T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ...

Stresin performans üzerindeki etkileri, 1908 yılında, Harward fizyoloji
laboratuarında R.B. Yerken ve J.D. Dodson tarafından belirlenmiştir. Bu iki bilim
adamına göre, herhangi bir işte iyi bir sonuç elde etmek için belli bir heyecan
düzeyine gereksinim vardır. Fakat bu belli düzey aşılırsa birey işinde daha az
başarılı, daha çok endişeli, yorgunluk ve yanılmaya daha yatkın olur. Diğer bir deyişle
stres düzeyindeki belli artışlar, performansta ve bireysel başarıda, önemli artışlara yol
açmaktadır. Bu sınırlar, artı ya da eksi yönde aşılırsa, performans ve başarıda
azalmalar başlar (Ulukuş, 2001: 87; Ertekin, 1993: 63). Günümüze baktığımızda
aslında değişen bir şeyin pek olmadığı ve yukarıda ifade edilen iki bilim adamının
görüşlerinin halen geçerli oldukları ifade edilebilir.
Stres bazen yararlı, bazen de zararlıdır. Yararlı stres uyumlu ve yapıcı olup,
etkin bir performans sağlarken, uyumsuz, zararlı ve fonksiyonel olmayan yıkıcı stres,
performansa yaptığı olumsuz etki nedeniyle örgütlerde istenmeyen bir durum olarak
karşımıza çıkmaktadır. Yapıcı stres, bireyler üzerindeki motive edici etkisi sayesinde
onların, işlerine daha sıkı bağlanmalarını ve işlerini daha istekli yapmalarını
sağlayarak performanslarını yükseltirken; yıkıcı stres bireyin görevlerini yerine
getirmesine engel olmaktadır (Eren Gümüştekin ve Öztemiz, 2005: 281,284).
Ayrıca, düşük stres düzeyi, olumlu stres düzeyi ve yüksek stres düzeyi olmak
üzere üç farklı stres düzeyi bulunmaktadır. Aşırı düşük ve aşırı yüksek stres
düzeylerinin bireyin verimlilik ve performansı üzerindeki etkisi yıkıcı ve olumsuzdur.
Şöyle ki; düşük stres düzeyinin bireyleri yüksek verimlilik için yeterince uyaramaması,
bireyi etkin hale getirmemekte, dolayısıyla performansının artmasına olumsuz etki
yapmaktadır. Benzer şekilde, bireyin maruz kaldığı yüksek düzeydeki stres, onun
daha fazla zamanı ve çabayı stresle baş edebilmek için ayırmasına neden olarak
performansını düşürmektedir. Buna karşın olumlu stres düzeyinde ise bireyler stresi
yenmekten çok, performanslarını artırmak çabası içindedirler. Bu stres düzeyinde
performans yüksektir. Örgütsel etkinlik, verimlilik ve performansı artırmak için
yöneticilerin, işgörenlerde olmasını sağlayacağı stres düzeyi, bu olumlu stres
düzeyidir (Eren Gümüştekin ve Öztemiz, 2005: 282–283; Tutar, 2000: 255). Daha
61