gelişmekte olan ülkelere yönelik finansal sermaye hareketleri ve ...

yılında cari açık rakamı hızla artarak GSYİH’nın %5’ine ulaşarak 9,8 milyar Dolar
seviyesinde gerçekleşmiştir (Çonkar - Ata, 2003: 12). Cari açıkta meydana gelen böyle hızlı
bir artış açık bir para krizi göstergesini oluşturmuştur.
Ödemeler dengesi göstergelerinden bir diğeri olan kısa vadeli borçlar açısından da
Türkiye ekonomisinde kriz öncesi olumsuzluklar net bir şekilde görülebilmektedir. Türk
ekonomisinin kısa vadeli dış yükümlülüklerinin, toplam dış yükümlülüklere oranı krize kadar
geçen sürede tablo 22’de de görüldüğü gibi düzenli ve ciddi bir biçimde artmıştır. Kriz öncesi
son beş yılda toplam kısa vadeli borçlar 17 milyar Dolar’dan 28 milyar Dolar’a çıkmış toplam
borçların %25’i seviyesine gerçekleşmiştir (Çonkar - Ata, 2003: 11). Dış yükümlülüklerin
böylesine yüksek rakamlara ulaşması başlı başına bir sorun teşkil ederken, Tablo 22’de
merkez bankası rezervleri dikkate alındığında yaşanacak bir para krizi açıkça
öngörülebilecektir. Çünkü toplam merkez bankası rezervleri sabit kur sisteminin uygulandığı
bir dönemde toplam kısa vadeli dış yükümlülükleri dahi karşılayamayacak kadar düşük bir
seviyededir. Tablo 22 dikkate alındığında 2000 yılında toplam dış yükümlülüklerin 28 milyar
dolar seviyesindeyken toplam rezervlerin 22 milyar dolar seviyesinde kaldığı anlaşılmıştır. Bu
durum kurlarda yaşanacak bir dalgalanma yada spekülatif ataklar sonucunda TCMB’nin kur
rejiminin tamamen çökeceğini ve dış yükümlülüklerin karşılanamayacağını göstermektedir.
Ödemeler dengesi göstergelerinden bir diğeri olan ticaret hadlerinin bozulması sorunu
da kriz öncesinde aşırı değerlenen Türk Lira’sı sebebiyle ortaya çıkmıştır. Lira’nın
değerlenmesine sebep olan sabit kur rejiminin uygulanmaya konulduğu 1999 yılından krizin
çıktığı 2000 yılına kadar ihracat %2,2 artarken, ithalat ise %23 oranında artmıştır (Kar- Kara
2003: 12). İthalatın bu kadar yükselmesinin en önemli sebebi ise tüketim kredilerinin
faizlerinin düşmesine bağlı olarak iç piyasada artan tüketimdir (Erkekoğlu – Bilgili, 2005:
26). İç piyasada tüketimin bu oranda artması ise ithalatı arttırmanın yanı sıra, ihraç edilecek
mallarında iç piyasada satılmasına sebep olarak ihracatı da düşürecektir.
Makroekonomik kriz göstergelerinden ödemeler dengesi göstergelerinin tamamı
açısından Türkiye ekonomisinin verileri 2001 yılı öncesinde ekonomik kriz sinyalleri vermiş
ve muhtemel bir bankacılık krizinin gelişeceğini ortaya koymuştur.
Enflasyon oranı göstergesi açısından Türkiye ekonomisinde kriz öncesinde iki farklı
durum aynı anda görülmüştür. %80’i aşan oranlardaki kronikleşen enflasyon oranını
117