türk bankacılık sstemnde aktf pasf yönetm ve pyasa rsk

112
döviz kurları ve emtia fiyatlarıdır. Bu fiyatlardaki değişiklik olasılığı ise piyasa riskinin
temel konusudur ve piyasa riski hesaplamaları çoğunlukla bu risk faktörlerinin
gelecekte belirli bir değeri alma olasılıkları üzerine kurgulanmıştır. Bu kurgu, belirli bir
olasılılık hesaplamasına dayandırılabileceği gibi, risk faktörlerinin geçmiş davranışına
bakarak gelecekteki davranışın aynı olacağını varsaymak üzerine de olabilir. Bu iki
alternatif, piyasa riski ölçüm yöntemlerinde de iki farklı modelin ortaya çıkmasına
neden olur. Bu yöntemler daha sonra ayrıntılı olarak incelenecektir. Bu bölümde piyasa
riski ölçüm modellerine konu edilen risk faktörleri ana hatlarıyla incelenecektir. Bu risk
faktörleri hisse senedi fiyatları, döviz kurları, emtia fiyatları ve faiz oranlarıdır.
• Hisse senedine dayalı risk faktörleri her zaman fiyatlar ya da seviyeler şeklinde
ifade edilir. Bunun için hisse senetlerinin riski, kendi fiyat serileri tarafından
temsil edilebilir. Hisse senetlerinin riskini hesaplamada kullanılan bir başka yol
da hesaplamaya konu edilen hisse senedinin içinde bulunduğu endekse olan
duyarlılığını tespit etmek ya da hesaplamaya konu edilen hisse senediyle tam bir
korelasyona sahip bir başka hissenin riskinden hareket etmektir. Hisse senedi
riski hesaplamasında bahsedilen son iki yöntem çoğu zaman hesaplamaya konu
edilen hisse senedine ait zaman serisinin yetersiz ya da eksik olduğu hallerde
kullanılır. Bu yöntemler yeni halka arz edilmiş hisselerin zaman serileri birikene
kadar kullanılabilir. Benzer yöntemler, hisse senedine dayalı türev ürünler 41 için
de geçerlidir. Finansal piyasalarda işlem gören, tarihsel fiyat verisine sahip
olduğumuz ancak fiyatın oluşumunda etken olan risk faktörleri için iyi bir
fiyatlama fonksiyonuna sahip olmadığımız birçok sayıda enstrüman vardır 42 . Bu
enstrümanların fiyatları ile fiyatların oluşumunda etken olan risk faktörleri
arasında bir ilişki kurmaya uğraşmak yerine, bu enstrümanlara da hisse senetleri
gibi davranabilir ve elimizde var olan zaman serilerinden hareketle risk
hesaplamalarını yapabiliriz.
41 Hisse senedi forwardları, hisse senetleri üzerine yazılmış opsiyonlar gibi.
42 Bu enstrümanlara örnek olarak Brady Tahvilleri verilebilir. ‘Brady Planı’ olarak tanınan sistem, özetle
borçlu ülkenin uluslararası piyasalara ABD Hazinesi garantisi altında uzun vadeli tahvil ihraç etmesine
olanak sağlamaktadır. Uluslararası piyasalarda ihraç edilen bu tahviller de ‘Brady Tahvilleri’ olarak
tanımlanır.