huzursuz bacak sendromu-uykuda periyodik hareket bozukluğunda ...
huzursuz bacak sendromu-uykuda periyodik hareket bozukluğunda ...
huzursuz bacak sendromu-uykuda periyodik hareket bozukluğunda ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
PARASOMNİLER<br />
Dr. Derya Karadeniz<br />
deryak6609@yahoo.com.tr<br />
Cerrahapaşa Tıp Fakültesi<br />
Nöroloji Anabilim Dalı<br />
Uyku Bozuklukları Birimi
ULUSLARARASI UYKU BOZUKLUKLARI SINIFLAMASI<br />
2005<br />
Uyanma Bozuklukları (NREM uykusu)<br />
1. Konfüzyonel uyanmalar<br />
2. Uykuda yürüme<br />
3. Uyku terörü<br />
REM uykusu ile ilişkili parasomniler<br />
4. REM uykusu davranış bozukluğu<br />
5. Rekürren izole uyku paralizisi<br />
6. Kabus bozukluğu<br />
Diğer Parasomniler<br />
7. Uykuya ilişkin dissosiyatif bozukluk<br />
8. Uyku enürezisi<br />
9. Uykuyla İlişkili İnleme (“Groaning”) (Catathrenia)<br />
10. Patlayan Baş Sendromu<br />
11. Uyku ile İlişkili Halüsinasyonlar<br />
12. Uykuyla İlişkili Yeme Bozukluğu<br />
13. Parasomni, tanımlanamayan<br />
14. Madde veya ilaç kullanımına bağlı parasomni<br />
15.Medikal duruma bağlı parasomni
NREM Parasomnileri
Konfüzyonel Uyanmalar /Tanı kriterleri<br />
A. Gece uykusundan veya gündüz kısa<br />
uykulardan uyanırken tekrarlayan mental<br />
konfüzyon veya konfüzyonel davranış<br />
B. Başka bir uyku bozukluğu, medikal, nörolojik,<br />
mental bozukluk veya madde kullanımı ile<br />
açıklanamaz.
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
Konuşma ve bruksizm eşlik edebilir<br />
Predispozan faktörler<br />
Vardiyalı çalışma<br />
Stres/anksiyete<br />
Psikiyatrik hastalıklar<br />
Obstruktif Uyku Apne Sendromu<br />
Uykuda Periyodik Hareket Bozukluğu<br />
Alkol<br />
Genetik yatkınlık zemini
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
Epidemiyoloji<br />
Çocuk > Erişkin<br />
3-13 yaş 17,3 %<br />
5 yaş 3 – 4,2 %<br />
> 5 yaş- azalır.<br />
Erişkin varyant- şiddetli „‟sleep inertia‟‟
Konfüzyonel Uyanmalar<br />
Alt tipleri ( Erişkin)<br />
Sabah şiddetli„‟ sleep inertia‟‟<br />
İşte performans bozukluğu<br />
Trafik kazası riski<br />
Uykuyla ilişkili anormal seksüel davranış<br />
Uzun süreli, şiddetli masturbasyon<br />
Tecavüz
Uyurgezerlik<br />
Yatakta oturma / yürüme/ dolaşma/....<br />
3-10 yaş = 9.2 %<br />
11 yaş = 7.0 %<br />
12 yaş = 6.8 %<br />
13 yaş = 3.3 %<br />
erişkin = 1%
Uyurgezerlik /Tanı kriterleri<br />
A. Uyku sırasında yürüme<br />
B. Yürüme sırasında uykunun devam ettiği farklı bir<br />
bilinç durumu ile birlikte aşağıdakilerden en az<br />
biri;<br />
i. Kişiyi uyandırmada güçlük<br />
ii. Bir epizoddan uyandırıldığında mental<br />
konfüzyon<br />
iii. Epizoda tam veya amnezi<br />
iv. Uygunsuz veya anlamsız davranışlar<br />
C. Başka bir uyku bozukluğu, medikal, nörolojik,<br />
mental bozukluk veya madde kullanımı ile<br />
açıklanamaz.
Uyku Terörü<br />
Genellikle ağlama veya yüksek sesli bir çığlık<br />
ile başlar ve eşlik eden yoğun korku, otonom<br />
sinir sistemi ve davranış özellikleri<br />
Aşağıdakilerden en az biri vardır:<br />
1. Kişiyi uyandırmada güçlük<br />
2. Bir epizoddan uyandırıldığında mental<br />
konfüzyon<br />
3. Epizoda amnezi (tam veya kısmi)<br />
4. Tehlikeli veya potansiyel tehlikeli<br />
davranışlar
Uyku Terörü<br />
E=K<br />
Çocuk ; 1- 6,5 %<br />
Erişkin; 2,2 %
Derin NREM Parasomnileri<br />
Mental konfüzyon.<br />
Otomatik davranışlar.<br />
Uyaranlara cevapsızlık.<br />
Uyandırılma gayretlerine cevapsızlık.<br />
Retrograd amnezi.<br />
Otonom belirtiler.
NREM Parasomnilerinde EEG<br />
aktiviteleri<br />
Tip 1: difüz, ritmik, senkron delta aktivitesi<br />
Tip 2: Hızlı aktivite içeren düzensiz delta ve<br />
teta aktivitesi<br />
Tip 3: Teta aktivitesi içeren hızlı aktivite
REM Uykusu Parasomnileri
REM Uykusu Davranış Bozukluğu; RDB<br />
REM uykusu sırasında;<br />
rüya içeriği ile uyumlu,<br />
şiddet içeren,<br />
kendisi veya etrafına zarar verici,<br />
kompleks motor <strong>hareket</strong>ler.<br />
Schenck CH, ve ark. Sleep 1986
RDB; Epidemiyoloji<br />
%0,5; %90 erkek<br />
Ohayon MM et al C Clin Psychiatry,1997<br />
PH‟da %15-50<br />
MSA‟da % 70-80,<br />
%65‟‟inde hastalık öncesinde<br />
Schenck CH 2003<br />
RDB tanısı alan hastalarda; %38 - %52 sinde<br />
ortalama 5- 13 yıl sonra PH.<br />
Schenck 1996 Olson 2000<br />
PH‟da; RDB olanların ancak %50 si klinik olarak<br />
tanınabilir.<br />
Psikoz ve hallusinasyon olan PH da daha sık.<br />
Gagnon JF, Neurology, 2002<br />
%40-50 hastada atosiz REM.<br />
Montplaisir 1992<br />
Gagnon, 2002
RDB; Klinik Özellikler<br />
Prodrom- 20-25 yıl hafif veya subklinik<br />
seyir<br />
( <strong>uykuda</strong> seyirmeler, konuşma, inleme)<br />
Rüyayla ilişkili davranışlar;<br />
konuşma, gülme, bağırma, küfretme, amaçsız<br />
el kol <strong>hareket</strong>leri, uzanma, zorla çekiştirme,<br />
kol sallama, tokat atma, yumruklama, tekme<br />
atma, oturma, yataktan zıplama, yataktan<br />
düşme, emekleme, koşma .......<br />
Mahowald MW, Schenck CH. 2005
RDB; Klinik Özellikler<br />
Konuşma; kısa ve karmaşık / uzun iyi telafuz<br />
Uykudan uyanıklığa geçiş ve oriyantasyon hızlı<br />
Rüya genellikle tam olarak hatırlanır<br />
Uyandıktan sonra, davranışsal ve sosyal etkileşim<br />
uygun<br />
Arzu ve iştah içeren davranışlar Ø<br />
Şiddet ve atak sıklığı zaman içinde
RDB; Klinik Özellikler<br />
Yataktan düşme<br />
Subdural hematom<br />
Dikiş gerektirecek laserasyonlar<br />
Ekimozlar<br />
Odntoid, kot, sternum, parmak kırıkları<br />
Medikolegal açıdan tedavi edilmesi zorunlu bir hastalık<br />
Schenck CH, Mahowald MW. Cleve Clin J Med 1990<br />
Olson EJ ve ark Brain 2000
RDB; Eşlik eden hastalıklar<br />
Primer uyku bozuklukları;<br />
- Uykuda <strong>periyodik</strong> <strong>hareket</strong> bozukluğu<br />
(REM‟de belirgin)<br />
- Narkolepsi; %7-36<br />
Narkoleptik hastaların yarısında PSG‟de<br />
atonisiz REM (takip !)<br />
Dauvilliers Y ve ark. Sleep 2007
RDB; Eşlik eden hastalıklar<br />
Sinnükleopatiler;<br />
Parkinson hastalığı<br />
Multisistem atrofi<br />
Lewy cisimcikli demans<br />
Bu hastalıkların ilk bulgusu RDB olabilir ve<br />
altta yatan nörodejeneratif hastalığın<br />
herhangi bir bulgusu daha sonra ortaya<br />
çıkabilir.<br />
Boeve BF ve ark. Mov Disord 2001<br />
Boeve BF ve ark. Neurology 2003
RDB;Ayırıcı Tanı<br />
NREM parasomnileri (konfüzyonel arousal,<br />
<strong>uykuda</strong> yürüme, gece terörü)<br />
Sekonder parasomniler ( <strong>uykuda</strong> solunum<br />
bozuklukları, <strong>uykuda</strong> <strong>periyodik</strong> <strong>hareket</strong><br />
bozukluğu, <strong>uykuda</strong> gastroösofajeal reflü)<br />
Nokturnal nöbetler<br />
Uykuda ritmik <strong>hareket</strong> bozukluğu<br />
Posttravmatik stres bozukluğu<br />
Nokturnal panik bozukluk<br />
Hipnopompik hallüsinasyonlar<br />
Uykuda status disosiyatus
RDB;Tanı kriterleri<br />
A. Atonisiz REM uykusu: Uzun süreli veya<br />
aralıklı artmış submental EMG tonusu ya<br />
da aşırı fazik submental veya (üst veya<br />
alt) ekstremitelerde EMG seyirmeleri<br />
şeklinde EMG bulgusu<br />
B. Aşağıdakilerden en az biri:<br />
i. Öyküde uyku ile ilişkili yaralayıcı,<br />
yaralama potansiyeli olan veya davranışlar<br />
ii. Polisomnografide anormal REM uykusu<br />
davranışlarının kaydedilmesi
RDB;Tanı kriterleri<br />
C. REM uykusu sırasında epileptiform<br />
aktivitenin olmaması.<br />
D. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, medikal<br />
veya nörolojik bozukluk, mental bozukluk<br />
veya madde kullanımı ile daha iyi<br />
açıklanamaz.
Rekürren Uyku Paralizisi<br />
Narkolepsi tanısından bağımsız <strong>hareket</strong> edememe<br />
hali /hipnogojik -hipnopompik<br />
Solunum ve bilinç korunur<br />
Saniyeler-dakikalar<br />
Spontan veya sensoriyel stimulus ile düzelme<br />
Şiddetli anksiyete 25-75%<br />
Hallusinasyon eşlik edebilir.
Rekürren Uyku Paralizisi<br />
Genel populasyon;<br />
15-40 % prevalans ( en az 1 episod )<br />
Başlangıç ; adolesan çağ<br />
Uyku deprivasyonu ve düzensiz uyku-uyanıklık ritmi<br />
provakan faktörler<br />
PSG; „‟dissociate state‟‟ - alfa ritminin REM<br />
uykusuna intrüzyonu<br />
veya<br />
Uyanıklıkta kalıcı REM-atonisi
Rekürren Uyku Paralizisi/Tanı kriterleri<br />
A. Uyku başlangıcında veya <strong>uykuda</strong>n<br />
uyanırken gövde ve ekstremitelerini<br />
<strong>hareket</strong> ettirememe<br />
B. Saniyeler ile birkaç dakika<br />
C. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, medikal veya<br />
nörolojik bozukluk, mental bozukluk veya madde<br />
kullanımı ile daha iyi açıklanamaz.<br />
Not: Halüsinasyonlar olabilir ama tanı için gerekli değildir.<br />
Polisomnografi yapılırsa olayı sırasında REM uykusu ve uyanıklık<br />
elemanlarının disosiatif durumu gözlenir.
Kabus Bozukluğu<br />
Genellikle uyanıklıkla sonlanan, tüm detayları ile<br />
hatırlanamayan REM uykusunda kötü içerikli<br />
rüyalar<br />
3-5 yaş ; % 10-50<br />
Erişkin ; % 2-8
Kabus Bozukluğu/Tanı kriterleri<br />
A. Rahatsız edici rüyalar ile uyanmalar. Rüyalar<br />
genellikle korku, anksiyete , kızgınlık, üzüntü,<br />
iğrenme ve diğer disforik duygulanımları kapsar.<br />
B. Çok az bir konfüzyon veya oriantasyon bozukluğu<br />
olur; <strong>uykuda</strong>ki durum hemen ve net olarak<br />
hatırlanır.<br />
C. Aşağıdakilerden en az biri :<br />
i. Epizodlardan sonra uykuya dalmanın gecikmesi<br />
ii. Epizodların gece uykusunun ikinci yarısında<br />
olması
Uyku Enürezisi<br />
Uykuda, rekürren, istemsiz miksiyon (en az 2/hafta)<br />
Primer; Ataksız dönem başlangıçtan itibaren yok.<br />
Sekonder;<br />
ADHD<br />
Psikososyal stres<br />
Kronik konstipasyon<br />
DM<br />
Üriner enf.<br />
OSAS<br />
Nörojenik mesane
Uyku Enürezisi<br />
E/K; 3/2<br />
% 30; 4 yaş<br />
% 10; 6 yaş<br />
% 7; 7 yaş<br />
% 5; 10 yaş<br />
% 3; 12 yaş<br />
% 1; 18 yaş<br />
Spontan kür % 15
Uyku Enürezisi/Tanı kriterleri<br />
Primer Uyku Enürezi<br />
A. Hasta beş yaşından büyüktür.<br />
B. Hasta uyku sırasında, haftada en az iki kere<br />
istemeden altını ıslatır.<br />
C. Hasta hiçbir zaman <strong>uykuda</strong> sürekli olarak kuru<br />
kalamamıştır.<br />
Sekonder Uyku Enürezi<br />
A. Hasta beş yaşından büyüktür.<br />
B. Hasta uyku sırasında, haftada en az iki kere<br />
istemeden altını ıslatır.<br />
C. Hasta daha önce, en azaltı ay boyunca <strong>uykuda</strong><br />
sürekli olarak kuru kalmıştır.
Uykuyla ilişkili yeme bozukluğu/Tanı<br />
kriterleri<br />
A. Uykuda tekrarlayan istemsiz yeme ve içme<br />
epizodları<br />
B. Aşağıdakilerden biri veya daha fazlası:<br />
1. Garip formlarda veya bileşimlerde yiyecekler veya<br />
yenmeyen veya toksik maddelerin tüketilmesi<br />
2. İnsomni, dinlendirici olmayan uyku, gündüz<br />
yorgunluk veya uykululuk<br />
3. Uykuyla ilişkili yaralanma
Uykuyla ilişkili yeme bozukluğu/Tanı<br />
kriterleri<br />
4 Yemek ararken veya yemek pişirirken tehlikeli<br />
davranışlar<br />
5. Gündüz iştahsızlık<br />
6. Yüksek kalorili yiyeceklerin tekrarlayan aşırı<br />
tüketimi nedeniyle olumsuz sağlık problemleri<br />
7. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, medikal,<br />
nörolojik, mental bozukluk veya madde<br />
kullanımı ile açıklanamaz.
Uykuyla ilişkili yeme bozukluğu<br />
Prevalans;<br />
% 8,7 -16,7 ; Yeme bozukluğu olan hastalarda<br />
% 4,6; üniversite öğrencilerinde<br />
K > E<br />
Ortalama başlangıç yaşı; 22-29 yaş
Uykuyla ilişkili yeme bozukluğu<br />
İdiyopatik<br />
Sekonder<br />
Somnambulizm, Uyku apne sendromları,<br />
Uykuda <strong>hareket</strong> bozuklukları<br />
Zolpidem, Triazolam, Lithium,<br />
Antikolinerjikler
Patlayan baş <strong>sendromu</strong> / Tanı kriterleri<br />
A. Gece uyanıklıktan uykuya geçiş sırasında<br />
ve <strong>uykuda</strong>n uyanırken başında ani gürültülü<br />
bir ses ve patlama hissi<br />
B. Yakınma belirgin baş ağrısıyla ilişkili<br />
değildir.<br />
C. Hasta olaydan hemen sonra korku hissiyle<br />
uyanır.<br />
Not: Az sayıda hastada olaya ışık parlaması veya<br />
miyoklonik sıçrama eşlik edebilir.
Patlayan baş <strong>sendromu</strong><br />
Prevalans ?<br />
K > E<br />
Ortalama başlangıç yaşı; 58 yaş<br />
Hipnik „‟jerk‟‟in sensoriyel varyantı
Uykuyla ilişkili inleme (“Groaning”)<br />
(Catathrenia)/<br />
Genellikle gecenin 2. yarısında<br />
PSG; genellikle REM uykusunda rekürren, bradipneik<br />
episodlar ; derin inspirasyonu takiben monoton<br />
vokalizasyonun eşlik ettiği zorlu ekspirasyon<br />
Patofizyoloji ?<br />
Prevalans ?
Uykuyla ilişkili inleme (“Groaning”)<br />
(Catathrenia)/Tanı kriterleri<br />
A. Öyküde uyku sırasında düzenli aralıklarla<br />
olan inleme (“groaning”) (veya ilişkili<br />
monoton sesler çıkarma) vardır.<br />
VEYA<br />
B Solunum seslerinin kaydedildiği<br />
polisomnografide çoğunlukla ya da her<br />
zaman REM uykusu sırasında karakteristik<br />
solunum disritmisitesi izlenir.
Uyku ile ilişkili halüsinasyonlar/Tanı<br />
kriterleri<br />
A. Hasta gece veya gündüz uyanıklıktan uykuya geçiş sırasında<br />
ve <strong>uykuda</strong>n uyanırken halüsinasyonlar görür.<br />
B. Halüsinasyonlar çoğunlukla görseldir.<br />
Not: Hipnagojik veya hipnopompik halüsinasyonların uyku<br />
balangıcı veya uyku sonu rüyalarından ayırdedilmesi zor<br />
olabilir. Kompleks noktürnal görsel halüsinasyonlar net<br />
olarak gece uyanıklık sırasında <strong>uykuda</strong>n ani uyanıklıktan<br />
sonra olabilir.<br />
C. Bozukluk başka bir uyku bozukluğu, medikal, nörolojik,<br />
mental bozukluk veya madde kullanımı ile açıklanamaz.
Uyku ile ilişkili halüsinasyonlar<br />
Prevalans;<br />
Hypnogogic form ; % 25-37<br />
Hypnopompic form ; % 7-13 %<br />
Patofizyoloji?
Uyku ile ilişkili disosiyatif bozukluk<br />
/Tanı kriterleri<br />
A. Mental Bozuklukların Tanı ve İstatistiksel Klavuzu tanı<br />
kriterlerini dolduran bir disosiyatif bozukluk vardır ve ana uyku<br />
periyodu ile yakın ilişkili şekilde ortaya çıkar.<br />
B. Aşağıdakilerden biri vardır:<br />
i. Polisomnografide uyanıklık sırasında, uyanıklıktan uykuya geçerken<br />
ya da NREM veya REM uykusundan uyandıktan sonra disosiyatif<br />
bir epizod veya epizodlar gözlenir.<br />
ii. Disosiyatif epizodunun polisomnografik kaydı olmayan<br />
durumlarda, gözlemleyenlerden alınan öykü, özellikle uyku ile<br />
ilişkili davranışlar gündüz gözlenen disosiyatif davranışların<br />
benzeriyse, uyku ile ilişkili bir disosiatif bozuklukla uyumludur.<br />
C. Uyku bozukluğu başka bir uyku bozukluğu, medikal veya nörolojik bozukluk, mental<br />
bozukluk veya madde kullanımı ile daha iyi açıklanamaz.
Change language