İLK ÇAĞ ANADOLU DEVLETLERİNDE ORDU

Kuzey Suriye’de “Geç Hitit” ya da “Syro-Hitit” beylikleri denilen kent devletleri
halinde 7. yüzyıla dek varlıklarını sürdürmüşlerdir. 24 Anadolu’da Hitit egemenliğini
sağlayan ögelerden birisi, Tunç Çağı Anadolu’sunun parçalanmış ve merkezi bir
yapıdan yoksun politik tablosu ise, bir diğeri de demirin silah teknolojisinde
kullanılması ve ileriki konularda irdeleneceği üzere güçlü bir ordunun yaratılıp etkin
biçimde kullanılması olmuştur.
Anadolu’nun politik ve sosyal yaşam merkezleri İlkçağ dünyasının hemen her
bölgesinde olduğu gibi su kenarlarında kurulmuştur. Yukarıda vurgulanan, Hititlerin
Kızılırmak çevresini yurt tutmasına benzer biçimde, Anadolu’nun Demir Çağı devletleri
olan Urartu Devleti; Van ve Urumiye Gölü arasını, Lidya Devleti; Gediz, Büyük
Menderes ve Küçük Menderes nehirlerinin akış sahasını, Frigya Devleti Sakarya Irmağı
bölgesini ve İyonya’nın kent devletleri de Ege kıyılarını ve adalarını yurt tutmuşlardır.
Demir madeninin II. binyıldan başlayarak kullanımı, IX. yüzyıla değin yaygınlaşmıştır.
Bu dönemde silah teknolojilerinden törenlere ve tarımsal üretime kadar her alana giren
demir, Tunç Çağını sona erdirerek Anadolu’da Demir Çağını başlatmıştır. XIII.
yüzyılda Doğu Anadolu’da bir takım şeflerin idare ettiği ve Asur kaynaklarında
sayılarının 60’a kadar çıktığını söylediği bir takım aşiretler yaşamaktaydı. Bu aşiretler
kendi aralarında gevşek federasyonlar kurmuşlardır. Bu aşiretler, Hitit ve Asur baskısı
karşısında birbirlerine daha sıkı kenetlenerek X.yüzyılda Urartu Krallığına
dönüşmüşlerdir. Her ne kadar ilk kralları Aramu olarak söylense de, krallığı asıl
niteliğine kavuşturan ve yalçın kayalıklar üzerindeki Tuşpa kentini başkent yapan
I.Sarduri’dir. 25 Kral Minua, I.Argişti ve II. Sarduri zamanında gücünün doruğuna ulaşan
Urartu Krallığı, kuzeyde Ermenistan ve Güney Gürcistan’a, Kuzeybatıda Erzincan’a,
güneydoğuda Urumiye Gölü’ne, batıda Fırat Irmağı ve Toros silsilesine dek egemenlik
kurmuştu. Bu sahada coğrafi yapının da zorlayıcı etkisiyle ekonomik ve askeri amaçlı
pek çok Urartu kenti/kalesi kuruldu. 26 Urartu Krallığının, kral II. Sarduri zamanında
Suriye’ye dek uzanan etkinlik alanı, bu dönemde Asurlular karşısında alınan ağır
mağlubiyet sonucu büyük bir darbe yemişti. II. Sargon zamanında kuzeyden gelen
Kimmer saldırıları karşısında daha güç duruma düşen krallık, I. Rusa zamanında
Kimmer saldırılarına dayanamayarak etkinliğini yitirip kendi kabuğuna çekildi. Kuzeyli
24 Sevin, 2003: 195.
25 Sevin, 2003: 203–204.
26 Sevin, 2003: 205.
16