Tam Metin

Hüseyin’in terekesi bir mal dökümünü değil adeta kapkalın bir veresiye
defterini andırıyordu. Kendisinin kayıtlara yansıyan değişik kesimlerden irili
ufaklı tam 175 alacaklısı vardı. Alacaklılar arasında emir-i ahur, şehir
kethüdâsı, kethüdâ, bey, aga, beşe, efendi gibi unvanlara sahip şehrin önde
gelenlerinden olabilecek ve yönetici vasıflı çok sayıda kişinin ismi de
geçmekteydi. Örneğin kendisine şehir kethüdasının 300, Mustafa
Kethüdâ’nın 1775 akçe borcu vardı. Fazla olmasa da gayrimüslimlere de
listede rastlamak mümkün. Örneğin Zımmî Divâne’nin Hasan b. Hüseyin’e
10.700 akçe gibi çok büyük bir tutarda borcu olduğu öğrenilmektedir. Bunun
gibi durumlar bize şehirde müslümanlarla müslüman olmayanlar arasında da
yoğun ilişkiler bulunabildiğinin sinyallerini veriyor.
Bu anılanların dışında pek çok kimsenin daha orta ve küçük çapta
alacakları olduğu terekelerden takip edilebilmektedir. Orta çapta (15.000 -
35.000 akçe gibi) alacakları olanların profili genellikle az önce geçen
kimselerle uyuşmaktadır. Yani şehirliydiler, askerî olsun olmasın – aralarında
birkaç beşe de vardır – ticari faaliyetlerle meşguldüler, doğal olarak vasatın
üzerinde servetleri vardı. Borçluları içinde ise aga, kethüdâ, beşe, müftî,
imam vb. toplumun çeşitli statü gruplarından ayrıca gayrimüslimlerden birçok
insan vardı.
Öte yandan kadınların pek çoğunun terekelerinde de alacak
mevcuttur. Ancak bu alacaklar genellikle mehir, Türkçe’de daha çok
kullanıldığı şekilde mihrdi. Mehir, nikah akdi sırasında erkek ve kadının
nikâhının sonucu olarak kocanın karısına ödemek zorunda olduğu para veya
maldır. Mehrin tamamı nikâh anında ödenebileceği gibi tamamının veya bir
kısmının ödenmesi daha sonraya bırakılabilirdi. Bir kısmının peşin (me hr-i
muaccel) kalanının daha sonra (mehr -i müeccel) ödenmesi genel bir
uygulama gibi görünmekteydi. Kocaya kadına nispetle daha geniş boşanma
imkânlarının verildiği İslam hukukunda mehrin özellikle müeccel mehrin
yüksek tutulması halinde boşanma hakkının kötüye kullanılmasına engel
olduğu ve evli kadına belirli bir ekonomik güvence ve bağımsızlık sağlama
amacına da hizmet ettiği söylenebilir (Aydın, 2003: 390). Balıkesir’de de
genelde mehirlerin müeccel mehir olarak yazıldığı görülmektedir. Ancak az
önceki nedenden dolayı bunların bütün mehrin büyük bir parçası olduğu