İLK ÇAĞ ANADOLU DEVLETLERİNDE ORDU

savaşçılarla birlikte, gizlice yürüdüm. Efendim kudretli Fırtına tanrısı bana, efendim
tanrı Haşamili’yi gönderdi ve o beni görünmez yaptı ve beni kimse görmedi.” 285
135
Bir başka nokta da, savaşta bu kadar etkin olan Hitit tanrılarının resimlenmesidir.
Yazılıkaya’daki on iki yeraltı tanrısının orak biçimli silahlar taşıması, yine
Yazılıkaya’daki Fırtına tanrısı Teşup’un eşi tanrıça Hepat ile görünen kabartmasında,
beldeki baltası, Geç Hitit beyliklerinde Malatya ve Zincirli’de tasvir edilen Teşup’un
taşıdığı mızrağı ve en önemlisi Hattuşa’da sfenksli kapıdaki savaş tanrısı kabartması
savaş-tanrı ilişkisini açıkça ortaya koyar. Zira kapıdaki tanrı kabartması, savaşa hazır
tam donanımlı bir askerin tanrısal zeminde idealize edilmesidir. Bunun yanında
Kaşkalara karşı düzenlenen her dini-askeri törende tanrı Zithariya, tanrı Hatenzuva ve
Telepinu da savaşta etkin tanrılar olarak söylenebilirler.
Tıpkı Hititler gibi Urartularda da savaş-tanrı ilişkisi somu biçimde kendisini
gösterir. Hatta Urartularda tanrının savaşla ilintisi daha şiddetlidir denilirse çok uç bir
değerlendirme olmaz. Urartular da politeist bir dine sahipti. Ama tanrı Haldi, tüm
tanrıların hepsiden önemli bir yere sahipti. Aslında Haldi, yerel bir tanrı iken, kral
İşpuini Haldi kültünü Urartu’ya getirir ve hâkim kılınan Haldi kültü, Urartuları merkezi-
askeri bir krallığa dönüştürmek ve kabileleri krallığın emri altında kaynaştırmak için
ideolojik unsur olmuştu. 286 Haldi tıpkı Asur gibi öncelikle bir savaş tanrısıydı. Urartu
ordularının başında yürür, düşmanları yener ve onları Urartu kralına diz çöktürürdü.
Krala iktidar ve yasallık veren de oydu. 287 Örneğin Surp Pogos steli ve kopyalarında yer
alan ; “ Tanrı Haldi kendi mızrağıyla sefere çıktı, Tanrı Haldi güçlü, tanrı Haldi’nin
mızrağı da güçlüdür.” (Payne, 2006: 45) ifadesi tıpkı bir formül gibi neredeyse tüm
Urartu metinlerinde tekrar edilir. Kral Minua dönemine ait bir metini buna örnek olarak
verilebilir ; “ Satiru ülkesi ayaklandı. Haldi silahını çekti. Huradinaku kentini yendi.
Gidimaruni kentini yendi. Satiru topraklarını zapt etti. Tarzuanana kentinden Butsu
ülkesine ve Malmali ülkesine kadar ilerledi. Aynı yıl Alzi ülkesi ayaklandı. Tanrı Haldi,
İspuini oğlu Minua’nın önünden gitti…” (Salvini, 2006: 59) Bu metin okunduğunda,
285 Akurgal, 1982: 63.
286 Salvini, 2006: 49.
287 Salvini, 2006: 198.