bilecik ili ağız incelemesi

yerleşik unsur olarak kaydedilmişlerdir. Bu şekilde kaydedilen pek çok yerleşim
yerinin adından onların esasında göçebe olduklarını belirlemek mümkün
olabilmektedir.
XV. ve XVI. yüzyıllara ait Tahrir defterlerinde Anadolu'nun muhtelif
bölgelerinde yoğun bir şekilde yörük gruplarının yaşadığı dikkati çekmektedir. Bu
durumu, Osmanlı Devleti'nin en olgun dönemi olarak kabul edilen Kanunî
döneminde bütün imparatorluğa şâmil olarak yapılan 1530'lara ait icmal
mahiyetindeki Tahrir defterlerinin Anadolu'ya ait olanlarını esas almak suretiyle
tespit etmek mümkündür. Ancak bu tespitler yapılırken bahis konusu tarihten önce
veya sonraya ait bazı Tahrirleri de dikkate almak gerekmiştir.
Yörüklerin Anadolu'nun Batı Karadeniz bölgesine doğru en kesif olarak
yaşadıkları yerlerin başında Bolu gelmekteydi. Bu bölgedeki yörükler, 1515'de
toplam 21 cemaate sahipti. Bu cemaatlerden ikisi, belki de Horasan içlerinden
gelmelerinin bir yansıması olarak Horasanlı adıyla bilinmekteydi. Bazı cemaatlerin
kışlak mahalleri Tefenni, Ereğli, Ulus ile Taraklıborlu (Safranbolu)'nun güneyindeki
Viranşehir bölgesiydi. Bazıları ise Düzce bölgesini içine alan Konurpa ile Devrek ve
Mengen arasındaki Hızırbeyili'nde yerleşik bir hâle geçmişlerdi. Tarakcılu adıyla
bilinen diğer önemli bir cemaatin ise Taraklıborlu bölgesinin iskânında önemli bir rol
oynadığı anlaşılmaktadır. Bolu bölgesindeki yörüklerin önemli bir nüfus kesafetine
sahip olması, onların XVI. yüzyıl sonlarına doğru idarî bakımdan bir kaza haline
getirilmesini icap ettirmiştir. Daha sonra bu kaza dahilindeki yörüklerin iki kaza
halinde teşkilâtlandınldığı dikkat çekmektedir. Bunlardan biri "Đfrâz-ı Yörükân-ı
Bolu", diğeri ise "Yörükân-ı Taraklı" yani "Taraklı Yörükleri" idi. Kazaya Taraklı
Yörükleri adının verilmesi, daha önce bahsedilen Tarakcılu cemaati mensuplarının,
kazanın asıl nüvesini teşkil etmesinden ileri gelmekteydi. Bolu'nun yanı sıra
Kastamonu bölgesinde önemli bir yörük grubuna rastlanmaması oldukça şaşırtıcıdır.
Bu durum onların Osmanlı beyliğinin kuruluşuna paralel olarak Batı uç bölgesine
doğru göç etmesiyle alâkalı olmalıdır. Tabiî olarak bunda erken dönemdeki
yerleşmeleri de hesaba katmak lâzımdır. Kocaeli bölgesinde yörük grubuna
rastlanmaması ise hem erken dönemlerdeki yerleşmelerden hem de bölgenin coğrafî
şartlarından ileri gelmelidir.
13