İLK ÇAĞ ANADOLU DEVLETLERİNDE ORDU

Şehremuztepe, Pirun, Ankara’da Keçiören Uzağıl, Etiyokuşu, İstanbul’da Pendik,
Göksu, Haramidere ve Ağaçlı mevkilerinde Paleolitik döneme ait mağara ve açık hava
yerleşimleri meydana getirmişlerdir. 12 Eski bir yerleşim yeri olarak Anadolu, Neolitik
dönemde de yoğun kültürel faaliyetlerin beşiği olmuştur. Neolitik devrim diye
adlandırılan bu gelişmede esas olan insanların tarımcı köyler biçiminde örgütlenip,
yerleşik yaşama geçmeleri ve hayvanları evcilleştirebilmeleridir. Ama bundan da
önemli bir gelişme, Neolitik dönem köylerinin uygun doğal koşulları bulduğunda
kolayca daha gelişmiş toplumsal birimlere dönüşebilme yeteneğinde yatmaktadır.
Anadolu, Neolitik dönemde Çayönü yerleşmesi adı zikredilebilecek önemli bir köy
topluluğudur. Tahtadan kap kacak oyan, alçıdan yararlanan, çakmak taşı ve obsidiyen
kullanan Çayönü insanları, hayvanları ilk defa evcilleştirmiş ve tahıl yetiştirmeye
başlamıştır. Ama kuşkusuz Neolitik dönemin en parlak merkezi Konya yakınlarındaki
Çatalhöyük kent yerleşmesidir. 8500 yıl önceye dayanan Çatalhöyük varlığını, Konya
ovasında var olan çanak gölün kuruması ve ardında bıraktığı sulak ve verimli alanın
hayvan ve tarım işletimine elvermesine borçludur. Çatalhöyük sakinleri kent
yakınlarındaki Hasan dağının obsidiyeni yanında Erganiden gelen madenleri de
işleyerek ekonomilerini yalnızca tarıma değil maden işleyiciliğine de
dayandırmışlardır. 13
Anadolu’nun zengin madenleri, İç Anadolu’daki yerleşim merkezlerini hızla
artırdı. Örnek olarak tipik bir Ön Asya köyü olan hacıların etrafı surlarla çevrili
ekonomik-politik bir merkeze dönüşümü madenlerin etkisini açıkça
gözlemleyebileceğimiz bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Madenlerin işlenmesi,
Anadolu’yu neolitik çağdan Kalkolitik çağa sıçratmıştır. “Geç Neolitikten Erken
Kalkolitik çağa geçişte Anadolu’da teknik gelenekler açısından kültürel bir kesintiden
söz edilemez aksine bir gelişim, devamlılık söz konusudur.” (Sevin, 2003: 78) Bakır
aletlerin giderek taşın yerini aldığı bu dönemde Anadolu basit köy topluluklarınca
bölüşülmüştü. Bu dönemde Güneydoğu Anadolu’da nüfus artmış, Doğuda Van,
Erzurum, Kars, Muş ve Bayburt’ta ise olumsuz iklim koşullarından ileri gelen bir içe
kapanıklık söz konusuydu. Ama bu kapalılığın yanında, Mezopotamya’dan ulaşan
12 Sevin, 2003: 12.
13 Macqueen, 2001 : 14-15.
12