Tam Metin

2.1. Kuramsal Çerçeve
İLGİLİ ALANYAZIN
Bu bölümde kuramsal temellerin yerine oturabilmesi için konu ile ilgili
bazı genel husus ve tartışmalara değinmek yerinde olacaktır.
Bu hususlardan biri terekelerin, kadılığa intikali meselesidir.
Terekelerin kadılığa intikal etmesi için genellikle şu üç şarttan birinin olması
gerekirdi: 1- Mirasçı taraflar arasında herhangi bir anlaşmazlığın vuku
bulması 2- Varisler arasında küçük (buluğ çağına ermemiş) çocuk veya
çocukların olması 3- Ölen kişinin varisinin olmaması veya kişinin ölmese de
uzun süredir ortalarda görünmemesi yani kaybolması.
Birinci şart bize anlaşmazlık olmadıkça kadılığın miras taksimine
karışamayacağını göstermektedir. Bu, dönemin Osmanlı kanunnamelerinde
de kadılar için sık sık vurgulanan bir noktadır: “… ve resm-i kısmet dahi
müteveffânın vârisleri kebîr (büyük) olub kısmeti taleb olunmaz iken cebren
kısmet taleb olunmaya…” (Akgündüz,1994: 303). Öte yandan mirasın resmî
makamlarca kaydedilip paylaştırılması zaten mirasçıların da işine
gelmemektedir çünkü vergi kesintisi dolayısıyla kayba uğramış olacaklardır.
Sırf bu nedenle ancak ölen kimselerin terekelerinin oldukça küçük bir
bölümünün belgelere yansıyacağını düşünmek mantıklıdır. Bazen kadıların
gelirlerini arttırmak için zorla işlem yapmalarına dair iddialar – ki
kanunnamede buna işaret edilmektedir – bunun gerçekte ne kadar geçerli
olduğu sorusunu hatıra getirebilir. Ancak böyle bir şey yapıldıysa bile bununla
ilgili defter tutulması pek de gerekli olmayacağından söz konusu problemin
en azından bizim kaynağımıza dair bir sıkıntı teşkil etmeyeceği söylenebilir.
Ama yukarıda da değinildiği üzere mirasçı çocuk olması durumu
değiştirmekteydi: “… eğer veresede sagîr ve sagîre veyâ gâib ve gâibe var
ise beyne’l-verese kısmet olunmak lâzımdır…” (Akgündüz, 1994: 303). Bu
halde, paylaşımı yapan kadı çocuğun malının korunması için bir de vasî