TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>TEMEL</strong> <strong>YAŞAM</strong> <strong>DESTEĞİ</strong><br />
(TYD)<br />
Yrd. Doç. Dr. Vesile ŞENOL<br />
Tıbbi Hizmetler ve Teknikler Bölüm Başkanı<br />
Paramedik Program Koordinatörü<br />
E.Ü. H.B.S.H.M.Y.O<br />
1
• Giriş<br />
<strong>TEMEL</strong> <strong>YAŞAM</strong> <strong>DESTEĞİ</strong><br />
• Kardiopulmoner acillere TYD yanıtı<br />
• TYD basamakları<br />
(TYD)<br />
• Kardiyo- Pulmoner Resüsitasyon=CPR<br />
• Hava yolunda yabancı cisim<br />
2
<strong>TEMEL</strong> <strong>YAŞAM</strong> <strong>DESTEĞİ</strong><br />
(TYD)<br />
TYD; Tıbbi tedavi ve normal kalp<br />
hareketini sağlayana kadar, beyine ve diğer<br />
hayati organlara bir miktar oksijenlenmiş<br />
kan akımını sağlar.<br />
TYD kalp ve solunum krizi geçiren bir<br />
hastanın yaşam zincirinde önemli bir<br />
halkadır.
<strong>YAŞAM</strong>DA KALMA ZİNCİRİ<br />
Yaşamda Kalma Zinciri 4 halkadan oluşur.<br />
Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir.<br />
İlkyardımcının görevi değildir.<br />
Haber<br />
verme<br />
1 2 3 4<br />
Olay<br />
yerinde<br />
TYD OED Entübasyon
TYD<br />
İlk dakikalar içindeki<br />
müdahaleler zinciri ve yaşam<br />
kurtarmadır.<br />
5
Erken arama<br />
Erken CPR<br />
Erken defibrilasyon 6
TYD BASAMAKLARI<br />
• Değerlendirme<br />
• 112’nin aranması<br />
• CPR’ın ABC’si<br />
• Defibrilasyonun D’si<br />
7
DEĞERLENDİRME<br />
• Değerlendirme fazı kritiktir.<br />
• Uygun değerlendirme yapılana kadar<br />
CPR yapmayın !<br />
• Alan güvenliğini saptayın.<br />
• Sars ve sor “ İyi misiniz ?”<br />
• Gerekmedikçe hastayı hareket ettirme.<br />
8
<strong>TEMEL</strong> <strong>YAŞAM</strong> <strong>DESTEĞİ</strong><br />
(TYD)<br />
Temel Yaşam Desteğinin ABC’ si<br />
Airway : Hava yolu<br />
Breathing : Solunum<br />
Circulation : Dolaşım
Bilinçsiz hastada; Hava<br />
yolu tıkanıklığının en sık<br />
nedeni dil’dir.<br />
• Pozisyon ile<br />
açılması<br />
hava yolunun<br />
• Solunumu olmayan hastada<br />
uygun pozisyon “sırt üstü<br />
pozisyonu” verilmesi<br />
HAVA YOLU<br />
(A)<br />
10
HAVA YOLU<br />
(A)<br />
Jaw thrust-alt<br />
çene=çene itme<br />
pozisyonu<br />
(Boyun travması şüphesinde<br />
etkilidir)<br />
Head tilt-chin lift-<br />
baş geri-çene<br />
yukarı pozisyonu<br />
11
SOLUNUM<br />
(B)<br />
Bak<br />
Dinle<br />
Hisset<br />
10 Sn.<br />
12
SOLUNUM<br />
(B)<br />
Solunum durduğu zaman vücut<br />
sadece akciğerlerde ve kan akımında<br />
kalmış olan oksijene sahiptir. Buna<br />
göre solunum durunca bunu kalp krizi<br />
ve ölüm izler.<br />
Ağızdan ağıza kurtarma nefesi<br />
hastanın akciğerlerine oksijen<br />
yollamanın en kolay yoludur.
SOLUNUM YOKSA<br />
Ağızdan ağıza<br />
solunum ile her<br />
biri 2 sn. süren<br />
2 kurtarıcı soluk<br />
verin<br />
14
SOLUNUM YOKSA<br />
• Bir kişiye verdiğimiz<br />
solukta, onun<br />
ihtiyacını karşılayacak<br />
kadar oksijen vardır.<br />
• Hastaya verilen<br />
havada karbondioksit<br />
oranı daha fazladır<br />
15
NEFES VERİRKEN<br />
Önce derin bir nefes alıp tutun ve bu<br />
havayı hastanın akciğerlerine gönderin.<br />
• Hastanın akciğerlerine 0.8 - 1.2<br />
litre/dakika hava üflenmelidir.<br />
• Bu hacmi her iki yanağınızı balon üfler<br />
gibi şişirerek sağlayabilirsiniz.<br />
16
DİKKAT:Uygunsuz<br />
baş ve çene pozisyonu<br />
Ventilasyon(nefes üfleme)<br />
zorluğunun<br />
en sık nedenidir. 17
Solunum varsa İyileşme<br />
Pozisyonu verin<br />
Hastanın solunumu varsa<br />
iyileşme pozisyonuna alın,<br />
düzenli aralıklarla<br />
kontrol edin
SOLUNUM VARSA<br />
Hastanın solunumu varsa<br />
iyileşme pozisyonuna<br />
alın, düzenli aralıklarla<br />
kontrol edin
• Nabız Kontrolü<br />
DOLAŞIM<br />
(C)<br />
• Dolaşım bulguları<br />
• Göğüs kompresyonu<br />
20
DOLAŞIM KONTROLÜ<br />
Sağlık<br />
personeli nabız<br />
kontrolu<br />
yapmalıdır<br />
21
Nabız Kontrolü<br />
• Bunun için iki veya üç<br />
parmağınızı adem<br />
elmasının üzerine getirin<br />
kemikle kas arasına<br />
kaydırıp şah damarından<br />
10 sn. süre ile nabızın<br />
atıp atmadığını kontrol<br />
edin.<br />
22
Nabız atımı yoksa<br />
• Eğer hastanın kalbi<br />
atmıyorsa, eksternal<br />
kalp masajına<br />
başlanır.<br />
• Kalp masajı beyne,<br />
kalp damarlarına ve<br />
önemli organlara kan<br />
gitmesini sağlar.<br />
• Solunumda yoksa suni<br />
solunum ve kalp<br />
masajı birlikte yapılır.<br />
23
Kalp masajı<br />
nereden yapılır?<br />
Göğüs kafesi<br />
alt sınırı<br />
Kosta-sternum<br />
bileşkesi<br />
24
• Dakikada 100 kez ve<br />
iman tahtasını<br />
• 4-5 cm. çöktürecek<br />
şekilde kalp masajı<br />
başlanır<br />
• Suni solunumla<br />
birlikte yapılıyorsa;<br />
Nefes vermeye devam<br />
edilir.<br />
Kalp masajı<br />
nasıl yapılır?<br />
25
Göğüs Kompresyonu<br />
nasıl yapılır?<br />
26
Göğüs Kompresyonu nasıl yapılır?<br />
Göğüs kompresyonu nasıl yapılır?<br />
• Seri, ritmik basınç uygulanması<br />
• 100/dk. kompresyon<br />
• Suni solunumla birlikte yapılıyorsa;<br />
• Bası/Solunum oranı: 30:2<br />
• Bası sırasında çift rakamlara kadar araya “ve”<br />
kelimesi konulur. Örnek 1 ve iki, ve üç gibi.<br />
• Uygulayıcılar işlem bitiminde birbirlerine “devam<br />
et” komutu vererek işleme devam ederler.<br />
27
Göğüs kompresyonu nasıl yapılır?<br />
• Uygun el pozisyonu korunur,<br />
• El pozisyonu bozulmaz,<br />
• Bastırma fazı = Gevşetme fazına eşit<br />
olmalıdır<br />
• Gevşetme fazında ğöğsün normal<br />
pozisyonuna dönmesine izin verilir.<br />
28
Nabız varsa<br />
İYİLEŞME (RECOVERY)<br />
POZİSYONU<br />
29
İyileşme pozisyonu prensipleri<br />
• Gerçek yan yatış pozisyonuna yakın olmalı,<br />
• Pozisyon kalıcı olmalı,<br />
• Göğüse basınç vermemeli,<br />
• Sırt üstü pozisyona kolay alınabilmeli,<br />
• Hava yolu iyi gözlenebilmeli,<br />
• Hastada ek hasara neden olmamalı.<br />
30
BEBEK<br />
VE ÇOCUKLARDA <strong>TEMEL</strong><br />
<strong>YAŞAM</strong> <strong>DESTEĞİ</strong><br />
31
GİRİŞ<br />
• Bebek ve çocuklarda ani kalp durması<br />
erişkinlere göre daha ender görülür.<br />
• Çocuklarda genellikle solunum ve dolaşım<br />
giderek bozulur ve kalp durması solunum<br />
durmasına sekonder gelişir.<br />
• Primer olarak kalple ilgili nedenlere bağlı<br />
kalp durması çocuklarda çok nadirdir.<br />
32 32
KURTARICI TEK İSE<br />
8 yaşından küçük çocuklarda solunum problemleri<br />
ön planda olduğundan öncelikle beş döngü<br />
(yaklaşık iki dakika) TYD yapılmalı,<br />
Sonra 112 aranmalıdır.<br />
Eğer çocuk 8 yaşından büyükse kalple ilgili<br />
bozukluklar ön planda olacağından ve elektroşok<br />
gereksinimi yüksek olduğundan önce 112 aranmalı<br />
Sonra TYD yapılmalıdır.<br />
33 33
ÇOCUKLARDA TYD<br />
BASAMAKLARI<br />
1. Öncelikle kendi güvenliğinizi sağlayın<br />
2. Travma olup olmadığını sorgulayın<br />
3. Çocuğun uyaranlara cevap verip vermediğine<br />
bakın, cevap yoksa:<br />
4. Ağızda gözle görülebilen yabancı cisim varsa<br />
temizleyin<br />
5. Hava yolunu açmak üzere başa pozisyon verin<br />
Travma şüphesi yoksa “baş geri – çene yukarı<br />
Travma şüphesi varsa “çene itme hareketi”<br />
34 34
HAVA YOLU<br />
• Bilinci kapalı bir bebekte<br />
hava yolu tıkanmasının en<br />
sık nedeni başın öne doğru<br />
eğilmesi ve dilin arkaya<br />
düşmesidir,<br />
• Travma şüphesi yoksa,<br />
bebeğin omuzları altına bir<br />
havlu (kıyafet vb.) konarak<br />
kapanan hava yolu kolayca<br />
açılmış olur.<br />
35
BEBEKLERDE SOLUK VERME<br />
• Kurtarıcı hava yolunu<br />
uygun şekilde açar,<br />
• Soluk aldıktan sonra<br />
ağzını bebeğin ağız ve<br />
burnunu kaplayacak<br />
şekilde yerleştirir.<br />
YÖNTEMİ<br />
“Ağızdan-ağız ve buruna”<br />
36
BEBEKLERDE SOLUK VERME<br />
• 1-1.5 saniye süreyle<br />
bebeğin ağız ve<br />
burnundan içeri doğru<br />
üfler,<br />
• Bebeğin nefesini vermesi<br />
için bir süre bekler ve<br />
aynı işlemleri<br />
tekrarlayarak ikinci kez<br />
soluk verir.<br />
YÖNTEMİ<br />
37
BEBEKLERDE DOLAŞIM<br />
• Bebeklerde nabıza<br />
öncelikle brakiyal<br />
arterden bakılmalıdır,<br />
• Femoral arter de<br />
kullanılabilir.<br />
KONTROLÜ<br />
38
DOLAŞIMIN SAĞLANMASI<br />
• Kalp Masajı Endikasyonları:<br />
– Dolaşım belirtileri yoksa,<br />
– Kalp hızı 60/dk’nın altında ve dolaşım bozukluğu<br />
varsa.<br />
• Kalp Masajı Etkinliği :<br />
– Arterlerde nabız hissedilebilmeli,<br />
– Masajın hızı en az 100/dk olmalı,<br />
– Sternumun alt yarısına bastırılmalı fakat ksifoide bası<br />
yapılmamalı,<br />
– Masajın derinliği göğüs ön-arka çapının 1/3-1/2’si<br />
kadar olmalıdır.<br />
39
BEBEKLERDE KALP MASAJI<br />
“Baş parmak yöntemi”<br />
• Her iki baş parmak yan yana<br />
(çok küçük bebeklerde üst üste<br />
olabilir), bebeğin meme<br />
başlarından geçen hayali bir<br />
çizginin bir parmak kadar<br />
aşağısına konur,<br />
• Diğer parmaklar göğüs kafesini<br />
saracak şekilde arkada orta<br />
hatta yakın olarak yerleştirilir.<br />
40
BEBEKLERDE KALP MASAJI<br />
“Baş parmak yöntemi”<br />
• Baş parmaklar ile<br />
sternuma, göğsün 1/3-<br />
1/2’si çökecek şekilde<br />
bastırılır,<br />
• Masajın hızı 100/dk<br />
(saniyede 2 masaj)<br />
olmalıdır.<br />
• Her 15 (kurtarıcı tek ise<br />
30) masajdan sonra bebek<br />
uygun pozisyon verilerek 2<br />
kez solutulmalıdır.<br />
41
BEBEKLERDE KALP MASAJI<br />
• Kurtarıcı tek ise veya bebek<br />
iriyse ve göğüs kafesi<br />
yeterince iyi<br />
kavranamıyorsa iki parmak<br />
yöntemi kullanılır,<br />
• Kalp masajının yapılacağı<br />
noktaya işaret parmağı ve<br />
orta parmak veya yüzük<br />
parmağı ve orta parmak dik<br />
olarak konarak masaj<br />
yapılır.<br />
“İki parmak yöntemi”<br />
42
0-12 AYLIK BEBEKTE TYD<br />
Başın nötral pozisyonu<br />
Ağızdan-ağız ve<br />
buruna solunum<br />
Nabız kontrol noktası<br />
Kalp masajı noktası<br />
Basının derecesi<br />
Masaj /solunum oranı.<br />
DEĞİŞİKLİKLERi
1-8 YAŞ ARASINDAKİ<br />
ÇOCUKLARDA KALP MASAJI<br />
Her 15 (kurtarıcı tek ise 30)<br />
kalp masajına 2 solunum eşlik<br />
etmelidir.<br />
Bir elin tümsek kısmı meme<br />
hattı ile ksifoid çıkıntı arasına,<br />
sternumun alt yarısına dik<br />
olarak konur.<br />
Ksifoide ve kaburgalara bası<br />
yapmamak için parmaklar<br />
yukarı doğru kaldırılır.<br />
44
1-8 YAŞ ARASINDAKİ<br />
ÇOCUKLARDA KALP MASAJI<br />
Göğüsün 1/3-1/2’si çökecek<br />
şekilde sternuma bastırılır ve<br />
bırakılır.<br />
Bırakılma durumunda el<br />
yerinden oynatılmamalıdır.<br />
Masajın hızı yaklaşık olarak<br />
dakikada 100 civarında<br />
olmalıdır (yaklaşık 2 masaj/sn)<br />
Her 5 döngüde bir<br />
(yaklaşık 2 dakika) çocuk tekrar<br />
değerlendirilmelidir.<br />
45
1-8 YAŞ ARASI ÇOCUK TYD<br />
DEĞİŞİKLİKLERi<br />
Kalp masajı iman<br />
tahtasının ½ alt yarısından<br />
uygulanır.<br />
Göğüsün 1/3-1/2’si<br />
çökecek şekilde sternuma<br />
bastırılır.<br />
Kalp masajı tek el ayası<br />
ile 100 /dk hızında yapılır.<br />
Kalp masajı/solunum oranı<br />
30/2’dir.<br />
Solunumda baş geri-çene<br />
yukarı pozisyonu verilir.
8 YAŞINDAN BÜYÜK<br />
ÇOCUKLARDA KALP MASAJI<br />
1-8 yaş grubundaki<br />
çocuklara uygulanan<br />
kalp masajından farklı<br />
değildir ancak, iki elin<br />
tümsek kısımları üst<br />
üste konur ve<br />
parmaklar birbirine<br />
kenetlenir.<br />
47
TYD’ne;<br />
Hastanın spontan nabzı ve<br />
solunumu dönünceye<br />
veya<br />
olay yerine bir sağlık ekibi<br />
gelinceye kadar devam edilir.<br />
48
İlk yardım eğitiminiz yoksa<br />
insanlar üzerinde bu manevraları<br />
denemeyin.<br />
Aksi taktirde sağlam bir kişinin<br />
hayatına mal olabilir.<br />
49
ERİŞKİNLERDE<br />
TIKALI HAVA YOLU<br />
50
TIKALI HAVA YOLU<br />
• Bir kişi aniden nefes<br />
alamaz olursa veya<br />
morarmaya başlarsa<br />
ilk önce “boğuluyor<br />
musun?” diye sorun.<br />
• Hasta bu durumda<br />
evrensel boğulma<br />
işaretini yapar.<br />
51
TIKALI HAVA YOLU<br />
• Heimlich Manevrası<br />
• Boğulan kişinin arkasına<br />
geçip kollarınızı hastanın<br />
beline dolayın. Bir elinizi<br />
yumruk yaparak göbeğin<br />
biraz üzerine yerleştirin,<br />
diğer elinizle bilekten<br />
kavrayın, yumruğunuzu<br />
içeri ve yukarı hamlelerle<br />
bastırın.<br />
52
TIKALI HAVA YOLU<br />
• Bu hamleleri 6-10<br />
kez tekrarlayın<br />
• İşleme yabancı<br />
cisim çıkana kadar<br />
veya<br />
• Hastanın bilinci<br />
kapanana kadar<br />
devam edin.<br />
53
Göğüsten<br />
Heimlich<br />
Uygulaması:<br />
Şişman kişiler<br />
ve<br />
hamilelerde<br />
54
TIKALI HAVA YOLU<br />
• İleri aylardaki<br />
hamilelerde Heimlich<br />
Manevrası göğüs<br />
üzerinden (kalp masajı<br />
yapılan noktadan)<br />
uygulanır.<br />
55
Kendi-kendinize<br />
(self-thrust)<br />
Heimlich<br />
manevrası<br />
56
TIKALI HAVA YOLU<br />
Hastanın şuuru<br />
kapanırsa 112 yi<br />
arayın, tıbbi yardım<br />
isteyin<br />
57
TIKALI HAVA YOLU<br />
Hastayı sırtüstü<br />
yatırın ve ağzı çapraz<br />
parmak tekniği ile<br />
açın, ağız içini diğer<br />
el işaret parmağı ile<br />
süpürme hareketi<br />
yaparak temizleyin.<br />
58
TIKALI HAVA YOLU<br />
Daha sonra ağızdan<br />
ağıza 2 kurtarma<br />
nefesi verin.<br />
DİKKAT;<br />
Hastanın hava yolu<br />
hala tıkalı ise;<br />
Kardiyopulmone<br />
r resüsitasyona<br />
başlayın.<br />
59
TIKALI HAVA YOLU<br />
.<br />
Bunun için hastanın<br />
üzerine çömeliniz. Bir<br />
elinizi göbeğin az üstü<br />
ve göğüs kemiğinin<br />
altına koyun. İkinci<br />
elinizi birinci elinizin<br />
üstüne yerleştirin.<br />
Karnı içe ve yukarı<br />
hareketlerle bastırın.<br />
DİKKAT:<br />
Bu uygulama<br />
terkedilmiştir<br />
60
TIKALI HAVA YOLU<br />
• Bu manevralara başarılı olana kadar devam edin.<br />
Artık<br />
uygulanmıyor
BEBEK VE<br />
ÇOCUKLARDA<br />
TIKALI HAVA YOLU<br />
62
TIKALI HAVA YOLU<br />
Yabancı bir cisme bağlı olarak (yiyecek,<br />
oyuncak parçaları vb.) hava yolunun tam<br />
tıkanması durumunda çocuk:<br />
– Hiç nefes alamaz,<br />
– Ses çıkaramaz,<br />
– Öksüremez.<br />
Hava yolu kısmen tıkanmış ise çocuklarda:<br />
– Ani solunum sıkıntısı,<br />
– Zayıf veya sessiz öksürme,<br />
– Hırıltı ortaya çıkar.<br />
63
BEBEKLERDE<br />
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA<br />
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI<br />
Dönüşümlü olarak “sırt vuruşu”<br />
(skapulalar arasına 5 kez) ve<br />
“göğüs basısı” (göğüste kalp<br />
masajı yapılan noktaya 5 kez)<br />
yapılır.<br />
Her saniyede bir vuruş<br />
yapılmalıdır.<br />
Sırt vuruşu ve göğüs basısına<br />
dönüşümlü olarak yabancı cisim<br />
çıkana veya bebeğin bilinci<br />
kapanana kadar devam<br />
edilmelidir.<br />
BEBEKLERDE ASLA<br />
HEİMLİCH YAPILMAZ.<br />
64
ÇOCUKLARDA<br />
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA<br />
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI<br />
Bilinç kapanmış ise “dilçene<br />
kaldırma yöntemi”<br />
ile ağız açılır,<br />
Ağız içinde yabancı cisim<br />
görülürse çıkartılır,<br />
yabancı cisim aramak<br />
üzere çocuğun ağzına<br />
ASLA körlemesine<br />
parmak sokulmaz.<br />
TYD başlanır.<br />
65
ÇOCUKLARDA<br />
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA<br />
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI<br />
Böyle bir durumda<br />
Heimlich yöntemiyle karın<br />
basısı yapılmalıdır.<br />
Çocuğun arkasına geçilir ve<br />
boyuna göre diz çökülür<br />
veya ayakta durulur,<br />
Bir el yumruk haline<br />
getirilip baş parmak tarafı ile<br />
ksifoidin bir miktar altına<br />
yerleştirilir.<br />
66
ÇOCUKLARDA<br />
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA<br />
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN<br />
ÇIKARILMASI<br />
Diğer el ile yumruk<br />
yapılmış olan el tutulur<br />
ve 5 kez içeri ve yukarı<br />
doğru bastırılır.<br />
Vuruşlara beşerli<br />
seriler halinde yabancı<br />
cisim çıkana veya<br />
çocuğun bilinci<br />
kapanana kadar devam<br />
edilir.<br />
67
ÇOCUKLARDA<br />
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA<br />
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI<br />
Bilinç kapanmış ise “dilçene<br />
kaldırma yöntemi” ile<br />
ağız açılır,<br />
Ağız içinde yabancı cisim<br />
görülürse çıkartılır,<br />
yabancı cisim aramak<br />
üzere çocuğun ağzına<br />
ASLA körlemesine parmak<br />
sokulmaz.<br />
TYD başlanır.<br />
68
SUDA<br />
BOĞULMA DURUMUNDA<br />
<strong>TEMEL</strong> <strong>YAŞAM</strong> <strong>DESTEĞİ</strong><br />
Hipoksinin süresi ve ağırlığı çocuğun yaşamsal<br />
bulgularını etkiler. Bu nedenle çocuğa en kısa<br />
zamanda, mümkünse çocuk sudan çıkarılmadan<br />
hayat kurtarıcı soluk uygulanmalıdır.<br />
İlk soluktan sonra dolaşım bulgularına<br />
bakılmalı, yoksa kalp masajına başlanmalıdır.<br />
Çocuğun akciğerlerine kaçan su yabancı cisim<br />
olarak kabul edilmemeli ve suyu çıkarmak için<br />
karın basısı uygulanmamalıdır.<br />
69
Change language