T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ...

vardır. Dozu ayarlanmış stresi, verimliliği ve etkinliği artıran bir unsur olarak görmek
gerekmektedir (Özdevecioğlu, 2003: 131). Daha açık bir ifadeyle, kontrol edilebilen
optimum seviyedeki stres artan performans demektir. “Perakende mağazalar
zincirinde yapılan bir araştırmada duygularını denetleme ve stresle başa çıkma
becerisine sahip mağaza yöneticilerinin, metrekare başına karlılıklarının daha yüksek
olduğu ortaya konmuştur” (Baltaş, 2001: 127). Buna karşın, bir başka araştırmaya
göre büyük şirketlerde işe gelememe nedenlerinin yarısını strese bağlı hastalıklar
oluşturmaktadır. Ayrıca stresin herhangi bir andaki iş gücünün %1,4’ünü etkilediği de
yapılan araştırmalarla saptanmıştır (Lewis, 1995: 24).
Görüldüğü gibi stres işletme ve kamu yöneticilerinin göz ardı edemeyecekleri
bir kavram olduğu, stresle baş edemedikleri veyahut onu yönetemedikleri takdirde ise
kendi kötü sonlarını oluşturdukları ortaya çıkmaktadır.
3.2. Stres Performans İlişkisinde Modeller
Bireylerin çalıştıkları ortamlar, birlikte çalıştıkları insanlar, iş gerekleri, hedefler,
beklentiler, kişisel farklılıklar nedeniyle stres kaynakları her bireyi farklı etkilemekte,
bu da onların performansına farklı yansımaktadır. Yapılan araştırmalara göre bu
durum, stres ile performans arasında kavramsal düzeyde dört farklı ilişki tipini ortaya
çıkarmıştır (Eren Gümüştekin ve Öztemiz, 2005: 283). Bunlar; negatif ilişki modeli,
pozitif ilişki modeli, ters U tipi ilişki modeli ve ilişki bulunmaması modeli olarak
aşağıda açıklanmıştır:
3.2.1. Negatif İlişki Modeli
Şekil 2’de şematik olarak görülen bu modelde stres arttıkça performansın
azalacağı düşünülmektedir. İş stresinin iş performansı ile ilişkisinin negatif yönlü (ters
orantılı) olduğunu öne sürenler, iş stresinin örgüt ve örgüt üyeleri için işlevinin
olmadığını belirtmektedirler. Bu görüşe göre, bireyin stresle mücadele etmek için
fazladan ürettiği enerji, ona zihinsel bir yük getirmekte, bunun yarattığı gerilim ve
olumsuz duygular performansı olumsuz yönde etkilemektedir. Stresli kişiler
57