bilecik ili ağız incelemesi

Hüdavendigâr (Bursa) bölgesinde en yoğun yörük gruplarının bulunduğu
yerlerin başında Söğüt gelmekteydi. Osmanlıların tarih sahnesine çıktığı bu yöredeki
yörükler, 1530'larda iki grup halinde bulunmaktaydılar. Sultan Murad vakfı reayası
olarak kaydedilen bu gruplardan biri 556 hane, 983 mücerred, 1 imam ve diğeri 12
hane, 12 mücerred vergi nüfusuna sahipti. Bunların müteferrik olarak kaydedilmesi,
muhtelif yerlerde dağınık ve yerleşik bir hâle geldiklerinin işareti olmalıdır. Bu arada
Adranos, Kepsud ve Tarhala (Soma) taraflarında bir kısmı sakin, bir kısmı da
müteferrik az sayıda yörük grupları vardı. Bunun yanında Bergama'da 356 hane, 6
mücerred vergi nüfusu olan ve Bergama Yörükleri adıyla bilinen önemli bir yörük
grubu mevcuttu. Buradaki bir başka önemli yörük grubunu 333 hane, 120 mücerred
vergi nüfusuyla Karacalar teşkil etmekteydi. Karacaların bir diğer önemli grubu,
Tarhala'da bulunmaktaydı. Ayrıca bazı gruplar hem göçebe hem de müteferrik olarak
bir kısım köylerde yerleşik hayatlarını devam ettirmekteydiler.
Osmanlı devrinde konar-göçer aşiretlerin adlandırılmaları konusunda bir fikir
beyan edilebilmesi, şüphesiz Osmanlı arşiv belgelerinin sistemli bir şekilde
incelenmesiyle mümkündür. Bu hususta üzerinde durulması gereken arşiv
malzemesinin, muhtelif perakende belgelerin yanında bilhassa Tahrir defterlerinin
olduğu belirtilmelidir. Konar - göçer aşiretlerin isimlendirilmesine dair bize bazı
karineler veren ve hareket noktası sağlayan bu defterlere, her eyalet ve sancaktaki
aşiret grupları, bu grupların çoğu defa idarecilerinin adları, hayvancılığa esas olan
ekonomik faaliyetleri ile yaylak ve kışlak Đlanları kaydedilmiştir. Ancak bu aşiret
gruplarının isimlerini, isimlendirilmelerine vesile olan karineleri tespit edebilmek ve
bu hususta bazı neticelere varabilmek için her eyalet ve sancağa ait bahis konusu
kaynakların kronolojik bir şekilde ele alınması ve konuyla ilgili kayıtların
mukayeseli bir şekilde tahlil edilmesi icap etmektedir. Osmanlı döneminde konar-
göçer aşiretlerin, önemli nüfus kitlesiyle muhtelif gruplar halinde geniş bir
coğrafyaya yayıldığı dikkate alınacak olursa, bu araştırma çerçevesinde bütün aşiret
gruplarını incelemekten ziyade, onların isim almalarını anlamamıza yardımcı olacak
toplu gruplar halinde bulundukları yerlerin Tahrir defterlerinin incelenmesi yoluna
gidilmiş ve bazı müteferrik vesikalarla araştırmalardan da istifade edilmiştir.
14