akne vulgarisin topikal tedavisinde tretinoin, eritromisin ve tretinoin + ...

T.C. 

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ 

TIP FAKÜLTESİ 

DERMATOLOJİ ANABİLİM DALI 

Tez Yöneticisi 

Prof. Dr. Süleyman PİŞKİN 

AKNE VULGARİSİN TOPİKAL TEDAVİSİNDE 

TRETİNOİN, ERİTROMİSİN VE TRETİNOİN + 

ERİTROMİSİNİN ETKİNLİĞİ 

(Uzmanlık Tezi) 

Dr. Nalan Jale YAMANER 

EDİRNE – 2008

TEŞEKKÜR 

Birlikte çalışma onuruna eriştiğim, asistanlık 

eğitimim süresince değerli bilgi ve tecrübelerinden 

faydalandığım, insani değerleri ile örnek aldığım, 

her zaman yakın ilgi ve desteğini gördüğüm değerli 

hocalarım Sayın Prof. Dr. Adnan GÖRGÜLÜ’ye, 

aynı zamanda tezimi de yöneten Prof. Dr. Süleyman 

PİŞKİN’e, Doç. Dr. Özer ARICAN’a ve 

kliniğimizden emekli olarak ayrılan Prof. Dr. Binnur 

TÜZÜN’e, eğitimim süresince sevgi ve dostluklarını 

benden esirgemeyen, birlikte çalışmaktan mutluluk 

duyduğum sevgili asistan arkadaşlarıma, uyum 

içerisinde çalıştığım servis hemşire ve personeline, 

istatistiksel analizlerdeki katkılarından dolayı Dr. 

İmran KURT’a en içten teşekkürlerimi sunarım.

İÇİNDEKİLER 

GİRİŞ VE AMAÇ ............................................................................................................. 1 

GENEL BİLGİLER ......................................................................................................... 2 

EPİDEMİYOLOJİ ............................................................................................................ 2 

ETYOLOJİ VE PATOGENEZ ........................................................................................ 3 

KLİNİK ÖZELLİKLER .................................................................................................. 7 

DERECELENDİRME ...................................................................................................... 9 

AKNE VULGARİSİ TETİKLEYEN FAKTÖRLER .................................................... 9 

DİĞER AKNE TİPLERİ .................................................................................................. 11 

AYIRICI TANI .................................................................................................................. 13 

LABORATUVAR BULGULARI .................................................................................... 13 

HİSTOPATOLOJİ ............................................................................................................ 14 

TEDAVİ ............................................................................................................................. 14 

GEREÇ VE YÖNTEMLER .......................................................................................... 22 

BULGULAR ....................................................................................................................... 24 

TARTIŞMA ......................................................................................................................... 40 

SONUÇLAR ........................................................................................................................ 46 

ÖZET ..................................................................................................................................... 47 

SUMMARY ......................................................................................................................... 48 

KAYNAKLAR ................................................................................................................... 50 

EKLER

SİMGE VE KISALTMALAR 

AHA : Alfa hidroksi asit 

BPO : Benzoil peroksid 

DHEA : Dihidroepiandrosteron 

DHEAS : Dihidroepiandrosteron sülfat 

DHT : Dihidrotestesteron 

E : Eritromisin 

ET : Eritromisin ve tretinoin kombinasyonu 

FSH : Follikül stimülan hormon 

GnRH : Gonadotropin releasing hormon 

IL : İnterlökin 

LH : Lüteinizan hormon 

LT : Lökotrien 

MUC : Müsinöz glikoprotein 

PPAR : Peroksizom proliferatör aktive reseptörü 

RAR : Retinoik asit reseptörü 

SHBG : Seks hormon bağlayıcı globulin 

T : Tretinoin 

TNF-α : Tümör nekrozis faktör alfa

GİRİŞ VE AMAÇ 

Akne vulgaris, pilosebase ünitenin, kronik, inflamatuvar bir hastalığıdır (1-4). Puberte 

dönemindeki insanların %80-85’ini etkilediği bildirilmektedir (5). Estetik yakınmaların 

yanında, psikolojik sorunlara da neden olabilmektedir (6). 

Akne vulgaris etyopatogenezinde rol alan dört ana unsur, sebum üretiminde artış, 

anormal folliküler keratinizasyon, Propionibacterium acnes (P. acnes) kolonizasyonunda 

artma ile inflamasyon ve immünitedir (1-4,7-9). 

Patogenezde bu kadar çok faktör rol oynadığı için, tedavisinde de birçok topikal ve 

sistemik ilaç kullanılmaktadır (5,10,11). Akne vulgariste uygulanacak tedavi tutulan bölgeye, 

hastalığın şiddetine, tipine ve hastanın psikolojik durumuna göre değişmektedir. Hafif ve orta 

dereceli akne vulgariste ilk tercih, topikal tedavidir. Şiddetli formlarda ise sistemik tedavi ön 

plana geçmektedir (12-14). 

Tretinoin ve eritromisin akne vulgarisin topikal tedavisinde kullanılan etkili ajanlardır 

(5,10-14). Eritromisin, P. acnes için bakteriyostatik olup antiinflamatuvar ve hafif 

komedolitik özellik gösterir (15,16). Tretinoin, tanımlanan ilk topikal retinoiddir; hem 

mikrokomedon oluşumunu önlemekte hem de inflamatuvar lezyonları anlamlı oranda 

azaltmaktadır (5,10,13,17). 

Çalışmamıza hafif ve orta şiddette akne vulgarisi olan hastalar alındı. Hastalar 

randomize üç gruba ayrıldı; gruplardan birine tretinoin %0.05 krem, birine eritromisin %4 jel, 

birine de tretinoin %0.05 krem ile eritromisin %4 jel’in birlikte kullanımından oluşan tedavi 

protokolleri uygulandı. Çalışmamızda bu ajanların klinik olarak etkinliklerinin ve yan 

etkilerinin karşılaştırılması amaçlandı. 

1

GENEL BİLGİLER 

Akne vulgaris, komedon, papül, püstül, nodül, kist ve skatris şeklinde polimorfik 

lezyonlar gösteren, pilosebase ünitenin kronik, iltihabi bir hastalığıdır. Daha çok kozmetik 

şikâyetlere neden olduğu düşünülmesine rağmen, etkilenen kişilerde ciddi psikolojik ve 

sosyal sıkıntılara neden olabilmektedir. Bu nedenle akne vulgaris, birçok otör tarafından 

tedavi edilmesi gereken önemli bir hastalık olarak kabul edilmektedir (1-4,16,18,19). 

Günümüzde birçok sistemik ve topikal ilaca rağmen, akne vulgaris tedavisinde hâlâ 

birçok zorluklar yaşanmaktadır. Mevcut sistemik ve topikal ilaçların ciddi yan etkileri ve 

topikal ajanlardan da her zaman tam cevap alınamaması ya da direnç gelişimi yeni ilaç 

arayışlarının sürmesine neden olmaktadır (13,20). 

EPİDEMİYOLOJİ 

Akne vulgaris genellikle pubertenin bir göstergesi olarak ergenlik döneminde başlar. 

Hastalığa dünyanın her yerinde ve bütün ırklarda rastlanır (1,4). Oldukça sık görülen bir 

hastalık olup adolesan ve genç erişkinlerin yaklaşık %80-85’ini etkilemektedir. Prevalansı 15- 

18 yaş grubunda artmakla beraber yenidoğanda ve infantil dönemde de görülebilir. 

Kadınlarda pubertenin erken başlamasından dolayı daha erken görülmektedir, ancak 

erkeklerde daha şiddetli seyreder. Mevcut aknenin 25 yaşından sonra devam etmesi 

postadolesan akne olarak değerlendirilir. Kadınların %5’inde, erkeklerin %1’inde 

postadolesan akne saptanmıştır (1,21-24). Şiddetli akne hastalarının genellikle ailelerinde de 

benzer şikâyetler mevcuttur. Klinik tablo, hafif komedonal akneden çok ağır sistemik 

hastalığa kadar değişebilmektedir (25). 

2

ETYOLOJİ VE PATOGENEZ 

Akne vulgarisin nedeni günümüzde tam bilinmemekle beraber multifaktöriyel 

olduğuna inanılmaktadır (26). 

Akne vulgaris lezyonlarının gelişiminde rol oynadığı düşünülen faktörler dört grupta 

toplanabilir: 

1. Sebum salınımında artış, 

2. Duktal hiperkornifikasyon, 

3. Folliküldeki P. acnes kolonizasyonu, 

4. İnflamasyon ve immün yanıt (1-4,7-9,26). 

Sebase Bezlerin Hiperplazisi ve Sebum Üretiminde Artış 

Akne vulgaris patogenezinde en önemli bölge pilosebase ünitedir. Pilosebase ünite, bir 

kıl follikülü ve ona açılan sebase bezden oluşur. Sebase bezler, yüzün orta bölgesi, göğüs ve 

sırtta daha yoğun olmak üzere, ayak tabanı ve avuç içi dışında tüm vücutta bulunur 

(1,2,4,7,27). 

Sebase glandlardaki sebositlerden salgılanan sebum, skualen, sterol esterleri, 

kolesterol, polar lipid ve trigliseridlerden oluşmuştur. Akneli hastalarda skualen, sterol 

esterleri ve bazı yağ asitleri yüksek düzeyde, yine bir yağ asidi olan linoleik asit ise düşük 

düzeyde bulunmuştur (1,4). Sebumdaki linoleik asit eksikliği, epitelde bariyer bozukluğuna, 

dolayısıyla aşırı sebum sekresyonuna ve keratin tıkaçta yapışkan görünümün ortaya çıkmasına 

neden olur (1,7,28). Aşırı sebum üretimi çoğu zaman, aknenin şiddetiyle orantılıdır. Akneli 

hastada sebase follikülün genişliği ve sebase bezlerdeki lobüllerin sayısı artmıştır (1,4,27). 

Gonadal ve adrenal kaynaklı seks hormonlarına bağımlı olan sebase aktivite, üç temel 

mekanizma ile sebum üretimine yol açar: 

a) Artmış androjen üretimi, 

b) Seks hormon bağlayıcı globulin (SHBG) yetersizliği sonucu oluşan serbest androjen 

artışı, 

c) Hedef dokudaki 5-α redüktaz aktivitesinde veya intrasellüler reseptörlerin hormona 

bağlanma kapasitesinde artış (1,4,27,29,30). 

Gonadal ve adrenal kaynaklı androjenlerin, sebosit farklılaşmasında geç dönemde 

etkili olduğu düşünülmektedir (21,31). Androjenler, sekonder seks karakterlerini stimüle eden 

steroid yapıda olan bir grup hormondur; her iki cinste sebum sekresyonunun başlaması ve 

devamından sorumludurlar. Androjen reseptörleri, sebase bezin bazal membranı ve kıl kökü 

dış kılıf keratinositlerinde intrasellüler alanda bulunur. Sebase bezler dihidroepiandrosteronu 

3

(DHEA), en potent androjen olan dihidrotestesteron (DHT)’a çevirmek için gerekli olan 3- 

β hidroksisteroid dehidrogenaz, 17-β hidroksisteroid dehidrogenaz ve 5-α redüktaz 

enzimlerinin hepsine sahiptir. Akneli kişilerin derilerinde testesteronun DHT’a dönüşmesi, 

normal deriye göre 30 kat daha fazladır (2,18,30). 

Bir çalışmada sebase lipid sentezinin, androjen ve peroksizom proliferatör aktive 

reseptörü (PPAR) ligandı ile stimüle edildiği saptanmıştır (30). PPAR, steroid/tiroid/retinoid 

nükleer reseptör ailesi üyesidir ve PPAR-γ yağ farklılaşma proçesinde anahtar rol 

oynamaktadır. Sebase bezlerde androjen reseptörlerine ek olarak PPAR-γ reseptörlerinin de 

bol miktarda bulunduğu tespit edilmiştir (32,33). 

Akne vulgarisli erkeklerin plazma testesteron düzeylerinde artış olmadığına dair 

genel bir kanı vardır. Fakat şiddetli akne formları olan erkeklerde yapılan çalışmalarda, serum 

östradiol, dihidroepiandrosteron sülfat (DHEAS) ve 17-hidroksi progesteron düzeylerinde 

yükseklik ve SHBG seviyesinde azalma tespit edilmiştir (30). Akne vulgarisli kadınlarda 

durum daha karışıktır; östrojen, androjenlerin aksine sebase glandların hem boyutlarını hem 

sekresyonlarını azaltır (4,30,34). Androjenlerin artışı kadınlarda akne, androgenetik alopesi ve 

hirsutismus oluşumunda ya da hastalıkların şiddetinin artışında etyolojik faktör olarak rol 

oynar. Progesteron ise androjenik etkiyle aknede alevlenmeye neden olur. Postadolesan 

dönemde ortaya çıkan veya tedaviye dirençli aknesi olan kadın hastalarda serumda testesteron 

ve prolaktin gibi hormonların arttığı gösterilmiştir (21). 

Tüm bu bulgulara rağmen akne vulgariste, lezyonların asimetrik dağılımı ve tüm 

sebase folliküllerin etkilenmemesi, durumun androjen seviyesinden çok hedef organın aşırı 

cevabından kaynaklandığını düşündürmektedir. Yapılan çalışmalarda akne yerleşim 

bölgelerindeki sebase bezlerde 5-α redüktaz aktivitesinin arttığı gösterilmiştir (1,3). 

Puberte sırasında gelişen aknede ise serum androjenlerinin arttığına dair objektif 

bulgular mevcut olmadığından pubertal akneli hastalarda rutin endokrinolojik araştırma 

gerekli görülmemektedir (18,21). 

Folliküler Hiperkeratinizasyon 

Pilosebase ünite çok katlı yassı epitel ile döşeli infundibulum adı verilen bölge ile deri 

yüzeyine açılır. Aynı epidermiste olduğu gibi follikülü oluşturan hücreler de yenilenip sebum 

ile birlikte atılır. Akne oluşumunda ilk olay, follikül kanalının akroinfundubulumundaki 

keratinositlerde proliferasyon ve adezyon artışıdır (1,7). 

4

Normal bir follikülde keratinositler lümene tek tek hücreler halinde dökülür ve sonra 

atılır. Aknede, monoklonal antikor Ki67’nin follikül kanalındaki keratinositlerin hücre 

nükleuslarına bağlanmasıyla, komedonal folliküllerdeki keratinositlerin çok daha hızlı 

çoğaldıkları gösterilmiştir (4,35). Aknesi olan kişilerdeki keratinositler, daha yüksek miktarda 

keratin 6 ve 16 içerir (36). 

Akne hastalarında duktusta hiperkornifikasyon ve follikül hücrelerinde 

hiperproliferasyon ve bu hücrelerin anormal yapışıklığı nedeniyle hipodeskuamasyon 

mevcuttur (18,20). Follikül kanalının üst kısmındaki tıkanma sonucunda sebum alt kısımda 

birikir ve aknenin öncü lezyonları olan mikrokomedonlar meydana gelir. Komedojenezis, 

korneositlerin anormal deskuamasyonla sebase follikülde birikmesiyle oluşur. Zamanla 

follikül, yağ, bakteri ve hücre artıkları ile dolar, açık ve kapalı komedonlar belirginleşir. 

Bozulmuş keratinizasyon follikül kanalının geçirgenliğini arttırır, bu da P. acnes ve 

inflamatuvar mediyatörlerin geçişini kolaylaştırır. P. acnes kolonizasyonu da olursa 

inflamatuvar lezyon belirir (1,4,11,20,35). Şekil 1’de akne vulgaris gelişimi gösterilmiştir. 

Şekil 1. Akne gelişimi A) Mikrokomedon. Hiperkeratotik infundibulum, korneosit 

yapışıklığı, sebum sekresyon artışı, B) Komedon. Sebum ve korneosit 

artışı, dilate folliküler ostium C) İnflamatuar papül, püstül, perifolliküler 

inflamasyon, P. acnes kolonizasyonu D) Nodül. Follikül duvar rüptürü, 

perifolliküler inflamasyon, skar (4) 

Bakteriyel Proliferasyon 

Akne etyopatogenezinde, deri florasında bulunan P. acnes, Staphylococcus 

epidermidis (S. epidermidis) ve Malassezia furfur (M. furfur) gibi komensal 

mikroorganizmalar suçlansa da, akne infeksiyöz bir hastalık değildir. Akneli hastaların deri 

5

yüzeyinden ve follikül kanallarında bu üç major mikroorganizma dışında Propionibacterium 

granulosum, Propionibacterium avidum ve Pityrosporum orbicular ’ye de rastlanmıştır (1,4). 

S. epidermidis ve M. furfur follikülün daha çok yüzeye yakın bölümünde bulunurlar ve 

patolojik önem taşımazlar. Follikülde en çok, anaerobik ve hareketsiz bir mikroorganizma 

olan P. acnes bulunur. P. acnes infeksiyöz olmamakla birlikte hastalığın inflamatuvar sürecini 

başlatan en önemli etkendir (35,37). 

Derideki P. acnes sayısı ile akne şiddeti genelde korele değildir. Floradaki P. acnes 

miktarı ergenlikten önce yok denecek kadar azdır. Artmış korneosit proliferasyonu ve 

infindubuler kanalda aşırı sebum birikimi P. acnes üremesi için ideal ortam oluşturur. 

Pilosebase kanalda kolonizasyon ile komedon oluşumu ilişkilidir. P. acnes bir dizi kemotaktik 

faktör, proinflamatuvar madde ve enzimatik faktörler üreterek aknenin inflamatuvar fazını 

başlatır (5). 

P. acnes’in ürettiği lipaz ile sebumdaki trigliseridler, serbest yağ asitlerine parçalanır. 

Serbest yağ asitleri komedojeniktir, keratinizasyon bozukluğuna neden olurlar ve nötrofiller 

için kemotaktiktirler. P. acnes ayrıca düşük molekül ağırlıklı kemotaktik faktörler, fosfataz, 

hyalüronidaz, proteaz, nöraminidaz ve lesitinaz gibi proteolitik enzimler, histamin, porfirin, 

interlökin-1α (ΙL−1α) ve tümör nekrozis faktör-α (TNF-α) gibi inflamatuvar mediatörler 

salgılar (4,7,35,37). 

Bozulmuş keratinizasyon ve aşırı sebum üretimi ile artan follikül içi basıncı, 

nötrofillerden salınan lizozomal hidrolazlar ve P. acnes’ten salınan enzimler ile follikül 

duvarı parçalanır. Ayrıca P. acnes’in ürettiği ısı şok proteinleri hipoksi yaparak lokal 

inflamasyona ve komedon oluşumuna katkıda bulunur. Sonuç olarak P. acnes, hem doğrudan 

hem de dolaylı yolla akne oluşumunda önemli rol oynar (7,35,37). 

İnflamasyon ve İmmün Yanıt 

Aknede immünolojik mekanizma, patolojik olayı başlatan bir faktör olmayıp, 

genellikle diğer faktörlere ikincil olarak oluşur. P. acnes’in ürettiği lipazın etkisiyle oluşan 

serbest yağ asitleri keratinizasyon bozukluğuna ve nötrofil kemotaksisine neden olur. 

Nötrofillerden ve P. acnes’ten salınan enzimler ile komedonal follikül duvarında masif rüptür 

gelişir. Komedonal içerik dermise yayıldığında P. acnes’in hücre zarfındaki karbonhidratlara 

karşı antikor oluşarak, kompleman aracılı inflamasyon başlar (38). Komplemanın litik etkisi 

ve elastaz ile pilosebase follikül etrafındaki bağ dokusu lifleri parçalanır. Sonuçta papül, 

püstül veya abseler oluşur. Nötrofillerin başlattığı inflamasyon serbest radikaller ve follikül 

kanalındaki keratinositlerden salınan IL-1α, IL-6, IL-8, TNF-α, lökotrien-B4 (LT-B4) gibi 

6

sitokinlerle devam eder. Akne vulgariste en önemli sitokin IL-1α’dir (28). Ancak aknede 

temel olarak kompleman aracılı hücresel immünitenin rol oynadığı düşünülmektedir (26,35, 

39,40). Şekil 2 de akne patogenezi özetlenmiştir. 

Şekil 2. Akne lezyonlarının gelişimi ve akne patogenezi (18) 

KLİNİK ÖZELLİKLER 

Akne vulgaris, en çok yüze, daha az oranda da sırta ve göğse yerleşen, alevlenme ve 

remisyonlarla seyreden bir hastalıktır. Gövdeye yerleşen lezyonlar orta hatta yakın olma 

eğilimindedir. Akne vulgaris lezyonları polimorfizm gösterir. Görünüme hâkim olan lezyonun 

tipine göre komedonlu-komedonsuz, inflamatuvar-noninflamatuvar (inflamasyonluinflamasyonsuz) 

diye adlandırılabildiği gibi lezyonların sayı ve şiddetine göre hafif, orta 

şiddetli ve şiddetli akne vulgaris gibi tanımlamalar kullanılabilmektedir. Hatta tedaviye 

verdiği yanıta göre, tedaviye iyi yanıt veren veya tedaviye dirençli gibi ayrımlar da 

yapılabilmektedir (1,5,11,41). Akne vulgarisin noninflamatuvar lezyonları, 

mikrokomedonlardan gelişen açık ve kapalı komedonlardır (Şekil 3). Mikrokomedonlar, 

pilosebase duktal hiperkornifikasyonun klinik prezentasyonudur ve akne vulgarisin erken 

gelişen öncü lezyonları olarak kabul edilir (40). Mikrokomedon gelişimi engellendiğinde akne 

vulgarisin oluşumunun engellendiğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır (23). 

7

Kapalı komedonlar, 1-2 mm çapında, soluk, sert papüllerdir, orifisleri yoktur, 

inflamasyonlu lezyonların potansiyel öncülleri kabul edilirler (35,39). Açık komedonlar ise 

daha çok burun ve çene üzerinde yerleşmişlerdir, follikül orifisleri dilatedir ve melanin 

pigmenti nedeniyle siyah renkte görünürler (2,40). 

Şekil 3. A) Kapalı komedon B) Açık komedon (4). 

İnflamatuar lezyonlar, komedonun dermise açılmasıyla oluşurlar. Dermiste şiddetli 

inflamatuvar reaksiyon, klinik olarak eritemli küçük bir papülden, püstüllere ve büyük 

nodüllere kadar değişik şekillerin oluşmasıyla sonuçlanır (2,39). 

Akne vulgariste gerçek kist nadirdir. Geçmişte büyük nodüllerle seyreden akne 

“nodülokistik akne” diye adlandırılmıştır; bugün bunun yerine “nodüler akne” tabiri daha çok 

tercih edilmektedir. Nodüller derin dermiste yerleşir, palpasyonla ağrılıdır ve dışarıdan 

bakıldığında sınırları çok net seçilemeyen eritemli kabarıklık olarak izlenir (11). 

Akne vulgariste atrofik ve hipertrofik skar oluşumu görülebilir. Karakteristik akne 

skarının dış yüzeydeki açıklığı dardır ancak incelerek derine uzanır. Bu tür skarlar “buz 

sarkıtı” şeklinde diye tanımlanır. Daha seyrek olarak sırt ve omuzlarda hipertrofik skarlar da 

görülebilmektedir (42). 

Akne vulgarisin tanısı genellikle kolaydır. Hastanın yaşı, komedonların varlığı, 

lezyonların yerleşim yeri kolaylıkla tanıya götürür (1,4). 

8

DERECELENDİRME 

Akne hastasında uygulanması gereken en uygun tedavi biçimini belirlemek ve 

tedaviye verilen yanıtı izlemek için hastanın akne lezyonlarının objektif ve doğru bir biçimde 

değerlendirilmesi gerekmektedir. 

Esas olarak akneyi lezyonların sayısına ve şiddetine göre değerlendiren iki farklı 

yaklaşım vardır. Akne vulgarisi en basit derecelendirme yöntemi, Amerikan Dermatoloji 

Akademisi tarafından önerilen, inflamatuvar lezyonları hafif, orta ve ağır olarak sınıflayan 

yöntemdir (Tablo 1). Bu yönteme göre komedonal akne, sayısı ne kadar çok olursa olsun, 

hafif şiddettedir (26,43,44). 

Tablo 1. Amerikan Dermatoloji Akademisi’nin önerdiği akne derecelendirmesi (26) 

Akne derecesi Papül/Püstül Nodül 

Hafif Birkaç tane Yok 

Orta Birkaçtan birçoğa kadar Birkaç tane 

Ağır Çok fazla veya yaygın Çok sayıda 

Literatürde yer alan en eski akne derecelendirme sistemleri lezyon sayısına 

dayanmaktadır. 1930’larda Pensilvanya’da Carmen C. Thomas’ın lezyon sayım tekniğini 

kullanmaya başladığı bilinmektedir. Takip eden yıllarda akne değerlendirmesinde daha 

objektif ve kalıcı bir yöntem oluşturmak adına klinik fotografların kullanılmaya başlandığı 

görülmektedir. Ancak iki boyutlu olan fotograf yöntemi, palpasyonla saptanabilecek 

derin/yüzeyel lezyon ayırımını yapamamakta ve fotograflar, özellikle mikrokomedonları 

saptamakta yetersiz kalmaktadır. 1996’da Lucky ve arkadaşları, aknenin klinik 

değerlendirilmesinde lezyon sayımının güvenilir bir yöntem olduğunu bildirmişlerdir (45). Bu 

yöntemde yüz beş parçaya bölünmüş, her bir parça içindeki lezyonlar, tiplerine göre ayrı ayrı 

sayılarak kaydedilmiştir. Özel tecrübe gerektiren bu yöntem, günlük kullanımdan çok, ilaç 

etkinliklerini değerlendirmek amacıyla yapılan çalışmalarda kullanılmaktadır (43,45). 

AKNE VULGARİSİ TETİKLEYEN FAKTÖRLER 

Follikül Reaktivitesi 

Güneş ışığı, psikolojik stres, komedojenik kozmetik ürünler, klor, katran, petrol, siklik 

hidrokarbon yapılı halojenler, kortikosteroid, potasyum iyodür ve izoniazid gibi ilaçlar 

follikül reaktivitesinde artmaya neden olurlar. Komedon gözlenmeden, aniden inflamatuvar 

lezyonlar gelişir ve bunlar monomorf olup genellikle püstül şeklindedir (1,2,7). 

9

Genetik Yapı 

Yapılan birçok çalışmada genetik faktörlerin akneye yatkınlığı artırdığı gösterilmiştir 

(1,2) Çoğu akneli hastada serum androjen seviyesi normal olduğu için, genetik olarak 

androjen reseptörlerinin veya 5-α redüktaz enziminin miktar veya aktivitesindeki değişikliğin 

akneye neden olduğu düşünülmektedir (46). 

Günümüzdeki moleküler biyolojik çalışmalar, X kromozomunun q11-q12 parçalarının 

androjen reseptörü genini taşıdığını ve bu genin aktivasyonunun yaşa, cinsiyete ve genetik 

özelliklere bağlı olarak değiştiğini göstermiştir (36). Özellikle neonatal akne, nodüler akne ve 

akne konglobatada, sitokrom P450 1A1 ve müsinöz glikoprotein (MUC1) gen pleomorfizmi 

gösterilmiştir (46). 

Stres 

Aknesi olan hastalarda genellikle psikolojik stres vardır. In vitro ortamda stres 

sırasında üretilen substans-P’nin sebase bezlerin sitoplazmik organellerinde değişikliğe neden 

olarak germinatif hücreleri uyardığı ve sebum vakuollerinin sayısını arttırdığı gösterilmiştir. 

Substans-P, sebase bezlerin hem çoğalmasını hem de farklılaşmasını artırır. Ayrıca stres, 

glukokortikoid düzeylerinde artış sonucu anabolizan etkiyle de akneye neden olur (4,36). 

Sigara 

Klinik deneyimler sigara içme ile akne arasında bir ilişkinin varlığını 

düşündürmektedir. Yapılan bir çalışmada aknenin sigara içenlerde beklenenden daha az 

olduğu bulunmuş ve bu etki nikotinin antiinflamatuvar etkisi ile açıklanmaya çalışılmıştır. 

Sigara içeriğinde yüksek oranda araşidonik asit ve polisiklik aromatik hidrokarbonlar 

bulunmaktadır. Bu maddeler araşidonik asit sentezini stimüle eden fosfolipaz A2 inflamatuvar 

yolunu indükler (47,48). Diğer taraftan toplumda akne epidemiyolojisi ile ilgili bir 

araştırmada akne sıklığı ve şiddeti ile günlük sigara sayısı arasında da doğrusal bir ilişki 

saptanmıştır (49). 

Diyet 

Diyet ve akne arasında kesin bir neden sonuç ilişkisi kurulmamış olsa da yüksek 

glisemik indekse sahip batı tipi diyetle beslenen kişilerde insülin direnci ve insülin benzeri 

büyüme faktörünün etkisiyle akneye yatkınlık olduğu düşünülmektedir. Diğer yandan 

esansiyel, uzun zincirli, proinflamatuvar omega-6 yağ asidi olan araşidonik asidin kültüre 

insan sebositlerinde IL-8 ve IL-6 sentezini stimüle ettiği ve sebase lipid sentezini arttırdığı 

10

ulunmuştur (50). Ayrıca yapılan çalışmalarda plazma A ve E vitamin seviyelerindeki 

düşüklüğün de akne patogenezinde önemli rolü olduğu gösterilmiştir (51). 

Premenstruel Alevlenme 

Akneli kadın hastaların %70’inde premenstruel dönemde, sebase follikül epitelindeki 

hidrasyon değişiklikleri sonucunda follikülün tıkandığı ve bu sebeple akneiform lezyonlarda 

artış olduğu bildirilmektedir (1). 

Ultraviyole Radyasyon 

Hastalar ve hekimler, doğal güneş ışığının çoğu kez akneye iyi geldiğini iddia etseler 

de bunun bilimsel bir dayanağı yoktur. Hatta ultraviyole radyasyon sebumun komedojenik 

etkisini arttırmaktadır (1). 

Terleme 

Terleme ile akne lezyonlarının arttığı görülür. Bu olaydan folliküler kanalın su 

içeriğinin artması sonucu oluşan tıkanma sorumlu tutulmaktadır (1). 

Meslek 

Meslekleri gereği, aromatik hidrokarbonlar, mineral yağlar, petrol ürünleri, katran, 

bitkisel yağlar gibi akne oluşumuna yol açan şimik maddelerle temas halinde olanlarda, akne 

lezyonları artmaktadır (1). 

DİĞER AKNE TİPLERİ 

Akne Konglobata 

Ciddi akne formları içinde en sık görülen tablodur. Erkeklerde daha sıktır. Nodül, 

abse, drene olan sinus, fistüle komedonlar, kist ve derin skarların baskın olduğu bir tablodur. 

Yüz, göğüs, sırt, kol, abdomen, kalça ve saçlı deri tutulur. Skar, en önemli uzun süreli 

prognostik faktördür. Fistüller veya birden fazla açıklığı olan komedonlar tipiktir (2,52). 

Akne Fulminans 

Akut febril ülseratif akne olarak da isimlendirilir. Sırt ve gövdede ani başlayan, 

inflamatuvar, yaygın, hassas lezyonlar hızlıca ülserleşir. Yüz genelde korunmuştur. 

11

Erkeklerde daha sık görülür. Ateş, titreme, halsizlik, kilo kaybı, poliartralji, lökositoz gibi 

sistemik bulgular eşlik eder (3,7). 

Tropikal Akne 

Sıcak ve nemli iklimlerde görülen sırt, kalça ve bacaklarda nodül, kist ve püstüler 

lezyonlarla seyreden akne tipidir (3,7). 

Neonatal ve İnfantil Akne 

Neonatal akne yenidoğan ve erken infantil dönemde, kapalı komedonların ağırlıklı 

olduğu akne tipidir; bir-üç ay içinde kendiliğinden geriler. Maternal ve hiperaktif neonatal 

adrenal bez kaynaklı androjenlerin sebase bezleri uyarmasının etyolojide rolü olduğu 

düşünülmektedir. 

İnfantil akne ise geç infantil dönemde ortaya çıkar. Lezyonlar sayıca fazla ve daha 

dirençlidir. İnfantil akneye, gonadlardan erken androjen salınımının yol açtığı ileri 

sürülmektedir (2,7,53). 

Kontakt Akne 

Yapısında bitkisel, hayvani veya madeni yağlar içeren maddelerle temas, akneye 

yatkın kişilerde komedon oluşumunu başlatabilir. Pomad aknesi ve kozmetik aknesi bu 

mekanizma ile oluşan kontakt akne şekilleridir. Klor aknesi, mesleki bir kontakt aknedir ve 

toksik klorlu hidrokarbonlara maruz kalma sonucu oluşur (3,4). 

Akne Ekskoriye 

Genç kadınlarda daha fazla görülen, sıklıkla psikojenik bir durumdur. Hastanın akne 

lezyonlarını sıkması veya koparması ile oluşur. Primer akne lezyonlarından çok, 

ekskoriyasyonlar görülür (3,4). 

İlaç Aknesi 

Bazı ilaçların kullanımı ile akneiform lezyonlar oluşabilir (2,3). Bu ilaçlardan 

başlıcaları Tablo 2’de gösterilmiştir 

12

Tablo 2. Akneiform lezyonlara yol açabilen ilaçlar (2) 

Sık 

Kortikosteroidler 

Hidantoin 

Lityum 

Daha nadir 

Oral kontraseptifler 

Androjenler 

İsoniazid, etambutol, rifampin 

Tetrasiklinler 

Disülfiram 

Barbitüratlar 

Siklosporin 

Halotan 

Vitamin B2, B6, B12 

Epidermal büyüme faktör reseptör inhibitörleri 

AYIRICI TANI 

Akne vulgarisin ayırıcı tanısı, lezyonların tipi göz önüne alınarak yapılır. Kapalı 

komedon ön planda ise milia, sebase hiperplazi, kolloid milyum, osteoma kutis, 

trikoepitelioma, trikodiskoma, fibrofolliküloma, erüptif vellüs kıl kisti, steatokistoma 

multipleks ve daha nadir olarak da klor akne, kontakt akne ve sistemik ilaçlara bağlı akne ile 

ayırıcı tanıya girer. 

Açık komedon ön planda ise ayırıcı tanıda Favre-Racouchot hastalığı, nevus 

komedonikus ve daha nadir olarak klor akne, kontakt akne ve sistemik ilaçlara bağlı akne akla 

gelmelidir. 

İnflamatuar lezyonlar ön planda ise akne rozasea, perioral dermatit, sakalın 

psödofollikülliti, akne keloidalis, pilar keratoz, akne ekskoriye, lupus miliyaris disseminatus 

fasiei ve daha nadir olarak da sistemik ilaçlara bağlı akne, stafilokoklara bağlı akne, gram (-) 

follikülit, eozinofilik follikülit, fronkül ve karbonkül düşünülmelidir (4). 

LABORATUVAR BULGULARI 

Akne vulgariste laboratuvar bulguları, hiperandrojenizmi olan olgular ve şiddetli akne 

formları dışında, önemli değildir. Şiddetli akne formlarında yüksek eritrosit sedimantasyon 

hızı, proteinüri, lökositoz, lösemik reaksiyon ve anemi görülür (1,2,5). Etkili tedavilere 

rağmen tekrarlayan akne vulgarisi olan bir kadın hastada, adet düzensizliği, hirsutismus, erkek 

tipi alopesi, akantozis nigrikans, trunkal obesite ve libido artışı da mevcutsa mutlaka over 

veya adrenal tümörleri, polikistik over sendromu, adrenal hiperplazi ve inkomplet enzim 

13

eksikliği araştırılmalıdır. Ayrıca hastanın ekzojen androjen, gonodotropin, glukokortikoid ve 

ACTH alıp almadığı sorgulanmalıdır (7,34). 

HİSTOPATOLOJİ 

Aknenin elemanter lezyonu komedondur. Komedon, ince bir duvara ve az sayıda 

sebase hücreye sahiptir. Komedon içinde, keratinöz materyal, lamellar ve konsantrik bir 

şekilde bulunur. Lipid boyaları ile keratinin lipid içeriği gösterilebilir. Enine kesitlerde, 

keratinöz materyalin kıl gibi yapıların çevresinde lamellar halkalar şeklinde bulunduğu 

görülür. Açık komedonlarda folliküler orifisler genişken, kapalı komedonlarda dardır (4,11). 

TEDAVİ 

Akne vulgariste tedavinin amacı hastalığın şiddetini ve süresini azaltarak, bu süreci en 

az fiziksel ve psikolojik hasarla atlatmaktır (1). Tedavi akne lezyonlarının tipine, şiddetine, 

tutulum yerine ve hastanın yanıtına göre seçilmeli, uzun süreli tedavi uygulanmalı ve 

iyileştikten sonra da idame tedavi ile devam edilmelidir. Bu nedenle her hastaya göre farklı 

tedavi yöntemleri tercih edilir. Akne vulgaris tedavisinde yaklaşım, etyopatogenezde rol alan 

dört ana unsurun azaltılmasına yönelik olmalıdır. Bunlar arasında keratolitik, antibakteriyel, 

antiinflamatuvar ve sebum salgısını azaltan çok sayıda sistemik ve topikal ajan bulunmaktadır 

(5,10,11). 

Topikal Tedavi 

Topikal ilaçlar, komedonal ve hafif ve orta şiddetteki inflamatuvar aknede tek başına 

kullanılır; sistemik tedavi gerektiren orta şiddette ve şiddetli aknede ise sistemik tedaviye ek 

olarak verilir. Hem etkileri, hem de yan etkileri sistemik tedavilerden azdır. Bugün en fazla 

kullanılan topikal ajanlar, vitamin A türevleri, alfa hidroksi asitler (AHA), azelaik asit, 

salisilik asit, benzoil peroksit (BPO) ve topikal antibiyotiklerdir (3,5,10,12,13). 

Hafif şiddette aknede bazen tek topikal ilaçla tedavi, bazen de bu ilaçların etki 

mekanizmalarına göre kombinasyonları tercih edilebilir. Tablo 3’de akne tedavisinde 

kullanılan topikal ilaçlar ve etki mekanizmaları özetlenmiştir (13,23). 

14

Tablo 3. Akne tedavisinde kullanılan topikal ilaçlar ve etki mekanizmaları (23) 

Topikal ilaçlar Etki mekanizmaları 

Topikal retinoidler Komedolitik 

Antiinflamatuvar 

Benzoil peroksit Antimikrobiyal 

Hafif komedolitik 


Topikal antibiyotikler Antimikrobiyal 

Hafif komedolitik 


Salisilik asit Komedolitik 


Azelaik asit Antimikrobiyal 

Komedolitik 

Hafif antiinflamatuvar 

Aknenin esas tedavisi ilaçlarla yapılsa da hastaya uygun olarak seçilecek komedojenik 

olmayan temizlik ve bakım ürünlerinin kullanımı tedavinin etkinliğini arttırabilir. Topikal 

akne ilaçları deride kuruluk ve iritasyona yol açabildiklerinden yumuşak ya da nötr pH’da bir 

temizleyici ile günde bir veya iki kez temizlik önerilebilir (2,18). 

1. Topikal retinoidler: Topikal retinoidler mikrokomedon oluşumunu inhibe eder; 

yeni lezyonların oluşumunu engelleyerek akne remisyonunu uzatır; matür komedonları 

azaltır; prostaglandin, lökotrien, interferon-γ, IL-1α gibi proinflamatuvar sitokinleri inhibe 

ederek ve nötrofil kemotaksisini önleyerek antiinflamatuvar etki gösterir; folliküler epitelin 

normal deskuamasyonunu başlatır ve diğer topikal ilaçların deriye penetrasyonunu artırır 

(13,17,20). 

Günümünüzde en sık kullanılan topikal retinoidler all-trans retinol (retinol), all-trans 

retinoik asit (tretinoin), adapalen, tazaroten, retinaldehit, 13-cis retinoik asit (izotretinoin), 

motretinid ve β-retinol glukroniddir (5,12,13,54). 

a) Tretinoin: Tretinoin, retinoik asit veya A vitamini asidi olarak da bilinir. Üzerinde 

ilk çalışılan topikal retinoid olup 30 yıldan uzun süredir akne tedavisinde kullanılmaktadır. 

(Şekil 4). Tretinoin, keratinize hücreler arasındaki bağları azaltarak, keratin tıkacın 

parçalanmasını ve atılmasını, komedonların kaybolmasını veya kapalı komedonların açık 

komedona dönüşmesini sağlar; yeni komedon oluşmasını da engeller. Komedolitik etkisinin 

yanı sıra antiinflamatuvar etkisi de vardır, ancak sebase bez aktivitesi üzerinde etkili değildir. 

Sitozoldeki retinoik asit reseptörleri (RAR)’ne bağlanıp çekirdeğe taşınarak, genlerin 

ekspresyonunu düzenler. α, β ve γ olmak üzere üç tip RAR vardır ve tretinoin, her üçüne de 

15

ağlanabilir. Tek başına kullanımda etkisi yavaştır; kombine kullanımda, diğer ilaçların 

penetrasyonunu arttırdığı için, sinerjistik bir etki oluşturur (5,12,54,55). 

Şekil 4. Tretinoin molekülü (43) 

Konsantrasyonları ülkeden ülkeye değişmektedir. %0.025, %0.05, %0.1’lik krem, 

%0.025, %0.01’lik jel, %0.05, %0.1 ve %0.2’lik solüsyonları vardır; mikrosfer jel ve polimer 

krem olarak iki yeni formülasyonu geliştirilmiştir; ülkemizde ise sadece %0.05 krem formu 

bulunmaktadır. Tretinoinin en önemli dezavantajı erken dönemde ortaya çıkan iritasyondur. 

Deride eritem, deskuamasyon, yanma, kaşıntı olabilir. Bu yüzden tretinoin tedavisi düşük 

dozda başlanmalıdır. Uygulama sıklığını azaltmak ve nemlendiriciler de bu problemi aşmada 

yardımcı olabilir. Yeni geliştirilen mikrosfer jel ve polimer krem selektif olarak follikülde 

lokalize kaldıklarından bu tolerabilite problemlerini azaltmakta; derideki konsantrasyonu ve 

iritasyonu da daha az olmaktadır. Fotoiritan etkisi nedeniyle ilacın akşam uygulanıp, gündüz 

temizlenmesi önerilmelidir (5,12,54,55). 

b) Adapalen: Adapalen üçüncü kuşak bir retinoiddir. %0.1’lik jel, krem, solüsyon ve 

%1’lik jel formunda bulunur. Ülkemizde %0.1 ve %1’lik jel formları bulunmaktadır. Etki 

mekanizması tretinoinle aynıdır, ancak adapalen daha lipofiliktir. Bu nedenle pilosebase 

ünitede tretinoinden daha yüksek konsantrasyonlara ulaşabilir. Adapalen, tretinoine göre daha 

iyi tolere edilir (5,12,54,55). 

c) İzotretinoin: İzotretinoin, oral formu dışında, %0.05’lik jel, %0.05 ve %0.1’lik krem 

formlarında bulunur. Ülkemizde topikal olarak eritromisin ile kombine jel formunda 

bulunmaktadır. İzotretinoinin topikal formunun etkileri oral formundan çok farklıdır. Etkileri 

topikal tretinoine benzer ancak daha az iritasyon yapar (5,12,54,55). 

d) Tazaroten: Bu yeni geliştirilen asetil retinoid hızla aktif metaboliti olan tazarotenik 

asite hidrolize olur. Avrupa’da psoriasis, Amerika’da ise psoriasis ve akne için endikasyon 

almıştır. Formülasyonları %0.05-0.1’lik krem ve jel şeklindedir. Ülkemizde 

bulunmamaktadır. Klinik çalışmalarda akne tedavisinde diğer retinoidler kadar etkili 

bulunmuştur. Hafif bir iritasyon dışında ciddi yan etkisi bulunmamaktadır (5,12,54,55). 

16

e) Retinaldehit: Keratinositlerdeki doğal A vitamini metabolizmasında anahtar bir ara 

molekül olan retinaldehit, all trans retinoik asite dönüşerek düşük konsantrasyonlarda topikal 

retinoik asit gibi etki eder; ülkemizde bulunmamaktadır. Yapılan hayvan çalışmalarında 

komedolitik aktivitesi gösterilen ilaç, iyi tolere edilir. Retinaldehitin aynı zamanda in vitro P. 

acnes proliferasyonunu da inhibe ettiği gösterilmiştir (5,12,54,55). 

f) Retinoil beta glikuronit: Retinol ve retinoik asit, retinoil beta glikuronite metabolize 

olur, iyi tolere edilir. Ülkemizde bulunmamaktadır (5,13). 

g) Motretinid: Motretinid ikinci kuşak monoaromatik retinoiddir; etkisi de yan etkisi 

de tretinoinden daha azdır. İsviçre’de %1’lik krem ve solüsyon formunda bulunmaktadır; 

ülkemizde bulunmamaktadır (5,13). 

2. Topikal antibiyotikler: Topikal antibiyotikler, hafif inflamatuvar akne tedavisinde 

endikedir. En sık kullanılanları klindamisin ve eritromisindir. Diğer topikal antibiyotikler 

düşük etkinlik ve yüksek yan etkileri nedeniyle tercih edilmezler. Topikal antibiyotikler deri 

yüzeyindeki ve dolayısıyla folliküldeki P. acnes sayısını azaltırlar. Kemotaksisi inhibe ederek 

antiinflamatuvar etki de gösterirler. Dolaylı olarak, en yoğun olarak klindamisinde göze 

çarpan, antikomedojenik özellikleri de vardır. Topikal antibiyotikler diğer topikal tedavilere 

göre daha az iritasyona sebep olurlar; oral antibiyotiklere göre daha yavaş ve daha az 

etkilidirler. Etkileri yavaş olduğundan ve bakteriyel direnç gelişimi nedeniyle tek başlarına 

kullanılmaları önerilmez. BPO ile kombine edildiklerinde P. acnes direnci riski de azalır. 

Topikal antibiyotik tedavisi inflamatuvar lezyon gerilediğinde kesilmeli veya BPO ve oral 

antibiyotik ile kombine edilmelidir (2,5,10,12,18,24). 

a) Eritromisin: Eritromisin, 1952’de bulunmuş makrolid grubu bir antibiyotiktir (Şekil 

5). Bakteri ribozomlarının 50S kısmı üzerindeki bir reseptöre (23S rRNA) bağlanarak 

bakterinin protein sentezini inhibe eder. Genellikle bakteriyostatik etkiye sahiptir; sadece 

beta-hemolitik streptokok ve streptokok pnömoniaya karşı bakterisid etkisi vardır; anaerob 

bakterilere karşı etkisizdir (56,57). Akne vulgarisin topikal tedavisinde 1960’lı yıllardan beri 

kullanılmakta, etkisini sebase bez kanallarındaki P. acnes ve mikrokokların sayısını azaltarak 

ve serbest yağ asidi oranını düşürerek göstermektedir. Ayrıca, nötrofil kemotaksisini 

baskılayarak, antiinflamatuvar etki de gösterir. Eritromisin tek başına veya estolat tuzları 

halinde, su, propilen glikol, izopropil alkol gibi bazlar içerisinde, %1-2 solüsyon, %2 krem ve 

%2-4 jel şeklinde bulunmaktadır. Ülkemizde %2-3-4 jel formları vardır. Eritromisin, P. acnes 

direncini azaltmak amacıyla BPO, tretinoin, izotretinoin ve çinko ile de kombine edilmiştir 

(5,57,58). 

17

Şekil 5. Eritromisin molekülü (58) 

b) Klindamisin: Klindamisinin akne vulgaris tedavisinde topikal olarak etkili olduğu 

1970’lerin sonlarında anlaşılmıştır. %0.1’lik solüsyon, jel ve losyon formlarında 

bulunmaktadır. Nadir olmakla birlikte topikal klindamisin fosfat ve klindamisin hidroklorid 

tedavisi sonrası psödomembranöz kolit gelişebildiği bildirilmiştir (5,13). 

c) Benzoil peroksit: BPO, topikal akne tedavisinde kullanılan güvenli ve etkili bir 

ajandır. Güçlü antimikrobiyal, zayıf antiinflamatuvar ve antikomedojenik etkiye sahiptir. %1- 

10 arasında değişen çok çeşitli konsantrasyonlarda bulunmaktadır. Ülkemizde %5-10 losyon, 

%2.5-5 krem, %2.5-5-10 jel formları vardır (10,13). Hiçbir topikal antibiyotik, BPO’den daha 

etkili bulunmamıştır (20). Oral veya topikal antibiyotik tedavisi sırasında P. acnes direncinin 

en aza indirilmesi için tedaviye eklenmelidir (2,13,20). BPO, topikal antibiyotik ile kombine 

kullanıldığında tek başına kullanımına göre daha etkili bulunmuştur ve daha iyi tolere edilir. 

Kullanımını kısıtlayan etkileri konsantrasyona bağlı ortaya çıkan iritasyon, kuruluk ve 

kıyafetlerin rengini açmasıdır. Eritem, deskuamasyon ve kaşıntı ile ortaya çıkan bir iritan 

dermatit yapabilir; bu durum, genelde tedavinin ilk günlerinde olur ve devamında azalır 

(10,24). Retinoik asitle kombine olarak kullanılması hafif-orta şiddetteki akne için ideal bir 

tedavi seçeneğidir (5). 

d) Tetrasiklin: Tetrasiklin bakteriostatik etkilidir; ribozomun 30S subünitine 

bağlanarak protein sentezini engeller. Ülkemizde %3’lük pomad formu vardır. Fotosensivite 

etkisi belirgindir. Lokal iritasyon yapabilir ve sistemik antibiyotikler kadar ciddi olmasa da 

18

deri florasında değişiklik ve dirence neden olabilir. Sistemik emilimi olabileceği için 

gebelikte tercih edilmemelidir (5). 

e) Sodyum sülfasetamid: Paraaminobenzoik asit ile kompetitif inhibisyon yaparak 

bakteriostatik etki gösterir. Ülkemizde %10’luk losyon formu vardır. Genellikle sülfür ile 

kombine edilerek kullanılmaktadır (10,59). Literatürde sodyum sülfosetamide karşı direnç 

bildirilmemiştir. Diğer topikal antibiyotikler kadar etkili, ancak onlardan daha az iritasyona 

neden olduğu düşünülmektedir. Fotosensitizasyon yapmadığından gündüz kullanılabilir. En 

önemli yan etkisi hipersensitivitedir; Stevens-Johnson sendromu ve eksfolyatif dermatit gibi 

ciddi reaksiyonlara da neden olabilmektedir (59). 

3. Diğer topikal akne tedavileri: 

a) Azelaik asit: Azelaik asit, bir dikarboksilik asittir. Aerobik ve anaerobik bakterilere 

karşı bakteriyostatik etki gösterir, keratinizasyonu inhibe eder, antiinflamatuvar etkisi vardır. 

Aknenin hem inflamatuvar hem de noninflamatuvar lezyonlarına etkilidir. %15-20’lik krem 

formunda bulunur. Ülkemizde %20 krem ve %15 jel formu vardır. Yapılan çalışmalar 

komedonal ve inflamatuvar aknede azelaik asitin diğer topikal tedaviler kadar etkili olduğunu 

göstermektedir. Azelaik asite karşı bakteri direnci bildirilmemiştir (5,10,13,41). 

b) Salisilik asit: Salisilik asit, topikal keratolitik bir ajandır ancak komedolitik etkisi 

retinoidler kadar belirgin değildir. Akne tedavisinde %0.5-10 konsantrasyonlarda kullanılır; 

ülkemizde %2 jel formunda bulunmaktadır. Daha yüksek konsantrasyonları kimyasal peeling 

işlemleri sırasında kullanılır. Ultraviyoleye karşı duyarlılığı arttırıcı etkisi yoktur. İritasyon, 

kuruluk, eritem ve soyulma yapabilir (5,10,13). 

c) α-hidroksi asit türevleri: AHA’lar ikinci α karbonunda bir hidroksi grubu içeren 

doğal karboksilik asitlerdir. En sık kullanılanlar, glikolik asit ve glukonolaktondur. Keratolitik 

etkileri nedeniyle komedonal aknede tercih edilirler. Akne tedavisinde glikolik asidin %5- 

10’luk su bazlı losyonları ve hidroalkolik solüsyonları kullanılmaktadır, ülkemizde 

bulunmaktadır (5,10,59). 

Sistemik Tedavi 

Aknenin papülopüstüler ve nodüler akne gibi orta ve şiddetli formlarında izotretinoin, 

oral antibiyotikler ve hormonal ajanlar gibi sistemik ilaçlar tercih edilir. 

1- İzotretinoin: İzotretinoin, A vitamini metabolizasyonu sonucu oluşan sentetik bir 

bileşiktir. Oral izotretinoin, 1982’de şiddetli akne tedavisinde kullanılmak üzere Amerikan 

19

Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) onayı almıştır (60). Akne patogenezinde rol alan major etyolojik 

faktörlerin tümüne etkili tek ajandır. Genellikle 120-150 mg/kg’lık kümülatif doza ulaşacak 

şekilde dört-altı aylık tedavi yeterli olmaktadır (10,24,40,61). İzotretinoin kullanan hastaların 

bir kısmında tedaviye başlandığı ilk iki ay içinde akne lezyonlarında bir alevlenme görülebilir 

(61). 

İzotretinoinin yan etkileri, teratojenite, hiperkolesterolemi, trombositoz, lökopeni, 

hiperürisemi, hiperkalsemi, deri ve mukozalarda kuruluk, el ve ayaklarda soyulma, keilitis, 

nazal irrritasyon ve epistaksis, bleferokonjuktivit, kornea ülserasyonu, gece körlüğü, 

fotosensitivite, alopesi, artralji, baş ağrısı ve depresyondur (5,10). Nadiren hepatit, pankreatit 

görülebilir. Oral retinoidlerin tetrasiklin ve minosiklin ile birlikte alınması halinde intrakranial 

basınç artabilir. Alkol alımı ve metotreksat tedavisi ile birlikte karaciğer toksisitesi artar. A 

vitamini ile birlikte alındığında ise A hipervitaminozu gelişir (62). Ayrıca hastalara alkol 

almamaları ve güneşten koruyucu kullanmaları önerilmelidir (63). 

2- Oral antibiyotikler: Sistemik antibiyotik kullanımının temel endikasyonu orta ve 

şiddetli inflamatuvar aknedir (5,40). Antibiyotikler, inflamatuvar mediyatörleri sentezleyen P. 

acnes’in çoğalmasını süprese ederler; komedojenezisi tetikleyen perifolliküler lenfosit 

infiltrasyonunu önleyerek komedon oluşumunu azaltırlar. Tetrasiklin ve eritromisinin aynı 

zamanda antiinflamatuvar etkileri de vardır (10,13,40). 

P. acnes, makrolidler, tetrasiklin, penisilin, klindamisin, aminoglikozidler, 

sefalosporinler, trimetoprim ve sülfonamidler gibi farklı sınıftan pek çok antibiyotiğe karşı 

duyarlıdır. Akne tedavisinde tercih edilen antibiyotikler, tetrasiklin, doksisiklin, minosiklin, 

eritromisin, trimetoprim ve azitromisindir. Antibiyotiğin akne tedavisinde etkili olabilmesi 

için P. acnes’in prolifere olduğu pilosebase follikülün yağdan zengin ortamına ulaşması 

gerekir (55). Penisilinler ve sefalosporinler hidrofilik olduklarından etkili değillerdir. 

Klindamisin ve trimetoprim-sülfometaksazol toksik epidermal nekroliz ve psödomembranöz 

enterokolit gibi yan etkilerinden dolayı pek tercih edilmezler (2-5,7,13,24,40). 

3- Hormonal tedavi: Androjen hormonlar, akne patogenezinde önemli rol 

oynamaktadır (11). Hormonal tedavide amaç, kadın hastalarda androjenlerin sebase bezler 

üzerindeki etkilerini engelleyerek sebum üretimini baskılamaktır (40). Androjenlerin etkisini 

bloke etmenin birkaç yolu vardır. Birincisi, gonadlardaki ya da adrenal bezdeki testesteron 

üretimini azaltmak; ikincisi potent androjenlere çevrimi gerçekleştiren enzimlerin 

inhibisyonu; üçüncüsü androjen reseptörlerinin blokajı ve sonuncusu ise serbest ve dolaşan 

20

iyolojik olarak aktif androjenleri azaltmaktır. Bu amaçla, östrojenler, antiandrojenler 

(Siproteron asetat, spironolakton, flutamid), oral kontraseptifler, glukokortikoidler ve 

gonadotropin releasing hormon (GnRH) agonistleri kullanılır (1,2,4,7,12,31). 

Östrojenler, gonadotropin salınımını azaltarak ve karaciğerde SHBG sentezini 

uyararak androjen seviyesini azaltır (4,5,12). Oral kontraseptifler, Lüteinizan hormon (LH) ve 

Follikül stimülan hormon (FSH)’yı inhibe ederek ovaryan androjen sentezini azaltır; SHBG 

sentezini de arttırarak serbest testesteron düzeyini düşürür (4,12). Spironolakton, hem 

androjen reseptör blokeri hem de 5-α redüktaz inhibitörüdür (4,31). Siproteron asetat, 

progestasyonel bir antiandrojen olup androjen reseptör blokeridir (4,12). Glikokortikoidler, 

kortikosteroidler adrenal ve ovaryan androjenlerin supresyonunu sağlarlar (40). Flutamid, 

androjen reseptör blokeridir. Nafarelin, löprolid, buserelin gibi GNRH agonistleri ise 

hipofizden siklik LH ve FSH salınımını bloke ederek ovaryan androjen sentezini inhibe 

ederler (4,5). 

Diğer Tedaviler: Akne tedavisinde yukarıdakilere ek olarak komedon ekstraksiyonu, 

kimyasal peeling, fototerapi gibi yöntemler; ibuprofen, oral glukokortikoidler ve çinko gibi 

antiinflamatuvar ajanlar denenmiştir (4,5,24,64). Akne skarlarının tedavisinde ise 

intralezyonel kortikosteroid, lazer, dermabrazyon, skar eksizyonu, zımba greftler ve kollajen 

injeksiyonu kullanılabilir (1,4,42). 

21

GEREÇ VE YÖNTEMLER 

Bu çalışma öncesinde Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu onayı (TÜTFEK 

16.11.2006/173) alındı (Ek-1). Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı 

Polikliniği’ne Ağustos 2007-Mart 2008 tarihleri arasında başvuran ve hafif-orta şiddetli akne 

vulgaris tanısı alan ardışık 150 hasta çalışmaya alındı. 

Hastaların 12 yaş üzerinde olmalarına, akneiform döküntüye neden olabilecek ilaç 

kullanım öykülerinin olmamasına, 15 gün öncesine kadar topikal tedavi, bir ay öncesine kadar 

sistemik antibiyotik ve altı ay öncesine kadar da oral izotretinoin kullanmamış olmalarına 

dikkat edildi. Amerikan Dermatoloji Akademisi tarafından önerilen akne derecelendirme 

sistemine göre yüz tutulumu hafif ve orta şiddette olan hastalar çalışmaya dâhil edildi. 

Hiperandrojenizmi düşündürecek adet düzensizliği ve kıllanma artışı gibi belirtilere sahip 

olan hastalar çalışmaya alınmadı (26,43,44). 

Çalışmaya alınan her hastaya ya da velisine, çalışma hakkında bilgi içeren ve hastanın 

onayının alındığını belgeleyen “Bilgilendirilmiş Olur Formu” (Ek 2) imzalatıldı; “Akne 

Vulgaris Takip Formu” (Ek 3) dolduruldu; fotograf çekilmesi için onay veren hastaların 

fotografları çekildi. 

Çalışmamızda, aknede ilaç etkinliğini araştırmak için yapılan çalışmalarda daha uygun 

olduğu düşünülen “lezyon sayma yöntemi” kullanıldı (43,45). Tedavi başlangıcında, olguların 

yüzlerindeki akne lezyonlarının tamamı noninflamatuvar ve inflamatuvar olarak iki gruba 

ayrılarak sayıldı. Yüz alın, sağ yanak, sol yanak, burun ve çene olmak üzere beş bölgeye 

ayrıldı. Burun üzerindeki lezyonlar sayılmadı, yüz dışındaki lezyonlar dikkate alınmadı. Aynı 

işlem tedavinin ikinci, dördüncü ve sekizinci haftasında tekrarlandı. Ayrıca kontrollerde, ilaç 

uygulanan bölgelerde bulunan eritem ve kuruluk kontrol edildi ve yanma hissi hastaya 

22

soruldu. Bu bulgular yok=0, hafif=1, orta=2 ve şiddetli=3 şeklinde dört kategoriye ayrılarak 

kaydedildi. 

Hastalar, randomize olarak, 50’şer kişilik üç gruba ayrıldı. Birinci gruba eritromisin 

%4 jel (E), ikinci gruba tretinoin %0.05 krem (T) ve üçüncü gruba %4 eritromisin jel+%0.05 

tretinoin krem kombinasyonu (ET) verildi (Tablo 4); tedavi sekiz hafta olarak planlandı. 

Tretinoin kullanan hastaların ilacı akşam, eritromisin kullanan hastaların ilacı sabah-akşam, 

kombine tedavi alanların ise eritromisini sabah, tretinoini akşam kullanmaları; ilacı 

kullanmadan önce yüzlerini pH’sı deri pH’sına yakın bir sindet ile yıkamaları ve ilaçları tüm 

yüzlerine ince bir tabaka halinde sürmeleri söylendi. 

Tablo 4. Hasta gruplarına verilen tedaviler 

Tedavi grupları Tedaviler 

E %4 eritromisin jel 

T %0.05 tretinoin krem 

ET %4 eritromisin jel+%0.05 tretinoin krem 

E: Eritromisin, T: Tretinoin, ET: Eritromisin ve tretinoin kombinasyonu 

Çalışmamızın istatistiksel analizleri, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik 

Anabilim Dalı’na ait Minitab paket programı kullanılarak yapıldı (Lisans no:WCP1331- 

00197). 

Cinsiyet değişkeninin gruplara göre karşılaştırılmasında Ki-kare testi kullanıldı. 

Tedavi grupları arasındaki yaş, hastalığın başlama yaşı, hastalık süresi, başlangıç 

noninflamatuvar, inflamatuvar ve toplam lezyon sayısı gibi nicel değişkenlerin normal 

dağılıma uygunluğu Kolmogorov-Smirnov testi ile incelendi. Gruplar içinde noniflamatuar ve 

inflamatuvar lezyonların takiplerdeki değişimin karşılaştırılmasında Friedman testi ve çoklu 

karşılaştırmalar için de Tukey testi; gruplara göre lezyon sayısındaki azalma oranlarının 

karşılaştırılmasında ise iki örneklem oranına dayalı t-testi kullanıldı. Nicel değişkenlerin tümü 

normal dağılıma uygunluk göstermediği için ve eritem, kuruluk ve yanma gibi skor 

değişkenler için gruplar arası karşılaştırmalarda Kruskal-Wallis testi ve çoklu karşılaştırmalar 

için de Dunn testi uygulandı. Analizler sonucunda tanımlayıcı istatistikler medyan (%25-%75 

persantil) olarak tablolarda gösterildi. 0.05’in altındaki p değerleri istatistiksel olarak anlamlı 

kabul edildi. 

23

BULGULAR 

Çalışmamıza, 112’si kadın, 38’i erkek olmak üzere 150 hasta alındı. Her bir tedavi 

grubunda 50’şer hasta vardı. Hastalardan biri, dördüncü hafta kontrolünde hormonal patoloji 

saptanması, biri yan etkileri tolere edememesi, yedisi kontrollere gelmemesi nedeniyle 

çalışmadan çıkarıldı. Çalışmayı 109’u kadın, 32’si erkek olmak üzere 141 hasta tamamladı. 

E grubunda dokuzu erkek, 36’sı kadın toplam 45 hasta; T grubunda 10’u erkek, 38’i 

kadın toplam 48 hasta, ET grubunda ise 13’ü erkek, 35’i kadın toplam 48 hasta vardı. Tedavi 

grupları arasında cinsiyet dağılımı açısından fark bulunmadı (p=0.668) (Tablo 5). 

Tablo 5. Tedavi gruplarındaki hasta sayıları ve cinsiyet dağılımı 

Cinsiyet 

E 

Tedavi grupları 

T 

(n=45) 

(n=48) 

Erkek 

9 (%20) 10 (%20.8) 

Kadın 

36 (%80) 38 (%79.2) 


24 

ET 

(n=48) 

13 (%27.1) 

35 (%72.9) 

Tüm hastaların yaşlarının medyanı 20 (18-22), E grubundakilerin 20 (18-23), T 

grubundakilerin 19 (17-22), ET grubundakilerin 19 (17-21) olarak hesaplandı. Tedavi grupları 

arasında yaş meydanları açısından fark bulunmadı (p= 0.054) (Tablo 6). 

Hastalığın başlangıç yaşı medyanı tüm hastalar değerlendirildiğinde 16 (14-17), E ve 

T grubunda 15 (14-17), ET grubunda 15 (14-16) olarak hesaplandı. Tedavi grupları arasında 

başlangıç yaşı açısından fark bulunmadı (p=0.186) (Tablo 6).

Hastalık süresi medyanı, çalışmaya alınan tüm hastalarda 48 (24-72) ay, E grubunda 

48 (24-82) ay, T grubunda 36 (12-72) ay, ET grubunda 48 (36-72) ay olarak bulundu. Tedavi 

grupları arasında hastalık süreleri açısından anlamlı farklılık bulunmadı (p=0.162) (Tablo 6). 

Tablo 6. Tedavi gruplarının yaş, başlangıç yaşı, hastalık süreleri ve toplam 

başlangıç lezyon sayısı meydanları 

Demografik özellikler E 


T 

ET 

p 

(n=45) (n=48) (n=48) 

Yaş 20 (18-23) 19 (17-22) 19 (17-21) 0.054 

Başlangıç yaşı 15 (14-17) 15 (14-17) 15 (14-16) 0.186 

Hastalık süresi(ay) 48 (24-82) 36 (12-72) 48 (36-72) 0.162 

Toplam lezyon sayısı 

Kruskal-Wallis. 

114 (89-147) 155 (124-188) 164 (125-210)

Tablo 7. E grubunda tedavi süresince saptanan lezyon sayıları medyanı ve başlangıca 

göre azalma oranları 

Kontrol zamanları 

Lezyon tipi 

Başlangıç İkinci Dördüncü Sekizinci 

hafta hafta hafta 

* 

Ni lez. sayısı medyanı 93 (68-128) 90 (64-118) 81 (60-108) 74 (57-102) 

** 

Ni lez.azalma oranı 

(%3.23) (%12.90) (%20.43) 

*** 

İnf lez. sayısı medyanı 18 (14-23) 12 (7-17) 9 (5-13) 6 (4-10) 

**** 

İnf lez. azalma oranı 

(%33.33) (%50.00) (%66.67) 

***** 

Top. lez. sayısı medyanı 114 (89-147) 104 (73-131) 91 (66-119) 86 (62-114) 

****** 

Top. lez. azalma oranı 

(%8.77) (%20.18) (%24.56) 

Friedman testi, p

Tablo 8. T grubunda tedavi süresince saptanan lezyon sayıları medyanları ve başlangıca 

göre azalma oranları 


Lezyon tipi 


hafta hafta 

hafta 

* 

Ni lez. sayısı medyanı 145 (97-167) 121 (85-142) 99 (72-126) 78 (54-112) 

** 

Ni lez. azalma oranı 

(%16.55) (%31.72) (%46.21) 

*** 

İnf lez. sayısı medyanı 15 (8-23) 14 (8-21) 12 (7-18) 10 (4-16) 

**** 

İnf lez. azalma oranı 

(%6.67) (%20) (%33.33) 

***** 

Top. lez. sayısı medyanı 164 (124-189) 137 (103-164) 112 (83-142) 87 (67-126) 

****** 

Top. lez. azalma oranı 

(%11.61) (%27.74) (%43.87) 

Friedman testi, p

Tablo 9. ET grubunda tedavi süresince saptanan lezyon sayıları medyanları ve 

başlangıca göre azalma oranları 


Lezyon tipi 


hafta hafta hafta 

* 

Ni lez. say.med. 

138 (98-177) 123 (88-152) 97 (68-135) 85 (58-114) 

** 

Ni lez.az. oranı 

(%10.86) (%29.71) (%37.68) 

*** 

İnf lez. say.med. 

26 (19-39) 19 (12-28) 13 (7-21) 8 (4-14) 

**** 

İnf lez. az. oranı 

(%26.92) (%50) (%69.23) 

***** 

Top. lez. say. med. 164 (125-210) 140 (102-192) 118 (80-153) 103 (66-131) 

****** 

Top. lez. az. oranı 

(%14.63) (%28.05) (%37.20) 

Friedman testi, p

istatistiksel olarak anlamlı oranda azalma olmadığı (p>0.05), diğer kontrol zamanlarında 

anlamlı oranda azalma olduğu (p0.05), diğer kontrol 

zamanlarında anlamlı oranda azalma olduğu (p

Hasta Sayısı 


25 

20 

15 

10 

5 

0 

Yok Hafif Orta Şiddetli 

Eritem Skorları 

Şekil 9. Gruplara göre ikinci haftada görülen eritem sayıları 

45 

40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 



Şekil 10. Gruplara göre dördüncü haftada görülen eritem sayıları 

30 

E 

T 

ET 

E 

T 

ET


45 

40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 



Şekil 11. Gruplara göre sekizinci haftada görülen eritem sayıları 

Kuruluk, E grubunda ikinci haftada 17 (%37.8) hastada hafif, beş (%11.1) hastada orta 

ve beş (%11.1) hastada şiddetli; dördüncü haftada, 11 (%24.4) hastada hafif, dört (%8.9) 

hastada orta, bir (%2.2) hastada şiddetli ve sekizinci haftada altı (%13.3) hastada hafif, iki 

(%4.4) hastada orta, bir (%2.2) hastada şiddetli; T grubunda, ikinci haftada, 12 (%25) hastada 

hafif, 18 (%37.5) hastada orta, 15 (%31.3) hastada şiddetli, dördüncü haftada, 29 (%60.4) 

hastada hafif, dokuz (%18.8) hastada orta ve sekizinci haftada 21 (%43.8) hastada hafif, dört 

(%8.3) hastada orta; ET grubunda ikinci haftada 12 (%25) hastada hafif, 15 (%31.3) hastada 

orta, 17 (%35.4) hastada şiddetli, dördüncü haftada 24 (%50) hastada hafif, altı (%12.5) 

hastada orta, bir (%2.1) hastada şiddetli ve sekizinci haftada 21 (%43.8) hastada hafif, bir 

(%2.1) hastada orta ve bir (%2.1) hastada şiddetli düzeyde bulundu. 

Kuruluk skorları, görülme oranları ve kontrol zamanlarına göre değişimleri Tablo 11 

ve Şekil 12, 13 ve 14’te gösterilmiştir. 

Tablo 11. Tedavi boyunca kuruluk görülme sayı ve oranları 

Tedavi 

İkinci hafta 


Dördüncü hafta Sekizinci hafta 

grupları 0 1 2 3 0 1 2 3 0 1 2 3 

E (n=45) 18 17 5 5 29 11 4 1 36 6 2 1 

%40 %37.8 %11.1 %11.1 %64.4 %24.4 %8.8 %2.2 %80 %13.3 %4.4 %2.2 

T (n=48) 3 12 18 15 10 29 9 0 23 21 4 0 

%6.3 

%259 

%37.5 

%31.39 

%20.8 

31 

%60.49 

%18.8 

ET (n=48) 4 12 15 17 17 24 6 

%8.3 %25 %31.3 %35.4 %35.4 %50 %12.5 

Skorlar: 0= yok, 1= hafif, 2=orta, 3= şiddetli 


0 

1 

%2.1 

%47.9 

25 

%52.1 

%43.8 

21 

%43.8 

E 

T 

ET 

%8.3 

1 

%2.1 

0 

1 

%2.1



18 

16 

14 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 


Kuruluk Skorları 

Şekil 12. Gruplara göre ikinci haftada görülen kuruluk sayıları 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 



Şekil 13. Gruplara göre dördüncü haftada görülen kuruluk sayıları 

32 

E 

T 

ET 

E 

T 

ET


40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 



Şekil 14. Gruplara göre sekizinci haftada görülen kuruluk sayıları 

Yanma, E grubunda ikinci haftada 10 (%22.2) hastada hafif, dört (%8.9) hastada orta, 

iki (%4.4) hastada şiddetli; dördüncü haftada üç (%6.7) hastada hafif düzeydeydi. Sekizinci 

hafta kontrolünde hiçbir hastada yanma yoktu. T grubundaki yanma, ikinci haftada 15 

(%31.3) hastada hafif, 11 (%22.9) hastada orta, altı (%12.5) hastada şiddetli; dördüncü 

haftada 10 (%20.8) hastada hafif; sekizinci haftada iki (%4.2) hastada hafif; ET grubunda 

ikinci haftada, 13 (%27.1) hastada hafif, 10 (%20.8) hastada orta, 15 (%31.3) hastada şiddetli; 

dördüncü haftada, 11 (%22.9) hastada hafif, üç (%6.3) hastada orta ve sekizinci haftada iki 

(%4.2) hastada hafif, bir (%2.1) hastada da orta düzeydeydi. 

Yanma skorları, görülme oranları ve kontrol zamanlarına göre değişimleri Tablo 12 ve 

Şekil 15, 16 ve 17’de gösterilmiştir. 

Tablo 12. Tedavi boyunca yanma görülme sayı ve oranları 

Tedavi 

İkinci hafta 


Dördüncü hafta Sekizinci hafta 

grupları 0 1 2 3 0 1 2 3 0 1 2 3 

E (n=45) 29 10 4 2 42 3 0 0 45 0 0 0 

%64.4 %22.2 %8.9 %4.4 %93.3 %6.7 0 0 %100 0 0 0 

T (n=48) 16 15 11 6 38 10 0 0 46 2 0 0 

%33.3 %31.3 %22.9 %12.5 %79.2 %20.8 0 0 %95.8 %4.2 0 0 

ET (n=48) 10 13 10 15 34 11 3 0 45 2 1 0 

%20.8 %27.1 %20.8 %31.3 %70.8 %22.9 %6.3 0 %93.8 %4.2 %2.1 0 

Skorlar: 0= yok, 1= hafif, 2=orta, 3= şiddetli 


33 

E 

T 

ET



30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 


Yanma Skorları 

Şekil 15. Gruplara göre ikinci haftada görülen yanma sayıları 

45 

40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 



Şekil 16. Gruplara göre dördüncü haftada görülen yanma sayıları 

34 

E 

T 

ET 

E 

T 

ET


50 

45 

40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 



Şekil. 17. Gruplara göre sekizinci haftada görülen yanma sayıları 

Her üç gruptaki yan etkilerin kontrol zamanlarına göre karşılaştırılması Tablo 13’de 

gösterilmiştir. Hastalardan sadece ET grubundan bir kişi yan etkileri tolere edememesi 

nedeniyle çalışmayı bıraktı; diğer hastalar için tüm bu yan etkiler tolere edilebilecek 

düzeydeydi. 

Gruplar eritem gelişimi açısından karşılaştırıldığında, ikinci ve dördüncü hafta 

kontrollerinde önemli fark olduğu belirlendi (sırasıyla p=0.007 ve p=0.020). Bu kontrollerde, 

tretinoin ve eritromisin+tretinoin kombinasyonunun, eritromisine göre daha fazla eriteme 

neden olduğu (p

Tablo 13. Her üç grupta yan etkilerin kontrol zamanlarına göre karşılaştırılması 

Yan etkiler 

E 

(n=45) 


T 

(n=48) 

ET 

(n=48) 

p 

2. hafta 0 (0-1) 1 (0-2) 1 (0-2) 0.007 

Eritem 4. hafta 0 (0-0) 0 (0-1) 0 (0-1) 0.020 

8. hafta 0 (0-0) 0 (0-1) 0 (0-0) 0.152 

2. hafta 0 (0-1) 2 (1-3) 2 (1-3)

Şekil 18 ve 19’da eritromisin %4 jel uygulanan bir olgumuzun tedavi öncesi ve 

sonrasındaki fotografları gösterilmiştir. 

Şekil 18. Eritromisin uygulanan hastanın (Olgu no:21) tedavi öncesi 

görünümü 

Şekil 19. Eritromisin uygulanan hastanın (Olgu no:21) tedavi sonrası 

görünümü 

37

Şekil 20 ve 21’da tretinoin %5.05 krem uygulanan bir olgumuzun tedavi öncesi ve 

sonrasındaki fotografları gösterilmiştir. 

Şekil 20. Tretinoin uygulanan hastanın (Olgu no:86) tedavi öncesi 

görünümü 

Şekil 21. Tretinoin uygulanan hastanın (Olgu no:86) tedavi sonrası 

görünümü 

38

Şekil 22 ve 23’te eritromisin+tretinoin kombinasyonu uygulanan bir olgumuzun tedavi 

öncesi ve sonrasındaki fotografları gösterilmiştir. 

Şekil 22. Eritromisin+tretinoin kombinasyonu uygulanan hastanın 

(Olgu no:114) tedavi öncesi görünümü 

Şekil 23. Eritromisin+tretinoin kombinasyonu uygulanan hastanın 

(Olgu no:114) tedavi sonrası görünümü 

39

TARTIŞMA 

Akne vulgaris oldukça sık görülen bir hastalık olup, genç erişkinlerin %80-85’ini 

etkilemektedir. Görülme sıklığı kadınlarda 14-17, erkeklerde 16-19 yaş grubunda artmaktadır 

(1). 

Bernstein ve Shalita (15) 348 akneli hasta üzerinde yaptıkları bir çalışmada yaş 

ortalamasını 19.9, kadın oranını %70.2, erkek oranını %29.8 olarak bulmuşlardır. Korkut ve 

Pişkin (65)’in çalışmalarında yaş ortalaması 18.44±3.75, kadın oranı %72, erkek oranı %28 

olarak saptanmıştır. Bizim çalışmamızda hastaların yaşlarının medyanı 19 (18-23), kadın 

oranı %77.3, erkek oranı %22.7 idi. Akne vulgaris hastalarıyla yapılan çalışmalardaki bu 

kadın-erkek oranı farklılığı, kadın hastaların estetik kaygılarının, erkek hastalara göre daha 

fazla olması olması ve bu nedenle daha çok doktora başvurmasıyla açıklanabilir. 

Akne vulgaris erken puberte döneminde başlar ve 20’li yaşların ortalarına kadar 

devam eder (1). Bizim çalışmamızda, başlangıç yaşı medyanı 15 yaş, hastalık süresi medyanı 

48 ay olarak bulundu. 

Akne vulgarisin tedavisinde en sık kullanılan ajanlardan biri topikal eritromisindir. 

Peker ve ark. (66) topikal olarak %4 eritromisin, %3 tetrasiklin ve %1 klindamisin fosfat 

uygulanan üç gruptan oluşan 60 hasta üzerinde yaptıkları bir çalışmada, bu ilaçlar arasındaki 

tedavi etkinliğini karşılaştırmışlar; üç ayın sonunda her üç ilaçla da istatistiksel olarak anlamlı 

düzelme bulmuşlardır (p0.05), tetrasiklin-klindamisin ve 

eritromisin-klindamisin arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p

Bernstein ve Shalita (15), 348 hasta üzerinde %2 eritromisin ve alkol+propilen glikol 

ile sekiz hafta süren karşılaştırmalı bir çalışma yapmışlar; inflamatuvar lezyonlardaki 

azalmayı ikinci, dördüncü ve sekizinci hafta kontrollerinde eritromisin grubunda sırasıyla 

%32.2, %41 ve %50.1; alkol+propilen glikol grubunda %18.4, %27.3, %36.4; toplam lezyon 

sayısında ise eritromisin grubunda %21.6, %28.2 ve %34.9, alkol+propilen glikol grubunda 

%16.5, %21.5 ve %27.4 olarak bulmuşlardır. Eritromisin, alkol+propilen glikole göre 

istatistiksel olarak anlamlı derecede etkili bulunmuştur (p

ülkemizde durum farklı gelişmiş, 1998 yılında, önce topikal eritromisin ile benzoil peroksit jel 

kombinasyonu, 2000 yılında ise topikal eritromisin formülasyonu kullanıma sunulmuştur. 

Ergin ve ark. (67) aknelilerde P. acnes ve eritromisin direncini araştıran üç yıllık bir 

çalışma yapmışlar ve ülkemizde eritromisin direncinin, henüz yok denilecek kadar az, ancak 

giderek artmakta olduğunu bulmuşlar ve eritromisin direncinin, kombine formülasyonların 

kullanımı ile de ortaya çıkabileceğini ileri sürmüşlerdir. Bizim çalışmamızda eritromisinin tek 

başına kullanımında noninflamatuvar lezyonlarda %20.43, inflamatuvar lezyonlarda %66.67 

ve toplam lezyon sayısında %23.53 azalma tespit edildi. İnflamatuar lezyonlar üzerindeki 

yüksek başarı oranı, ülkemizde henüz eritromisin direncinin fazla olmadığı şeklinde 

yorumlanabilir. 

Akne vulgarisin topikal tedavisinde bir diğer seçenek, topikal retinoik asit türevleridir. 

Grosshans ve ark. (68), 105 hasta üzerinde üç ay süren bir çalışmada, %0.1 adapalen ve 

%0.025 tretinoinin etkilerini karşılaştırmışlar; birinci ayda, adapalen grubunda, toplam lezyon 

sayısında %42.3, tretinoin grubunda %34.1; üçüncü ayda, adapalen grubunda %56.3, tretinoin 

grubunda %72.4 oranında azalma tespit etmişler, ancak istatistiksel olarak anlamlı bir fark 

bulmamışlardır. 

Ellis ve ark. (69), 297 hasta üzerinde yaptıkları bir çalışmada, %0.1 adapalen ve 

%0.025 tretinoinin etkilerini karşılaştırmışlar, üç ay sonunda, adapalen grubunda 

noninflamatuvar lezyon sayısında %57, tretinoin grubunda %54; inflamatuvar lezyon 

sayısında adapalen grubunda %47, tretinoin grubunda %50 ve toplamda ise adapalen 

grubunda %54, tretinoin grubunda ise %52’lik bir azalma saptamışlardır. Bu çalışmada da 

ilaçlar arasında etkinlik bakımından anlamlı bir fark bulunmamıştır. 

Shalita ve ark. (70), 323 hasta üzerinde yaptıkları bir çalışmada %0.025 tretinoin ve 

%0.1 adapalenin etkinliğini karşılaştırmışlar; 12 haftanın sonunda adapalen alan grupta 

noninflamatuvar lezyon sayısında %46, tretinoin alan grupta %33; inflamatuvar lezyon 

sayısında adapalen alan grupta %48, tretinoin alan grupta %38; toplamda ise adapalen alan 

grupta %49, tretinoin alan grupta %37’lik bir azalma tespit etmişlerdir. Noninflamatuvar ve 

toplam lezyonlar üzerinde, adapalen tretinoine göre anlamlı derece daha etkin bulunmuş, fakat 

inflamatuvar lezyonlar açısından anlamlı fark saptanmamıştır. 

Berger ve ark. (71), 178 hasta üzerinde, %0.04 tretinoin jel ile 12 hafta süren, çift kör, 

randomize, çok merkezli bir çalışma yapmışlar; 12 haftanın sonunda noninflamatuvar, 

inflamatuvar ve toplam lezyon sayısında sırasıyla tretinoinle %33.6, % 38.2 ve %35.5; 

plaseboyla sırasıyla %20.4, %19.2 ve %20.9 azalma tespit etmişlerdir. Buna göre tretinoinin 

42

tüm lezyonlar üzerine etkisi, plasebo grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı derecede üstün 

bulunmuştur (p

uygulanan grupta “iyi” ve “çok iyi” olarak değerlendirilen sonuçların toplamını %75, tretinoin 

grubunda %50, eritromisin grubunda %45, plasebo grubunda %10 olarak bulmuşlardır. 

Bizim çalışmamızda %4 eritromisin jel+%0.05 tretinoin krem uygulanan grupta, 

başlangıca göre, noninflamatuvar lezyon sayısında ikinci, dördüncü ve sekizinci hafta 

kontrollerinde sırasıyla %10.86, %29.71 ve %37.68, inflamatuvar lezyon sayısında %26.92, 

%50 ve %69.23; toplam lezyon sayısında %14.63, %28.05 ve %37.2 azalma saptandı. Buna 

göre eritromisin+tretinoin kombinasyonu, inflamatuvar lezyonlara daha fazla olmak üzere, 

hem inflamatuvar hem de noninflamatuvar lezyonlar üzerinde etkili bulundu (p

eritromisin+%0.025 tretinoin kombinasyonunda %63 oranında, %3 eritromisin+%5 BPO 

kombinasyonunda %30 oranında yan etki gözlenmiş; bu fark, istatistiksel olarak anlamlı 

bulunmuş (p=0.01); yan etkilerin şiddeti ilk iki hafta yoğunken, giderek azalmıştır. 

Bizim çalışmamızda yan etkiler açısından gruplar arasında farklılıklar saptandı. Eritem 

açısından ikinci ve dördüncü hafta kontrollerinde gruplar arasında önemli fark olduğu 

belirlendi (sırasıyla p=0.007, p=0.020). Bu kontrol zamanlarında, tretinoin ve 

eritromisin+tretinoin kombinasyonunun eritromisine göre daha fazla eriteme neden olduğu 

(p

SONUÇLAR 

Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı Polikliniği’nde, 109’u 

kadın, 32’si erkek olmak üzere toplam 141 hafif-orta şiddette akne vulgarisli olguyla yapılan 

bu çalışmada hastalar üç gruba ayrıldı; gruplardan birine tretinoin %0.05 krem, birine 

eritromisin %4 jel, birine de tretinoin %0.05 krem ile eritromisin %4 jel’in birlikte 

kullanımından oluşan tedavi protokolleri uygulandı. Sekiz haftanın sonunda bu ajanların 

klinik olarak etkinlikleri ve yan etkileri incelendi. Bu çalışmanın sonunda: 

1-Üç tedavi de hem noninflamatuvar hem de inflamatuvar lezyonlar üzerinde etkili, 

2-Noninflamatuvar lezyonlar üzerinde, tretinoin ve eritromisin+tretinoin 

kombinasyonunun, birbirine yakın etkinlikte ve eritromisine göre daha etkili, 

3-İnflamatuar lezyonlar üzerinde, eritromisin ve eritromisin+tretinoin 

kombinasyonunun birbirine yakın etkinlikte ve tretinoine göre daha etkili, 

4-Toplam lezyon sayıları üzerinde, tretinoin ile eritromisin+tretinoin kombinasyonu ve 

eritromisin ile eritromisin+tretinoin kombinasyonunun birbirine yakın etkinlikte, tretinoinin 

eritromisinden daha etkili, 

5-Tretinoinin daha çok noninflamatuvar lezyonlarda, eritromisinin daha çok 

inflamatuvar lezyonlarda olmak üzere, hem inflamatuvar hem noninflamatuvar lezyonlarda 

etkili olduğu belirlendi. 

6- Eritromisin ile tretinoinin kombine kullanımlarının, tek başına kullanımlarına bir 

üstünlüğü olmadığı sonucuna varıldı. 

7- Tretinoin ve eritromisin+tretinoin kombinasyonun, tüm kontrollerde eritromisine 

göre daha fazla eritem, kuruluk ve yanmaya yol açtığı görüldü. 

8-Yan etkilerin sıklığının ve şiddetinin tedavi ilerledikçe tüm gruplarda azaldığı 

saptandı. 

46

ÖZET 

Akne vulgaris, yüz, sırt, göğüs gibi seboreik bölgeleri tutan, komedon, papül, püstül, 

nodül ve skatris gibi polimorfik lezyonlar gösteren, pilosebase ünitenin kronik, inflamatuvar 

bir hastalığıdır. 

Akne vulgaris tedavisinde birçok topikal ve sistemik ilaç kullanılmaktadır. Bunlar 

arasında keratolitikler, antiinflamatuvarlar, antibakteriyeller ve sebum salgısını azaltan ajanlar 

vardır. 

Çalışmamızda, tretinoin %0.05 krem ile eritromisin %4 jelin, akne vulgaris 

tedavisinde tek başlarına ve kombine kullanıldıklarında etkinliklerinin ve yan etkilerinin 

(eritem, kuruluk ve yanma) karşılaştırılması amaçlandı. 

Hafif ve orta şiddette akne vulgarisi olan 150 hasta, randomize üç gruba bölünerek, bir 

gruba eritromisin, bir gruba tretinoin, bir gruba da bunların kombinasyonu sekiz hafta 

boyunca uygulandı. Başlangıçta hastanın lezyonları, inflamatuvar ve noninflamatuvar olarak 

iki gruba ayrılarak sayıldı; ikinci, dördüncü ve sekizinci haftada aynı işlem tekrarlandı; ayrıca 

oluşan yan etkiler gözlendi. 

Sekiz hafta sonunda, tretinoin daha çok noninflamatuvar lezyonlarda, eritromisin 

inflamatuvar lezyonlarda daha etkili bulundu; etkinlik ve yan etkiler bakımından aralarında 

istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar olduğu görüldü; ancak her üç tedavi de akne vulgariste 

başarılı bulundu (p

THE EFFICACY OF TRETINOIN, ERYTROMYCIN AND 

TRETINOIN+ERYTROMYCIN IN THE TOPICAL TREATMENT OF 

ACNE VULGARIS 

SUMMARY 

Acne vulgaris is a chronic inflammatory disease of the pilosebaseous follicles, 

characterized by polimorphous lesions like papules, pustules, nodules and often scars and it 

affects sebaseous regions like face, neck, upper trunk. 

There are lots of topical and systemic agents used in the treatment of acne vulgaris; 

like keratolitics, antiinflammatory agents, antibacterials and agents which reduce sebum 

secretion. 

We compared the effectiveness and side effects (erytema, kserosis and burning) of 

tretinoin 0.05% cream and erythromycin 4% gel when used in treatment of acne vulgaris 

separetely and together. 

We separete 150 patients with mild and moderate acne vulgaris into three randomized 

groups and treated one group with combination of this two for eight weeks. In the beginning, 

we count the lesions of patiens in two groups as inflammatory and noninflammatory and we 

repeat the same procedure secondary, fourth and eighth weeks and we observed the side 

effects. 

At the end of eighth week, tretinoin was more effective to noninflammatory lesions, 

erythromycin was more effective to inflammatory lesions. There was statistycally important 

differance effectiveness and side effects of these between two agents but all of acne vulgaris. 

48

We determined that both tretinoin and erytromycin were effective and tolerable agents 

in acne vulgaris; the usage of combination of then was not more effective than the usage of 

any of these agents on one’s own. 

Tretinoin and erytromycin combination caused more side effects than the erytromycin 

alone. 

Key words: Acne vulgaris, tretinoin, erytromycin 

49

KAYNAKLAR 

1. Cunliffe WJ, Simpson NB. Disorders of sebaceous glands. In: Champion RH, Burton JL, 

Burns DA, Brethnach SM (Eds.). Textbook of dermatology. 6 th ed. Oxford: Blackwell 

Science Publ; 1998. p.1927-84. 

2. Braun-Falco O, Plewig G, Wolf HH, Burgdorf WH. Dermatology. 2 nd ed. Berlin: Spinger 

Werlag, 2000:1057-81. 

3. Savaşkan H, Acar MA, Memişoğlu HR. Yağ bezi hastalıkları. Tüzün Y, Kotoğyan A, 

Aydemir EH, Baransü O (Editörler). Dermatoloji’de. 2 nci baskı. İstanbul: Nobel Tıp 

Kitabevleri; 1994. s.483-9. 

4. Strauss JS, Thiboutot DM. Diseases of sebaceous glands. In: Freedberg MI, Eisen AZ, 

Wolf K, Austen KF, Goldsmith LA, Katz SI (Eds). Dermatology in General Medicine. 7 th 

ed. New York: McGraw Hill Co; 2008. p.687-712. 

5. Tüzün Y, Dolar N. Güncel akne tedavisi. Dermatose 2004;3(4):220-9. 

6. Harlow D, Poyner T, Finlay AY, Dykes PJ. Impaired quality of life of adults with skin 

disease in primary care. Br J Dermatol 2000;143(5):979-82. 

7. James WD, Berger TG. Acne. Andrew’s Disease of the Skin Clinical Dermatology. 10 th 

ed. Canada: Elsevier Inc, 2006. p.231-51 

8. Eskioğlu F, Durmazlar SP. Akne vulgaris: algoritmik yaklaşım. T Klin Dermatol 2004; 14 

Suppl:96-9. 

9. Arıcan O, Kurutas EB, Sasmaz S. Oxidative stress in patients with acne vulgaris. 

Mediators Inflamm 2005;2005(6):380-4. 

10. Bershad SV. The modern age of acne therapy: a review of current treatment options. Mt 

Sinai J Med 2001;68(4-5):279-86. 

50

11. Cunliffe WJ, Holland DB, Jeremy A. Comedone formation: etiology, clinical 

presentation, and treatment. Clin Dermatol 2004;22(5):367-74. 

12. Katsambas AD, Stefanaki C, Cunliffe WJ. Guidelines for treating acne. Clin Dermatol 

2004;22(5):439-44. 

13. Krautheim A, Gollnick HP. Acne: topical treatment. Clin Dermatol 2004;22(5):398-407. 

14. Leyden JJ. A review of the use of combination therapies for the treatment of acne 

vulgaris. J Am Acad Dermatol 2003;49(3 Suppl):200-10. 

15. Bernstein JE, Shalita AR. Topically applied erythromycin in inflammatory acne vulgaris. 

J Am Acad Dermatol 1980;2:318-21. 

16. Glass D, Boorman GC, Sables GI, Cunliffe WJ, Goode K. A placebo controlled clinical 

trial to compare a gel containing a combination of isotretinoin (0,05%) and erythromycin 

(2%) with gels containing isotretinoin (0,05%) or erythromycin (2%) alone in the topical 

treatment of acne vulgaris. Dermatology 1999;199(3):242-7. 

17. Shalita A. The integral role of topical and oral retinoids in the early treatment of acne. J 

Eur Acad Dermatol Venereol 2001;15 (Suppl 3):43-9. 

18. Erkin G, Boztepe G. Akne vulgaris. Hacettepe Tıp Dergisi 2004;35:207-11. 

19. Baz K, Yazıcı K, Köktürk A, Yazıcı AE, Demirseren DD, İkizoğlu G. Effects of 

isotretinoin treatment on dermatological quality of life and anxiety/depression in patients 

with severe acne. T Klin J Dermatol 2004;14:75-9 

20. Gollnick H, Cunliffe W, Berson D, Dreno B, Finlay A, Leyden JJ et al. Management of 

acne: a report from a global alliance to improve outcomes in acne. J Am Acad Dermatol 

2003;49(1):1-37. 

21. Kapulu N, Ermertcan AT, Şahin MT, İnanır I, Öztürkcan S. Postadolesan aknenin akne 

spektrumu içindeki yeri. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi 2003;4(1):5–8 

22. Rzany B, Kahl C. Epidemiology of acne vulgaris. J Dtsch Dermatol Ges 2006;4(1):8-9. 

23. Thielitz A, Sidou F, Gollnick H. Control of microcomedone formation throughout a 

maintenance treatment with adapalene gel, 0.1%. J Eur Acad Dermatol Venereol 2007; 

21(6):747-53. 

24. Sykes NL Jr, Webster GF. Acne. A review of optimum treatment. Drugs 1994;48(1):59- 

70. 

25. Ermertcan AT. Akne ve yaşam kalitesi. Dermatose 2007;2:91-7. 

26. Oberemok SS, Shalita AR. Acne vulgaris, I: pathogenesis and diagnosis. Cutis 

2002;70(2):101-5. 

27. Zouboulis CC. Acne and sebaceous gland function. Clin Dermatol 2004;22(5):360-6. 

51

28. Burkhart CN. Clinical assessment of acne pathogenesis wiht treatment implications. Int 

Pediatr 2003;1:14-9. 

29. Deplewski D, Rosenfield RL. Role of hormones in pilosebaceous unit development. 

Endocr Rev 2000;21(4):363-92. 

30. Thiboutot D. Regulation of human sebaceous glands. J Invest Dermatol 2004;123(1):1-12. 

31. Yemisci A, Gorgulu A, Piskin S. Effects and side-effects of spironolactone therapy in 

women with acne. J Eur Acad Dermatol Venereol 2005;19(2):163-6. 

32. Trivedi NR, Cong Z, Nelson AM, Albert AJ, Rosamilia LL, Sivarajah S et al. Peroxisome 

proliferator-activated receptors increase human sebum production. J Invest Dermatol 

2006;126(9):2002-9. 

33. Sarıfakıoğlu E, Erdal E. Dermatolojide güncel bir konu: Peroksizom proliferatör-aktive 

reseptörleri (PPAR). Dermatose 2005;3:122-6. 

34. Saral Y. Coşkun B. Köse A. Premenarşiyal kızlarda akne vulgaris ile serum seks 

steroidleri ve pubertal gelişme arasındaki ilişki. Dermatose 2004:4;215-9. 

35. Farrar MD, Ingham E. Acne inflammation. Clin Dermatol 2004;22(5):380-4. 

36. Auffret N. What's new concerning the pathophysiology of acne? Ann Dermatol Venereol 

2003;130(1Pt 2):101-6. 

37. Nagy I, Pivarcsi A, Kis K, Koreck A, Bodai L, McDowell A et al. Propionibacterium 

acnes and lipopolysaccharide induce the expression of antimicrobial peptides and 

proinflammatory cytokines/chemokines in human sebocytes. Microbes Infect 

2006;8(8):2195-205. 

38. Akamatsu H, Horio T, Hattori K. Increased hydrogen peroxide generation by neutrophils 

from patients with acne inflammation. Int J Dermatol 2003;42(5):366-9. 

39. Webster GF. Inflammation in acne vulgaris. J Am Acad Dermatol 1995;33(2 Pt 1):247- 

53. 

40. Brown SK, Shalita AR. Acne vulgaris. Lancet 1998;351(9119):1871-6. 

41. Shalita AR. Acne: clinical presentations. Clin Dermatol 2004;22(5):385-6. 

42. Goodman GJ. Postacne scarring: a review of its pathophysiology and treatment. 

Dermatol Surg 2000;26(9):857-71. 

43. Korkut C. Akne vulgaris tedavisinde topikal adapalen ve benzoil peroksitin etkinlikleri ve 

yan etkileri (tez). Edirne: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2003. 

44. Usatine RP, Quan MA. Pearls in the management of acne: an advanced approach. Prim 

Care 2000;27(2):289-308. 

52

45. Witkowski JA, Parish LC. The assessment of acne: an evaluation of grading and lesion 

counting in the measurement of acne. Clin Dermatol 2004;22(5):394-7. 

46. Herane MI, Ando I. Acne in infancy and acne genetics. Dermatology 2003;206(1):24-8. 

47. Zouboulis CC, Böhm M. Neuroendocrine regulation of sebocytes-a pathogenetic link 

between stres and acne. Exp Dermatol 2004;13 (Suppl 4):31-5. 

48. Rombouts S, Nijsten T, Lambert J. Cigarette smoking and acne in adolescents: results 

from a cross-sectional study. J Eur Acad Dermatol Venereol 2007;21:326-33. 

49. Sarıcaoğlu H. Sigaranın deri hastalıkları üzerine etkileri TÜRKDERM. 2003;38:248-56. 

50. Zouboulis CC, Eady A, Philpott M, Goldsmith LA, Orfanos C, Cunliffe WC et al. What is 

the pathogenesis of acne? Exp Dermatol 2005;14:143-52. 

51. El-Akawi Z, Abdel-Latif N, Abdul-Razzak K. Does the plasma level of vitamins A and E 

affect acne condition? Clin Exp Dermatol 2006;31:430-4. 

52. Leyden JJ. Acne vulgaris is a multifactorial disease. J Am Acad Dermatol 2003;49(3 

Suppl):199. 

53. Cantatore-Francis JL, Glick SA. Childhood acne: evaluation and management. Dermatol 

Ther 2006;19(4):202-9. 

54. Pişkin S, Korkut C, Ertürk İ. Akne vulgaris tedavisi. Galenos 2005;8:22-30. 

55. Rolewski SL. Clinical review: topical retinoids. Dermatol Nurs 2003;15(5):447-65. 

56. Smith KJ, Dipreta E, Skelton H. Peroxisomes in dermatology. Part I. J Cutan Med Surg 

2001;5(3):231-43. 

57. Berry FW Jr, Ramsay DL. Erythromycins: identification, mechanisms of action and 

usage in dermatology. Int J Dermatol 1978;17(8):635-9. 

58. Tütüncü D. Akne vulgaris tedavisinin burun mukozası stafilokok kolonizasyonu üzerine 

etkileri (tez). İstanbul: Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi; 2005. 

59. Chivot M. Treatment of mild to moderate acne. Ann Dermatol Venereol 2003;130(1 Pt 

2):132-5. 

60. Goldsmith LA, Bolognia JL, Callen JP, Chen SC, Feldman SR, Lim HW et al. American 

Academy of Dermatology Consensus Conference on the safe and optimal use of 

isotretinoin: summary and recommendations. J Am Acad Dermatol 2004;50(6):900-6. 

61. Katsambas A, Papakonstantinou A. Acne: systemic treatment. Clin Dermatol 

2004;22(5):412-8. 

62. Goodman G. Managing acne vulgaris effectively. Aust Fam Physician 2006;35(9):705-9. 

53

63. Wooltorton E. Accutane (isotretinoin) and psychiatric adverse effects. CMAJ 

2003;168(1):66. 

64. Cunliffe WJ, Goulden V. Phototherapy and acne vulgaris. Br J Dermatol 2000;142:855-6. 

65. Korkut C, Piskin S. Benzoyl peroxide, adapalene, and their combination in the treatment 

of acne vulgaris. J Dermatol 2005;32:169-73. 

66. Peker M, Taştan HB, Arca E, Erbil AH, Gür AR. Akne vulgariste topikal eritromisin, 

tetrasiklin ve klindamisinin etkinliği. TÜRKDERM 2004;38:199-207. 

67. Ergin Ç, Ergin Ş, Yavrucuoğlu E, Kaya C. Akne hastalarında propionibacterium acnes ve 

eritromisin direnci: üç yıllık prospektif analiz. TÜRKDERM 2001;35:308-10. 

68. Grosshans E, Marks R, Mascaro JM, Torras H, Meynadier J, Alirezai M et al. Evaluation 

of clinical efficacy and safety of adapalene 0.1% gel versus tretinoin 0.025% gel in the 

treatment of acne vulgaris, with particular reference to the onset of action and impact on 

quality of life. Br J Dermatol 1998;139(Suppl 52):26-33. 

69. Ellis CN, Millikan LE, Smith EB, Chalker DM, Swinyer LJ, Katz IH et al. Comparison of 

adapalene 0.1% solution and tretinoin 0.025% gel in the topical treatment of acne vulgaris 

Br J Dermatol 1998;(Suppl 52):41-7. 

70. Shalita A, Weiss JS, Chalker DK, Ellis CN, Greenspan A, Katz HI et al. A comparison of 

the efficacy and safety of adapalene gel 0.1% and tretinoin gel 0.025% in the treatment of 

acne vulgaris: a multicenter trial. J Am Acad Dermatol 1996;34(3):482-5. 

71. Berger R, Barba A, Fleischer A, Leyden JJ, Lucky A, Pariser D et al. A double-blinded, 

randomized, vehicle-controlled, multicenter, parallel-group study to assess the safety and 

efficacy of tretinoin gel microsphere 0.04% in the treatment of acne vulgaris in adults. 

Cutis 2007;80(2):152-7. 

72. Korting HC, Braun-Falco O. Efficacy and tolerability of combined topical treatment of 

acne vulgaris with tretinoin and erythromycin in general practice. Drugs Exp Clin Res 

1989;15(9):447-51. 

73. Kreusch J, Bextermöller R. Efficacy and tolerability of a topical erythromycin/tretinoin 

combination preparation in acne treatment: post-marketing surveillance study involving 

over 6500 patients. Curr Med Res Opin 2000;16(1):1-7. 

74. Gupta AK, Lynde CW, Kunynetz RA, Amin S, Choi K, Goldstein E. A randomized, 

double-blind, multicenter, parallel group study to compare relative efficacies of the topical 

gels 3% erythromycin/5% benzoyl peroxide and 0.025% tretinoin/erythromycin 4% in the 

treatment of moderate acne vulgaris of the face. J Cutan Med Surg 2003;7(1):31-7. 

75. Mills OH Jr, Kligman AM. Treatment of acne vulgaris with topically applied 

erythromycin and tretinoin. Acta Derm Venereol 1978;58(6):555-7. 

54

EKLER 

55

EK 1 

56

EK 2 

BİLGİLENDİRİLMİŞ OLUR FORMU 

Bu katıldığınız çalışma bilimsel bir araştırma olup, araştırmanın adı ‘Akne vulgarisin 

topikal tedavisinde tretinoin, eritromisin ve tretinoin + eritromisinin etkinliği’dir. 

Bu araştırmanın amacı, yukarıda adı geçen ilaçların etki ve yan etkilerinin karşılaştırılmasıdır. 

Bu araştırmada size akne vulgaris tedavisi için Tretin krem ve/veya Aknilox %4 jel, sürme tedavisi 

şeklinde uygulanacaktır. Bu araştırmada yer almanız öngörülen süre 2 (iki) ay olup, araştırmada yer 

alacak gönüllülerin sayısı 150’dir. 

Bu araştırma ile ilgili olarak uygulanan tedavi şemasına özen gösterme, araştırıcının 

önerilerine uyma, kontrollerinize düzenli gelme sizin sorumluluklarınızdır. 

Bu araştırmada sizin için yüzde kuruluk, yanma hissi, kızarıklık ve akut allerjik kontakt 

dermatit gibi riskler ve rahatsızlıklar söz konusu olabilir; ancak sizin için beklenen yararlar akne 

lezyonlarının azalmasıdır. 

Bu araştırmanın tedavisinde uygulanabilecek, ancak şimdilik uygulanmayacak olan başka 

topikal ilaçlar, sistemik antibiyotikler ve retinoidler gibi alternatif gibi alternatif tedavi ya da işlemler 

de bulunmaktadır; bunların olası yararları akne lezyonlarında azalma sağlamalarıdır. Topikal ilaçlar, 

sizin tedavinizde kullanılacak ilaçlara benzer risklere sahipken; sistemik antibiyotiklerin ve 

retinoidlerin yan etkileri daha fazladır. 

Araştırmaya bağlı bir zarar söz konusu olduğunda, bu durumun tedavisi sorumlu araştırıcı 

tarafından yapılacak; araştırma sırasında sizi ilgilendirebilecek herhangi bir gelişme olduğunda, bu 

durum size veya yasal temsilcinize derhal bildirilecektir. Araştırma hakkında ek bilgiler almak için ya 

da çalışma ile ilgili herhangi bir sorun, istenmeyen etki ya da diğer rahatsızlıklarınız için 0284 235 76 

41- 1280 no.lu telefondan Dr.Nalan Jale Yamaner’e başvurabilirsiniz. 

Bu araştırmada yer almanız nedeniyle size hiçbir ödeme yapılmayacaktır. Ayrıca, bu araştırma 

kapsamındaki bütün muayene, tetkik, testler ve tıbbi bakım hizmetleri için sizden veya bağlı 

bulunduğunuz sosyal güvenlik kuruluşundan hiçbir ücret istenmeyecektir. 

Bu araştırmada yer almak tamamen sizin isteğinize bağlıdır. Araştırmada yer almayı 

reddedebilirsiniz ya da herhangi bir aşamada araştırmadan ayrılabilirsiniz; bu durum herhangi bir 

cezaya ya da sizin yararlarınıza engel duruma yol açmayacaktır. Araştırıcı bilginiz dâhilinde veya 

isteğiniz dışında, uygulanan tedavi şemasının gereklerini yerine getirmemeniz, çalışma programını 

aksatmanız veya tedavinin etkinliğini artırmak vb. nedenlerle sizi araştırmadan çıkarabilir. 

Araştırmanın sonuçları bilimsel amaçla kullanılacaktır; çalışmadan çekilmeniz ya da araştırıcı 

tarafından çıkarılmanız durumunda, sizle ilgili tıbbi veriler de gerekirse bilimsel amaçla 

kullanılabilecektir. 

Araştırma sırasında fotograflarınızın çekilmesi için sizden onay istenebilir. Fotograflar 

araştırıcı tarafından bilimsel amaçlarla kullanılacaktır. Onay vermemeniz araştırmadan çıkarılmanıza 

yol açmayacaktır. 

Size ait tüm tıbbi ve kimlik bilgileriniz gizli tutulacaktır ve araştırma yayınlansa bile kimlik 

bilgileriniz verilmeyecektir, ancak araştırmanın izleyicileri, yoklama yapanlar, etik kurullar ve resmi 

makamlar gerektiğinde tıbbi bilgilerinize ulaşabilir. Siz de istediğinizde kendinize ait tıbbi bilgilere 

ulaşabilirsiniz. 

57

Çalışmaya Katılma Onayı: 

Yukarıda yer alan ve araştırmaya başlanmadan önce gönüllüye verilmesi gereken bilgileri 

okudum ve sözlü olarak dinledim. Aklıma gelen tüm soruları araştırıcıya sordum, yazılı ve sözlü 

olarak bana yapılan tüm açıklamaları ayrıntılarıyla anlamış bulunmaktayım. Çalışmaya katılmayı 

isteyip istemediğime karar vermem için bana yeterli zaman tanındı. Bu koşullar altında, bana ait tıbbi 

bilgilerin gözden geçirilmesi, transfer edilmesi ve işlenmesi konusunda araştırma yürütücüsüne yetki 

veriyor ve söz konusu araştırmaya ilişkin bana yapılan katılım davetini hiçbir zorlama ve baskı 

olmaksızın büyük bir gönüllülük içerisinde kabul ediyorum. 

Gönüllünün, 

Adı-Soyadı: 

Adresi: 

Tel.-Faks: 

Tarih ve İmza: 

Bu formun imzalı bir kopyası bana verilecektir. 

Velayet veya vesayet altında bulunanlar için veli veya vasinin, 

Adı-Soyadı: 

Adresi: 

Tel.-Faks: 


Açıklamaları yapan araştırmacının, 

Adı-Soyadı: Nalan Jale Yamaner 

Görevi: Araştırma Görevlisi (Doktor) 

Adresi: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi 

Tel.-Faks: 0284 235 76 41 


Olur alma işlemine başından sonuna kadar tanıklık eden kuruluş görevlisinin/görüşme 

tanığının, 

Adı-Soyadı: İ. İrem Ertürk 

Görevi: Araştırma Görevlisi (Doktor) 

Adresi: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi 

Tel.-Faks: 0284 235 76 41 


58

Olgu No: 

Prot. No: 

İsim: 

Yaş: 

Cinsiyet: 

Adres: 

Tlf: 

EK 3 

AKNE VULGARİS TAKİP FORMU 

Başlangıç yaşı: 

Daha önce kullandığı tedaviler: 

Oral: 

Topikal: 

En son ne zaman kullanmış: 

Adet düzensizliği: 

Hirsutizm: 

Saç dökülmesi: 

Başka ilaç kullanımı: (Oral ve topikal kortikosteroidler, ACTH, oral kontraseptifler, brom, 

iyot, halotan, difenhidantoin, fenobarbital,trimetadion, isoniazit, etionamid, etambutol) 

Başlangıç: 

Alın 

Sağ yanak 

Sol yanak 

Çene 

Toplam 

Verilen tedavi: I- 

II- 

15.gün Kontrolü: 

Alın 

Sağ yanak 

Sol yanak 

Çene 

Toplam 

Noninflamatuvar lezyon 

sayısı 


sayısı 

Yan etkiler: Eritem Kuruluk Yanma Akut kontakt dermatit Diğer 

59 

İnflamatuar lezyon sayısı 

İnflamatuar lezyon sayısı

1.Ay Kontrolü: 

Alın 

Sağ yanak 

Sol yanak 

Çene 

Toplam 


sayısı 


2.Ay Kontrolü: 

Alın 

Sağ yanak 

Sol yanak 

Çene 

Toplam 


sayısı 


Sonuç: 

Noninflamatua lezyon sayısı 


1. İlaç 

İlacın Seri No : 

İmal Tarihi : 

Son Kullanma Tarihi : 

Analiz Sertifikası : 

2. İlaç 

İlacın Seri No : 

İmal Tarihi : 

Son Kullanma Tarihi : 

Analiz Sertifikası : 

60 



İlk lezyon sayısı Son lezyon sayısı Azalma oranı

EK 4 

Hastaların Demografik Özellikleri ve Klinik Bulguları 

61

akne vulgarisin topikal tedavisinde tretinoin, eritromisin ve tretinoin + ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?