You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Araştrmac Araştrmac: :<br />
Açklama Açklama Açklama Açklama 2008 2008 <br />
2009<br />
Danşman Danşman: : Beyaz Gemi, “Afetlerde halk<br />
eğitimi” ve “Psikolojik İlk Yardm Yardm Yardm Yardm “<br />
Konuşmac Konuşmac: :
Türkiye’de yaşanlan yaşanlan yaşanlan yaşanlan travmatik<br />
yaşam olaylarnn olaylarnn olaylarnn olaylarnn epidemiolojisi ve<br />
travma sonras sonras sonras sonras gelişim<br />
Van Gogh<br />
Prof. Dr. A. Nuray Karancı<br />
Orta Do u Teknik Üniversitesi<br />
Psikoloji Bölümü<br />
karanci@metu.edu.tr<br />
14.04.2010
İçerik<br />
<strong>Travma</strong>tik yaşam olayları, türleri ve yaygınlığı<br />
<strong>Travma</strong> Sonrası <strong>Gelişim</strong> (TSG)<br />
Alt Alanları ve Kavramsal Model<br />
Türkiye örneği: Amaçlar ve Yöntem<br />
Örneklem<br />
Veri Toplama Araçları<br />
İşlem<br />
Bulgular<br />
<strong>Travma</strong>tik yaşantılar , ruhsal travmatik olaylar: türleri ve yaygınlığı<br />
TSG alt alanları<br />
TSG ‘yi yordayan değişkenler<br />
Tartışma
TRAVMA NEDİR ?<br />
Zorlayıcı ve kişinin başa çıkma yeteneğini aşan<br />
olaylar ruhsal açıdan travmatik olaylardır<br />
DSM DSM IV IV TR TR Kriterleri:<br />
Kişinin :<br />
Ölüm tehdidi veya kişisel bütünlüğünü tehdit eden<br />
Ağır bir yaralanma veya yaralanma tehdidine maruz<br />
kalması<br />
Başka birinin ölümüne ya da ölüm tehdidi altında kalması<br />
Başka birinin yaralanma veya yaralanma tehdidi<br />
oluşturan bir olaya tanık olması<br />
ve<br />
Bu olaylar karşısında a r korku, deh et<br />
veya çaresizlikle tepki vermesi
<strong>Travma</strong>tik yaşam olayı örnekleri...
<strong>Travma</strong>tik yaşam olayı örnekleri...<br />
Deprem, sel, kasırga gibi doğal afetler<br />
İşkence görme<br />
Savaşlar<br />
Trafik kazaları<br />
Cinsel ya da fiziksel saldırıya uğrama<br />
Yaşamı tehdit eden bir hastalık
<strong>Travma</strong>tik Olayın Ayırt Edici<br />
Özellikleri nelerdir ?<br />
Önceden tahmin edilemezlik<br />
Kontrol edilemezlik<br />
Olacaklara kendini hazırlayamamak<br />
Olanları etkileyememek; kontrol edememek<br />
Zarar görebilirliğimizin farkına varmak<br />
Her türlü şeyin her an olabileceği bilinci<br />
Yaşam ve dünya ile ilgili beklentilerimizin sarsılması<br />
İyimserlik yanlılığı<br />
‘Bana olmaz’<br />
‘Burada olmaz’
<strong>Travma</strong>tik Yaşam Olayları ne sıklıkla<br />
yaşanıyor ?<br />
Dünyanın Dünyanın değişik ülkelerinde<br />
yaşayan yetişkinler travmatik yaşam<br />
olaylarını oldukça yaygın bir biçimde<br />
yaşamaktadırlar ( (Dohrenwend, Dohrenwend, 2006 ) ). .<br />
Dünyanın çok farklı ülkelerinde , yaşam boyu<br />
en az bir travmatik yaşantısı olanlar % 55 ile<br />
% 90 arasında bulunmuştur<br />
(Frans ve arkadaşları, 2005; Breslau ve ark., 1998, Flett ve ark.,2004; Norris ve<br />
ark., 2003).
<strong>Travma</strong>tik Olay Türleri<br />
Yeni Zelanda’da yetişkinlerde en yaygn yaygn yaygn yaygn travmatik olayn olayn olayn olayn<br />
yakn yakn yakn yakn bir arkadaşn arkadaşn arkadaşn arkadaşn ya da bir akrabann akrabann akrabann akrabann beklenmedik<br />
ölümü olduğu bulunmuştur (Flett ve arkadaşlarnn<br />
arkadaşlarnn<br />
arkadaşlarnn<br />
arkadaşlarnn<br />
(2004).<br />
Güney Afrika örnekleminde ise<br />
yakn yakn yakn yakn bir kişinin kayb kayb kayb kayb (%43),<br />
travmatik bir olaya tank tank tank tank olma (%28),<br />
suç mağduru olmak (%25),<br />
eş şiddetine maruz kalmak (%24) en sklkla sklkla sklkla sklkla yaşanlan yaşanlan yaşanlan yaşanlan<br />
olaylardr olaylardr olaylardr olaylardr (Williams ve arkadaşlar, arkadaşlar, arkadaşlar, arkadaşlar, 2007)
Genel olarak tecavüz, partner şiddeti gibi insan<br />
kaynakl kaynakl kaynakl kaynakl kastl kastl kastl kastl travmatik yaşam olaylarnn olaylarnn olaylarnn olaylarnn TSSB<br />
ile ilişkisi, kastl kastl kastl kastl olamayan yaşam olaylarna olaylarna olaylarna olaylarna göre<br />
(doğal afetler, motorlu araç kazalar) kazalar) kazalar) kazalar) daha<br />
yüksek olduğu bulunmuştur (Stein ve ark.,<br />
2002).<br />
Ancak demografik ve kişilik özelliklerinin,<br />
travmatik olayn olayn olayn olayn kişi tarafndan tarafndan tarafndan tarafndan nasl nasl nasl nasl<br />
alglandğnn alglandğnn alglandğnn alglandğnn ve olay srasnda srasnda srasnda srasnda verilen tepkilerin<br />
ve alglanan alglanan alglanan alglanan tehdidin ve olay sonras sonras sonras sonras etmenlerin<br />
de önemli olduğu bulunmuştur
Kimler daha çok travmatik olay<br />
yaşyor yaşyor yaşyor yaşyor ?<br />
Şehirlerde yaşayanlarn, yaşayanlarn, yaşayanlarn, yaşayanlarn, krsal krsal krsal krsal bölgede yaşayanlara<br />
oranla suç mağduru olma gibi travmatik yaşantlara yaşantlara yaşantlara yaşantlara daha<br />
fazla maruz kalma riski bulunduğu saptanmştr saptanmştr saptanmştr saptanmştr (Williams<br />
ve ark., 2007).<br />
Çeşitli kültürlerde yaplan yaplan yaplan yaplan çalşmalarda çalşmalarda çalşmalarda çalşmalarda erkeklerin<br />
kadnlara kadnlara kadnlara kadnlara göre daha fazla sayda sayda sayda sayda travmatik olayla<br />
karşlaştklar karşlaştklar karşlaştklar karşlaştklar saptanmştr saptanmştr saptanmştr saptanmştr (Breslau, ve ark., 1997;<br />
Williams ve ark., 2007).<br />
Gençlerin, gelir durumu düşük olanların ve düşük<br />
eğitimlilerin travmatik yaşantılarla daha yaygın olarak<br />
karşılaştığı gösterilmiştir (Frans ve ark., 2005)
TRAVMA SONRASI GELİŞİM
<strong>Travma</strong> Sonrası <strong>Gelişim</strong> Nedir ?<br />
<br />
<br />
Potansiyel travmatik olayların<br />
sadece olumsuz psikolojik<br />
etkileri üzerinde durmak yerine,<br />
travma sonrası gelişim olarak<br />
tanımlanan olumlu bir dönüşüm<br />
ile ilgili çalışılmaya başlanmıştır.<br />
(Calhoun & Tedeschi,1998; Morris,Shakespeare<br />
Morris,Shakespeare <br />
Finch, Rieck, & Newbery, 2005; Tedeschi, 1999;<br />
Tedeschi & Calhoun, 1996)<br />
<strong>Travma</strong>tik bir olayla mücadele<br />
çabalar sonucunda ortaya çıkan<br />
olumlu (bilişsel, duygusal,<br />
davranışsal) dönü üm. üm .
TRAVMA SONRASI GELİŞİM<br />
<strong>Travma</strong> sonrası gelişimin en çok<br />
yaşandığı beş alanın:<br />
ruhsal değişim/güçlenme,<br />
yeni olasılıklar,<br />
kişilerarası ilişkiler,<br />
hayatın kıymetinin daha iyi anlaşılması ve<br />
kişisel güç olduğu gösterilmiştir.<br />
yeni olasılıklar,<br />
kişilerarası ilişkiler,<br />
<strong>Gelişim</strong>in en çok ya am n k ymetini anlamak anlamak, ,<br />
en az ise ruhsal de i im/güçlenme<br />
alanında olduğu bulunmuştur (Morris ve ark., 2005).<br />
<strong>Gelişim</strong>in en çok
<strong>Travma</strong> Sonrası <strong>Gelişim</strong> (TSG)<br />
<strong>Travma</strong>tik Olay<br />
(Psikolojik sismik olay)<br />
Varsayımlar:<br />
Zarar görebilirlik;<br />
Anlam ve amaçlar;<br />
Öz saygıgüven<br />
Tedeschi, Park & Calhoun<br />
TSG Süreç ve Sonuç<br />
Bilişsel<br />
İşlemleme<br />
(Yeniden<br />
yapılandırma)<br />
Sıkıntı /<br />
Stres<br />
TSG<br />
(bilişsel,<br />
duygusal,<br />
davranışsal)<br />
”strese bağlı<br />
gelişim”
<strong>Travma</strong> olaylarının<br />
türü ve iddeti iddeti, ,<br />
sosyal destek,<br />
ki inin<br />
travma sonrası<br />
iyimserlik, güçlülük<br />
gelişme ile<br />
gibi kişilik özellikleri anlamlı bir biçimde ilişkili<br />
bulunan bazı değişkenlerdir<br />
(Ickovics ve ark., 2006; Morris ve ark., 2005;<br />
Affleck ve Tennen, 1996; Schaefer ve Moos,1992)<br />
S Sevilen evilen bir bir kişinin beklenmedik ölümü ya da fiziksel tehdidin en<br />
fazla, kişilerarası sorunların ise en az TSG nin olduğu olaylar olduğu<br />
gösterilmiştir (Ickovics ve ark., 2006).<br />
<strong>Gelişim</strong>in en çok yaşamn yaşamn yaşamn yaşamn kymetini kymetini kymetini kymetini anlamak, en az ise<br />
ruhsal büyüme alannda alannda alannda alannda olduğu bulunmuştur (Morris ve<br />
ark., 2005).
Prati ve Pietrantoni (2009), PTG ile ilgili 103<br />
araştrmay araştrmay araştrmay araştrmay kapsayan meta meta analiz analiz<br />
çalşmalarnda<br />
çalşmalarnda<br />
cinsiyetin ana etkisinin anlaml anlaml anlaml anlaml olmadğn, olmadğn, olmadğn, olmadğn,<br />
ancak dini yollara başvurarak başa<br />
çkmann çkmann çkmann çkmann kadnlar kadnlar kadnlar kadnlar ve yaşllar yaşllar yaşllar yaşllar için daha<br />
fazla travma sonras sonras sonras sonras gelişime yol açtğn açtğn açtğn açtğn<br />
bulmuşlardr.<br />
bulmuşlardr.
Yetişkinlerde<br />
<strong>Travma</strong>tik Yaşam Olaylarının Yaygınlığı,<br />
<strong>Travma</strong> Sonrası Stres Bozukluğu<br />
ve<br />
<strong>Travma</strong> Sonrası <strong>Gelişim</strong>’in<br />
Değerlendirilmesi<br />
2008 2009<br />
Karanc , A. N., Aker, T., I kl , S., Ba bu , B.<br />
B., Önen, P., zmit, E., Yavuz, H.
Amaç<br />
18 yaş üstü yetişkinlerin yaşam boyu maruz kaldıkları<br />
travmatik olayların türleri ve yaygınlığı ile ilgili bilgi<br />
toplamak,<br />
<strong>Travma</strong> Sonrası Stres Bozukluğu’nun yaygınlığını<br />
değerlendirmek,<br />
TSSB ile olay türü, sosyo sosyo demografik demografik ve kişilik özellikleri<br />
arasındaki ilişkileri incelemektir.<br />
<strong>Travma</strong>tik yaşantısı olan bireylerde;<br />
“<strong>Travma</strong> Sonrası <strong>Gelişim</strong>” düzeylerini incelemek<br />
TSGi yordamada cinsiyet ve diğer sosyo sosyo demografik demografik<br />
değişkenlerin, kişilik özelliklerinin ve travma sonrası belirti<br />
şiddeti’nin güçlerini değerlendirmek
Araştırmanın verileri Ankara, Erzincan ve Kocaeli olmak<br />
üzere toplam üç ilden toplanmıştır.<br />
Araştırmanın verileri<br />
Erzincan ve Kocaeli<br />
Türkiye’nin önemli deprem sistemlerinden olan<br />
Kuzey Anadolu Fay Hatt (KAF) üzerinde bulunmaktadır.<br />
Her iki il, tarih boyunca önemli depremlerin yıkıcı etkilerini<br />
yaşamıştır.<br />
Erzincan bu sistemin doğusunda yer alan ve<br />
1939’da tarihin en önemli depremlerinden birini yaşamış,<br />
1992 yılındaki depremden de yaygın olarak etkilenmiştir.<br />
Erzincan
Kocaeli KAF sisteminin batısında yer alan<br />
ve 1999 Depreminin de merkez üssü olan önemli<br />
bir endüstri kentidir.<br />
Kocaeli<br />
Ankara ise Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın<br />
dışında kalan Türkiye’nin önemli metropollerinden<br />
birisidir ve başkentimizdir.<br />
Ankara<br />
Her üç il araştırma alanında geniş bir yelpazede<br />
veri sunabilme potansiyeli nedeniyle tercih<br />
edilmiştir.
Örneklem<br />
TÜİK’in iki aşamalı tabakalı sistematik küme örneklemesi<br />
yöntemi kullanarak saptadığı hanelerde ulaşılan 18 yaş<br />
üzeri 1253 kişiden oluşan örneklem üzerinde çalışma<br />
yürütülmüştür.<br />
Hanelerde Kish yöntemi ile belirlenen yetişkin aile<br />
üyesi ile görüşme yapılmış, görüşme yapılacak kişi<br />
evde bulunamamışsa, haneye en fazla 3 ek ziyaret<br />
yapılmıştır.<br />
Tüm katılımcılar araştırmaya katılmayı gönüllü olarak<br />
kabul etmişlerdir.
ANKARA<br />
% 60.43<br />
(N = 423)<br />
Örneklem<br />
İllere göre<br />
araştırmaya<br />
katılmayı<br />
kabul etme<br />
oranları<br />
KOCAELİ<br />
% 77.17<br />
(N = 463)<br />
ERZİNCAN<br />
%73.40<br />
(N = 367)<br />
Katılımcıların :<br />
yaş ortalaması 40.87 (ss=15.59) ve yaş aralığı 18 18 90’dır. 90’dır.
Örneklem<br />
Bütün illeri kapsayan tüm örneklem 1253 kişiden<br />
oluşmaktadır<br />
oluşmaktadır. .<br />
Erkek<br />
N = 447<br />
% 36.67<br />
N = 806<br />
% 64.33<br />
Kadın<br />
Kadın<br />
Erkek
Veri Toplama Araçları<br />
Demografik bilgi formu<br />
<strong>Travma</strong> Sonrası Stres Tanı Ölçeği<br />
Foa, Cashman, Jaycox, ve Perry (1997)<br />
Işıklı (2006)<br />
4 Bölüm:<br />
1. Yaşanan <strong>Travma</strong>tik Olaylar<br />
2. En fazla etkileyen Olay ve Olay şiddeti alt ölçeği<br />
3. <strong>Travma</strong> Sonrası Stres Belirtileri (0 (0 3; 3; 17soru)<br />
Yeniden yaşama<br />
Kaçınma/Duygusal küntlük<br />
Aşırı uyarılmışlık<br />
4. Olay etkisi ölçeği
<strong>Travma</strong> Sonrası <strong>Gelişim</strong> Ölçeği (TSGÖ)<br />
Tedeschi ve Calhoun (1996)<br />
Dirik ve Karancı (2008)<br />
21 madde, 0 0 5 5<br />
Örn: * Hayatıma yeni bir yön verdim ;<br />
* Manevi konuları daha iyi anladım;<br />
* Hayatımın kıymetini anladım;<br />
* Kendimi diğer insanlara daha yakın<br />
hissetmeye başladım
Temel Kişilik Özellikleri Ölçeği<br />
Gençöz ve Öncül (2008)<br />
45 madde<br />
6 Faktör:<br />
Dışadönüklük;<br />
Sorumluluk ;<br />
Geçimlilik/uyumluluk ;<br />
Duygusal tutarsızlık ;<br />
<strong>Gelişim</strong>e açıklık/akıl ;<br />
Olumsuz değerlik<br />
Kısa Semptom Envanteri (KSE)<br />
Derogatis (1992)<br />
Şahin ve Durak (1994)<br />
53 madde; beşli ölçek
Yaşam boyu<br />
Bulgular Bulgular <strong>Travma</strong>tik <strong>Travma</strong>tik Yaşantı<br />
Yaşam boyu en az bir travmatik ya ant s<br />
olan bireylerin oranı % 84.2 dir (n = 1055)<br />
Kadn Kadn Kadn Kadn örneklem içerisinde TO yaşama<br />
yaygnlğ yaygnlğ % 83.7, erkek örneklem içerisinde<br />
ise % 85’dir 85’dir. .<br />
TO yaşama yaygnlğ yaygnlğ yaygnlğ yaygnlğ açsndan açsndan açsndan açsndan kadnlar kadnlar kadnlar kadnlar ile<br />
erkekler arasnda arasnda arasnda arasnda gözlenen fark anlaml anlaml anlaml anlaml
Ruhsal <strong>Travma</strong>tik Olay yaygnlğ yaygnlğ yaygnlğ yaygnlğ<br />
DSM DSM IV, IV, Kriter A’ya (olayın özelliği ve korku,<br />
dehşet, çaresizlik) göre ruhsal travmatik<br />
ya ant s (RTO) olan bireylerin oranı ise %<br />
44.9 44.9’dur ’dur (n = 563).<br />
Ruhsal <strong>Travma</strong>tik olay :<br />
Kadn Kadn Kadn Kadn örneklem içerisinde yaygnl yaygnl yaygnl yaygnlk k %44.3,<br />
erkekler için ise %46.1’dir.<br />
RTO yaşama yaygnlğ yaygnlğ yaygnlğ yaygnlğ açsndan açsndan açsndan açsndan kadnlar kadnlar kadnlar kadnlar ile<br />
erkekler arasnda arasnda arasnda arasnda gözlenen fark anlaml anlaml anlaml anlaml değildir
<strong>Travma</strong>tik Olay ve En Çok Etkileyen Olay Türü (F (%))
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
25,6%<br />
Ciddi kaza<br />
57,0%<br />
Doğal afet<br />
Tüm Örneklemde bir/ birden fazla yaşanılan<br />
<strong>Travma</strong>tik Olay türü<br />
6,6%<br />
Tanıdık trf.<br />
fiziksel saldırı<br />
4,5%<br />
Tanımadık trf.<br />
fiziksel saldırı<br />
0,7% 1,0%<br />
Tanıdık trf.<br />
cinsel saldırı<br />
Tanımadık trf.<br />
cinsel saldırı<br />
4,3%<br />
Askeri<br />
çarpışma/savaş<br />
1,5% 3,1% 1,0%<br />
18 yaşından<br />
küçük iken<br />
5/daha büyük<br />
Hapsedilme<br />
İşkence<br />
11,8%<br />
Hayatı tehdit<br />
eden hastalık<br />
52,5%<br />
Sevilen birinin<br />
beklenmedik<br />
ölümü<br />
10,6%<br />
Diğer travmatik<br />
olay
45%<br />
40%<br />
35%<br />
30%<br />
25%<br />
20%<br />
15%<br />
10%<br />
5%<br />
0%<br />
11,0%<br />
Ciddi kaza<br />
28,1%<br />
Doğal afet<br />
Tüm Örneklemde<br />
En fazla etkilenilen <strong>Travma</strong>tik Olay türü<br />
2,5%<br />
Tanıdık trf.<br />
fiziksel saldırı<br />
1,0%<br />
Tanımadık trf.<br />
fiziksel saldırı<br />
0,3%<br />
Tanıdık trf.<br />
cinsel saldırı<br />
0,5%<br />
Tanımadık trf.<br />
cinsel saldırı<br />
1,5%<br />
Askeri<br />
çarpışma/savaş<br />
0,4%<br />
18 yaşından<br />
küçük iken<br />
5/daha büyük<br />
0,7%<br />
Hapsedilme<br />
0,1%<br />
İşkence<br />
5,2%<br />
Hayatı tehdit<br />
eden hastalık<br />
40,6%<br />
Sevilen birinin<br />
beklenmedik<br />
ölümü<br />
8,0%<br />
Diğer travmatik<br />
olay
120%<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
75,70% 77,20%<br />
Ciddi kaza<br />
Doğal afet<br />
70,80%<br />
Tanıdık trf.<br />
fiziksel saldırı<br />
En fazla Etkileyen Olay Türü<br />
Ruhsal <strong>Travma</strong>tik Olay (RTO) olması<br />
60%<br />
Tanımadık trf.<br />
fiziksel saldırı<br />
100%<br />
Tanıdık trf.<br />
cinsel saldırı<br />
60%<br />
Tanımadık trf.<br />
cinsel saldırı<br />
25%<br />
100%<br />
80% 76%<br />
71,40%<br />
Askeri<br />
çarpışma/savaş<br />
18 yaşından<br />
küçük iken<br />
5/daha büyük<br />
Hapsedilme<br />
İşkence<br />
Hayatı tehdit<br />
eden hastalık<br />
37,90%<br />
Sevilen birinin<br />
beklenmedik<br />
ölümü<br />
47,40%<br />
Diğer travmatik<br />
olay
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
14,8%<br />
Ciddi kaza<br />
13,3%<br />
Doğal afet<br />
35,3%<br />
Tanıdık trf.<br />
fiziksel saldırı<br />
33,3%<br />
Tanımadık trf.<br />
fiziksel saldırı<br />
66,7%<br />
Tanıdık trf.<br />
cinsel saldırı<br />
TSSB Tanısı<br />
33,3%<br />
Tanımadık trf.<br />
cinsel saldırı<br />
58,3%<br />
Askeri<br />
çarpışma/savaş<br />
0,0%<br />
18 yaşından<br />
küçük iken<br />
5/daha büyük<br />
20,0%<br />
Hapsedilme<br />
0,0%<br />
İşkence<br />
26,3%<br />
Hayatı tehdit<br />
eden hastalık<br />
30,2% 27,0%<br />
Sevilen birinin<br />
beklenmedik<br />
ölümü<br />
Diğer travmatik<br />
olay
<strong>Travma</strong> Sonras Sonras Sonras Sonras <strong>Gelişim</strong><br />
: Alt Alanlar<br />
Faktör Analizi (Açıklayıcı faktör analizi, Varimax döndürme yöntemi;<br />
Açıklanan varyans: %52)<br />
Yeni Olanaklarn<br />
Olanaklarn<br />
Alglanmas<br />
Alglanmas<br />
Manevi Değişim<br />
Kişiler aras aras<br />
İlişkiler<br />
Bireysel Güçlülük<br />
Yaşamn Yaşamn Kymetini Kymetini<br />
Anlama<br />
Örnek Madde Alfa<br />
Hayatma Hayatma Hayatma Hayatma yeni bir yön<br />
verdim<br />
.81 39.44<br />
Manevi konular konular konular konular daha iyi<br />
anladm anladm<br />
.76 4.99<br />
Kendimi diğer insanlara<br />
daha yakn yakn yakn yakn hissetmeye<br />
başladm başladm<br />
Düşündüğümden daha<br />
güçlü olduğumu anladm anladm anladm anladm<br />
Açklanan Açklanan<br />
Varyans (%)<br />
.79 3.65<br />
.79 2.38<br />
Yaşadğm Yaşadğm Yaşadğm Yaşadğm her günün<br />
değerini anladm anladm<br />
.83 2.09
<strong>Travma</strong> Sonrası <strong>Gelişim</strong><br />
Yeni olanakların algılanması<br />
Manevi değişim<br />
Kişilerarası ilişkiler<br />
Bireysel güçlülük<br />
Yaşamın kıymetini anlama<br />
TSG toplam puan<br />
Tanı alan<br />
1.93 (1.39) a<br />
3.03 (1.29) a<br />
Ruhsal <strong>Travma</strong>tik<br />
yaşantısı olan tanı<br />
almayan<br />
1.44 (1.30) b<br />
2.54 (1.43) b<br />
2.08 (1.28) 1.90 (1.33)<br />
2.82 (1.39) a<br />
2.49 (1.69) a<br />
50.8 (22.6) a<br />
2.41 (1.42) b<br />
2.62 (1.58) b<br />
44.01 (24.02) b
Hiyerarşik Regresyon Analizi<br />
Adım Değişken tipi<br />
1 Kontrol:<br />
Sosyodemografik<br />
2 Kişilik<br />
3 <strong>Travma</strong>tik olay<br />
Değişkenler<br />
Yaş; eğitim; gelir; cinsiyet; medeni<br />
durum; hanedeki kişi sayısı; ruhsal<br />
rahatsızlık<br />
Dışadönüklük; geçimlilik; sorumluluk;<br />
duygusal tutarsızlık; gelişime açıklık;<br />
olumsuz değerlik<br />
Türü (4: Kaza; insan kaynaklı; doğal<br />
afetler; ölüm); yaşantı zamanı; olay<br />
yaşama sayısı; etkisi; engellenme;<br />
stres belirti şiddeti
* p < .05, ** p < .01, *** p < .001<br />
‘‘<strong>Travma</strong> ‘‘<strong>Travma</strong> ‘‘<strong>Travma</strong> ‘‘<strong>Travma</strong> Sonras Sonras Sonras Sonras <strong>Gelişim</strong>’’ <strong>Gelişim</strong>’’ <strong>Gelişim</strong>’’ <strong>Gelişim</strong>’’<br />
Ad m DE KENLER Model R 2 β β (set (set içi içi) ) t (set (set içi içi) )<br />
1. Kontrol Kontrol Değişkenleri<br />
Değişkenleri<br />
E Eğitim ğitim (y (yıl ıl) )<br />
Yaş<br />
Gelir<br />
Hanede yaşayan kişi sayısı<br />
Evli/birlikte yaşama<br />
Evli olmama<br />
Ruhsal rahatsızlık<br />
Cinsiyet ( (K K=1, =1, E E=2) =2)<br />
2. Kişilik Kişilik Özellikleri Özellikleri<br />
Geçimlilik<br />
<strong>Gelişim</strong>e Açıklık<br />
Sorumluluk<br />
3. Tr <strong>Travma</strong>tik avmatik olay olay ve ve etkisi etkisi<br />
Stres belirti şiddeti<br />
Olay etkisi<br />
Kaza Kaza diğer diğer olay türlerine karşı<br />
.04<br />
.069 .069 1.51 1.51 1.77 1.77<br />
t t ( (son son<br />
basamak basamak) )<br />
.158 .158 3.12** 3.12** 3.33*** 3.33***<br />
.080 .080 2.06* 3.07**<br />
.030 0.75 0.31<br />
.020 .020 0.39 0.27 0.27<br />
.018 .018 0.32 0.32 1.35 1.35<br />
.041 .041 1.12 1.12 0.31<br />
.034 .034 0.86 0.86 0.16 0.16<br />
.10 .256 7.23*** 3.62***<br />
.12 .133 3.43*** 2.96**<br />
.12 .097 2.29* 2.57**<br />
.15 .185 4.97*** 3.94***<br />
.17 .128 3.69*** 4.23***<br />
.18 .104 .104 2.95** 2.95** 2.95** 2.95**
Tartşma Tartşma Tartşma Tartşma<br />
<strong>Travma</strong>tik yaşam olaylar olaylar olaylar olaylar oldukça yaygn yaygn yaygn yaygn olarak<br />
yaşanmaktadr yaşanmaktadr (%84.2).<br />
En yaygn yaygn yaygn yaygn yaşanlan yaşanlan yaşanlan yaşanlan olaylar doğal afetler, sevilen birinin<br />
beklenmedik ölümü ve kazalar<br />
Ruhsal travmatik olaylar ise göreceli daha düşüktür (%<br />
44.9)<br />
RTO olanlar ve TSSB ile ilişkili olanlar ise cinsel ve fiziki<br />
saldr, saldr, işkence<br />
Doğal afetler sonras sonras sonras sonras ülkemizde psikososyal destek<br />
yaygnlaşmakta, yaygnlaşmakta, yaygnlaşmakta, yaygnlaşmakta, ancak daha örseleyici olaylar için<br />
önleyici ve destek örgütlenmelerinin geliştirilmesi
<strong>Travma</strong>tik yaşantlarla yaşantlarla yaşantlarla yaşantlarla başa çkma çkma çkma çkma sonucu olumlu<br />
dönüşümler (PTG)<br />
PTG , ne kadar çok stres belirtisi olursa o kadar yüksek<br />
Destek çalşmalarnda çalşmalarnda çalşmalarnda çalşmalarnda fark etmek ve fark ettirmek önemli<br />
Kişilik özellikleri PTG yi hzlandrabiliyor, hzlandrabiliyor, hzlandrabiliyor, hzlandrabiliyor, gelişime açklk, açklk, açklk, açklk,<br />
geçimlilik, sorumluluk, olay olay olay olay kabul edebilme, sosyal<br />
desteğe ulaşm ulaşm ulaşm ulaşm ve başa çkabilmeyi çkabilmeyi çkabilmeyi çkabilmeyi yanstan yanstan yanstan yanstan özellikler<br />
Ruh sağlğ sağlğ sağlğ sağlğ hizmetlerinin yaygnlaştrlmasnda yaygnlaştrlmasnda yaygnlaştrlmasnda yaygnlaştrlmasnda olay türleri<br />
ve etkileri göz önünde tutulmaldr<br />
tutulmaldr<br />
tutulmaldr<br />
tutulmaldr
Sorularınız ? Katkılarınız ?<br />
TEŞEKKÜRLER<br />
e e posta: posta: karanci@metu.edu.tr
Change language