Şizotaksi Şizotipal Kişilik Bozukluğu Şizotaksi izotipal Kişilik ...
Şizotaksi Şizotipal Kişilik Bozukluğu Şizotaksi izotipal Kişilik ...
Şizotaksi Şizotipal Kişilik Bozukluğu Şizotaksi izotipal Kişilik ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Psikoz Sürecinin Kilometre Taşları<br />
<strong>Şizotaksi</strong><br />
<strong>Ş<strong>izotipal</strong></strong> <strong>Kişilik</strong> <strong>Bozukluğu</strong><br />
UPK, İzmir, 06.10.2010<br />
Prof. Dr. Cem Atbaşoğlu<br />
AÜTF Psikiyatri AD Nöropsikiyatri Araştırma Birimi<br />
AÜ‐BAUM BAUM
• <strong>Ş<strong>izotipal</strong></strong> <strong>Kişilik</strong> <strong>Bozukluğu</strong> (ŞKB)<br />
• Şizofreni (Şz) adlı kategorik kavramın geçerliğinin<br />
yeterli olduğu kabulüne dayalı bir kavramdır.<br />
• Şz’nin yapı geçerliği yetersizdir.<br />
• Klinik uygulamada yararı yoktur.<br />
• Araştırmada: Tıpkı Şz gibi, kısıtlayıcı ya da yanıltıcıdır.<br />
• Tıpkı Şz gibi, kategorik tanı olarak kullanımının<br />
bırakılması makul görünmektedir.
<strong>Şizotaksi</strong> : Meehl, 1962<br />
Hedef: Etiyoloji araştırmasına yön verecek geçerliği<br />
sağlam kavram<br />
<strong>Ş<strong>izotipal</strong></strong> <strong>Kişilik</strong> <strong>Bozukluğu</strong>: Spitzer, 1980<br />
Hedef: Etiyoloji araştırmasına yön verecek saygın ve<br />
güvenilir tanı antitesi
Sayısal veriler çok değişken<br />
Terminoloji karmaşık, değişken<br />
Tanımlar müphem ve kullanıldıkları klinik<br />
ortamın kültürüyle biçimlenmiş
<strong>Ş<strong>izotipal</strong></strong> <strong>Kişilik</strong> <strong>Bozukluğu</strong>
• Şz tanısı olmayan akrabalardaki hafif belirtiler<br />
• Prodrom<br />
• Klinik dışı popülasyonlardaki Şz benzeri belirtiler<br />
• Prodromal niteliğine ilişkin kanıt yetersiz<br />
• Başlı başına önemli bir halk sağlığı sorunu değil<br />
• Araştırma: Asıl kullanımı Şz etiyolojisine yönelik<br />
çalışmada<br />
• Bu çalışmaların ön kabulü: Şz geçerli bir tanı<br />
kategorisidir.
1900<br />
Kraepelin (1904, 1906)<br />
Dementia praecox’ta “anormal premorbid<br />
kişilik”<br />
Akrabalar arasında “eksantrik, dikkat çekici<br />
kişilikler”, kardeşler arasında “suçlular,<br />
tuhaf kişiler, fahişeler, aylaklar, hayatı<br />
harap olmuş insanlar… “<br />
“… özünde hastalıkla aynı…”<br />
Gadelius (1910)<br />
Rosanoff (1911)<br />
Bleuler (1911)<br />
Kretschmer (1921)<br />
Şz belirtileri normal ile patolojik arasında<br />
değişen şiddettedir.<br />
Hafif vakalar, latent şizofrenikler, şizofreni<br />
vakalarından çok daha fazladır.<br />
Akrabalarda şizoid karakter…<br />
Barett (1928)<br />
Kallmann (1938)<br />
Inouye (1970)<br />
Stephens (1975)<br />
Kety<br />
1975<br />
Danimarka Evlat<br />
Edinme Çalışması
ŞKB’yi biçimlendiren klinik gözlemler<br />
Akrabalardaki Sx<br />
• Yazarların çoğu<br />
Kraepeliniyen<br />
nöropsikiyatristler<br />
• Tarifler ayrıntılı, zengin<br />
• Kuramsız olmasalar da<br />
nesnellik gözetilmiş<br />
• Kuram: Ön kabulleri<br />
Sz’nin aileselliği ve<br />
Sx’ların sürekli niteliği<br />
NonSz hastalardaki Sx<br />
• Yazarların çoğu<br />
psikanalitik yönelimli<br />
psikiyatristler<br />
• Tarifler ayrıntılı, zengin<br />
• Nesnelliği gözetmiş<br />
olsalar da kurama bağlı<br />
ve yoruma meyilliler<br />
• Kuram: Psikanaliz ve<br />
türevleri, Savunma<br />
mekanizmaları
Akrabalardaki anormal kişilik özellikleri<br />
Kraepelin 1904, 1906<br />
Gadelius 1910<br />
Bleuler 1911<br />
Rosanoff 1911<br />
Kretschmer 1921<br />
Barrett 1928<br />
Kallmann 1938<br />
Inouye 1970<br />
Stephens ve ark. 1975<br />
Tuhaf, Egzantrik 9<br />
Tahammülsüz, Mantıksız 7<br />
Sosyal izolasyon 6<br />
Soğuk uzak tutum 6<br />
Şüphecilik 5<br />
Batıl inanç 3<br />
Psikososyal işlev kusuru 3<br />
Sinirlilik 3<br />
Tuhaf konuşma 2<br />
Hassasiyet 2<br />
Kendler 1985’ten
Şizofrenik olmayan hastalardaki<br />
şizofreni benzeri özellikler<br />
Zilboorg 1941, 1957<br />
Ambulatuar Şz<br />
Deutsch 1942<br />
“As if” kişilik<br />
Hoch ve ark. 1949<br />
Psödonörotik Şz<br />
Pannevroz<br />
Rado 1953<br />
Şizotip, <strong>Ş<strong>izotipal</strong></strong><br />
Meehl 1962<br />
<strong>Şizotaksi</strong>, <strong>Ş<strong>izotipal</strong></strong><br />
Düşünce bozukluğu 4<br />
Kişiler arası ilişkilerde<br />
derinlikten yoksunluk<br />
Sapkın cinsellik 2<br />
Derinde şiddetli öfke 2<br />
İlişkilerde bağımlılık 2<br />
Reddedilmeye hassasiyet 2<br />
Anhedoni 2<br />
Görünüşte sağlam olma 2<br />
Kısa psikoz belirtileri 1<br />
Yaygın anksiyete 1<br />
Multipl nörotik belirtiler 1<br />
Fanteziye düşkünlük 1<br />
“Actingout” 1<br />
4<br />
Kendler 1985’ten
Tuhaf, Egzantrik<br />
Tahammülsüz, Mantıksız<br />
Sosyal izolasyon<br />
Soğuk uzak tutum<br />
Şüphecilik<br />
Batıl inanç<br />
Psikososyal işlev kusuru<br />
Sinirlilik<br />
Tuhaf konuşma<br />
Hassasiyet<br />
Sz’nin aileselliği ve<br />
Sx’ların sürekli niteliği<br />
Düşünce bozukluğu<br />
Kişiler arası ilişkilerde derinlikten<br />
yoksunluk<br />
Sapkın cinsellik<br />
Derinde şiddetli öfke<br />
İlişkilerde bağımlılık<br />
Reddedilmeye hassasiyet<br />
Anhedoni<br />
Görünüşte sağlam olma<br />
Kısa psikoz belirtileri<br />
Yaygın anksiyete<br />
Multipl nörotik belirtiler<br />
Fanteziye düşkünlük<br />
“Actingout”<br />
Psikanaliz ve türevleri,<br />
Savunma mekanizmaları
DSM‐III: III: 1980<br />
Spitzer ve ark.<br />
Spitzer RL, Endicott, ], Gibbon ibbon M M. Crossing the border into<br />
borderline personality and borderline schizophrenia: The<br />
development of criteria. Archives Archives of of General General Psychiatry, Psychiatry,<br />
36:1724, 1979
Kety ve ark.’nın .’nın (1968) kullandığı Borderline Şz ölçütleri<br />
1. Düşünce: Tuhaf ya da atipik zihin yapısı; düşüncenin gerçeği, mantığı ve<br />
tecrübeyi inkâra eğilim göstermesi, yaşantılara uyumun bozulmasına neden<br />
olur; bulanık, anlaşılması güç, müphem konuşma<br />
2. Duygusal yaşantılar: Kısa süreli bilişsel çarpıtmalar; depersonalizasyon,<br />
tanıdık olanı yabancılama gibi duygular; mikropsikoz<br />
3. Afektif: Anhedoni – hiçbir zaman yoğun hazza kapılmaz, asla mutlu değildir;<br />
hiç kimseyle ya da hiçbden emin ir şeyle derin ya da yoğun bir ilişkisi yoktur<br />
4. İnsan ilişkileri: Kendinden emin ve dengeli görünse de derinlikten yoksundur<br />
(“as‐if” kişilik); cinsel uyum; kaotik çalkalanma<br />
çalkalanma, heteroseksüalite ve<br />
homoseksüalitenin karışımı<br />
5. Psikopatoloji: Birinden diğerine sık değişen çoklu nevroz belirtileri (obsesif<br />
kaygılar, fobiler, konversiyon, psikosomatik belirtiler gibi); şiddetli yaygın<br />
anksiyete
Kety ve ark.’nın .’nın (1968) kullandığı Borderline Şz ölçütleri<br />
Kety SS, Rosenthal D, Wender PH and Schulsinger F. The types and<br />
prevalence of mental illness in the biological and adoptive families of<br />
adopted schizophrenics. In: Rosenthal D and Kety S SS, eds. The Transmission<br />
of Schizophrenia. Oxford: Pergamon Press Ltd., 1968.<br />
Kety SS, Rosenthal D, Wender PH, Schulsinger F and Jacobsen B. Mental<br />
illness in the biological and adoptive families of adopted individuals who<br />
have become schizophrenic: A preliminary report based o on psychiatric<br />
interviews. In: Fieve RR, Rosenthal D and Brill H, eds. Genetic Research in<br />
Psychiatry. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1975.
• Danimarka çalışmasından (K (Kety ve ark. 1975)<br />
36 akraba ile psikiyatrik görüşme<br />
– Evlat edinilmiş Şz biyolojik akrabası (n=22)<br />
– Evlat edinilmiş Knt biyolojik akrabası (n=8)<br />
– Şz gelişenleri evlat edinmiş ailenin üyesi (n= (n=2)<br />
– Knt evlat edinmiş ailenin üyesi (n=4)<br />
• Tanı dağılımı<br />
– Borderline Şz (n = 10)<br />
– Kesin olmayan Borderline Şz (n = 19)<br />
– Kesin olmayan akut Şz (n n = 1)<br />
– Şizoid kişilik (n = 6)
Kety’nin ölçütleriyle<br />
Şz spektrumunda olan akrabalarla<br />
olmayanların optimum ayrımı<br />
şu 8 madde ile:<br />
1. Büyüsel düşünce<br />
2. Referans düşünceleri<br />
3. Sosyal izolasyon<br />
4. Yanılsamalar<br />
5. Tuhaf konuşma<br />
6. İşbirliği yetersiz, soğuk, uzak<br />
7. Şüphecilik<br />
Kety’de Şz<br />
spektrum tanısı (+)<br />
Kety’de Şz<br />
spektrum tanısı ()<br />
8. Aşırı sosyal anksiyetehassasiyet hassasiyet<br />
Tanı + Tanı +<br />
30 6 36<br />
2 41 43<br />
DSM ŞKB tanı<br />
ölçütlerinin çıkış<br />
noktası:<br />
Borderline Şz<br />
ölçütlerini<br />
operasyonalize<br />
etmek
• Raine<br />
• Baron<br />
• Tsuang vd.<br />
APA (DSM) ŞKB’nin ölçümü ve<br />
değerlendirilmesi<br />
• Latent ŞKB –ve Şz yapısının varlığı ve<br />
birliği ön kabulü
<strong>Şizotaksi</strong>, Şizotipi
Rado<br />
• Şizotip: Şizofreni + Fenotip<br />
• <strong>Ş<strong>izotipal</strong></strong>: Şizofreni fenotipinin gözlendiği<br />
kişiler
Meehl<br />
• Şizogen: Nörogelişim üzerinde etkili majör gen<br />
• Hipokrisi: SSS gelişiminde sinaptik kontrol işlevinde<br />
bozulmaya bağlı nöralentegrasyon kusuru<br />
• <strong>Şizotaksi</strong>: Gözlenen belirti davranış vs değil, latent sınıf<br />
• Şizotipi: Başka etmenlerin etkisiyle bazı şizotaksik<br />
bireylerin geliştirdiği ş<strong>izotipal</strong> kişilik örüntüsü<br />
• Şizotip: Bu özelliği gösteren kişi<br />
• Başka etmenler:<br />
– Çevresel etmenler<br />
– “Polygenic potentiators”
Şizotipinin ölçümü ve değerlendirilmesi<br />
• Wisconsin ölçekleri (Chapman ve türevleri)<br />
– Büyüsel düşünce<br />
– Fiziksel ve sosyal anhedoni<br />
– Algıda sapmalar<br />
– …<br />
• SIS (Kendler) ve SIS SISR (Vollema ve<br />
Ormel)
ŞKB ve Şz prodromu geçerliğinde<br />
önemli bir sorun:<br />
“Şizofreni”nin geçerliği
• Klinik kavram yerine doğal antite koyma amacı: Psikiyatrinin<br />
kadim sorunu<br />
• DSM‐III: III: Ateorik yaklaşım, güvenilirliğe öncelik tanınması, ümit:<br />
Eksik biyolojik veri tamamlanınca bu kategoriler hastalık<br />
modeline uyacak.<br />
• Şz: “Çekirdek” özellik tanımlama çabaları: Geçerli boyutlar çıktı,<br />
ama özgüllüğü yeterli olan yok.<br />
– 80’ler: Negatif belirtiler<br />
– 90’lar: Bilişsel kusurlar<br />
• Genetik çalışmalarda küçük etkiler<br />
• Linkage analysis, Aday gen çalışmaları, GWAS, SNP’ler, CNV’ler<br />
• Güvenilirlik (değerlendiriciler arası uyum) iyi, ama yüksek<br />
güvenilirlikle tanısı konan ne?<br />
• Stigma etkisi
• Klinik popülasyonu belirleyen kültürel etmenler<br />
• Beyana dayalı tanıda “hızlı tanıma”, fazladan tanı, örtüşen<br />
tanıların çoğunun uzun anamnez ve gözlem gerektirmesi<br />
• Klinikçinin en güvenle kullandığı ölçütler:<br />
• Hepsi nonspesifik<br />
– Defisit / Negatif / Sosyal biliş kusuru / PS işlev kusuru<br />
– Psikoz<br />
– Dezorganizasyon<br />
– İlaç YE ve stigma, konmuş tanıyı gözden geçirmeyi<br />
zorlaştırıyor
• Başka nörogelişimsel hastalıklar ve ağır anksiyete duygudurum<br />
vb bozuklukların tanısı konduğunda, bu Şz tanısını<br />
değiştirmiyor.<br />
• Frajil X<br />
• VCFS<br />
• Yaygın Gelişimsel Bozukluklar<br />
• İçgörüsüz / Ağır / AP YE olan Anksiyete Boz.<br />
• ADHD (+) sendromları<br />
• Oysa<br />
• yüksek maliyetli genetik araştırmada “fenotipin”<br />
homojenliği esas<br />
• Şz ilaç tedavisi çok pahalı
Change language