”,”Arzu”,”Melike”) „ Sonuç: Melike Erdem 

Space “Space(Sayı)” 

Verilen sayıda boşluk oluşturur. 

Msgbox(“Hoşçakal” & Space(25) & & “Bye” & Space(25) & “Tschüs”) 

82

83 


II. Karakter işlemleri 

Char.IsLetter 

Karakterin alfabetik olup olmadığını öğrenmek için kullanılır. 

CharIsDigit 

Karakterin 09 arasında bir rakam olup olmadığını öğrenmek için kullanılır. 

2009 2010 

CharIsNumber 

Karakterin sadece bir rakam değil ½, 1/5 gibi bir sayı olup olmadığını öğrenmek için 

kullanılır. 

CharIsLower 

Karakterin küçük harf olup olmadığını kontrol eder. 

CharIsUpper 

Karakterin büyük harf olup olmadığını kontrol eder. 

CharIsSymbol 

Karakterin bir sembol olup olmadığını kontrol eder. 

Aşağıdaki program ad girişinde harf kontrolü yapmaktadır. Eğer harf girişi yok ise 

program uyarı vericek 

Dim adim As String, i As Byte, c As Char 

adim = InputBox("Adınızı giriniz", "Ad girişi") 

For i = 0 To adim.Length 1 

c = adim.Chars(i) 

If Not Char.IsLetter(c) Then 

Else 

Next 

MsgBox("Lütfen harf giriniz", MsgBoxStyle.Critical) 

Exit For 

If i = adim.Length 1 Then 

MsgBox("Adınız..." & adim) 

End If 

End If 

GetChar 

Yazının parametrede belirtilen sıradaki karakteri almak:

Label1.Text = GetChar("BilgeAdam",9) ' Sonuç: m 

III. Sayı işlemleri 

Rnd 

Rasgele sayı üretmek 

' Maximimum 400 değerini alan bir sayı üretir 

Rnd() * 400 


değer üretmek için, Rnd fonksiyonundan önce Randomize fonksiyonunun çağırılması 

gerekir: 

Randomize() Rnd() * 400 

0 ile 1 arasında rasgele sayı üretir. 

Rnd 

20 ile 50 arasında sayı üretir. 

Rnd*30+20 

IsNumeric 

Parametrede verilen bir değerin sayı olup olmadığını kontrol etmek. Geriye dönen değer 

True ya da False mantıksal değeridir: 

IsNumeric(TextBox1.Text) 

IV. Sayı işlemleri 

Rnd 

Rasgele sayı üretmek 

' Maximimum 400 değerini alan bir sayı üretir 

Rnd() * 400 

değer üretmek için, Rnd fonksiyonundan önce Randomize fonksiyonunun çağırılması 

gerekir: 

Randomize() Rnd() * 400 

0 ile 1 arasında rasgele sayı üretir. 

Rnd 

84

85 


20 ile 50 arasında sayı üretir. 

Rnd*30+20 

2009 2010 

IsNumeric 

Parametrede verilen bir değerin sayı olup olmadığını kontrol etmek. Geriye dönen değer 

True ya da False mantıksal değeridir: 

IsNumeric(TextBox1.Text) 

Konu 5. InputBox 

InputBox, kullanıcının veri girmesi için açılan bir mesaj kutusudur. Formlarda TextBox 

kontrolüne ihtiyaç duymadan veri almayı sağlar (Resim 4.15). 

InputBox("Bir sayı giriniz: ", "Sayı Girişi", 1, 350, 350) 

Prompt InputBox metodunun ilk parametresi, mesaj kutusunun gövdesinde gözükecek 

yazıdır . 

Diğer tüm parametreler isteğe bağlıdır. 

Title(Başlık). Mesaj kutusunun başlığıdır 

DefaultResponse (Varsayılan cevap). Kullanıcı veri girmediğinde varsayılan değerdir. 

XPos(X pozisyonu). Mesaj kutusunun sol kenarının, ekranın sol kenarına olan uzaklığıdır. 

YPos(Y pozisyonu). Mesaj kutusunun üst kenarının, ekranın üst kenarına olan uzaklığıdır. 

Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As 

System.EventArgs) Handles Button1.Click 

ListBox1.Items.Add(InputBox("İsim soyad giriniz:", "Bilgi Girişi", "Bilinmiyor")) 

End Sub

Konu 6. MessageBox 


MessageBox, kullanıcıya bilgi göstermek için açılan mesaj kutusudur. Bu mesaj kutusu dört 

öğeden oluşur (Resim 4.16). 

Text(Yazı). Mesaj kutusunda verilmek istenen bilgiyi tutan yazıdır. 

Caption(Başlık). Mesaj kutusunun başlığıdır. 

Buttons (Düğmeler). Mesaj kutusunda hangi düğmelerin gösterileceğini belirler. 

Icon (Simge). Mesaj kutusunda gösterilecek olan simgeyi ve açıldığı zaman çıkartılacak 

sesi belirler. 

MessageBox.Show("Devam etmek istiyor musunuz?", "Uyarı", 

MessageBoxButtons.YesNo, MessageBoxIcon.Warning) 

Mesaj kutusu, kapanırken hangi düğmenin tıklandığını DialogResult nesnesi ile programcıya 

bildirir. 

NOT MsgBoxhazır fonksiyonu MessageBox.Show metodu ile aynı işleve sahiptir. 

86

87 


2009 2010 

Konu 7. Değişken – Sabit Nedir? Değişkenlerin ve 

Sabitlerin Tanımlanması 

I. Değişken Nedir, Nasıl Tanımlanır? 

Program yazarken, bazı verilerin daha sonra kullanılmak üzere bir yerde tutulması 

gerekebilir. Örneğin, bir hesaplama yapılırken, önceden hesaplanmış verilerin kullanılması 

istenirse, bu verileri tekrar hesaplamak yerine hafızada tutmak performansı artırır. Veya 

veritabanından alınan bir kullanıcı isminin hafızada tutulması, bu değer her istendiğinde 

veritabanına bağlanıp alınmasına tercih edilmelidir. Verilerin bu şekilde hafızada tutulması 

değişkenlerle sağlanır. 

Değişkenler farklı türlerde verileri tuttukları için, farklı tiplere sahip olabilir. Bir negatif 

veya pozitif sayıyı tutan değişken ile yazı tutan bir değişken farklı tiplere sahiptir. 

Değişkenler Dim anahtar kelimesi ile tanımlanır. 

Dim sayi 

NOT Dim sözcüğü, “boyut” anlamına gelen Dimension kelimesinin kısaltmasıdır. 

Bu şekilde tanımlanan değişkenler Object (nesne) tipindedir, yani her türden veriyi 

tutabilirler. Nesne tipindeki değişkenler, tanımlanmalarının kolay olması ve istenen tipte 

değer tutabilmeleri açısından avantajlı olsa da, performansı önemli ölçüde düşürürler. 

Tuttukları değerlerin tipleri biliniyorsa, değişkenleri tanımlarken tiplerini belirlemek 

gerekir.


Sayısal Tipler: Byte, Short, Integer, Long, Single, Double, Decimal 

String Tipler: String, Char 

Mantısal Tipler: Boolen 

Tarih Tipi: Date 

Tanımlama Kuralları 

Boşluk, nokta, soru işareti, noktalı virgül, çift tırnak, tek tırnak, aritmetik operatörler, 

karşılaştırma operatörleri ve atama operatörleri ile parantezler kullanılamaz. 

Dim Ad1 Doğru 

Dim 1Ad Yanlış 

Dim Ad_Soyad Doğru 

Dim Ad ve Soyad Yanlış 

Dim AdSoyad Yanlış 

Dim Ad_Soyad Doğru 

Değişken ismi 255 karakterden fazla olmamalıdır. 

Dim x,y,z as Integer, t,k as String 

Değişkenlerin tanımlanmadan kullanılması için Option Explicit seçeneğinin kapalı olması 

gerekir. Option Explicit seçeneğini projenin özelliklerindeki Build sekmesinden 

değiştirilebileceği gibi, kod sayfalarının en üstünde de değiştirilebilir. 

88

89 


2009 2010 

Option Explicit seçeneğinin On olması, tanımlanmamış değişkenlerin kullanılmasına izin 

vermez, tasarım anında hata üreterek programcıya bildirir. Varsayılan durumda Ondeğeri 

seçilidir. 

II. Sayısal Tipler 

Byte: 1 Baytlık 0 ile 255 arasında değer alır. 

Short: 2 Baytlık 32.768 ile 32.767 arasında değer alır. 

Integer: 4 Baytlık 2.147.483.648 ile 2.147.483.647 arasında değer alır. 

Long: 4 Baytlık 9.223.372.036.854.775.808 ile 9.223.372.036.854.775.807 arasında değer 

alır. 

38 

45 

Single: 4 Baytlık 3.402823 10 ile 1.401298 10 

arasında değer alır. 

308 

324 

Double: 8 Baytlık 1.79769313486232 10 ile 4.94065645841247 10 

arasında 

değer alır. 

Decimal: 14 Baytlıktır ve 29 basamağı tüm dijitleri koruyarak tutabilir. 

Sayısal hesaplamalarda hassasiyet için Decimal kullanmanızı öneririz. 

Sınır aşımlarına dikkat 

Val(String): Text kutularında sayı olup olmadığını anlamak için IsNumeric komutunu 

kullanmak kodunuzu uzatabilir. Böyle bir durumda hatalı veri girişini engellemek için bu 

komutu kullanırız. 

Val fonksiyonu ondalık ayıracı olarak nokta işaretini kabul eder. Eğer ondalık ayıracı 

kullanmak istiyorsanız Val yerine Cdec fonksiyonunu tercih etmelisiniz. 

Sayıların Yuvarlanması 

\ Operatörü Sonucu tamsayı gösterir. Virgülden sonrasını yuvarlama yapmaksızın atar. 

Int(sayı) Kendinden düşük olan sayıya tam sayı olarak yuvarlar. Tam değer gibi 

düşünebilirsiniz.

Fix(sayı) Int(sayı) dan farkı sadece virgülü atar. 


Math.Round Diğerlerinden farkı istediğiniz ondalığa kadar gösterme ve yuvarlama 

işlemini yapar. 

Sayıları Biçimlendirme 

Format: Format(sayı,”##,## TL”) 

III. Char ve String Tipi 

Char: Sadece 1 karakter barındırır. 

String: Karakter sınırı verilmezse 2 milyar karaktere kadar atama yapılabilir. 

Length: String‟in uzunluğunu verir. 

Dim str As String = "Ali Gel" 

MsgBox(str.Length) 

Chars: Chars(k) Stringin k. Harfini verir. 

BüyükKüçük Harfe Çevirme 

ToLower: Küçük harfe çevirir. 

Label1.Text.ToLower 

ToUpper: Büyük harfe çeirir. 

Label1.Text.ToUpper 

String Karşılaştırma 

String.Compare(String1,String2) karşılaştırma harfin öncelik sırasına göre yapılır. Eşitse 

0 değerini alır, string in baş harfi diğerinden önce geliyorsa büyüktür ve pozitif bir sayı alır 

aksi durumda negatif değer alır. 

String.Compare(TextBox1.Text, TextBox2.Text) 

String.Compare(String1,String2,Ayırım yapılmasın mı?) İki String arasında karşılaştırma 

yaparken harfin büyük ve küçük ayrımı yapılmasını istemiyorsanız Ayırım yapılmasın 

mı?yerine True yazınız… 

String.Compare(TextBox1.Text, TextBox2.Text, True) 

BoşlukKarakter Atma 

TrimStart: Stringin başındaki boşlukları atar. 

TextBox2.Text = TextBox1.Text.TrimStart 

90

91 


TrimEnd: Stringin sonundan boşlukları atar. 

TextBox2.Text = TextBox1.Text. TrimEnd 

Trim: Stringin her iki tarafından boşlukları atar. 

TextBox2.Text = TextBox1.Text.Trim 

String Parçalama 

SubString(Başlangıç, Uzunluk) MsgBox(“Erzurum”.SubString(2,4))zuru 

Split 

Dim S() As String 

S=”Arzu Erdem”.Split(“”) S(0)=Arzu, S(1)=Erdem 

UBound Stringin kaç parçaya ayrıldığını öğrenebilirsiniz. 

UBound(S) 1 (Yukarıdaki örnek için) 

String Arama 

IndexOf, LastIndexOf 

IndexOf(Aranan_String, Kaçıncı_Harften(, Kaç_Harf)) Aramayı baştan yapar 

Dim str As String 

str = "Arzu Erdem" 

MsgBox(str.IndexOf("r", 2)) 

MsgBox(str.IndexOf("r", 0)) 

MsgBox(str.IndexOf("r", 2, 4)) . 

2009 2010 

LastIndexOf(Aranan_String, Kaçıncı_Harften, Kaç_Harf) Aramayı sondan yapar 

String Birleştirme 

Concat “Concat(String1, String2, …, StringN)” 

Concat(String1, String2, …, StringN) = String1 & String2 & … & StringN = String1 + String2 + 

… + StringN 

String.Concat(TextBox1.Text, TextBox2.Text) 

TextBox1.Text&TextBox2.Text 

TextBox1.Text+TextBox2.Text

Join “Join(Birleştirici_String,String Dizisi)” 


Bir grub stringin arasına bir karakter koyarak birleştirmek için kullanılır. 

Dim str() As String = {"A", "B", "C", "D", "E", "F", "G", "H", "I"} 

MsgBox(String.Join(", ", str)) 

Insert “Insert (Kacinci_Harften, String)” 

Bir stringin içine başka bir stringi eklemek için kullanılır. 


MsgBox(str.Insert(4, "Okula ")) 

String Değitirme ve Silme 

Replace “Replace(Aranan_Metin, Yerine_Yazilacak_Metin)” 

Bir stringin içinde geçen metni başka bir metin ile değiştirmek için bu metod kullanılır. 


MsgBox(str.Replace("Gel", "Gelme")) 

Remove “Remove(Kacinic_Harften, Kac_tane)” 

Bir stringin içinde geçen metni silmek için bu metod kullanılır. 

Dim str As String = "Ali Okula Gel" 

MsgBox(str.Remove(4, 6)) 

String Formatlama 

PadLeft, PadRight 

PadRight(adet,karakter) Sağa karakter ekleme, 

PadLeft(adet,karakter) Sola karakter ekleme 


MsgBox(str.PadRight(20, ".")) 

Format 

String.Format(“Formatlanicak_bicim”) 

Dim ad, yer As String, tarih As Date 

ad = "Arzu" 

yer = "İzmit" 

92

93 


tarih = Today 

2009 2010 

MsgBox(String.Format("{0}, {1} tarihinde, {2}'te Vbasic dersi veriyor... ", ad, tarih, 

yer)) 

RSet, LSet 

RSet(String, Uzunluk) Sağa hizalama, 

LSet(String, Uzunluk) Sola hizalama 


TextBox1.Text = LSet(str, 20) 

IV. Global ve Local Değişkenler 

Dim ile tanımlanan değişken bir prosedür veya bir fonksiyonun içinde tanımlanmış ise 

Local, dışında tanımlanmış ise Global olarak adlandırılır. 

Bir değişken Public Shared ile tanımlanıyorsa tüm formlarda ve tüm modüllerde 

kullanılabilir. 

Bir değişkeni programın her tarafında kullanacak şekilde tanımlamak için bir Modülün 

içinde Public deyimi ile kullanmak gerekir. 

Değişkenlere değer atamayı aşağıdaki şekillerde yapabilirsiniz: 

Dim a=1, b=2 

Dim a,b 

a=1 

b=2 

Dim a as integer=1, b as integer=2 

V. Static Değişken Tanımı 

Local olarak tanımlanan bir değişkenin , tanımladığı altprogram veya fonksiyonun çalışması 

bittikten sonra değerinin korunması isteniyorsa Dim yerine Static deyimi kullanılır. Static 

değişkenlere değer atama aşağıdaki şekilde yapılır. 

Static a=1 

Static a „ Yanlis kullanim…

a=1 

VI. Sabit Tanımlama 

Const Sabit_Ismi=Degeri (Const pi=3.1415) 

Konu 8. Operatörler 


I. Aritmetiksel Mantıksal Operatörler 

Bu operatörler aritmetik işlemlerinde, sayılarla veya sayı tutan ifadelerle kullanılır. 


= Eşittir 

* Çarpma 

/ Bölme 

\ Tam Bölme 

+ Toplama 

Çıkarma 

^ Üs Alma 

Mod Bölmede kalan 

Not Değil 

And Ve 

Or Veya 

XOr Verilen koşulların farklarını kıyaslar 

94

95 


TABLO: And Operatörü 

Koşul 1 Koşul 2 Koşul 1 AndKoşul 2 

True True True 

True False False 

False True False 

False False False 

TABLO : Or Operatörü 

Koşul 1 Koşul 2 Koşul 1 Or Koşul 2 

True True True 

True False True 

False True True 


TABLO: XOr Operatörü 

Koşul 

1 

Koşul 2 Koşul 1 XOrKoşul 2 

True True False 

True False True 

False True True 


2009 2010 

II. Karşılaştırma Operatörleri 

Bu operatörler veri tiplerini birbirleriyle karşılaştırmak için kullanılır. Bu operatörler ile 

yapılan işlemlerin sonucunda True ya da False değeri döner. Karşılaştırma operatörleri 

yalnızca sayı tipleri üzerinde yapılmaz. String tipleri birbirleriyle alfabetik sıraya göre 

karşılaştırılabilir. 


Eşit Değil

Büyük 

< Küçük 

>= Büyük eşit 

97 


x=x+y 

IV. Kısaltılmış Atama Operatörleri 

ifadesi yerine 

x+=y 

kullanabiliriz. Buna göre kısaltabileceğimiz diğer operatörler şöyledir: 

^= *= \= += = &= 

Konu 9. Dizilerle Çalışmak 

I. Dizi Tanımlama 

Dim isimler(3) As String 

2009 2010 

Diziler tanımlanırken, ismi verildikten sonra parantez içinde kaç eleman içereceğini 

belirtmek gerekir. Dizilerin indisleri sıfırdan başlar. Örnekteki isimler dizisinin String 

tipinde 4 tane elemanı vardır. 

Dizilerin elemanlarına ulaşmak için, istenen elemanın indisinin verilmesi gerekir. 

isimler(0) = "Ali" isimler(1) = "Ahmet" isimler(2) = "Mehmet" isimler(3) = "Ayşe" 

MsgBox(isimler(3)) 

Dizilere tek tek değer atanabildiği gibi, tanımlarken de başlangıç değerleri atanabilir.

Dim isimler() As String = {"Ali","Ahmet","Mehmet","Ayşe"} 


Diziler tek boyutlu olduğu gibi, birkaç boyutlu diziler de tanımlanabilir. 

Dim x(10,25) 

II. Dinamik Dizi Tanımlama 

Programda tanımlanacak dizinin boyutu her zaman belli olmayabilir. Örneğin bir üye takip 

programı yapacaksınız. Üyeler ile ilgili bilgilerin hafızada tutulması gerekebilir. Bu program 

örneğin Türkiye genelinde kullanılacaksa yüz binlerle ifade edilir ama küçük bir sitede 

uygulayacaksanız yüzlerle ifade edebilirsiniz. Boyutu 500 gibi bir değerde tutarsak, 

program 500 den fazla üyenin bulunduğu bir sitede çalışmayacaktır. 500000 gibi bir rakam 

yazarsak sorun çözülecektir. Ancak bu kadar boyut ayırdığımızda bu kadar boyutun 

tamamını kullanamayabiliriz. Bu durumda hem programa yer kaplatmış oluruz hem de 

programı yavaşlatmış oluruz. İşte böyle durumlarda diziyi static deyimi yerine ReDim 

deyimi ile tanımlayabiliriz. 

ReDim [Preserve] degisken_ismi (dizi_boyutu) 

Burada Preserve kullanılmazsa dizi içindeki elemanlar kaybolur. 

Dim degisken_ismi () As tipi 

Parantez içerisinde dizi boyutları verilmemiştir. Daha sonra dizinin boyutu ReDim ile 

yeniden tanımlanır. 

(3,0) boyutlu olan bir dizi, ' değerlerini koruyarak (3,1) boyutlu yapılır 

Dim dizi(,) As Double = {{1.0},{2.0},{3.0},{4.0}} 

ReDim Preserve dizi(3, 1) 

III. Diziler Üzerinde Yapılan İşlemler 

Array.Sort(Dizi) Diziyi sıralar 

Array.BinarySearch (Dizi, Aranan) Sıralı dizide arama yapar 

Array.IndexOf (Dizi, Aranan) Sıralı olmayan dizide de arama yapar 

Array.Reverse(Dizi) Diziyi ters çevirir… 

98

99 

Karar Yapıları ve Döngüler 

2009 2010 

Bölüm 7. Karar Yapıları ve Döngüler 

Karar yapıları ve döngüler, algoritmaların akışını yönlendirir. If ve Select Case karar 

yapıları ile gerekli kontroller yapılarak, uygulama istenen şekilde yönlendirilir. Döngüler 

ile, belli bir yol izelenerek birçok kez tekrarlanacak işlemler bir defa yazılır. Bu işlem, 

döngü sonlanana kadar gerçekleştirilir. 

Bu modül tamamlandıktan sonra: 

yapısının ve döngünün nerede kullanılacağını öğreneceksiniz. 

Konu 1. Karar Yapıları

I. If 

Karar Yapıları ve Döngüler 2009 2010 

If karar yapısı, bir koşul sağlandığı zaman yapılacak işlemleri kapsar. Kontrol edilecek koşul 

ifadesinin sonucu True değerini alırsa, If EndIf bloğu arasındaki kodlar çalıştırılır. 

If Şart Then 

ElseIf Şart 

ElseIf Şart 

… 

Else 

End If 

If Şart then 

End If 

Komutlar 

Komutlar 

Komutlar 

Komutlar 

Komutlar 

Tek şartımız varsa End If kullanmayabiliriz 

If Şart Then Komutlar Else Komutlar 

100

101 


If Şart Then Komutlar 

2009 2010 

II. Select Case 

Bir değişkenin aldığı bir çok değere göre farklı komutların çalıştırılması gereken durumlar 

için If yapısını kullanmak yerine Select Case yapısını kullanmak daha avantajlıdır. 

Select Case Değişken 

Case Durum 1: Komutlar 

Case Durum2, Durum3: Komutlar 

Case Durum4 to Durum7: Komutlar 

Case is Durum9: Komutlar 

… 

End Select 

Case DurumN: Komutlar 

Case Else Komutlar 

Konu 2. Döngüler

I. For Next 

For Sayac=Baslangic_Degeri To Bitis_Degeri Step Artim 

Next 

Komutlar 


DİKKAT Döngüler içinde dizi kullanılırken, sayaç sıfırdan başlamışsa döngünün biteceği 

nokta “dizi uzunluğu 1” olmalıdır. 

DİKKAT Değişken tanımlamaları For döngüsünün içinde de yapılabilir. Bu durumda, 

değişkenin kapsam alanı bu döngüyle sınırlı kalır. 

For Döngülerinin İç İçe Kullanımı: 

For …. 

Next 

…. 

For 

Next 

… 

102

103 


II. While End While ve Do whileLoop 

2009 2010 

Bir döngünün kaç defa çalışacağı biliniyorsa ForNext döngüsü tercih edilir ancak 

bilinmiyorsa While döngüleri kullanılır. Bu iki döngünün de çalışma mantığı aynıdır. 

While Şart 

End While 

Komutlar 

Do While Şart 

Loop 

Komutlar 

III. Döngü Kontrol İfadeleri 

Exit Do 

Loop ve While döngülerinden birinde bazı şartların gerçekleşmesi durumunda döngüden 

çıkmak için kullanılır. 

Exit For 

ForNext döngüsü tamamlanmadan, bazı şartlar gerçekleştiğinde döngüden çıkmak için 

kullanılır. 

Exit SubExit Function 

Prosedür sonuna ulaşmadan prosedürden çıkmak için kullanılır.

End 

Programı sona erdir. 


WithEnd With 

Bir kontrole ait bir özellik değiştirmek istendiğinde veya bir metod çağrıldığında kısayol 

olarak ulaşmak için kullanılır. 

With kontrol_adı 

.Özellik=Değer 

.Özellik=Değer 

… 

End With 

Konu 3. Hata Yakalama 

Örneğin InputBox metodu ile bir sayının alınması sırasında, kullanıcı String tipinde bir değer 

girerse çalışma zamanında bir hata oluşur. 

104

105 


Dim dizi(10) As Integer 

For i As Integer = 0 To dizi.Length Label1.Text &= dizi(i) 

Next 

2009 2010 

Resim ‟deki hata mesajı, dizinin büyüklüğünün dışında bir indis verildiğini belirtir. Visual 

Basic .NET dilinde uygulama geliştirirken oluşabilecek tüm hatalar .NET Framework 

altındaki Exception sınıfları halinde tanımlanır. Örneğin dizinin büyüklüğünden farklı bir 

indis verildiğinde IndexOutOfRangeException hatası ortaya çıkar. Tüm hatalar gibi bu hata 

da Exception taban sınıfından türetilmiştir. 

I. Try Catch Finally

Try 

Catch 

End Try 

Komutlar 

Komutlar 


Çalışma zamanında ortaya çıkan hatalar uygulamanın beklenmedik bir şekilde sonlanmasına 

neden olur. Uygulamanın devam etmesi için bu hataların yakalanıp işlenmesi gerekir. Try 

Catch Finally blokları içinde, çalışma zaman hataları meydana geldiği durumlarda çalışması 

istenen kodlar yazılır. Try bloğu içine, çalışırken hata üretebilecek kodlar yazılırken, Catch 

bloğu içine, hata oluştuğunda yapılması gereken işlemler yazılır. 

Dim sayi As Byte Dim sonuc As Integer Try 

sayi = Rnd() * 3 

sonuc = 100 / sayi 

MsgBox("Bölme işlemi başarılı, sonuç: ” & sonuc) 

Catch ex As Exception 

MsgBox("Bölme işlemi başarısız. Hata Mesajı: " & ex.Message) 

End Try 

Bu örnekte üretilen rasgele bir sayı ile bölme işlemi yapılıyor. Sayı sıfır değerini aldığında, 

bölme işlemi hata üretir. Dolayısıyla bu işlem Try bloğu içine yazılmalıdır. Catch bloğunda, 

işlemin başarısız olduğunu belirten bir mesaj yazılır. Exception nesnesinin Message özelliği, 

hatanın oluştuğu zaman üretilen mesajı tutar. Exception nesnesinin özellikleri Catch içinde 

kullanılmayacaksa, tanımlanmasına gerek yoktur. 

106

107 

Fonksiyonlar ve Altprogramlar 

Bölüm 8. Fonksiyonlar ve 

Altprogramlar (Yordamlar) 

2009 2010 

Uygulama geliştirirken, bir işlemin birçok yerde kullanıldığı zamanlar olur. Bu gibi 

durumlarda bir kere yazılan kodlar, farklı yerlerde tekrar yazılır. Uygulama üzerinde bir 

değişiklik yapılmak istenirse, tekrar yazılan kodların tek tek bulunup değiştirilmesi gerekir. 

Böylece hem uygulamanın yazımı zorlaşır, hem de değişik yapmak giderek imkânsız hale 

gelir. Bu problemler, birçok yerde yapılması istenen işlemlerin fonksiyonlar ve yordamlar 

içinde yazılması ile çözülür. Sadece fonksiyon ve yordamların isimleri kullanılarak, istenen 

yerlerde kodlar çalıştırılır. 

Yapılan işlemin sonucunda oluşan değer isteniyorsa fonksiyonlar kullanılır. Örneğin, 

veritabanına yeni bir kullanıcı ekledikten sonra, kullanıcının ID numarası isteniyorsa 

fonksiyon kullanılmalıdır. Eğer yapılan işlemlerin sonunda bir değer döndürülmüyorsa 

yordamlar kullanılır. Örneğin bir ComboBox kontrolüne öğe ekleme işlemi yordam içine 

yazılabilir. 

.NET çatısındaki nesnelerin birçok fonksiyon ve yordamları vardır. Tüm fonksiyon ve 

yordamların kaç parametre aldığı, geriye dönüş değerinin ne olduğu, hangi nesneye ait 

oldukları ezberlenemez. Dolayısıyla Visual Studio yardımının kullanılması kaçınılmazdır. 

Bu modül tamamlandıktan sonra; 

rak kodlarınızın yönetilebilirliğini ve esnekliğini artıracak,

I. Sub 

Fonksiyonlar ve Altprogramlar (Yordamlar) 2009 2010 

Sub yordamları dönüş değeri olmayan kod bloklarıdır. Bu kodlar Sub ve End Sub ifadeleri 

arasına yazılır. 

Sub YordamIsmi([Giriş_Parametreleri[As Tipi]]) 

End Sub 

Uygulama içinde birçok yerde çalışacak olan kodlar Sub yordamı içinde yazılır. Bu kodlar, 

içine yazıldıkları yordamın ismi ile çağırılarak, istenen yerde tekrar çalıştırılabilir. Örneğin, 

bir uygulama başlarken form üzerindeki kontrollerin temizlenmesi gerekiyorsa, bu kodları 

bir daha yazmamak için yordam kullanılabilir. 

II. Parametre Kullanımı 

Yordamların bazı değerlere göre farklı işlem yapması istenebilir. İşlemin bağlıolduğu bu 

değerlere parametre veya argüman denir. Yordamlar parametre alacak şekilde tanımlanıp, 

çağırıldıkları sırada istedikleri parametreler verilerek kullanılır. 

Sub YordamIsmi(Parametre1 As VeriTipi, Parametre2 As VeriTipi, …) 

End Sub 

108

109 

Fonksiyonlar ve Altprogramlar 

2009 2010 

Örneğin, uygulamanın birçok yerinde kullanıcıya bilgi vermek amaçlı mesaj kutuları 

kullanılır. Eğer bu mesajlar bir yordam içine yazılırsa, daha sonra mesajlar bir Label 

üzerinde gösterilecek şekilde kodu değiştirmek kolay olacaktır. Yordamın göstereceği 

mesajların parametre olarak verilmesi gerekir. 

Optinal Parametre kullanımı 

Public Function f(x,y,Optinal t=3, Optinal k=5) 

F(5,4) x=5, y=t, t=3, k=5 

F(5,4,2) x=5, y=4, t=2, k=5 

F(5,4,2,3) x=5, y=4, t=2, k=3 

F(5,4,,2) x=5, y=4, t=3, k=2 

III. Function 

Fonksiyonlar bir işlem yaptıktan sonra geriye değer döndürürler. Örneğin, bir çarpma 

fonksiyonunun dönüş değeri, parametre olarak verilen iki sayının çarpımıolacaktır. 

Fonksiyonların tanımları değişkenler gibidir. 

Function Fonksiyon(ByVal Param1 As VeriTipi, ...) As DönüşVeriTipi 

End Function 

Fonksiyonların geriye dönüş değerleri Return ifadesi ile ya da fonksiyonun ismi verilerek 

yapılır.

Fonksiyonlar ve Altprogramlar (Yordamlar) 2009 2010 

IV. Parametre sayısı belli olmayan prosedür yazma 

ParamArray 

Yordamları ve fonksiyonları çağırırken parametrelerin mutlaka girilmesi gerekir. Ancak bazı 

durumlarda yordamlara ve fonksiyonlara girilecek parametrelerin sayısı tasarım zamanında 

belli olmaz. ParamArray anahtar kelimesi ile yordamlara, aynı veri tipinde bir parametre 

dizisi verilebilir. ParamArray ile verilen dizi, yordamın son parametresi olarak 

tanımlanmalıdır. 

Function(Sub) Fonksiyon(Yordam)Adı(ParamArray degisken As Tipi) As Tipi 

V. Fonksiyonların ve Yordamların Aşırı Yüklenmesi 

Fonksiyon ve yordamları kullanırken, aynı isimde birden fazla kez tanımlanabildikleri 

görülür. Buna Aşırı Yükleme (OverLoad) denir. Bir yordamın ve fonksiyonun aşırı yüklenmesi 

kullanımını kolaylaştırır. Aynı isimde farklı seçenekler sunması, metotların kullanışlılığını 

artırır. 

Overloads Function FonksiyonAdı(degisken1 As Tipi, degisken2 As Tipi,…) 

… 

End Function 

110

111 

ADO.NET 

Bölüm 9. ADO.NET 

Konu 1. Veri Depolama 

2009 2010 

Günümüzde verileri saklamak için çeşitli teknikler kullanılır. Örneğin bir emlakçı emlak 

alımsatım bilgilerini dosya kâğıtları üzerinde depolayabilir. Bu yöntem veri arama ve 

listeleme işlemlerinin karmaşık hale gelmesine ve arama süresinin uzamasına sebep olur. 

Hatta daha büyük organizasyonlarda işlemlerin yavaşlamasına ve durmasına sebep olabilir. 

Artan ihtiyaçlar doğrultusunda veri depolamak ve depolanan veriye erişmek için çeşitli veri 

depolama yöntemleri geliştirilmiştir. Bu yöntemler şunlardır: 

Yapısal Olmayan: Bu yöntem ile depolanan veriler için belirli bir sınıflandırma ve 

sıralama yoktur. Veriler düz bir şekilde kaydedilir. Örneğin basit not dosyaları. 

Yapısal: Bu yöntem ile depolanan veriler çeşitli gruplara ayrılarak saklanır, fakat bu 

gruplar arasında bir altüst ayrımı yapılmaz. Örneğin virgülle ayrılmış dosyalar (csv), 

Excel belgeleri. 

Hiyerarşik: Hiyerarşik depolama yöntemini ağaç yapısına benzetebiliriz. Bu 

yöntemde veriler çeşitli kategorilere bölünerek depolanır. Her bir kategorinin içinde 

alt kategorilerde olabilir. Örneğin XML (eXtensible Markup Language) dosyaları.

ADO.NET 2009 2010 

İlişkisel Veritabanı: İlişkisel veritabanlarında veriler tablolar üzerinde depolanır. 

Tablo içindeki her satır kaydı, her sütun ise veriyi ifade eder. Örneğin SQL Server, 

Oracle, Access. 

Nesne Yönelimli Veritabanı: En gelişmiş veri depolama yöntemidir. Bu yöntemde 

veriler; ihtiyaca göre gruplandırılarak nesneler içinde saklanır. Örneğin Versant, AOL. 

ADO.NET bu depolama tekniklerinin tümünü destekler. 

Bağlantılı (Connected) Veri Ortamları 

Bağlantılı veri ortamları, uygulamaların veri kaynağına sürekli bağlı kaldığı ortamlardır. Bu 

ortamlarda veri alma ve değiştirme işlemleri uygulama ile veri kaynağı arasında bağlantı 

kurulduktan sonra gerçekleştirilir. Bağlantılı veri ortamlarında, veri işlemleri gerçekleştiği 

sürece bağlantı açık kalır. 

İlk bilgisayar üretiminden bugüne en çok tercih edilen yöntem bağlantılı veri ortamları 

olmuştur. Bağlantılı ortamlar veriye erişmek için birçok avantaj sağlar. 

Avantajları 

En güvenli veri ortamıdır. 

Veri kaynağına yapılan eş zamanlı erişimlerde, veri kaynağının kontrolünü 

kolaylaştırır. 

Dezavantajları 

Uygulama ile veri kaynağı arasında gerçekleşen bağlantıyı koruyabilmek için sabit bir 

ağ bağlantısının olması gerekir. 

Uygulama ile veri kaynağı arasındaki bağlantı ağ üzerinden gerçekleştiği için, ağ 

trafiğinin yoğunluğunu artırır. 

Örneğin araba üreten bir fabrikada yapılan üretim bilgilerinin diğer birimlere ulaştırılması 

ve bu kayıtların depolanması için eş zamanlı bir bağlantı kurulması gereklidir. Ya da bir 

emlak firmasında emlakçının, mülk ve menkul bilgilerini güncel tutabilmesi için sabit bir 

bağlantı kurması gereklidir. 

112

113 

ADO.NET 

Bağlantısız (Disconnected) Veri Ortamları 

2009 2010 

Bağlantısız veri ortamı, uygulamanın veri kaynağına sürekli bağlı kalmadığı veri ortamıdır. 

Uygulama ile veri kaynağı arasındaki bağlantı, veri alışverişi yapılırken açılır ve işlem 

bittikten sonra kapatılır. Bu veri ortamları çevrim dışı çalışmak için kullanılır. 

Teknolojinin ilerlemesi ve veri depolayan araçların taşınabilirliğinin sağlanması ile tüm 

dünyada çevrimdışı ortamlara duyulan ihtiyaç artmıştır. Laptop, Notebook ve Pocket PC 

gibi araçların yaygınlaşması ile günümüzde uygulamanın veri kaynağına bağlı olmadığı 

durumlarda bile veri girişi yapılabilir. 

Uygulamada sadece çevrimiçi veya çevrimdışı ortamlardan birini seçmek yeterli 

olmayabilir. Gelişmiş uygulamalarda her iki ortamın avantajlarını birleştiren bir çözüm 

tercih edilebilir. 

Avantajları 

Laptop, Notebook ve Pocket PC gibi araçlarla girilen veriler, istenilen zamanda veri 

ortamlarına aktarılabilir. 

Çevrimdışı ortamlar sayesinde, verilerin depolandığı uygulama üzerindeki yük 

hafifletilir. Bu durum performans artışını sağlar. 

Dezavantajları 

Bağlantısız veri ortamlarında, verilerin güncel kalmasına dikkat edilmelidir. Bu 

ortamlarda veri güncelleme işlemleri farklı zamanlarda gerçekleştirilebilir. Veri 

üzerinde yapılan bu değişimlerin diğer kullanıcılara gösterilebilmesi için çeşitli 

çözümler geliştirilmelidir. 

Bağlantısız veri ortamları içinde farklı kullanıcılar eş zamanlı güncelleme işlemleri 

gerçekleştirebilir. Bu durumda oluşacak veri çakışmalarının engellenmesi gerekir. 

Örneğin bir toptancı firmasında, firma çalışanları farklı konumdaki bayilerinin tüm 

siparişlerini bir el bilgisayarına kaydedebilir. Bu veriler el bilgisayarında geçici bir süre için 

depolanır. Bu süre çalışanların sahada kaldığı süredir. Süre sonunda veriler sunucu 

bilgisayara aktarılır.

Konu 2. ADO.NET‟e Giriş 

ADO.NET Nedir? 

ADO.NET 2009 2010 

ADO (ActiveX Data Objects), farklı veri kaynaklarına hızlı ve güvenli erişim için Microsoft 

tarafından geliştirilen nesne modelidir. ADO.NET ise ADO teknolojisinin en yeni 

versiyonudur. ADO ile aynı programlama modelini kullanmamakla birlikte, ADO modelinden 

gelen pek çok çözüm yolunu da beraberinde getirir. 

Uygulama gelişim ihtiyacı arttıkça, yeni uygulamalarda Web uygulama modeline olan 

bağlılık gittikçe azalmaktadır. Şimdilerde ise ağ bağlantıları üzerinden veriyi rahatça 

aktarabilmek için XML kullanımına olan yönelim artmaktadır. İşte ADO.NET, XML ve 

ADO.NET„in .NET Framework içinde en uygun şekilde programlama ortamı oluşturmamızı 

sağlar. 

ADO.NET modelinin diğer veri erişim modellerine göre üstünlüklerini şöyle sıralayabiliriz: 

ADO.NET, veritabanından çekilen verilerin kopyasını XML formatını kullanarak belleğe 

aktarır. 

Uygulamanın kullanıcı sayısı arttıkça kaynak kullanımı da artar. Nkatmanlı (Ntier) 

uygulama yapısı kullanılarak, uygulamaların katmanlar üzerinden dağıtılması sağlanır. 

Böylece uygulamaların ölçeklenirliği artar. 

ADO.NET ile bağlantısız veri ortamları için uygulama geliştirilebilir. ADO.NET 

gelişmiş XML desteği verir. 

114

115 

ADO.NET 

ADO.NET Nesne Modeli 

ADO.NET nesne modeli iki ana bölümden oluşur. 

DataSet sınıfları 

.NET veri sağlayıcı sınıfları 

2009 2010 

DataSet sınıfları, çevrimdışı ortamlar için veri depolama ve yönetme işlemlerini sağlar. 

DataSet sınıfları veri kaynağından bağımsız her tür uygulama ve veritabanı için 

kullanılabilir. Özellikle İlişkisel Veritabanı, XML ve XML Web Servisleri üzerinden veri 

çekmek için kullanılır. 

.NET veri sağlayıcı sınıfları, farklı türdeki veritabanlarına bağlanmak için kullanılır. Bu 

sınıflar sayesinde istenilen türdeki veri kaynağına kolayca bağlantı kurulabilir, veri 

çekilebilir ve gerekli güncelleme işlemleri yapılabilir. ADO.NET nesne modeli, aşağıdaki 

veri sağlayıcı sınıflarını içerir: 

SQL Server .NET veri sağlayıcısı 

OLE DB .NET veri sağlayıcısı 

Diğer .NET veri sağlayıcıları 

Hangi veri kaynağı kullanılacaksa, sadece ona uygun veri sağlayıcı sınıfı kullanılmalıdır. 

ADO.NET Veri Sağlayıcıları

ADO.NET 2009 2010 

.NET veri sağlayıcıları, ADO.NET mimarisinin veritabanı ile uygulama (Windows, Web) veya 

XML Web Servisi arasında bağlantı kurmak için her tür alt yapıyı barındıran çekirdek 

bileşendir. Tüm veri sağlayıcıları, System.Data isim alanı içinde tanımlanmıştır. 

.NET Framework 1.0 sürümü ile birlikte SQL Server .NET ve OLE DB .NET veri sağlayıcı 

sınıfları gelmiştir. 

SQL Server .NET: SQL Server 7.0 ve SQL Server 2000 veritabanlarına hızlı bağlantı 

sağlar. SQL Server bağlantı nesneleri System.Data.SqlClient isim alanında bulunur. 

OLE DB .NET: SQL Server 6.5 ve daha öncesi sürümlerine, Oracle, Sybase, DB2/400 

ve Microsoft Access veritabanlarına bağlantı kurmayı sağlar. OLE DB bağlantı nesneleri 

System.Data.OleDb isim alanında bulunur. 

.NET Framework 1.1 sürümü ile birlikte SQL Server .NET ve OLE DB .NET veri sağlayıcılarına 

Oracle .NET ve ODBC .NET veri sağlayıcıları da eklenmiştir. 

ORACLE .NET: Oracle veritabanlarına bağlantı için tasarlanmış veri sağlayıcısıdır. 

Oracle bağlantı nesneleri System.Data.OracleClient isim alanında bulunur. 

System.Data.OracleClientisim alanını kullanmak için, projeye 

System.Data.OracleClient.dll referansı eklenmelidir. 

ODBC .NET: Diğer veritabanlarını destekleyen genel bir veri sağlayıcıdır. ODBC 

bağlantı nesneleri System.Data.ODBC isim alanında bulunur. 

Veritabanı Veri Sağlayıcısıİsim Alanı 

Sql Server 7.0 ve sonraki sürümler System.Data.SqlClient 

Sql Server 6.5 ve önceki sürümler System.Data.OleDb 

Microsoft Access veritabanı System.Data.OleDb 

Oracle Server System.Data.OracleClient 

Diğer veritabanları(Oracle, 

Sybase,DB2/400) 

System.Data.OleDb 

XxxConnection: Veri kaynağına bağlantı için kullanılan sınıftır. 

116

117 

ADO.NET 

2009 2010 

XxxCommand: Veri kaynağı üzerinde sorgu çalıştırmak için kullanılır. Veri 

kaynağından dönen kayıtlar 

XxxDataReader veya DataSet kullanılarak veri bağlantılı kontrollere aktarılır. 

XxxDataReader: Çevrimiçi bağlantılarda sadece veri okumak için kullanılan sınıftır. 

XxxDataAdapter: Çevrimdışı bağlantılarda kullanılan veri işleme nesnesidir. 

Xxx yerine seçilen veri sağlayıcısına göre SQL, OLEDB, Oracle ve ODBC eklerinden biri 

kullanılır. 

Konu 3. Bağlantı Oluşturmak 

Öncelikle grafiksel arayüzü kullanarak daha kolay şekilde yapacağız. Daha sonra bunu kod 

ile yapacağız. 

Menü Yardımı ile bağlantı oluşturmak 

1. Data menüsünden Add New Data Source menüsüne tıklayın: 

2. Data Source Configuration Wizard da Database icon‟u tıklayıp Next‟e tıklayın. 

3. New Connection butonuna tıklayın.

4. Microsoft Access Database File ı seçin ve OK deyin. 

5. DataBase‟i seçmek için Browse‟yi tıklayın ve dosyanızı seçin. 

6. Test Connection butonuna basın. 

ADO.NET 2009 2010 

7. OK dedikten sonra bağlantımızı test etmiş oluyoruz. 

8. (+) işaretine bastığımızda tamamlanmış bağlantının şekli aşağıdaki gibidir. Bağlantı 

sağlayıcımızın ismi Microsoft.Jet.OLEDB.4.0 şeklinde ve otomatik olarak gelmiştir. 

Daha sonra bunu kod ile yapacağız. 

118

119 

ADO.NET 

9. Next‟ tıklayın. 

10. Geçerli bağlantı cümlesini oluşturmak için Next‟e tıklayın. 

2009 2010

11. Tablonun içindeki listeleri görmek için (+)‟ya tıklayın. 

12. Seçmek istediğiniz sütunları checkbox‟ı işaretleyerek seçiniz. 

ADO.NET 2009 2010 

120

121 

ADO.NET 

13. Data Source Configuration Wizard‟ı kapatmak için Close tıklayın. 

14. Solution Explorer pencersindeki görünüt aşağıdaki gibi olacaktır. 

2009 2010 

Burada yeni bir dosya türü görüyoruz: StudentsDataSet.xsd. Bu dosya bir XML 

şemasıdır, tabloları, alanları, data tiplerini ve diğer elemanları içerir 

15. Solution Explorer‟dan dosyayı seçin ve görüntüsünü izleyin. 

16. Instructor field alanını tıklayın ve özellikler kısmını açın.

17. Bu uygulamada yeni bir pencere açılıyor. Data Sources window. 

Yeni DataSet ekleme için kullanılır. 

DataSet i düzenleme için kullanılır. 

DataSet e alan ekleme ve silme için kullanılır. 

DataSet i yenilemek için kullanılır. 

ADO.NET 2009 2010 

Yeni StudentsDataSet bağlantısı. 

Students.mdb veri tabanından instructors 

tablosun alanlar 

Seçili olan alanlar 

122

123 

ADO.NET 

Grafiksel arayüzü kullanarak bağlantı oluşturmak 

Uygulamaya veritabanınıeklemek. 

Proje ismi sağ tıklayın. 

Açılan menüden Add alt menüsündeki Add Existing Item komutunu verin. 

2009 2010 

Açılan pencere üzerindeki Look in açılan kutusundan CD Sürücüsü\Veritabanı klasörünü 

seçin. 

Açılan Add Existing Item penceresinden *.mdb veritabanını seçerek Open düğmesini 

tıklayın. 

Şimdi ise bu işlemleri kod ile gösterelim. 

Parametre Tanımı 

Provider Sadece OleDbConnection nesnelerinde kullanılır. Bağlantı 

sağlayıcısının ismini tutar. Sağlayıcı isimleri diğer Tablo „da 

belirtilmiştir. 

ConnectionTimeout 

veya 

ConnectTimeout 

Initial Catalog Veritabanı adı 

Veritabanı bağlantı için beklenmesi gereken maksimum saniye 

sayısıdır. Varsayılan değer 15 saniyedir. 

Data Source SQL Server adı, veya MS Access veritabanı için dosya 

adı 

Password (pwd) SQL Server login (giriş) parolası 

User Id (uid) SQL Server login (giriş) adı 

Integrated Security 

veya Trusted 

Connection 

SQL sunucusuna Windows hesabı ile bağlantı yapıla- 

cağını belirtir. True, Falseveya SSPI girilebilir. 

SSPI, Trueile eş anlamlıdır ve bu durumda Windows 

hesabı kullanılır. 

Persist Security Info Varsayılan değeri False olur. Bu durumda güvenlik 

için hassas bilgileri geri döndürmez. True olduğunda 

ise güvenlik risk taşımaya başlar.

ADO.NET 2009 2010 

Provider parametresinin Access, SQL Server ve Oracle veritabanlarına göre alacağı değerler 

aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 

Tür Açıklama 

SQLOLEDB SQL Server için Microsoft OLE DB Provider 

MSDAORA ORACLE için Microsoft OLE DB Provider 

Microsoft.Jet.OLEDB.4.0 Microsoft Jet için OLE DB Provider 

Bağlantılı (Connected) Veri Ortamları 

XXXConnection 

Toolbox ı kullanarak 

ToolBox üzerinden Connection nesnesi oluşturmak için belirtilen adımları takip edin. 

1. ToolBox içinden Data paneli seçilir. 

2 Data panelindeki OleDbConnection veya SqlConnection nesnesi form üzerine sürüklenir. 

Eğer bu nesneler Data panelinde yok ise panelin üstüne sağ tuş tıklanıp “Choose Items” 

seçeneği seçilir. Gelen menüde Net Framework Components‟lerin içinden OleDbConnection 

veya SqlConnection nesnesi işaretlenerek OK butonuna basılır. 

Bağlantı oluşturmak için Connection nesnesinin DataSource özelliğinden, veri tabanını 

seçiniz. 

Kod kullanarak 

SQL Server veritabanı için bağlantı cümlesi 

Örnek: SQL Server veritabanı için bağlantı cümlesi oluşturulmuştur. London isimli 

sunucuda bulunan Northwind veritabanına, sa kullanıcı ismi ve 2389 parolası ile 

bağlanılıyor. Eğer veritabanı sunucusundan 60 saniye içinde cevap alınamazsa bağlantı 

iptal ediliyor. 

Dim cnNorthwind as New System.Data.SqlClient.SqlConnection() 

cnNorthwind.ConnectionString = _ 

124

125 

ADO.NET 

"User ID=sa;" & _ 

"Password=2389;" & _ 

"Initial Catalog=Northwind;" & _ 

"Data Source=London;" & _ 

"Connection TimeOut=60;" 

Microsoft Access veritabanı için bağlantı cümlesi 

2009 2010 

Örnek: Microsoft Access veritabanı için bağlantı cümlesi oluşturulmuştur. OleDb 

bağlantısı yapıldığı için Provider özelliğinin Microsoft.Jet. OleDB.4.0 olarak belirtilmesi 

gerekir. Bağlantının yapılacağı Northwind veritabanının local makinede C:\Samples 

dizini altında bulunduğu belirtiliyor. 

Dim cnNorthwind as New System.Data.OleDb.OleDbConnection() 


"Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;" & _ 

"Data Source=C:\Samples\Northwind.mdb;" 

Connection Özellikleri 

Parametre Tanımı 

ConnectionTimeout VeritabanI bağlantI için beklenmesi gereken maksi-mum saniye 

sayIsIdIr. VarsayIlan değer 15 saniyedir. 

ConnectionString Veri kaynağına bağlanmak için oluşturulan bağlantı cümlesi 

Data Source SQL Server adI, veya MS Access veritabanI için dosya adI 

Provider Bağlantı sağlayıcısının ismini tutar.

Bağlantıyı Açmak ve Kapatmak 

ADO.NET 2009 2010 

Bağlantı cüml esini oluşturduktan sonra, bağlantıyı açmak ve kapatmak için Connection 

sınıfının iki önemli metodu kullanılır. 

Open 

Close 

Open metodu, bağlantı cümlesinde belirtilen veri kaynağını açmak için kullanılır. 

Close metodu, açılan bağlantıyı kapatmak için kullanılır. Close metodu ile kullanılmayan 

bağlantıları kapatmak, kaynak tüketimini azaltır. Open metodu, uygulama ile veri kaynağı 

arasındaki bağlantıyı, bağlantı cümlesinin Timeout parametresinde belirtilen süre içinde 

kurmaya çalışır. Eğer belirtilen süre içinde bağlantı gerçekleşmiyorsa, uygulama hata 

üretir. Bu süre için herhangi bir değer belirtilmemişse, varsayılan değer 15 saniyedir. 

Daha önceden açılmış bir bağlantı; kapatılmadan tekrar açılmaya çalışılırsa, uygulama yine 

hata üretir. Kapatılan bağlantının yeniden kapatılması hataya yol açmaz. 


"Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;" & _ 

"Data Source=C:\Samples\Northwind.mdb;" 

Bağlantıyı açmak 

cnNorthwind.Open() 

Veritabanı işlemleri bu arada gerçekleştirillir. 

Bağlantıyı kapatmak 

cnNorthwind.Close() 

Open metodu ile veri kaynağı açılırken, çeşitli çalışma zamanı hatalarından dolayı bağlantı 

açılmayabilir ve uygulama hata üretebilir. Bu çalışma zamanı 

126

127 

ADO.NET 

hataları; 

Sunucunun bulunamamasından, 

Veritabanının bulunamamasından, 

Hatalı kullanıcı adı veya parola girilmesinden, 

Donanım veya yazılımdan kaynaklanabilir. 

Bağlantı Durumlarını Kontrol Etmek 

2009 2010 

Bağlantı sınıfının durumu hakkında bilgi almak için, bağlantı sınıfının State özelliği 

kullanılır.State özelliğinin alabileceği değerler Tablo „da belirtilmiştir. 

İsim Açıklama Değeri 

Broken Yalnızca, açık bir bağlantının kopup tekrar bağlanıldığı 

durum 

Closed Bağlantı kapalı 0 

Connecting Veri kaynağına bağlanma aşamasında 2 

Executing Bağlantı üzerinden bir komutu çalıştırılıyor 4 

Fetching Bağlantı üzerinden veri çekiliyor 8 

Open Bağlantı açık 1 

16

XXXCommand 

ADO.NET 2009 2010 

Command, veritabanı üzerinde Stored Procedure (SaklıYordam) ve sorgu çalıştırmak için 

kullanılır. Command nesneleri ile veritabanı tablolarında; sorgu, ekleme, silme ve 

güncelleme işlemleri yapılabilir. 

Nesne Veri Sağlayıcıları 

System.Data.SqlClient.SqlCommand SQL Server .NET Veri Sağlayıcısı 

System.Data.OleDb.OleDbCommand OLE DB .NET Veri Sağlayıcısı 

System.Data.OleDb.ODBCCommand ODBC .NET Veri Sağlayıcısı 

Veritabanı üzerinde Stored Procedure ve sorgu çalıştırmak için Command nesnelerinin 

belirli özelliklerini kullanmak gerekir. 

Toolbox ı kullanarak 

ToolBox üzerinden Command nesnesi oluşturmak için belirtilen adımları takip edin. 

1 Veri kaynağına bağlantıkurmak için Connection tanımlanır. 

2 ToolBox içinden Data paneli seçilir. 

3 Data panelindeki OleDbCommand veya SqlCommand nesnesi form üzerine 

sürüklenir. 

Kod kullanarak 

Dim sql As String = "SELECT StokMiktari FROM Urun " & _ 

"WHERE UrunID = @UrunID" 

Dim cmUrun As New SqlCommand(sql, cnAlisveris) 

Dim prmID As SqlParameter = cmUrun.Parameters.Add( _ 

New SqlParameter("@UrunID", SqlDbType.Int, 4)) 

cmUrun.Parameters("@UrunID").Value = 42 

128

129 

ADO.NET 

cnAlisveris.Open() 

Command özellikleri 


Name Command nesnesinin kod içinde kullanılan ismidir. 

Connection Commandnesnesinin hangi Connection üzerinde çalışacağını 

belirler. Bu özellik ile yeni Connection oluşturabilir veya varolan 

Connection nesnesine bağlanılabilir. 

CommandType Command nesnesinin tipini belirler. Çalıştırılacak Command„a 

göre Text, StoredProcedureve TableDirect seçilir. 

Text: SQL Cümlesi 

StoredProcedure: Kayıtlı Yordam 

TableDirect: Tablo kayıtları 

TableDirectsadece OleDbCommand nesnesi tarafından 

kullanılır. 

CommandText Commandnesnesinin çalıştırılacak komutudur. Seçilen 

CommandType„a göre CommandText belirlenir. 

Text: Çalıştırılacak SQL cümlesi. 

StoredProcedure: Çalıştırılacak Stored Procedure adı. 

TableDirect: Veritabanındaki tablo adı 

Parameters Commandnesnesinin CommandTextkomutuna dışardan değer 

almak veya komuttan geriye değer döndürmek için kullanılır. 

Parameters özelliği Collection olduğu için bir veya birden çok 

değer alabilir veya gönderebilir. 

2009 2010

Command metotları 

Command Metodu Açıklama 

ADO.NET 2009 2010 

ExecuteScalar Çalıştırılan Command nesnesinden geriye tek değer döndürmek 


ExecuteReader Çalıştırılan Command nesnesinden geriye kayıt kümesi döndürmek 


ExecuteNonQuery Command nesnesi üzerinde veri güncelleme, değiştirme ve 

silme işlemleri yapmak için kullanılır. Bu işlemin sonucunda 

etkilenen kayıt sayısı geriye döndürür. 

ExecuteXmlReader Çalıştırılan Command nesnesinden geriye XML döndürmek için 

kullanılır. Sadece SQL Server 7.0 ve sonraki versiyonları için 

kullanılır. 

Dispose Command nesnesini kapamak amacıyla kullanılır. Böyle bir 

durumda tekrar Connection tanımlanmalıdır. 

Parametre Kullanmak 

Stored Procedure ve SQL cümleleri parametre alabilir veya gönderebilir. Ayrıca Stored 

Procedure geriye tek değer bile döndürebilir. Stored Procedure ve SQL cümlelerinin 

130

131 

ADO.NET 

2009 2010 

parametre değerlerini saklamak için, XXXCommand nesnesinin Parameters özelliği 

kullanılır. Aynı zamanda bu özellik XXXParameters nesnesinin koleksiyonudur. 

Command nesnesi çalıştırılmadan önce, komuttaki her giriş parametresi için bir değer 

girilmelidir. Ayrıca Command nesnesi çalıştırıldıktan sonra, sonuç parametrelerinin 

değerleri geriye döndürülebilir. 

Commandnesnesine parametre eklemek için aşağıdaki yöntemler kullanılır. 

Properties penceresi kullanılarak Command nesnesinin Parameters özelliğine tasarım 

aşamasında parametreler eklenir. 

XXXParameter nesnesini kullanarak, parametre eklemek için aşağıdaki adım-lar takip edilir. 

1 Yeni bir OleDbParameterveya SqlParameternesnesi oluşturulur. 

2 Eklenen Parameter nesnesinin özellikleri göre ayarlanır. 

3. XxxParameter nesnelerini Command nesnesine eklemek için, Command nesnesinin 

Parameters koleksiyonunu içindeki Add metodu kullanılır. Eğer bu komut sonuç döndürecek 

bir Stored Procedure çağırıyorsa, herhangi bir parametre eklemeden önce 

ParameterDirection. ReturnValue parametresini eklenmelidir. Parametrelerin eklenme 

sırasıönemli değildir. 

OleDbCommand_Name.Parameters.Add (parametername as string, oledbtype as 

oledbtype, size as integer) 

Oledbcommand_name.Parameters. .AddWithValue(parametername as string, value as 

Object) 

Parametrelerin özellikleri: 


ParameterName Parametrenin ismi, @Adgibi 

DbType,SqlDbType, 

OleDbType 

Parametrenin veri türü. Kullanılan veritabanına göre 

SqlDbTypeveya OleDbType enumeratörlerinden seçilir. 

Size Parametredeki verinin byte olarak maksimum boyutu.

Direction Parametrenin türü. 

XXXDataReader 

ADO.NET 2009 2010 

ParameterDirectiondeğerlerinden biri ile belirtilir. Bu 

özelliğin alabileceği değerler: 

ParameterDirection.Input (varsayı- 

lan değer) 

ParameterDirection.InputOutput 

ParameterDirection.Output 

ParameterDirection.ReturnValue 

DataReader dönen kayıtlar üzerinde işlem yapmayı sağlayan metot ve özelliklere 

sahiptir. DataReader nesnesinin bu özellik ve metotları aşağıda işlemleri 

yapar. 

Kayıt kümesi içindeki kayıtları tek tek okur. 

Kaydın belirli bir kolonunu veya tüm kolonlarını okur. 

Kolonların içinde değer olup olmadığını kontrol eder. 

Kolonların şema bilgilerini okur. (ColumnName, ColumnOrdinal,ColumnSize, 

NumericPrecision, NumericScale, Datatype,ProviderType, Islong, AllowDBNull) 

Aşağıdaki şekilde sadece kod ile DataReader nesnesi tanımlanır 

Dim DataReader_Adı As OleDbDataReader 

132

133 

ADO.NET 

DataReader metotları 


Close DataReader nesnesini kapatılır ve hafızadan kaldırır. 

2009 2010 

NextResult Komut metninde birden fazla SELECT ifade varsa, sonuçlar bu 

metot kullanılarak farklı veri kümeleri gibi alınabilir. 

Read DataReader nesnesinde okunacak kayıt olduğu sürece okuma 

yapar. Kayıt varsa True, yoksa False değeri geri döndürür. 

Command ile Sorgu Oluşturmak 

Command ile veritabanı yapısında değişiklik yapılabilir (veri almak, eklemek, değiştirmek 

ve silmek. OleDbCommand veya SqlCommandnesnesi ile bu tür işlemlerin yapılabilmesi 

için, ExecuteNonQuerymetodu kullanılır. 

ExecuteNonQuery metodu ile Select hariç SQL (Structured Query Language) ve TSQL 

(Transact Structured Query Language) komutları kullanılır. SQL "Structured Query 

Language" (YapılandırılmışSorgulama Dili) veritabanı sorgu dilidir. SQL ile veritabanına 

kayıt ekleme, silme, varolan kaydı düzenleme ve kayıt sorgulama işlemleri yapılabilir. SQL 

standart bir veritabanı sorgu dilidir ve Oracle, db2, Sybase, Informix, Microsoft SQL Server, 

MS Access gibi veritabanı yönetim sistemlerinin temelini oluşturur. En sık kullanılan SQL 

komutları SELECT, INSERT, UPDATEve DELETE komutlarıdır. 

DML Komutu Açıklama 

SELECT Veri seçmek 

DELETE Veri silmek 

UPDATE Veri güncellemek 

INSERT Veri girmek 

SELECT ifadesi 

Veritabanından bilgi seçmek için kullanılır. 

Genel ifade:

ADO.NET 2009 2010 

SELECT Sütun_ismi1, Sütun_ismi2, Sütun_ismi3,… FROM Tablo_ismi WHERE Koşul 

ORDER BY Sıralanacak_sütun [ASC/DESC] 

Temel SELECT ifadesi: 

SELECT * FROM Tablo_ismi 

(*) ile tüm alanları seçer. 

Belirli Sütunların seçilmesi: 

SELECT Sütun_ismi1, Sütun_ismi2, Sütun_ismi3,… FROM Tablo_ismi 

Koşullu olarak sütunların seçilmesi 

SELECT Sütun_ismi1, Sütun_ismi2, Sütun_ismi3,… FROM Tablo_ismi WHERE Koşul 

Satırları sıralamak için: 

SELECT Sütun_ismi1, Sütun_ismi2, Sütun_ismi3,… FROM Tablo_ismi ORDER BY 

Sıralanacak_sütun [ASC/DESC] 

INSERT ifadesi: 

Veritabanına yeni kayıt eklemek için kullanılır. 

INSERT INTO Tabo_ismi (Sütun_ismi1, Sütun_ismi 2,…) VALUES (Deger1, Deger2,…) 

UPDATE ifadesi: 

Veritabanına kayıt değiştirmek için kullanılır. 

UPDATE Tabo_ismi SET (Sütun_ismi 1=Deger1, Sütun2= Deger2,…) WHERE koşul 

DELETE ifadesi: 

Veritabanından kayıt silmek için kullanılır. 

DELETE FROM Tabo_ismi WHERE Koşul 

Command ile Kayıt Döndüren Sorgular Çalıştırmak 

DataReader kullanarak kayıt çekmek için aşağıdaki adımları takip edin. 

1 Bağlanılacak veritabanına göre Connection nesnesi eklenir. 

2 Bağlanılacak veritabanına göre OleDbCommand veya SqlCommand nesnesi 

eklenir ve gerekli özellikleri ayarlanır. 

3 Veritabanı bağlantısı açılır. 

134

135 

ADO.NET 

2009 2010 

4 DataReader tanımlanır. Command nesnesinin ExecuteReader metodu ile çağrılan 

kayıtlar DataReadernesnesine atanır. 

5 DataReader nesnesinin Read metodu False oluncaya kadar, kayıtlar döngü ile 

okunur ve form kontrollerine aktarılır. 

6 Command nesnesi kapatılır (dispose) 

7 DataReader kapatılır. 

8 Veri tabanı bağlantısı kapatılır. 

NOT: Eğer kayıt döndürmek istemiyorsak, Datareader nesnesini tanımlamya, Read ve 

Close metodlarını çalıştırmaya gerek yoktur.

Data ile Bağlantı Yapınız (Menü ile). 

OleDBConnection nesnesi tanımlayınız (Toolbar 

veya kod ile). 

OleDBConnection nesnesinin ConnectionString 

özelliği ile veritabanına bağlantı yapınız (Properties 

penceresi veya kod ile). 

OleDBCommand nesnesi tanımlayınız (Toolbar 

veya kod ile). 

OleDBCommand nesnesinin Connection özelliğini 

OleDBConnection nesnesi olarak belirleyiniz 

(Toolbar veya Kod ile.) 

OleDBConnection nesnesinin Connection özelliğini 

Open olarak belirleyiniz (Herbir prosedür için ayrı 

ayrı yapılıcak ise kod ile). 

OleDbCommand nesnesinin ConnectionString 

Özelliğini Belirle! 

ADO.NET 2009 2010 

136

137 

ADO.NET 

SELECT-Veri seçmek 

• SELECT Sütun_ismi1, 

Sütun_ismi2, Sütun_ismi3,… 

FROM Tablo_ismi WHERE 

Koşul ORDER BY 

Sıralanacak_sütun 

[ASC/DESC] 

DELETE-Veri silmek 

• DELETE FROM Tabo_ismi 

WHERE Koşul 

UPDATE-Veri 

güncellemek 

• UPDATE Tabo_ismi SET 

(Sütun_ismi 1=Deger1, 

Sütun2= Deger2,…) WHERE 

koşul 

2009 2010 

Kayıt Döndürücek misin! 

Evet 

OleDbDataReader nesnesi 

tanımla! (Kod ile) 

Command nesnesinin ExecuteReader 

metodu ile çağrılan kayıtlar DataReader 

nesnesine ata 

DataReader nesnesinin Read metodu 

False oluncaya kadar, kayıtlar döngü ile 

okunur ve form kontrollerine aktarılır. 

DataReader kapatılır. 

Command nesnesi Dispose ile son 

bulur. 

Connection kapatılır. 

Hayır 

INSERT-Veri girmek 

• INSERT INTO Tabo_ismi 

(Sütun_ismi1, Sütun_ismi 

2,…) VALUES (Deger1, 

Deger2,…) 

Command Nesnesi Dispose 

ile son bulur. 

Connection kapatılır.

ADO.NET 2009 2010 

Örnek 1: Öğrenci not tablosu, öğrenci no bulma, öğrenci kayıt ekleme, silme, 

güncelleme 

Örnek 2: İş başvuru formu, iş başvuru kayıt ekle, sil, güncelle, görüntüle. 

Bağlantısız (Disconnected) Veri Ortamları 

Bağlantısız veri ortamları, uygulamaların veritabanından bağımsız çalıştığı ortamlardır. 

Veritabanı sunucusunun uzak olması, veri işlemlerinin uzun sürmesi ve mobil çalışma 

ihtiyacı, bağlantısız veri ortamlarına olan ihtiyacı artırmıştır. 

Bağlantısız veritabanı mimarisini öğrenecek, 

DataAdapter nesnesinin yapısını tanıyacak, 

DataSet nesne modelini öğrenecek, 

DataTable nesne modelini öğrenecek, 

Veri arama ve sıralama işlemlerini öğreneceksiniz. 

Bağlantısız veri ortamı, uygulamanın veri kaynağına sürekli bağlı kalmadığı veri ortamıdır. 

Bu modelde, veri kaynağının istenen bölümü çekilerek belleğe alınır. Veri üzerinde gerekli 

işlemler gerçekleştirildikten sonra, veri kaynağına aktarılarak güncelleme yapılır. 

138

139 

ADO.NET 

Sınıf Açıklama 

2009 2010 

XXXDataAdapter Connection, Command ve DataReader sınıflarını kullanarak, 

verilerin DataSet„e doldurulmasını ve DataSet„te yapılan 

değişikliklerin veritabanına kaydedilmesini sağlar. 

Örneğin SqlDataAdaptersınıfı SQL Server ile DataSetarasındaki 

etkileşimi sağlar. 

XXXConnection Bağlantı açmak ve kapatmak için kullanılan nesnedir. 

Örneğin SqlConnectionSQL Server„a bağlantı sağlar. 

XXXCommand Veritabanı üzerinde Stored Procedure (Saklı Yordam) veya SQL 

cümleleri çalıştırmak için kullanılan nesnedir. 

Örneğin SqlCommandSQL Server üzerinde Stored Procedure 

veya SQL cümleleri çalıştırmayı sağlar. 

XXXDataReader Veritabanından sadece okunur ve ileri hareketli kayıtlar 

çekmek için kullanılır. Örneğin SqlDataReaderile SQL Server 

üzerinden kayıtlar okunur. Kayıtlar SqlCommandnesnesinin 

ExecuteReader metodu ile DataReader„a aktarılır. 

DataAdapter Oluşturmak 

DataAdapter, data kaynağı ile DataSet arasında duran bir mekanızmadır. SQLDataAdapter 

ve OleDbDataAdapter olmak üzere 2 çeşittir. DataAdapter, seçme, güncelleme, silme ve 

kayıt ekleme işlemlerini yapar. Bu yöntemler SelectCommand, UpdateCommand, 

InsertCommand ve DeleteCommand özellikleri ile sağlanır.

XxxDataAdapter oluşturmak için aşağıdaki adımları takip ediniz: 

ADO.NET 2009 2010 

Formunuzun Toolbox penceresinde, Data panelinden XxxDataAdapter bileşeninin 

formunuza sürükleyin. 

140

141 

ADO.NET 

2009 2010 

Karşımıza aşağıdaki gibi DataAdapter Configuration Wizard penceresi çıkıcaktır. 

Burada database ile bağlantı yapılacaktır. Eğer daha önceden bir bağlantı yapılmış ise 

dropdownlist‟de yapılan bağlantıyı görürsünüz aksi durumda boştur ve New 

Connection butonuna basarak yeni bağlantı oluşturmak zorundasınız. 

Data bağlantısını yaptıktan sonra Sorgu tipini belirleyeceğimiz ekran gelicektir. 

Burada SQL komutunu veya yeni (varolan) bir prosedürü kullanabilirsiniz. İlk önce 

kullanmak için SQL konutunu belirlemelisiniz. Buna göre aşağıdaki pencereyle 

karşılaşırsınız. 

Database deki kayıtları çağırmak için SELECT komutunu kullanmamız gerekmektedir. 

(Bkz. SELECT ifadesi). Ayrıca direk yazmak yerine “Query Builder” butonu bize 

yardımız olucaktır. Öncelikle Advance Options butonuna basalım.

ADO.NET 2009 2010 

Seçtiğimiz pencerede 3 seçenek vardır. Birincisi, Insert, Update ve Delete SQL 

ifadeleriniz SELECT konutu ile oluşturulacağını söyler. Eğer veriler üzerinde silme, 

kaydetme veya güncelleme işlemleri yapıcaksak bu seçeneğin tıklı olması 

gerekmektedir aksi durumda seçimi kaldırmalısınız. 2. Seçenek olan Use optimistic 

concurrency seçeneği, UPDATE veDELETE konutlarını gerçekleştir ve orijinal kayıtlara 

ulaşıldığında hiçbir kolonun değişmemesini sağlar ve aynı zamanda birden fazla 

kullanıcının değişiklik yapmasını engeller. Son seçenek olan Refresh Dataset ise 

UPDATE ve DELETE konutlarından sonra SELECT ifadesini çağırarak, DataSet‟inizi 

günceller. 

OK butonuna basarak bir önceki ekrana geri dönelim ve şimdi Query Builder butonuna 

basalım. 

142

143 

ADO.NET 

2009 2010 

İstediğiniz tabloyu seçerek, burada görüntülenmesini istediğiniz kolonları belirleyin. 

Seçmiş olduğumuz kolonlar SQL komutu ile aşağıdaki ekranda görünür.

Finish butonu ile bağlantı işlemini yapmış oluruz. 

ADO.NET 2009 2010 

Ve formumuza XxxDataAdapter1 nesnesi ile birlikte XxxConnection1 nesnesi de gelir. 

144

145 

ADO.NET 

Kod Kullanarak 

2009 2010 

Dim conn As New OleDbConnection("provider = “ & _ “microsoft.jet.oledb.4.0; data 

source=../stok.mdb") 

Dim da As New OleDbDataAdapter("select * from “ & _ 

“kitaplar", conn) 

DataSet ve DataTable Oluşturmak 

Veri kaynağından DataAdapter ile çekilen verilerin çekirdek belleğe atılan kopyası DataSet 

içinde saklanır. DataSet ile bu veriler üzerinde gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra, 

veriler aynı DataAdapter ile veritabanına aktarılır. 

DataSet„in temel özellikleri aşağıda listelenmiştir: 

Veri sağlayıcı türünden bağımsız çalışır: DataSet tüm veri sağlayıcılarıile 

kullanılabilir. Tamamen türden bağımsız çalışır. 

Sürekli çevrimdışıdır: DataAdapter nesnesi ile veriler DataSet içine aktarılır ve 

bağlantı kapatılır. Bağlantı kesildikten sonra yapılan tüm değişiklikler DataSet içine 

kaydedilir. Bu durum uygulamanın çevrimdışıçalışmasınısağlar. 

Değişikliklerin kaydını tutar: DataSet içinde yapılan tüm değişiklikler, DataAdapte 

rnesnesi ile veri kaynağına aktarılır. 

Birden fazla tablo bulundurabilir: İlişkisel veritabanlarında olduğu gibi, birden fazla 

tablo ve ilişkileri hafızada tutmanın tek yolu DataSet kullanmaktır.

ADO.NET 2009 2010 

DataSet, sanal bir veritabanı yapısını temsil eder. DataTable nesnelerinden oluşur. Bu 

tablolar arasında ilişkiler tanımlanabilir. DataSet„i oluşturan nesneler, DataTable, 

DataColumn, DataRow ve DataRelation nesneleridir. 

DataTable: Veritabanı tablolarını temsil eder. DataColumn, DataRow nesnelerinden 

oluşur. Primary Key alanı tanımlanabilir. 

DataColumn: DataTable nesnelerini oluşturmak için gereken kolonlarıtemsil eder. 

DataRow: DataTablenesneleri için veri satırlarını temsil eder. 

DataRelationship: Tablolar arasındaki ilişkileri temsil eder. 

DataView: DataTable nesneleri üzerinde filtreleme, veri güncelleme leri işlemleri 

yapmak için kullanılır. 

Dataset oluşturmak için aşağıdaki adımları takip ediniz: 

XxxDataAdapter1 kontrolünü üzerine sağ tuş tıklayıp Generate Dataset ifadesini seçin. 

146

147 

ADO.NET 

2009 2010 

Buradaki Configure Data Adapter seçeneği, bağlantınızı yeniden oluşturmanızı ve 

Preview Data seçeneği ise verilerinizi göstermeyi sağlar. Eğer bunu seçerseniz 

aşağıdaki gibi bir ekran ile karşılaşırsınız. 

Generate DataSet seçeneğini seçtikten sonra yeni bir CustomerDataSet oluşturalım, 

adını belirleyip, Add this dataset to designer seçeneğini işaretleyin. Bunu 

işaretlememiz durumunda formun yüklenmesi ile datanız prejenize yüklenicektir.

ADO.NET 2009 2010 

Ok butonuna bastığımızda formumuzda, CustomerDataSet.xsd XML şeması ile 

bağlantılı olan CustomerDataSet1 kontrolü oluşucaktır. 

Böylece formumuzda aşağıdaki gibi 3 bileşen bulunacaktır. 


Örnekte ds isminde yeni bir DataSet, New anahtar sözcüğü tanımlanmaktadır. Tanımlamada 

DataSet„e parametre olarak girilen YeniDataSet değeri, DataSet nesnesinin DataSetName 

argümanıdır. Eğer hiçbir isim verilmezse varsayılan olarak NewDataSet ismi verilir. 

Dim ds As New DataSet(“YeniDataSet”) 

DataSet, diğer bir DataSet nesnesinden kopyalanarak oluşturulabilir. DataSet kopyalamak 

için iki yöntem kullanılır. Birinci yöntem Copy metodu ile diğer bir DataSet nesnesinin, veri 

ve ilişkileri (şema bilgileri) kopyalanarak yeni bir DataSet oluşturmaktır. İkinci yöntem 

Clone metodu ile diğer bir DataSet nesnesinin şema bilgilerini kopyalanarak, yeni bir 

DataSet oluşturmaktır. Bu yöntem şablon kopyalamak için kullanılır. 

Örnekte ds ismindeki DataSet nesnesinin tüm tablo, ilişki ve verileri dsCopyismindeki 

DatasSetnesnesinin içine aktarılmıştır. 

Dim dsCopy As DataSet dsCopy = ds.Copy() 

Örnekte ds ismindeki DataSet nesnesinin tüm tablo ve ilişkileri, dsClone ismindeki 

DataSetnesnesinin içine aktarılmıştır. 

Dim dsClone As DataSet dsClone = ds.Clone() 

148

149 

ADO.NET 

2009 2010 

Örnekte Stok veritabanını içindeki tüm kitaplar, DataAdapter nesnesi ile DataSet„e 

aktarılmıştır. 

Dim conn As New OleDbConnection("provider = “ & _ “microsoft.jet.oledb.4.0; data 

source=../stok.mdb") 

Dim da As New OleDbDataAdapter("select * from “ & _ 

“kitaplar", conn) 

Dim ds As New DataSet("set") 

da.Fill(ds, "kitaplar") DataGrid1.DataSource = ds.Tables("kitaplar") 

DataSet sınıfının Tables koleksiyonu ile DataSet içine bir veya birden çok DataTable 

eklenebilir. DataSet sınıfının Relations koleksiyonu ile DataSet içine bir veya birden çok 

DataRelation eklenebilir. 

Örnekte dtKitaplarisminde yeni bir DataTableoluşturulmaktadır. 

Dim dtKitaplar As New DataTable("kitaplar") 

Oluşturulan tabloyu DataSet içine eklemek için DataSet nesnesinin Tables koleksiyonu 

kullanılır. 

Ds.Tables.Add(dtKitaplar) 

DataTable nesnesinin içine kolon eklenebilir. Örnekte dtKitaplar ismindeki 

DataTablenesnesinin içine, yeniId isminde yeni bir kolon eklenmektedir. Yeni kolon 

eklemek için, DataTablenesnesinin Columnskoleksiyonu kullanılır. 

Dim colKitapId As DataColumn = dtKitaplar.Columns.Add("yeniId", 

GetType(System.Int32)) 

DataAdapter ile KayıtlarıDataset’e Doldurmak

ADO.NET 2009 2010 

DataAdapter sınıfı, DataSet ile veri kaynağı arasında köprü oluşturur. Veri kaynağına 

yapılan bağlantı ile verilerin DataSet nesnesine aktarılmasını sağlar. DataAdapter ayrıca 

DataSet üzerinde yapılan değişikliklerin veri kaynağına aktarılmasını sağlar. 

XxxDbDataAdapter ile çekilen veriler Dataset nesnesine fill komutu ile aktarılır. 

XxxDataAdapter_Name.fill (DatSet_Name) 

Fill yöntemi bir tamsayı sonucu verir ve bu sayı DatSet‟te mevcut olan kayıtların sayısıdır. 

Verilerin Form kontrolleri ile bağlantısı 

1. Veri tabanını formunuza bağlayınız. 

2. Veritabanınızdaki sütünlar için formunuzda açıklayıcı label ve textbox (combobox) 

ekleyin. 

3. Textboxların özelliklerinde DataBinding –Text özelliğini seçmek istedğiniz alan 

olarak değiştirin. (DataSet, BindingSource ve TableAdapter nesneleri formunuza 

otomatik olarak eklenecektir.) 

4. Forma Data panelinden DataGridView ekleyin ve datasource özelliğini belirleyin. 

5. Verilerin form başladığında görünmesi için Form_Load olayına aşağıdaki kodu yazın. 

Name_TableAdapter.Fill(Name_DataSet.NameofTable) 

6. Verilerin buton içinde kod ile ileri-geri kontrolleri için aşağıdaki kodu kullanın. 

Name_BindingSource.MoveNext(Previous) 

DataSet Nesnesini Kontrollere Bağlamak 

150

151 

ADO.NET 

2009 2010 

DataSet nesnesi ile veritabanının bir kopyası çekirdek belleğe atıldıktan sonra, bu veriler 

çeşitli Windows kontrolleri ile gösterilebilir veya değiştirilebilir. Bu kontrollerin en önemlisi 

DataGrid bileşenidir. 

DataSet nesnesin içerdiği veri, Windows Form içindeki herhangi bir kontrolün herhangi bir 

özelliğine bağlanabilir. Örneğin DataSet içindeki bir tablonun ilk satır ve sütunundaki veri, 

TextBoxkontrolünün Textözelliğine bağlanabilir. 

DataSet içindeki veriyi Windows kontrollere bağlamanın iki yöntemi vardır. Bu yöntemler 

basit (simple data binding) ve karmaşık (complex data binding) veri bağlama olarak 

adlandırılır. 

Basit veri bağlama; DataSet içindeki bir veri elemanını (DataTable kolonunu) Windows 

kontrollere bağlama işlemidir. TextBox, Label, RadioButton gibi kontroller bu gruba girer. 

Örneğin, DataSet tablosundaki herhangi bir kolonu TextBox, Labelgibi Windows kontrollere 

bağlamak. 

Karmaşık veri bağlama; DataSet içindeki birden fazla veri elamanını Windows kontrollerine 

bağlama işlemidir. DataGrid, ListBox, ErrorProvider gibi kontroller bu gruba girer. 

Basit Bağlantı - CheckBox için: (diğerleri için de benzer şekilde herçekleşir.) 

CheckBox‟ın DataBindings.Checked özelliğini, varolan DataSetteki tablonun kolonu ile 

bağlayın.

Textbox için ise Text kısmını bağlamanız gerekmektedir. 

Karmaşık Bağlantı – Listbox için (diğerleri içinde aynıdır!) 

ADO.NET 2009 2010 

ListBox‟ın DataSource özelliğinden DatSet i seçiniz. Ve DisplayMember özelliğini, Listbox‟ın 

içerisinde görünmesi gereken kolon olarak belirleyin. 

152

153 

ADO.NET 

2009 2010 


ComboBox ve ListBox gibi kontrollere veri bağlamak için DataSource ve DataMember 

özelliği kullanılır. DataSouce özelliği DataSet içindeki tablo ismini, DisplayMember ise tablo 

kolonunu belirtir. 

Örnekte, ComboBox ve ListBox kontrolünün DataSource ve DisplayMember özellikleri 

kullanılmaktadır. 

ComboBox1.DataSource = ds.Tables("kitaplar") „ds DataSetin adı! 

ComboBox1.DisplayMember = _ ds.Tables("kitaplar").Columns("kitap_baslik").ToString 

ListBox1.DataSource = ds.Tables("kitaplar") 

ListBox1.DisplayMember = _ ds.Tables("kitaplar").Columns("kitap_baslik").ToString 

Bir diğer özelliği de DataBinding.Add yöntemidir. 

TextBox1.DataBindings.Add("Text", CustomerDataSet1, "Customers.Address")

DataSet içindeki veriyi DataGridView’e Bağlamak 

ADO.NET 2009 2010 

DataGridView, veriyi satırlar ve sütunlar halinde görüntüler. DataGridView ile ilişkisiz 

DataSet tabloları kolay bir şekilde görüntülenebilir. Bu görüntü Excel tablolarına benzer. 

DataGridView ilişkili DataSet tabloları da gösterebilir. Bu durumda istenilen tabloya 

DataGridView üzerindeki gezinti köprülerinden erişilebilir. DataSet tablolarını 

DataGridView kontrolüne bağlamak için iki yöntem kullanılır. Bu yöntemler grafiksel ve 

programlama yöntemleridir. 

Grafiksel yöntem ile bağlantısağlamak için aşağıdaki adımlarıtakip edin. 

1 Araç kutusu üzerindeki DataGridView kontrolünü form üzerine sürükleyin. 

2 DataGridView kontrolünün DataSource özelliğini, önceden oluşturulmuş 

DataSetnesnesine bağlayın. 

3 DataGridView kontrolünün DataMember özelliğini, DataSet tablolarının herhangi biri 

ile bağlayın. 

Programlama yöntemi ile bağlantı sağlamak için DataGridView nesnesinin DataSource 

özelliği kullanılır. Örnekte, DataSet içindeki Kitaplar tablosu DataGridView kontrolüne 

bağlanır. 

DataGridView1.DataSource = ds.Tables("Kitaplar") 

154

155 

ADO.NET 

DataTable Üzerine Yeni Veri Eklemek 

2009 2010 

DataTable, veritabanı tablolarını temsil eder. DataColumn, DataRow nesnelerinden oluşur. 

DataSet içinde yeni bir DataTable oluşturduktan sonra, veritabanı üzerinde işlem 

yapıyormuş gibi veri üzerinde düzenlemeler yapılabilir. DataTable, bu çevrimdışı 

düzenlemeleri kabul veya iptal etme olanağı sunar. 

DataTable nesnesine, yeni bir satır eklemek için DataRow nesnesi kullanılır. DataTable 

nesnesinin NewRow metodu ile oluşturulan yeni satır, DataRow nesnesinin değişkenine 

atanır.

Örnekte, dtKitaplar tablosuna drNew isminde yeni bir kolon eklenmiştir. 

Dim drNew As DataRow = dtKitaplar.NewRow() 

ADO.NET 2009 2010 

DataRownesnesi tanımlandıktan sonra, index veya kolon isimleri üzerinden kolonlara değer 

girilir. 

Örnekte birinci kolona kitabın ISBN numarası, ikinci kolona ise yazar adi bilgileri girilmiştir. 

drNew(0) = “9758725149” 

drNew(1) = “Tamer Şahiner” 

veya 

drNew(“kitap_ISBN”) = “9758725149” 

drNew(“kitap_yazar”) = “Tamer Şahiner” 

Kolanlara bilgi girildikten sonra, tanımlanan DataRow nesnesi DataTable nesnesinin Rows 

koleksiyonuna eklenir. 

Örnekte drNew nesnesi, dtKitaplar nesnesinin Rows koleksiyonuna eklenir. 

dtKitaplar.Rows.Add(drNew) 

DataTable nesnesine DataRow kullanmadan kayıt eklenebilir. Örnekte dtKitaplarismindeki 

DataTablenesnesine bu yöntem ile kayıt eklenmiştir. 

dtKitaplar.Rows.Add(New Object() {“9758725149”, “Tamer Şahiner”}) 

DataTable Üzerindeki Veriyi Düzenlemek 

DataRow ile DataTable içindeki kayıtlar değiştirilebilir. DataRow nesnesi ile satır 

düzenleme işlemleri için aşağıdaki metotlar kullanılır. 

156

157 

ADO.NET 

BeginEdit 

EndEdit 

CancelEdit 

2009 2010 

BeginEdit, veriyi düzenlerken oluşabilecek olayları askıya alır. Veriyi düzenlemek için Items 

koleksiyonu kullanılır. EndEdit metodu ile, askıya alınan olaylar yeniden aktif edilir. 

CancelEdit metodu ile değişikliklerden ve askıya alınan olaylardan vazgeçilir. 

Örnekte, DataTable içindeki dördüncü kayıt için güncelleme işlemi yapılmıştır. 

Dim drNew As DataRow = dtKitaplar.Rows(3) 

drNew.BeginEdit() 

drNew("kitap_baslik") = "yeni hayat" 

drNew("kitap_yazar") = "can dündar" 

drNew.EndEdit() 

DataRow ile DataTable içindeki belirli bir satır silinebilir. Örnekte, DataTable içindeki 

dördüncü kayıt silinmiştir. 

Dim drSil As DataRow = dtKitaplar.Rows(3) dtKitaplar.Rows.Remove(drSil) 

DataRownesnesinin Deletemetodu kullanılarak aktif kayıt silinebilir. 

DrSil.Delete() 

Windows Form ile Kayıt Üzerinde Hareket Sağlamak 

Verileri düzenlemeden önce, hangi veri üzerinde düzenleme yapılacağının tespit edilmesi 

gerekir. Windows Form uygulamaları, veri içinde hareket sağlanan nesneler ile verilerin 

bağlı olduğu katmanı yönetebilir. Bunun için gerekli olan komut: 

BindingContext(DatSet_Name, “Table_Name”). Position = …

Veri Arama ve Sıralama 

ADO.NET 2009 2010 

DataSet içinde veri arama ve sıralama işlemleri yapmak için, DataTable sınıfının arama ve 

sıralama metotlarıkullanılır. DataTable sınıfının Find metodu, birincil anahtar değerine 

göre arama yapılmasını sağlar. Select metodu ise, belirli bir arama kriterine göre arama 

yapılmasınısağlar. Selectmetodu ile geriye satır koleksiyonları döndürülür. 

Örnekte DataTable sınıfının Find metodu ile kitap barkod numarasına göre arama yapılır. 

Bu aramanın sonucunda yazar adı geriye döndürülür. 

Dim conn As New OleDbConnection("provider =" & _ “microsoft.jet.oledb.4.0;data 

source=c:\Proje\stok.mdb") 

Dim da As New OleDbDataAdapter("select * from" & _ "kitaplar",conn) 

Dim tbl As New DataTable 

da.Fill(tbl) 

tbl.PrimaryKey = _ New DataColumn(){tbl.Columns("kitap_ISBN")} 

Dim row As DataRow = tbl.Rows.Find("97512533") 

If row Is Nothing Then 

MessageBox.Show("Kayıt Bulunamadı!") 

Else 

MessageBox.Show(row("kitap_yazar")) 

End If 

Örnekte Tbl ismindeki DataTable nesnesine, DataAdapter nesnesinden gelen kayıtlar 

doldurulur. Tbl tablosunun Kitap_ISBN kolonu birincil anahtar olarak atanır. Row isminde 

yeni bir DataRow tanımlanır. DataTable nesnesinin Find metoduna kitabın barkod 

158

159 

ADO.NET 

2009 2010 

numarasıgirilir ve sonuç Row değişkenine aktarılır. Son olarak Rowdeğişkeni içindeki sonuç 

ekrana yazılır. 

Arama işlemlerinde özel karakter kullanılabilir. Örneğin yazar ismi ”E„ harfi ile başlayan 

kayıtlarısorgulamak için aşağıdaki komut kullanılır. 

Select * from kitaplar Where kitap_yazar Like 'E%' 

DataTable sınıfının Select metodu ile DataRow nesnelerinden oluşan bir koleksiyon geri 

döndürür. Select metodu aslında orijinal DataSet içindeki satırları işaret eden işaretçiler 

kümesi olarak da algılanabilir. Veri kopyalama yapmaz, ancak değişimleri görüntüler. 

Örnekte, DataTable sınıfının Select metodu kullanılarak kitap fiyatı sekizden farklıkayıtlar 

gösterilmektedir. Bu kayıtlar kitap isimlerine göre sıralanmıştır. 

Dim selRows As DataRow() = tbl.Select("kitap_fiyat 8", _ "kitap_baslik ASC", 

DataViewRowState.CurrentRows) Dim row As DataRow 

For Each row In selRows MessageBox.Show("kitap: " & _ row("kitap_baslik", 

DataRowVersion.Original)) Next 

Select metodunun dört farklı kullanımı vardır. Bu kullanımlar aşağıda listelenmiştir. 

public DataRow() Select() 

public DataRow() Select(filterExpression as string) 

public DataRow() Select(filterExpression as string, _ sort as string) 

public DataRow() Select(filterExpression as string, _ sort as string, _ recordStates as 

DataViewRowState) 

Select metodunun filterExpression, Sortve recordStatesisminde üç parametresi 

bulunur. filterExpression, filtreleme yapılacak ifadeyi içerir. 

"Country = „Turkey' AND City 'Ankara'" 

Sort, sonuçların hangi sırada görüntüleneceğini belirtir. 

“City DESC” 

Veriler artan ve azalan olmak üzere iki şekilde sıralanabilir. Sıralanacak kolonun sonuna; 

azalan sıralama için DESC, artan sıralama için ASC anahtar sözcüğü yazılır. 

recordStates ise, kayıtların durumuna göre, (Deleted, Modified gibi) seçim yapar.

Bölüm 10. SETUP 

SETUPADO.NET 2009 2010 

1) File/Add Project kısmından New Project seçeneğini işaretleyelim. Gelen ekrandan 

Project Types kısmından Setup and Deploymeııt Projects klasörünü seçtikten sonra, 

Templates bölümünden Setup Project seçerek ismine “pec” yazıp, OK butonuna 

basalım. Kaydettiğiniz yeri unutmayınız çünkü Setup için gerekli dosyalar buraya 

kopyalanacaktır. 

2) Ekran görüntüsü, aşağıdaki gibi olacaktır. Burada programın kurulacağı yer ile ilgili 

ayarlar Application Folder kısmından yapılır. 

3) ApplicationFolder'ın özelliklerinde bulunan DefauItLocation ile kurulum 

yapıldığında, kurulum dosyalarının nerede olacağını belirleyebiliriz. Biz 

ProgramFiles klasörü içinde olmasını istediğimiz için, şekildeki gibi değişiklik yaptık. 

160

161 

SETUP 

2009 2010 

4) ApplicationFolder üzerine sağ tuşa basarak Add File seçeneğinden Setup‟ı 

oluşturacak projenin bulunduğu yere gidelim, Bin klaösrü içindeki .exe uzantılı 

dosyayı seçelim. Örnekte setuplar.exe olarak alınmıştır. 

5) Yine ApplicationFoIder üzerinde sağ tuşa basarak Add/Project Outpııl seçeneğine 

tıklayarak, gelen ekrandan exe ve dll'leri kapsayan Primary Output'u seçip, OK 

butonuna basalım.


6) UserPrograms menü üzerine sağ tuşa basığ Add Folder‟ı seçiniz. İsmine “pec” 

yazınız. Sonra “pec” klasörü seçili iken bölmenin sağ kısmına geçerek, Create New 

Shortcut seçeneğine tıklayınız. Bunun sonucunda aşağıdaki ekran karşımıza gelir. 

7) Yukarıdaki şekil üzerinde Application Folder üzerine iki kez tıklayarak daha önce 

eklettiğimiz "setuplar.exe" dosyasını seçip, OK butonuna basalım. 

162

163 

SETUP 

2009 2010 

8) Eklenen kısayolun ismini "prestigeturk" olarak değiştirelim. Böylelikle program 

kurulunca Start/Programs seçeneği içinde "pec" isimli bir klasör ve içinde programı 

çalıştırmak için" prestig"e isimli bir kısayol oluşacaktır. 

9) Programı kurunca, masaüstüne de kısayolunun gelmesi için User's Desktop klasörü 

seçili iken bölmenin sağ kısmına geçerek, Create New Shortcut seçeneğine 

tıklayınız. Yine dosyamızı seçerek, ismini "prestige" yapalım. 

10) Bu kısayollara kısayol oluşturmak için ilk önce ApplicationFolder üzerinde sağ tuşa 

basarak Add/File seçeneğini kullanıp, istediğiniz yerden bir Icoıı getiriniz. Ardından 

"prestige" kısayolunun özelliklerinden Icon seçeneğinden, Browse alt seçeneğine 

tıklayarak, ApplicationFolder içinden ekletmiş olduğunuz Icon'u seçiniz.


11) Setup projemize "pec" Setup projemizi seçerek, Properties penceresine geçelim. Bu 

kısımda kurulan program hakkında çeşitli bilgiler verebiliriz. Programı açıklayıcı 

bilgiyi Description hakkında bilgiyi Manufacturer destek bilgilerini Support 

kısımlarına yazabiliriz. 

Programı kuran kişi bu bilgileri Control Panel içindeki Add/ Remove Programs 

kısmından görebilir. 

12) "pec" isimli Setup projenizin üzerinde sağ tuşa basarak View seçeneğine tıklarsanız, 

diğer görünümlerin listesi ile karşılaşırsınız. Bu listeden ekranının ayarlan için 

Userlnterface seçeneğine tıkladığımızda görüntü aşağıdaki gibi olacaktır: 

164

165 

SETUP 

2009 2010 

13) Bir önceki adımda gelen ekrandan Start seçeneğinin altında bulunan Welcome alt 

seçeneğinin Properties penceresini aşağıdaki gibi yapılandıralım; 

14) Bir Setup'da olması gerekenleri aşağı yukarı koyduktan sonra, Build menüsünden 

Build pec seçeneği ile derleyelim. Bir hata ile karşılaşmadığınızı bildiren sağ alt 

köşedeki Build succeeded yazısı ile karşılaşırsanız, işlem tamamdır. Artık, 

projelerinizi tamamen kapatabilirsiniz. 

15) Setup projesini kaydettiğiniz "pec" klasörünü açıp, Debug klasörüne geçtiğinizde 

aşağıdaki şekilde "pec.msi"dosyasını görebilirsiniz. 

16) Şimdi adım adım kurulumu gerçekleştirmek için, "pecmsi" dosyası nu tıklayalım. 

17) İlk olarak karşımıza gelen görüntü, aşağıdaki gibidir. Next butonıı ile devam edelim.


18) Belirlediğimiz kurulum yeri, burada görünmektedir. İstenirse Browse değiştirilebilir. 

Devam için Next butonuna basalım. 

19) Tekrar Next butonuna basınca kurulum başlayacaktır ve kurulum tamamlanınca, 

aşağıdaki bilgi ekranı karşımıza çıkacaktır. İşlemi sonlandırmak için Close butonuna 

basmamız yeterli olacaktır. 

166

167 

SETUP 

2009 2010 

20) Şimdi de kurulum sonuçlarını incelemek için ilk olarak ProgramFiles klasörü içindeki 

"Pec" klasörünü açalım ve gerekli dosyalann burada yer aldığını, şekildeki gibi 

gözlemleyelim 

21) Hem masaüstünde, hem de Start menüsündeki Programs grubu içinde oluşan "pec" 

klasörü içinde "prestige" kısayolunu görebiliriz. 

22) Bunlardan herhangi birine tıkladığımız zaman, programımız çalışacaktır .Bu 

programm çalışacağı bilgisayarda sadece Framework 1.1'in kurulu olması yeterlidir.


23) Son olarak program ile ilgili bilgileri bulmak için Control Panel içinde bulunan Add 

or Remove Programs seçeneğine tıkladığımızda, programın listede yerini aldığını 

göreceksiniz. Buradan isterseniz Remove ile kaldırabilrsiniz. 

24) Program ile ilgili bilgileri öğrenmek içinse ortadaki Click here for support 

information Link'ine tıklamanız yeterlidir. Bunun sonucunda Setup yapılandınlması 

sırasında kazandırdığınız özellikler, şekildeki gibi görüntülenecektir: 

168

Bilgisayara Giriş - Akademik Personel Bilgi Bankası - Kocaeli ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?