İLK ÇAĞ ANADOLU DEVLETLERİNDE ORDU

alındığında, Mısır arabalarında biri arabacı, diğeri savaşçı olmak üzere iki kişi
bulunurken Hitit arabalarının mürettebatı üç kişiden kurulu olduğunu anlaşılır.
Bunlardan biri arabayı kullanmakta, diğeri onu taşıdığı kalkan yardımıyla korumakta,
üçüncü kişi ise, ok ve mızrakla savaşmaktadır. Yalnız, Geç Hitit Devletlerinde ise
arabalarda, İmparatorluk dönemindekilerin aksine, üç asker değil, iki asker
bulunuyordu. 161 Savaşçının okluğunda otuz kadar ok bulunmaktadır. Kalkanlar ya
dikdörtgen ya da dik tutulmuş çifte balta biçimindedir. Arabaların üç kişiden oluşan bir
mürettebata sahip olması, özellikle yakın döğüşte, Hititler'e herhalde belirli bir üstünlük
sağlıyordu. 162 Savaş arabalarının savaş alanındaki durumunu Cream şöyle betimlemiştir:
“Sarı toz bulutları içinde karşıdan fırtına gibi gelen bu süvari ordusu karşısında
kişneyen atlar, haykıran insanlar ve parıltıları göz kamaştıran arabalardan oluşan bu
görüntü karşısında piyadenin en sağlam cephesi dahi göçüyordu. İlk saldırıda
dağılmayıp direnen asker, baş döndürücü hızlarıyla dolanıp duran savaş arabalarının
arasında kalmanın dehşetini tanıyacak, üzerine yağan okları, nallar altında parçalanan
insanları görecektir; dönüp duran bu hercümercin içinde belki arabalar parçalanacak,
ama her parçası birini yaralayacak, belki atlar mızraklanıp devrilecek ama devrilirken
birkaç savaşçıyı da altına alıp ezecektir.”( Ceram, 2002: 107) Cream’ın edebi biçimde
betimlediği bu tablo, eskiçağın savaş meydanlarında savaş arabalarının konumunu,
düşman askerleri üzerindeki maddi ve psikolojik etkisini çok iyi ifade etmektedir. Yine
Urartuların yazıtlardan öğrenilen ilk askeri başarıları, özellikle savaş arabalarının
kullanılmasıyla gerçekleşmiştir. İspuini ve Minua’nın Transkafkasyaya karşı
gerçekleştirdikleri seferler ve Urumiye gölü güneyindeki bereketli bölgelere yönelik
harekâtlar bu bağlamda düşünülmelidir. 163 Savaş alanındaki etkinliği yadsınamayan
savaş arabalarının Lidya ve Frigya krallıklarının, İç Anadolu’ya doğru yayılma
hamlesinde de etkin şekilde kullanıldığı açıktır. Frig tümülüslerinde piyadelerle birlikte
betimlenen savaş arabası resmi Frig ordusunda da bu güçlü savaş aracının varlığı
konusunda sağlam bir kanıttır. Hititlerde bildiğimiz kadarıyla kral Anitta döneminde
orduda 40 adet savaş arabası varken, III. Hattuşili bir seferinde 120 savaş arabası ile
düşman üzerine gittiğini anlatır. 164 Kadeş savaşında 3500 savaş arabası bulunmaktadır.
Dolayısıyla bu güç, dört nala koşan 7000 at ve 10.500 iyi donanımlı savaş arabası
161 Akurgal 1982: 132.
162 Akurgal 1982: 62.
163 Salvini, 2006: 188.
164 Alp, 2001: 137.
71