bilecik ili ağız incelemesi

Ses Bilgisi:
4.SONUÇ
1) Bilecik Đli ve Đlçeleri ağızlarında yazı dilimizdeki a, e, ı, i, o, ö, u, ü temel
ünlüleri yanında bir takım ses hadiseleri neticesinde ortaya çıkan ve bu temel
ünlülerden çeşitli sebeplerle gelişen; , á, å, é, ó, ă, ĕ, ĭ, ½, ŭ, ƺ ünlüleri
bulunmaktadır.
2) Đnceleme konusu olan bölge ağızlarında çeşitli ses hadiseleri sonucu oluşmuş ā,d,
ī, , m, , , ,, ō, د, z,, { uzun ünlüleri mevcuttur.
3) Bölge ağzında, çok olmamakla beraber aslî uzun ünlü örnekleri vardır.
4) Bilecik Đli ve Đlçeleri ağızlarında tespit edebildiğimiz ikiz ünlü örnekleri
şunlardır: ıÑa, oÑa, uÑa, iÑe, üÑe, aÑa, eÑe, ıÑı, iÑi, uÑu, üÑü, aÑı, aÑi, aÑo, aÑu, eÑi, oÑu, öÑü.
5) Bölge ağzında ünlü uyumu oldukça kuvvetlidir.
6) i- yardımcı cevheri fiili ile kurulan ve yazı dilimizde ünlü uyumunun dışında
kalan “iken” zartf-fiili ile bunun kelimelere eklenmiş şekli olan –ken, bölgemiz
ağızlarında –ken, -an, -ke, -a şeklinde kullanılarak ünlü uyumuna uyan bir
durum gösterir.
Bölge ağızlarında yoğun olarak kalın ünlüyle başlayan kelimelerde -an,
-a; ince ünlü ile başlayan kelimelerde –ken, -ke şekli kullanılarak, ünlü
uyumuna tam bir uyum gözlenmektedir.
yatıran < yatarken (13/139)
geçken < gençken (59/61)
avdaa < avdayken (51/22)
güddke < güderken (33/27)
7) Yazı dilimizde uyum dışında kalan, -yor şimdiki zaman eki, bölge ağızlarında
bazen ek ünlüsünün düzleşmesiyle uyuma girmektedir.
aldırıyå < aldırıyor (48/21)
hazırlanayåz < hazırlanıyoruz (59/86)
8) Bölge ağızlarında son çekim edatı “ile” kalınlık-incelik uyumuna uyarak; -la/-le,
-lan/-len, -na/-ne, -nan/-nen, -nañ/-neñ şekillerinde kullanılmaktadır.
yدmiyeyle < yevmiye ile (8/9)
830