yarımkalandua - Adem Korkmaz

Y A R I M K A L A N D U A 

Adem KORKMAZ 

A D E M K O R K M A Z | Y A R I M K A L A N D U A 

1

ROMAN 

Meneviş Yayınları : 33 

Roman Dizisi : 3 

Dizgi : Adem KORKMAZ 

Mizanpaj : Cinas 

Kapak Tasarım : Cinas 

Baskı : Kalkan Matbaası 

1. Baskı : Nisan 2006 

ISBN : 975-6004- 

FCR Yayın Reklam Bilgisayar San. Ve Tic. Ltd. Şti. 

Rüzgarlı Cad. Rüzgarlı İşhanı No: 2/5 Ulus / ANKARA 

Tel : 0312.310 08 60 pbx . Fax :0312.311 47 89 

www.fcr.com.tr/menevis menevis@fcr.com.tr 

yarimkalandua@hotmail.com 


2

Y A R I M K A L A N D U A 

Adem KORKMAZ 

www.ademkorkmaz.com 

www.hicrandergisi.com 

MENEVİŞ 

ANKARA 2006 


3

Yirminci yüzyılın son çeyreğine doğru, Kayseri iline bağlı Hacıpaşa Kö- 

yü’nde yıllar su gibi akmakta ve insanlar koşuşturmakta idiler. Tatlı bir ağus- 

tos akşamı tarla böceklerinin yankılı sesi, o geceyi daha da güzelleştiriyordu. 

Ay ve yıldızlar sanki hepsi Cuma dedenin torunlarının beklediğini bekliyorlar- 

dı. 

Nurcan gelinin sancıları başlamış bebeğin günü gelmişti. Komşuları Zey- 

nep kadın baş ucunda: 

- Korkma kızım, korkma! diyerek onu teskin ediyor ve elinden geleni ya- 

pıyordu. 

Az sonra küçük odayı, yalan dünyaya merhaba diyen çocuğun çığlığı dol- 

durdu. Kaynanası, küçük odanın kapısını aralayıp bekleyen olan çocuklarına 

ve komşularına seslendi: 

- Müjde! Çocuk sağlam ve erkek! 

- Gelin nasıl? 

- Allah’a çok şükür, sapasağlam. 

Yüzleri tebessüm kapladı. Çizgili çehresindeki tebessümü aniden hüzne 

dönüşen Fatma kadın: 

- Hasan’ım ne kadar sevinecek, dedi. 

Misafir olanı: 

- Sevinmez olur mu? 

Hasan’ın askerde olduğunu hatırlayıp sordu: 

- Kaç ayı var Hasan’ın? 

Fatma kadın cevap verdi: 

- Beş ayı var yavrumun. 


4

Çocuğa Bedir gazisi, Uhud şehidi, Allah’ın aslanı Hz. Hamza’nın ismini 

vermişlerdi. Yıllar sonra sülalenin ilk bebeğiydi. Cuma dedenin torununun 

oğluydu. Torbalanmış gözleriyle, çilekeş kadın Fındık nine, küçük Hamza’yı 

süzüyor, okşuyor kucağından düşürmüyordu. Gözleri, kulağı, elleri, her şeyi 

minnacıktı. Seviyor, kokluyor yine de doyamıyordu Hamza’ya. 

Hasan baba olduğunu bir ay sonra öğrenmişti. 

Mektupta: 

- Oğlun oldu. Haydi gözün aydın! İsmini Hamza koyduk, yazmışlardı. 

Bu satırlar, Hasan’ı öylesine sevindirdi ki bir daha böyle mutlu olamaya- 

cağını düşündü. Arkadaşları onu hiç bu kadar mutlu görmemişlerdi. Dört 

gözle askerliğin bitmesini bekliyordu şimdi. 

Bitmeyecek sandığı zaman hızlı akmış ve Hamza’dan sonra, bir oğulları 

daha olmuştu. Yunus! Gülüşleri bir, hıçkırıkları bir olurdu. Biri ne yaparsa di- 

ğeri de onu yapardı, birbirlerini masallara konu olacak kadar çok severlerdi. 

Onlarınki kardeşlikten öte bir şeydi. 

Yunus sorar, Hamza cevap verirdi; onun bilemediğini annelerine veya 

dedelerine sorar öğrenirlerdi. 

Yunus: 

- Anne! Cennet nasıl? 

- Çok güzel oğlum. 

- Orda muz desem hemen elime gelir mi? 

- Her ne istersen... 

- Kiraz, şeftali, üzüm … her ne istersem verirler mi? 

- Verirler oğlum. 

- Ben cennete gider miyim? 

- İnşallah gidersin oğlum! 

- Nasıl gidilir cennete anne? 

Anneyi şaşırtmıştı sorular, afalladı. Yunus’u başından savmak için: 

- Hadi abin ile oyna, şimdi işim var. 


5

Çocuklar, yokluk içinde büyümüşler, muzun, şeftalinin ismini bildikleri da- 

ha birçok meyvenin, tadını bilmiyorlardı. Araçlara benzeyen birtakım taşlarla 

oynuyorlardı. Yalanı bilmeyen ağızlarıyla araçların seslerini çıkartıyorlardı. 

Hamza yedi, Yunus ise altı yaşına girmişti. 

Dedeleri duvarcı “Cuma Usta” güreşe meraklıydı. Sokakta gördüğü çocuk- 

lara güreş yaptırırdı. Çocukların güreşmesi ona büyük bir haz verirdi. Bu 

yüzden Hamza ile Yunus’u günde üç kere güreştirir, vakit geçirirdi. 

alırdı. 

- Hadi Yunus! Hadi oğlum! 

- Bacağını tut, bacağını! 

Koca adam, kalkar, çevrelerinde dolanır, alkışlar, bundan büyük bir haz 

- Aman Baba, çocuklar sobaya değecek, canları yanacak, dedi Cuma us- 

tanın gelinlerinden, Hamza ile Yunus’un babaannesi, Fatma kadın. 

Kalabalık bir aile idiler. Derler ya "Allah bir buğday tohumuna harman 

gizlermiş," Cuma ustanın ki de o hesap. Babası yemen harbine gidip dön- 

meyenlerden. O giderken hanımı; beş aylık hamile. Daha doğmadan öksüz 

kalan Cuma usta, bir şehit oğlu. Yaşı yetmiş fakat dinç mi dinç gençlere taş 

çıkartan bir ihtiyar. Mevla, dört erkek, iki kız evlat vermiş. Bunlar da çoktan 

çoluğa çocuğa karışmış. Kaderin cilvesi olsa gerek, çocukları dağılmış. Ya- 

nında Almanya’ya giden oğlu Osman’ın çocukları kalmıştı. Bunlar da ekiyor- 

lar, biçiyorlar, hayatla mücadelelerini sürdürüyorlardı. 

Hamza ile Yunus’un babası Hasan, zeki, çevik ve oldukça çalışkandı. Çok 

istemişti ilkokuldan sonra okul hayatına devam etmeyi, ne fayda ki kader 

ona her zaman en çetin ağlarını örecekti. İyi iş görüyor, ineklere iyi bakıyor 

diye okutmadıkları gibi bir de ilkokul diplomasını bir yolunu bulur okur diye 

saklamışlardı. Ama ondaki öğrenme sevdası sönmemiş ve eline geçen üç 

beş kuruşla kitap alıp odanın birini kütüphaneye çevirmişti. O da dedesinin 

usta lakabını alıp gurbet elleri mesken eylemişti. 

- Cuma emmi, sana benim tayı versem olmaz mı? 

Kel kafasını kaşıdı: 


6

- Ben ne yapayım tayı? 

- Senin vesaitin var, pazara giderken götürür satarsın, ödeşiriz. Üstelik 

alacağından da çok eder. 

Cuma Usta, Galip Ağa’dan alacağını istemek için bin bir yola başvurmuş, 

ezile büzüle konuşabilmişti. Kepçeyi andıran kulaklarını yokladı: 

- Bilmem ki? 

Galip Ağa: 

- Şu an sıkışığım, sana borcumu ödeyemem, iki gün sonraki pazarda sa- 

tarsın. Çok asil bir atın tayını, kim olsa alır. 

Cuma Usta’nın paraya ihtiyacı vardı, bu arada Galip Ağa tayı ahırdan çı- 

karttı. Cuma Usta, iri gözleriyle doru atın tayına baktı. İstemeye istemeye: 

- Peki, Galip Ağa, dedi. 

Siyah tay, ele avuca sığmıyordu, çevikti. Cuma Usta zor getirdi, evin 

önüne. Yunus’un sevinci görülmeğe değerdi, tatlı sesiyle: 

- Dede bize mi aldın onu? 

Dede geçiştirmek için: 

- He yavrum. 

- Abi! Abi! 

Yunus'un sesini duyduğu zaman tatlı uykusunu bölen Hazma, durur mu? 

Elindeki kaşığı bırakıp: 

- Yunus çağırıyor, ben gidiyorum anne! dedi ve kalktı. 

- Yemeğini ye oğlum. 

Hamza, merdivenleri inmişti bile. Öylece kaldı. Şaşkın bir sesle: 

- Rüyamda gördüğüm siyah tay bu! 

Gece kadar siyah olan tayın yelesini okşuyorlar, uzun yanaklarına, öpü- 

cük konduruyorlardı. Dedelerine olan sevgileri bir kat daha artmıştı. Niyetini 

bilmedikleri dedeleri acıyarak baktı onlara: 

- Çekilin oradan da, ahıra bağlayalım çocuklar. 


7

- Biz bağlarız dede. 

- Kuzu mu bağlıyorsunuz keratalar? 

Tay bağlandı, Cuma Usta’nın hesabına göre ertesi gün pazara gidecekti. 

Kaderin hesabı ise o tayı ölümüne dek o ahırda konaklatmaktı, nereden bi- 

lebilirdi ki, ha bugün ha yarın derken hep orda kalacağını... 

- Abi ismini ne koyalım tayımızın? 

- Annem diyor ki dedeniz yarın pazarda satacak! 

- Dedem bana size aldım, dedi. 

- Seni kandırmış. 

- Ne yapacağız? 

Hamza hep verdiği cevabı verdi: 

- Bilmem. 

- Allah çocukların duasını kabul edermiş. 

- Kim dedi? 

Yunus, iri gözlerini biraz daha açıp; 

- Sen duymadın mı? Seninle okula geldiğimde öğretmen beni sevdi, dua 

etmemi istedi ve "Allah çocukların duasını kabul eder" dedi ya! 

- ............. ......... .......... 

- Duayı nasıl edeceğiz? 

- Namaz kılıp edelim. 

Onlar dua ederse, yaratıcı kabul etmez mi? Saf, günahsız, menfaat nedir, 

yalan nedir bilmeyen iki güzel çocuğun duası kabul olmaz mı? Onlar, melek- 

lere eşdeğer değiller mi? Yürekleri sevgiyle, Allah korkusuyla dolu olan cen- 

netle müjdelenen çocukların duaları kabul olmaz mı?... “Tüm çocuklar cen- 

net meyvesidir. Eğer ölürse cennetliktir.” Cennetlik dua eder de kabul olmaz 

mı? 

Yunus ile Hamza’nın kardeşlik sevgisi inanılmayacak kadar çoğaldı. Gö- 

renler hayretlerini nasıl ifade edeceklerini bilemiyorlardı. Çoğu zaman Ham- 

za ile Yunus’u çocuklarına örnek gösteriyorlardı: 


8

- Bakın Hamza’yla Yunus’a, nasıl seviyorlar birbirlerini. 

- Siz birbirinizi yiyorsunuz, ya şunlar... 

- Sanki büyüyüp küçülmüşler... 

-Hayret nasıl anlaşıyorlar, gibi cümleleri peş peşe sıralıyorlardı. 

Bahar yeni yeni giriyordu. Hamza oynadığı çocuklarla tartışıp kavgaya tu- 

tuştu. Geniş olmayan yolun ortasında Yunus belirdi. 

Koşar adımlarla gelip: 

- Bırakın abimi, dedi, dinleyen yok. 

İri elleriyle, sağa sola çocukları itekleyip abisinin siyah gözlerine baktı. O 

tatlı sesiyle: 

- Abi ne oldu? diye sordu. 

Hamza’nın kara gözlerine yaş dolmuş, zayıf olan çocuğu gösteriyordu. 

Ağlamaklı bir sesle: 

- Taş vurdu, dedi. 

İki kardeş bir oldu, çocukları önlerine katıp, kovaladılar. O gece şikayete 

gelen gelene. 

Günler birbirini böyle kovalıyor, merak dolu gözlerini yeni hayaller sarı- 

yordu. Becerememişlerdi siyah taya binmeyi. Ramazan ayı gelmişti. Oruç 

için gece yarısı kalkılacaktı. Nurcan gelin kalkmış, yemeği hazırlamış, Hamza 

ile Yunus’u uyandıramıyordu. Sevimli yüzlerine bakıp bir an vazgeçmişti. 

Nasırlı elleriyle Yunus’un küçük omuzuna dokundu, kısık bir sesle: 

- Yunus, Yunuus oğlum kalk hadi ! 

Yunus elleriyle gözlerini ufaladı, Hamza'ya baktı. Uykunun hakim olduğu 

bir sesle: 

- Ne var anne! dedi. 

- Sen oruç tutmayacak mısın? 

- .......... ............. ............ 

- Allah oruç tutanları sever. 


9

siyle: 

için. 

Yunus yorganı, yatağı bıraktı, koşar adımlarla yürümeye başladı, tatlı se- 

- Hani anne nerede? 

- Ne nerede oğlum! 

- Oruç, anne oruç! 

- Ne orucu oğlum! 

- Tut dediğin oruç anne... 

Annenin yüzüne tebessüm yayılırken Yunus hâla orucu arıyordu, tutmak 

Aylar birbirini insafsızca kovalıyordu. Hamza ilkokul ikiyi, Yunus ise biri bi- 

tirmiş, siyah tay at olmuştu. Köyün doğu eteklerinde, çorak suyu olan bir 

çeşmeni, birkaç ağaç ve birkaç tatlı su kuyusunun bulunduğu hayvanların 

otladığı, “aşşa kuyu” isimli merada, onların siyah atı da otluyordu. Ham- 

za’yla Yunus ata isim koymaya çalışıyorlardı. İsmi bir kaya oluyor, bir rüzgar 

oluyor, fakat cayıyorlardı. 

Yunus: 

- Ata benim adımı verelim mi abi? 

Hazma: 

- Sen at mısın? 

- Yok, ben Yunus’um. 

- Ben ikinizi birden mi çağıracağım? 

- Doğrusun. 

- Ama yine de veririz. 

Yunus’un gözlerindeki ışıltı adeta güneşe meydan okuyordu. Sordu: 

- Sahi mi? 

- Sahi ya! 

O anda at kişnedi. Yunus: 

- Binelim mi, dedi. 


10

Hamza: 

- Biz bunun bacağı kadarız, nasıl bineceğiz? 

Yunus işaret parmağıyla, az ilerdeki büyük kayayı gösterdi: 

- Bak orada kaya var, yanına götürür bineriz. 

Ceplerindeki toz şekerden ata verdiler. Zikke dedikleri demiri söküp, atı 

kayanın yanına getirerek yeniden zikkeyi toprağa gömdüler. 

du. 

Küçücük elleri atın siyah parlak derisinde kayıyor, bir türlü tutunamıyor- 

- Hadi... oğlum. 

- Deh. 

- Biraz daha yaklaştır, Yunus 

Nihayet binmişlerdi genç ata, bir yandan da şeker vermeyi unutmuyor- 

lardı, uzaklardan bakılınca küçük bedenleri nerdeyse gözükmüyordu. O gece 

rüyalarında attan inmeden sabaha kadar gezdiler. 

Haziran ayı gelmiş, dört bir yanı yeşillik kaplamıştı. Doğa, bütün güzelliği- 

ni sergiliyor, bülbüller güllerine daha istekli ötüyor, gök bütün maviliğini 

sergiliyor, güneş ihtişamını daha da arttırıyordu. Şirin Hacı Paşa köyünde, 

papatyaların beyaz yaprakları yeşilliğe ayrı bir renk verip her karışta bir göz- 

lere aksediyor, adeta cenneti anımsatıyordu. Meyve ağaçları çiçeklerini çek- 

miş, insanoğlunun dimağına tat ayarlıyorlar, kayısı, armut, elma … ağaçları 

hepsi çiçek yerine çağlalarıyla meşguldü... 

Yunus ise yine soru soruyor, cevap alıyor, cevap aldıkça da öğrenme is- 

teği çoğalıyordu: 

- Ben ölsem! Cennete mi giderim? 

- Çocukken ölürsen gidersin oğlum. 

- Kocaman adam olunca, ölürsem gidemem mi? 

- ............................. 

Ve bir dua başladı Yunus’un dilinde, her duanın sonunda: 

- Ah... keşke ölsem... diyordu. 


11

O gün evlerinde, temizlik yapılıyor, içeride ne varsa güneş görmesi için 

dışarı çıkartılıyor, evin önünde balkonu anımsatan sağanlık dedikleri yere 

konuluyordu. Avludaki palamut ağacının altında, merinos koyununun başını 

tutuyorlar, Fındık nine pürüzlü elleriyle, koyunun yumuşak memelerinden 

süt sağıyor, aynı zamanda da boğuk sesiyle: 

- Sıkı tutun! Çocuklar, bu çer hepsinden aksi. 

Yunus yine soruyor: 

- Bugün göçecek miyiz nine? 

- Sıkı tut şu yezidin kafasını!. 

- Göçünce bir daha gelmek mi? 

Fındık nine sağdığı koyunun, çocuklara haber vermeden kuyruğunu itek- 

leyip vurdu. Koyun kafasını Hamza’nın bacaklarının arasından kurtaramayın- 

ca, onu da beraberinde götürdü, giderken de Yunusu yıktı. 

- He gelmeyeceksiniz, dedi Fındık nine. 

Hamza ile Yunus beraberlerinde atları, koyunları sürüye yetiştirmeye çalı- 

şıyorlardı. Hamza, Yunus’un uzun uzun birşeye baktığını gördü. Yanına yak- 

laştı. Yağmur suları, kayanın oyuğunda birikmiş, bu birikintiye bir kelebek 

düşmüş çırpınıyor, Yunus da bunu izliyordu. 

Sordu: 

- Yunus neden kelebeği sudan çıkartmıyorsun? 

Yunus: 

- Abi bu kelebek daha küçücük, ölsün de cennete gitsin. 

Hamza koyunları aşıp, kardeşinin yanına gelemiyor, endişeli bir sesle: 

- Kelebekler cennete gitmezmiş Yunus! 

Yunus’un iri gözleri fal taşı gibi açıldı: 

- Gitmez miymiş, dedi. 

- He ya!... 

Yunus: 


12

- O zaman kurtarayım, diyerek kelebeği çıkarttı. Boğulmak üzere olan ke- 

lebek kurtulmuştu. Bu ara abisi de gelmişti yanına. Siyah atlarıysa gür çi- 

menlerin arasında başını kaldırmadan otluyordu. 

Hamza çok sevdiği Yunus’un omuzuna elini koyup, sevinçli bir sesle: 

- Çok sevap aldın Yunus, dedi. 

Yunus gülümsemeyle karışık: 

- Çok mu abi? 

- He ya çoook. 

Az sonra koyunları çobana emanet etmişlerdi. Koyun ve sığır yolağının 

yanından geçtiği, köyün dışında, kötü göl dedikleri, içi mil dolu, çocukların 

sularıyla oynadığı küçük göle gelmişlerdi. Yunus göle bakıp: 

- Abi biz de yüzelim mi? 

-Ya at ne olacak? 

- Onun zikkesini şuraya gömeriz. 

Siyah at şaha kalkmış, huysuzlaşmış sanki bir şeyler olacakmış gibi kişni- 

yordu, ilk defa yapıyordu bunu. 

İkindinin hararetli sıcağının farkında değildi dokuz çocuk, ilerde hepsi tığ 

gibi delikanlı olacaktı yalnız biri hariç. Girip çıkıyorlardı böcek dolu, rengi 

yeşillenmiş, küçük gölün kenar kısımlarına. Ellerinde plastik top, birbirlerine 

atıyor, gülücüklerine gülücük katıyorlardı. Ne kadar neşeli idiler. Dünya göç- 

se umurlarında mı? Çocuk olmak ne kadar güzel ne kadar tatlı idi. Dert yok, 

tasa yok. Hele hüzün barınır mıydı, onların su kadar saf yüreklerinde. 

Hayatın cilvesini bilmeyen gözleri gölün ortalarına doğru yöneldi. Su, al- 

mış götürmüştü, mavi topu. Hiçbiri cesaret edip alamıyor, öylece bakıyorlar, 

top kaçmamış gibi oyunlarına devam ediyorlardı. 

Tahir Ağa’nın oğlu Yavuz, Yunus’a hitaben iç gıcıklayıcı sesiyle: 

- Yarış yapak mı? 

Pehlivan Yunus altta kalır mı hiç... 

- Nereye kadar? 


13

- Öbür başa varan kazanır. 

- Tamam dedi Yunus, tatlı sesiyle. Her şeyi sorardı abisi Hamza’ya, bu se- 

fer sormadı. 

Yavuz, korkak gözlerle gölü süzdükten sonra, kenar tarafından yol alma- 

ya koyuldu. Yunus ise gölü tam ortalamıştı. Hamza yalvaran bir sesle bağır- 

dı: 

-Gitme Yunuuus! 

Başka bir çocuk: 

- Bir şey olmaz, hem topu da getirir, dedi. 

Hamza bu kez tehdit etti: 

- Gitme Yunus anneme derim seni. 

Yunusun gözleri umursamaz bir tavır takındı. Sanki bir şey onu oraya isti- 

yordu. Hamza işaret parmağıyla Tahir Ağa’nın oğlu Yavuz’u gösterdi: 

- Bak ona kenardan gidiyor, ya sen! Gölü ortalamışsın. 

Yunus son defa tatlı sesiyle: 

- Allah her şeyde doğruluğu emretmez mi abi, dedi. 

- Yunus bunun doğrulukla ne ilgisi var? 

Yunus gölün ortasına yaklaşmıştı bile. Yavuz ise iyice kenara yaklaşmış. 

- Ben seni geçerim, diyerek Yunus’u kışkırtıyordu. 

Yunus gölün orta yerindeki mavi topu, çocuklara attı. Küçük adımları ya- 

vaşladı, bir şey onu içine çekiyor, adeta ayaklarına yapışmış bırakmıyor, ağır 

ağır yutmaya çalışıyordu. Küçücük kollarını sallaması nafileydi. Yunus boğu- 

luyor, Hamza şaşkın ne olduğunu anlamaya çalışıyordu. Anlaşılan o ki; Yu- 

nus göldeki mile batmış, kurtulmaya çalışıyor, bunun için de küçük kollarını 

çırpıyordu. 

Hamza’nın sesi Yunus’a kırgındı: 

- Gardaş Yunuuus. 

- Çırp ellerini Yunus. 


14

Ağlamaya başladı Hazma. Yunus çırpınıyor, çocukların elinden hiçbir şey 

gelmiyor, pişman gözleri yardımcı olacak birilerini arıyordu. Az ilerde şişko 

Mustafa denilen, altmış yaşında işiyle meşgul olan adama takıldı gözleri. Biri 

Mustafa Ağa’nın yanına gitti, korkunun ve heyecanın birbirine karıştığı bir 

sesle: 

- Mustafa emmi yetiş! Yunus boğuluyor! 

- Sen köye haber ver! Koş, dedi ve hızlı adımlarla göle geldi. 

Mil onu da korkuttu. Pantolonunu çıkarttı, göle girdi fakat fazla ilerleye- 

medi. Küreğin sapını Yunus’a uzatıp telaşlı sesiyle: 

- Tut Yunus! 

- Yunus! Tut. 

Yunus gölde çırpınıyor, Hamza dışarıda çırpınıyordu. Daha fazla dayana- 

madı: 

- Yunuuus!!! dedi ve ileri atıldı. 

Yüzme bilmese de o Yunus’u kurtaracaktı. Şişko Mustafa: 

- Hamza’yı tutun! Yoksa o da boğulur, dedi. 

Altı çocuk, bakışlarını Yunus’tan çekip, Hamza’ya yöneltti. Hamza’ya en 

yakın olan Oğuz onu tuttu. Onun baş edemeyeceğini anlayınca, çocukların 

hepsi birden Hamza’ya sarıldılar. Sular havaya kalkıyor, Hamza’nın göz 

yaşlarısulara karışıyordu. Bacaklarından, kollarından, vücudundan sımsıkı tu- 

tulan Hamza’nın gözleri Yunus’un çırpınışına takılmıştı, sesi zor çıkıyordu: 

-Bırakın. Bırakın beni! 

- Yuunuuus! 

Gözyaşları konuşturmuyordu Hamza’yı. Yunus gibi o da çırpınıyordu. 

- Yunuuuus! Yunuuuuus ! ! ! 

Yunus, abisine o bulunmaz tebessümünü, son bir kez gösterip, gölün or- 

tasında kayboldu. Hamza'nın çığlıkları daha da arttı, göz yaşlarından yüzü 

görünmez olmuştu. Ne yapabilirdi? Sekiz yaşındaki çocuğun elinden ne ge- 

lebilirdi? Ağlamaktan başka. 


15

Az ileride otlayan siyah at şaha kalkmış, göle gelmek istiyordu. Zincirin- 

den kurtulmak için çırpınıyor, acı acı kişniyor, insanın yüreğini ürpertiyordu. 

Zincir boynuna oturmuş, kanatmış fakat o, zikkeyi yerinden sökmüştü. 

Yunusun haberi acıydı, hem de çok acı, onun için tez duyuldu. Köyün gü- 

neybatısında bulunan, az ilerisinden yol geçen, hemen yanında sığırların su 

içmesi için bir uğrak yer olan, içi böcek dolu, yosunlaşmış gölün kenarına 

bütün köy halkı toplanmıştı. İçlerinde, şakağını gözyaşı ile yıkamayan hiç 

kimse kalmamıştı. Feryatlar, çığlıklar gökteki beyaz bulutlara kadar ulaşıyor- 

du. 

Yunus’un annesi Nurcan kadın, sesinin çıkabildiği kadar feryat ediyor, bir 

yandan da gölde Yunus’u arıyordu, üstü başı su içinde, hiç düşürmediği 

eşarbı, sağ omuzuna kaymış, içleri ürperten bir sesle feryat ediyordu: 

- Yunusuuuum, Yunusuum, Yunusuum!... 

- Anneni bırakıpta nasıl gidersin? 

- Yunusuum... ve bayılıyor, zavallı kadın. Gölün suyu ona sanki düşman, 

yeniden ayıltıyor onu: 

- Yunus Yunuus!. 

Feryatlar devam ediyor, yalnız biri var, çığlık atıp feryat etmeyen, Yu- 

nus’un babası, inanç serdarı Hasan. Yunus’u arıyor gölde, sadece gözyaşları 

şakağında bir yol bulmuş ilerliyor. 

Nasıl bir sabır bu? Az sonra Yunus’un küçük bedenine değdi ayakları, ür- 

perdi; o ürperiş nerdeyse on yıl yaşlandırdı, yine de çığlık yok, feryat yok. 

Yunus’unu kucağına aldı, bağrına yaslayıp göz yaşlarıyla oğlunun bakmaya 

kıyamadığı gül çehresini yıkadı; ilk defa bu kadar ağır bir hüzünle yürüyor- 

du, attığı her adım, yüzünde bir yılın ancak yapabileceği izi yapıyor, sanki 

acılar, yıllanmış en kuvvetli meyini sunuyordu, yine çığlık yok, feryat yok, is- 

yan yok, sadece hiç kimsenin o durumda söyleyemeyeceği kelimeleri mırıl- 

danıyor: 

- Allah’ım! Senden geldik, sana döneceğiz. Sen verdin, sen alırsın, sana 

binlerce hamd olsun ki diğer oğlumu bana bağışladın. 


16

Nasıl sabırdı bu? Çığlık yok, gözyaşlarının tuzlu tadı, Allah’a yaptığı duayı 

kesti. Göl ilk defa yosun tutmuş suyuna, gözyaşı katıyordu. İlk defa bir 

hayvan, suyundan içmiyor, ileri geri gidiyor, bir şeyler istiyordu. Gölün için- 

de olduğu için kimse atın ağladığını göremiyordu. Öyle gürdü ki kişnemesi, 

Hamza’nın feryadını basıyordu. 

Sert bir zemine bırakılmıştı, cennet aşığı Yunus’un küçük bedeni. Annesi 

baş ucunda bir de o boğuyordu gözyaşlarıyla. Babası ise sadece bakıyor, 

gözyaşına gözyaşı katıyordu. Koca adam Cuma Usta, hüngür hüngür ağla- 

mıştı, yıllardır ağlamayan rengi solmuştu gözlerini. Sanki gözyaşları yarış 

yapıyordu. 

Hamza küçücük parmaklarını birbirine kenetlemiş, ellerini kaldırıyor var 

gücüyle vuruyordu, yosun tutmuş göle, beyaz elleri kana bulanmıştı, kırgın 

ve acımaklı sesle: 

- Oldu işte! Yunus’um istediğin. 

- Oldu Gardaş!. 

- Oldu... oldu... oldu.. istediğin. 

Bazen susuyor, gözyaşlarını konuşturuyordu Hamza. Ayak ucundaki atı 

işaret ederek konuşmaya devam etti: 

- Bak! Onu da ağlattın Yunus! 

- Seni ne kadar da severmiş, ismini ona vermiştik hani! 

- Bak şimdi de dilini ayağına götürüyor. 

Ağlıyordu Hazma, devam etti: 

- Bak! Yunus. Yunus zincirini kırıp gelmiş. 

Sanki dağlar, üstüne yıkılmıştı Hamza’nın. Tarif edilemez bir acıydı bu 

Hamza için. Yunus’un melek yüzüne bakıp mırıldanıyordu, ağlayarak ve içli: 

- İşte gardaş! Oldu istediğin, cennet türküsü söylerdin her gün, onun ha- 

yalini kurardın , nasıl da bildin, göçeceğini ve bir daha gelmeyeceğini... söz- 

leri döküldü, küçük Hamza’nın dudaklarından. 

Yunus, yıkanıp kendi gibi beyaz kefene sarılıp güneşin batımından önce 

defnedildi. Yunus ölmüştü, artık o gülemez, konuşamaz, iri gözleriyle abisi- 


17

nin gözlerine bakamazdı. Nasıl koymuşlardı onu kara toprağın bağrına, sanki 

yüreği koparılıp alınmıştı Hamza’nın. 

- Ah! Yunusum. Ah! Hiç düşmeyecekti dudaklarından. Ya o bulunmaz te- 

bessümü, hiç kaybolmayacaktı hafızasından. 

Kuşlar adeta yas tutuyor, ağaçların boynu bükük, bulutlar ağlıyor, Güneş 

ilk defa bu kadar hüzünlü, sanki alemde sessizlik saltanat sürüyor. Çiçekler 

ihtişamını çoktan kaybetmiş, Yunus’u boğan gölü, gözyaşları boğmuştu. 

- Ah Yunus! Ah, diyordu Hamza. 

Aradan iki yıl geçmesine rağmen, kabrinin başucunda ağlıyordu. Elindeki 

gelincik çiçeğini mezara koyuyor, kelebeği nasıl kurtardığını anlatıyordu. Atın 

kişnemesi, sohbeti böldü. Ölü bir tebessümle: 

- Bak! Yunus, sana Yunus’u da getirdim, diyordu. 

Yunus arzusuna kavuşmuştu ama arkasında, şuuru kaybolmuş hasta bir 

kadın, genç yaşta ihtiyarlamış bir adam ve hasretiyle yanan bir kardeş bı- 

rakmıştı. Bu ağır imtihanı babası Hasan kazanmıştı, feryada, isyana ve çığlı- 

ğa kapılmayarak. 

Aylar ayları, yıllar yılları, bir kaplanın ceylanı kovaladığı gibi kovalıyordu. 

Aç bir kaplanın tuzağına düşen ceylanın şansı olur mu hiç? Zaman, kaplanın 

ceylanı kovaladığı gibi, insanları ölüme doğru kovalıyordu. 

Bu kovalayışın yolları gençlikte, orta yaşta ve ihtiyarlıkta durağa varıyor- 

du. Hamza’nın durağı gençlikteydi. O şimdi İmam Hatipli idi. Okulun son sı- 

nıfına gelmişti. Dedelerinin mum ışığında yazdığı eserleri çoktan okumuştu. 

İsmini aldığı büyük sahabe Hz. Hamza gibi gözü karaydı, heybeti ismine ya- 

kışıyordu. Saçları ne düz ne kıvırcıktı, kaşları açıktı, kirpileri uzundu, kara 

gözleri kartal gibiydi. Bilgili, mütevazı, izzeti nefs sahibi, yeis ve korku nedir 

bilmeyen bir delikanlı olmuştu Hamza. 

O artık hayatın verdiği ızdıraplara sadece gülüyordu. Akıcı ve tatlı konuş- 

masıyla yılanlara hükmedebilirdi. Babası gibi o da öğrenme aşığıydı. Bitme- 

yen bir istekle kitap okuyor, okuduğu sayfayı yorumluyor, fikirleri süzgeçten 

geçiriyordu. Okulun pansiyonunda kalıyordu. Akrabaları habersizdi Ham- 


18

za’dan. 

Allah (c.c), Hasan Usta’ya bir erkek evlat daha vermiş, ismini de Yunus 

Emre koymuşlardı. Mevla, Hasan Usta’ya adeta: 

- İsyan etmedin, karşılığında sana evladını yeniden veriyorum dercesine 

benzetmişti Yunus Emre’yi, Yunus’a. 

Hacı Paşa Köyü’nde, sadece Hamza’nın annesi, zaman zaman gurbete gi- 

den babası ve kardeşi kalmıştı. Hazma, amcaları, Cuma Usta, Fındık Nine, 

Fatma kadın Kayseri’nin Develi ilçesine taşınmışlardı. Yılların harcayamadığı 

Fındık Nine, şehir hayatına fazla tahammül edemeyip, mahşere dek gözlerini 

yummuştu. Cuma Usta da en son durak olan ihtiyarlıktaydı ve zaman onu 

da toprağa iade etti. 

Hamza’nın bilgisi kadar, yüreği ve bileği de, arkadaşları arasında konuşu- 

luyor, yazdığı şiirler, hatıra defterlerini süslüyor ve dillerde dolaşıyordu. 

Bir ramazan ayında, Develideki kalabalık akraba topluluğundan, dedesi 

Osman ağanın kardeşi Rahma kadının evine, abdestsiz yürümeyen Hamza 

da davet edilmişti. Çeşit çeşit yemekler, tadına bakılması için iftarı bekliyor- 

du. Masanın çevresinde sıralanmışlar, dört gözle ezan bekleniyor. Ne tatlı 

şeydi şu oruç, ne güzeldi böyle... Açlık dile geliyor, adeta konuşuyordu: 

- Akıllı olun. Şımaran insanın ocağına konduğum zaman elinden karısını, 

yüreğinden çocuğunu alırım, yıkarım yuvaları. Kimse durduramaz beni. Kar- 

deşi kardeşe düşman yaparım. Sakın şımarmayın, bilin ki ben beni yaratanın 

emrindeyim. Kurul dediği yere, kurulurum, diyordu. 

Az sonra bekledikleri ezan duyuldu, gülücüklerle oruçlar açıldı. Sıhhatleri 

yerindeydi, Hamza hariç. Kış mevsiminin sonu idi, soğuklar azalmış gibi gö- 

rünüp birçok insanı olduğu gibi Hamza’yı da gafil avlamıştı. Şiddetli bir nezle 

musallat olmuştu Hamza’ya, baş edemiyordu burnunun akıntısıyla... Temiz- 

leme ihtiyacı duydu, rahatsız olunmaması için tuvaleti kullandı. Elini özenle 

yıkadıktan sonra kaldığı yerden devam etti. 

Biraz sonra, yemek yenmiş, dua edilmiş, sofra kalkmıştı. Sıra akşam na- 

mazındaydı, vakit geçirmemek için Hamza erken davrandı. Cemaat olmayı 

teklif etti. Kabul etmediler. Kalbindeki gür imanla niyet edip namazını kıldı. 


19

Teravih de yaklaşmıştı, uyuşuk ortamdan bir an önce ayrılmak istedi. Az 

sonra cami yoluna koyulmuştu. 

Cuma Usta’nın çocukları, torunları Hamza’nın arkasından yılışmışlardı. 

Birbirinin peşi sıra alaylı cümleler sıralandı: 

- Sahtekar seni... Abdestsiz namaz kılıp gözlerimizi boyarsın! He! 

- Onun namazı abdestsiz oluyor... Canım! 

- Haaa... Haaa... 

Herkes gülüşüyor alaycı sözler sarf ediyordu, tuvalette burnunu temizle- 

diğinden habersizdiler Hamza’nın. Bir kere sormamışlardı Hamza’ya: 

- Neden namazını abdestsiz kılıyorsun? 

- Sen abdestini bozmadın mı? diye. 

Kaderin Hamza'ya tuhaf bir oyunuydu bu. Bir gün olanlar nakledildi Ham- 

za’ya... Sadece tebessüm edip: 

- Onlar öyle sansın! Ben bu yaşıma dek, abdestsiz adım atmadım, bu hu- 

yumu devam ettireceğim, benim için, onların sandığı değil, Allah'ın bildiği 

önemlidir. Ben umursamam, hakkımda söylenenleri... dedi. 

Okul bitmişti, haziran ayındaydı saltanat, kuşların en çok sevdiği ay, atla- 

rın en çok doyduğu ay, Hamza’nın yüreğine hüznün en çok kurulduğu aydı, 

haziran ayı... 

Günah seli önüne geleni, seline katıyor, gökyüzü karabulutlarla yeryüzü 

de günahkarlarla doluydu. Mukaddesatına yan bakan, babasına tokat, anne- 

sine tekme atan, kültür kültür diye küfretmeyi öğrenen, Allah demeyi zillet 

sayan talihsiz bir nesil. İnsanlık ağlıyor, itimat yok, ihtikar çok, isyan var, 

itaat yok. Öyle bir sel. İşte bu selin önünde Hamza çınar misali durabiliyor, 

insanlara unuttuklarını hatırlatmak için elinden ne gelirse onu yapıyordu. 

Ne garipti Hacı Paşa Köyü, cami cemaati üç beş ihtiyardan ibaretti. 

Nasıl bir zamandı böyle, yurdun en ücra köşelerinde bile cehalet hüküm 

sürüyordu. Küçük çocukların dillerinde bile küfrün saltanatı vardı. 

Yarını düşünemeyen, dünü hatırlamayan bedbaht bir nesil yetişiyordu. 

Kütüphaneler dolusu eserler bırakanların evlatlarına ne olmuştu? Allah!... Al- 


20

lah!... diye karada gemi yürüten, kükreyen imanı ile destanlar yazanların 

duası yok muydu? Yuvalar yıkılıyor, çocuklar öksüz, kızlar hamile, kadınlar 

dul kalıyor. Bunlara seyirci kalmak ne zor şeydi. 

Ama bir gün kara bulutlar arasından iman güneşinin doğacağının farkın- 

daydı Hamza. Mücadele her insanın harcı mıydı, son nefese kadar? Allah ve 

peygamber sevgisini aşılamayı görev biliyordu. Nerede zulüm görse nerede 

adaletsizlik görse, eliyle veya diliyle müdahale ediyor, farkında olmadan 

düşman sahibi oluyordu. 

Ay ışığının aydınlattığı bir gece, köyle bitişik olan, kayabaşı ismini verdik- 

leri harmanın, çıkıntı kayalarından, kabristana doğru bakıyor Yunus’u anı- 

yordu yine... Bir ağıt Hamza’nın hayalini bozdu. Bu ses bir kadın sesiydi ve 

oldukçada tuhaftı. 

Hamza: 

- Bu ne acaba, diye mırıldandı. 

Anlamanın tek yolu gitmekti, uzak sayılmayan kabristana. Evden atı Yu- 

nus’u çıkarttı. Bir çırpıda bindi: 

- Hadi bakalım Yunus! Doğru adaşının yanına, dedi. 

Gece siyahı at anmış gibi kişnedi. Rüzgarla yarış yapıyormuşçasına hızlı, 

tarlalardaki armut ağaçlarının yanından geçerek geldi, kabristana. Bu, sar- 

hoş Veysel’di. Elinin birinde şarap şişesi, diğerinde aş bıçağı, karısına doğru 

yöneltmiş, bağırıyordu: 

- Oyna lan! Kıvırttır! 

Garip kadın bir yandan ağlıyor, diğer yandan söyleneni yapmaya çalışı- 

yordu, içki ne berbat şeydi, Veysel Ağa salyalı ağzı ile tehdit ediyordu: 

- İyi oyna yoksa keserim seni! 

- Tavuk mu kesiyorsun Veysel Ağa? 

Veysel Ağa ve kadın sesin geldiği yöne baktı. Veysel, içki müptelası, dört 

çocuk babası, orta yaşlarda bir adamdı. Masum kadın çok çekmişti elinden, 

işte yine çilelerine bir yenisini ekliyordu. Veysel Ağa traktörle getirmişti karı- 


21

sını. Avazı çıktığı kadar bağırıyor, savunmasız kadına hakaretleri sıralıyordu. 

Onun işine karışan olmazdı, ama bu kimdi? 

Ses devam etti: 

- Sen, Allah’tan korkmaz mısın? Şu kadının haline bak! 

Bu Hasanın oğlu idi. Ne karışıyordu işine? 

Ağzından köpükler saçarak cevap verdi: 

- Sen karışma Hasan’ın oğlu. 

- Yağdırırsın küfrü, hakareti, buldun bir garip, dedi ve atı Yunus'tan bir 

çırpıda inerek meydan okudu: 

- Hadi! Beni de oynatsana. 

- Sana karışma diyorum Hasan’ın oğlu, diyen Veysel Ağa ayakta zor du- 

ruyordu. Hamza bakışlarını sertleştirdi, alaylı bir tavır aldı: 

- Beni de keser misin? 

Veysel limandaki gemiler gibi Hamza’ya yaklaştı: 

- Karışma sen Hasan’ın oğlu. 

Hamza da ona yaklaştı, başını sağa sola çevirip acıyarak: 

- Hadi, karıştım... Veysel Ağa, yap ne yapacaksan, dedi. 

Veysel Ağa hışımla aş bıçağını Hamza’ya savurdu. Bu vuruş yaz rüzgarları 

gibi yavaştı. Yeniden denedi. Bununda ilkinden farkı yoktu. Hamza pratikti, 

Veysel Ağa’nın üçüncü savuruşu sona ermeden, arkasına geçti, Veysel 

Ağa’nın sulu kafasını sağ kolunun arasına aldı. Silkeledi bıçağı düşürdü. 

Nefesinin kesildiğini hisseden Veysel Ağa, konuşmak istese de bunu ba- 

şaramıyordu. Hamza’nın sesi adeta kulağının zarını parçalayacaktı. Ham- 

za’nın dudakları kolundaki sarhoşun kulağına çok yakındı. O an için yüzü gibi 

Hamza’nın sesi de sertti: 

- Bir daha içip bu taşkınlığı yapacak mısın? 

- Irnmm,........... 

- Boynunu kırayım mı? 

- .................. 


22

Hamza Veysel Ağa’nın yönünü kadına çevirdi: 

- Bir daha şu kadına eziyet edersen, burada yapmadığımı yaparım, köy 

dar gelir sana. 

Sarhoş Veysel çetin biriyle karşılaştığını anlamış, boğazını kurtarmak için 

söylenenlere evet diyordu. Hamza sert bakışlarını kadına yöneltti: 

- Neriman abla! Beni iyi dinle. Sana bir daha buna benzer rezillikler ya- 

parsa söyleyeceksin, tamam mı? 

Kadın ıslak gözlerini silip: 

- Tamam...diyebildi. Utancından konuşamıyor, sesi çıkmıyordu. 

Hamza yeniden Veysel Ağa’ya baktı: 

- Duydun mu? Veysel Ağa!... 

Veysel Ağa korkak ve kısık sesle: 

- Duuyduum... 

- Kadına eziyet edecek misin? 

- Yok... Yoook... 

- Yaparsan ne olur? 

- Sen... Seeen... 

Hamza’nın sesindeki tokluk, o kadar ağırdı ki; Veysel Ağa "Cevap ver- 

mezsem beni öldürecek" sanıyordu. 

Hamza: 

- Eğer karını tehdit edip bana söylememesi için döversen o söylemese bi- 

le kulağıma gelir, vay o zaman haline, kendine köy ararsın, dedi. Veysel 

Ağa’nın boynunu bıraktı, itekleyip çenesine dirseğiyle vurdu. Veysel Ağa ye- 

re yığıldı. Hamza, Neriman kadına bakıp üzgün bir sesle: 

- Allah'a dua et! dedi. 

Gözü yaşlı kadın mahcupça: 

- Sakın Hamza, kimseye bir şey söyleme! Hamza anlamlı bir tebessümle: 

- Dert etme, dedi. 


23

Neriman kadın hızlı adımlarla, evin yolunu tuttu. Hamza kendi kendine, 

Peygamber’in buyruğunu mırıldanıyordu: 

- "Kadın Allah'ın kullarına en büyük hediyesidir. Allah’tan korkun, onlara 

zulüm etmeyin, eziyet etmeyin. Onları ihmal eylemeyin". Yeniden yarı bay- 

gın haldeki Veysel Ağa’ya baktı. Atına binip yola koyuldu. 

Veysel Ağa biraz sonra, kendini azda olsa bulabildi. Tek hatırladığı kor- 

kunç yüz hattıyla, Hasan’ın oğlu idi. Bir daha içki içmemesini söylüyordu. Bir 

daha, o yüzle karşılaşmaktansa, içki içmesem daha iyi olur diye düşündü. Ya 

birilerine beni rezil ettiğini söylerse? Nasıl bakardı köylünün yüzüne? Nasıl 

girerdi içlerine? Evet, evet anlatır. 

Ben olsam, bire bin katar anlatırdım. Bir şeyler yapmalıyım, bunu onun 

yanına bırakırsam köylü bana korkak der. Hatta yıllarca unutmaz, ama ne 

yapayım. Bu delikanlı çok başka, ne Ali Ağa’nın oğluna benzer, ne de geçen- 

lerde rezil ettiğim öksüz Mustafa'ya, bu Hasan’ın oğlu çok başka, çok çetin 

diye düşünerek evine geldi. Odanın kapısına hiddetle vurdu: 

- Yanına bırakır mıyım? 

Asıp kesiyor, fakat karısına ses çıkarmıyordu. Devam etti: 

- Bak ona ne yapacağım!.. Aleme rezil rüsvay edeceğim, o kendini ne sa- 

nıyor öyle?... 

Veysel Ağa, söylediklerine kendisi de inanmıyor, sadece karısının gözünde 

alçalan şerefini, kaldırmaya çalışıyordu. Nedense yıllar sonra ilk defa sesi 

hanımına karşı yumuşaktı: 

- Ben seni, hem severim hem döverim diyordu. Farkındaydı, yaptığı işin 

pek dövmeye benzemediğinin. Hamza, iyi korkutmuştu Veysel Ağa’yı. Sar- 

hoş Veysel, Hamza için: 

- Bir elime düşer!... demeyi unutmuyordu. 

Hamza, mana aleminin kapılarını aralamış, gönlündeki pencereleri sonuna 

kadar açmış, Hakk’ın bahçesine uğrayan rüzgarlarla serinlemeye çalışıyordu. 

Ne kadar tatlıydı, esirgeyenin, esirgeyici olduğunu bilmek. Rahmanın rahme- 

tini anlayabilmek, her varlıkta onun imzasını görmek. Ya Namaz!!! 


24

Hamza için namaz, yer yüzündeki terk edilecek en son şeydi. Hiçbir şeyle 

değişmezdi namazı. Üzülüyordu insanların haline, Müslümanların garipliği 

üzüyordu Hamza’yı. 

Cehalet dört bir yanı sarmış. Zır cahil bile kendini cahil saymıyor, aydın 

kim, cahil kim, bilinmiyor. Kibir denen zillet, almış başını gitmiş, insanın hay- 

vanlara imrenesi geliyor. Dürüst, mert olanlar nerdeyse bir elin parmakları- 

nı geçmiyor. 

İsraf apayrı bir dert, bir tarafta açlıktan, işsizlikten intihar edenler, diğer 

yanda, kamyonlarla çöpe dökülen ekmek. Boşa harcanan paralar, devleti 

soyup soğana çeviren politikacılar... Her şeyi perişandı milletin. Ne yapabi- 

lirdi ki Hamza. Ancak çevresindekileri uyarmakla yetinebiliyordu. Eliyle, diliy- 

le, o da olmazsa kalbiyle buğz ediyordu, ama nereye kadar? Mırıldandı: 

- Üniversite... okumalı. Çok büyük yerlere gelip büyük kararlar vermek 

için okumalı... okumak lazım, hiç bir zafere, çiçekli yollardan gidilmiyor ki... 

Elindeki kitabı bıraktı, sıkılmıştı. Atı Yunus’la gezintiye çıktı. Yusuf’un kaya 

ismini verdikleri, arazilerin bulunduğu geniş ve uzun deredeydi. Bu dere bir 

zamanlar okyanuslara giden çılgın sulara yataklık yapmıştı, şimdi ise küçük 

bir bölümünden ince bir su akıyordu. Suyu durgun ve sessizdi, nerde eski 

günlerim der gibi sitemkârdı. 

Hamza bakışlarını sudan alıp atına yöneltti, yelesini okşadı, beş yüz metre 

ileride, birkaç kişi gördü. Siyah at oraya gidilmek istendiğini anlamıştı, anla- 

dığını yaptı. 

- Esselamü aleyküm. 

- Ve aleyküm selaaam, dedi Hamza’nın arkadaşı Cuma. 

Cuma’nın babası Cemil Ağa şakayla karışık: 

- Ooo .. Küheylana iyi bakmışsın, dedi. 

- O kimin yadigarı ki bakmayayım. 

Cemil Ağa, Yunus anılınca kendine çeki düzen verdi. Ciddileşti: 

- Yunus’un boğulduğu gölden su içmiyormuş, öyle mi? 

- Evet içmiyor. 


25

- Çok şey söyleniyor, bu at için. 

Hamza attan indi: 

- Hepsi doğrudur Cemil abi. 

- Senden başkasını sırtına bindirmiyormuş. 

- Hayır, Yunus’u da bindirirdi. 

- Islık çaldığın zaman geliyormuş. 

- Gelir. 

- Benim pek inanasım gelmiyor. 

Hamza atı işaret ederek: 

-İşte at, işte meydan, buyur bin. 

Cemil Ağa işini bıraktı, atın yanına yaklaştı. Atı uzun, uzun süzdükten 

sonra, üzengine sağ elini koydu. Bu arada, atın huyunu bilen Cuma endişeli 

bir ses tonuyla: 

- Sakın deneme baba! Bir yerini kırdırırsın, bu at Hamza’dan başkasına 

vahşidir. 

- Yok, yok. Ben binerim, ne de olsa eski toprağım, dedi Cemil Ağa. 

Siyah at Yunus, huysuzlaştı, ileri geri hareket ediyor, sanki Cemil Ağa’yı 

uyarıyordu. Cemil Ağa: 

- İşte böyle yapıyor, sizin gibileri kokutuyor, ama bende o göz var mı? 

Şimdi üzerine bineyim de bak! Hiçbir şeyi kalmaz. 

Cuma başını sallıyordu, kızgın bir sesle: 

- Hadi bin o zaman. 

Cemil Ağa ata zor kurulmuştu ki Yunus birdenbire hiddetlendi, huysuzlaş- 

tı, şaha kalkıp sıçradı. Daha on metre gitmeden Cemil Ağa attan düştü. 

Düşmesiyle beraber çığlığı da duyuldu: 

- Ah, ah, koluuuum... 

Yunusun huysuzluğu sürüyor, adeta Cemil Ağa’yı ezmeye, kafası, kolu, 

vücudunun her yanında, atın ayaklarını görüyordu, bağırmaya başladı: 


26

- Hamzaaaa... Hamzaaaaa... Çağır şu melunu! Yoksa kolumu kıracak. 

Keskin bir ıslıkla, at sakinleşti. Hamza’nın yanına geldi. Cemil Ağa, ona bir 

çocuğun ilk defa gördüğü cisme baktığı gibi bakıyordu. 

Cuma: 

- Ben sana demedim mi? Eski toprakmış bir de.. 

Cemil Ağa kızgındı, kolunu tutarak: 

- Susun, ne bilirdim ben bu atın şeytan olduğunu. 

Cemil Ağa’nın gözlerine korku oturmuştu. Şaşkın: 

- Vay be! Böyle atlar masallarda olur, yanı başımızda da varmış, meğer! 

Şimdi Yunus diye çağırsam döner bakarda... 

Hamza: 

- Bakar, bakar... dedi ve gülümsedi. 

Cemil Ağa hayli şaşkın: 

- Aynı insan, bunu nasıl alıştırdın yav!... 

- Biraz şeker, biraz da şefkat Cemil abi. 

- Biz çocuklarımıza, laf anlatamıyoruz, sen bir hayvanla anlaşıyorsun, pek 

aklım ermedi doğrusu... 

Hamza konuyu değiştirdi: 

- Şu ağacın altına oturalım. 

Armut ağacının geniş gölgesine oturdular. Cemil Ağa kasketinin tozunu 

çırptı, kirden renk değiştiren eski gömleği, simasıyla uyuşmuştu. Lüks ma- 

ğazaların vitrininde eski kıyafetleri sergileyen, manken gibiydi. Tek farkı, yır- 

tık cebindeki buruşmuş sigarasıydı, bir odun parçası gibi sert ve kıymıklı eli- 

ne sigara yakışmıyordu. Hamza’ya da uzattı. Çakmağının olmadığını hatırla- 

yınca: 

- İnşallah ateşin vardır, dedi. 

Hamza kibrit kutusunu çıkarttı, salladı, anlaşılan tek dal kalmıştı. Bunu 

fark eden Cemil Ağa telaşlandı: 

- Dur!... şimdi yakamazsan sigaralar elimizde kalır. 


27

- Yakarım, yakarım… 

- Sen yine de bana ver. 

Cemil Ağa özenle yaktı kibriti. Dudakları sigaraya, yiyor gibi yapışmıştı, 

nihayet yaktı, kibrit dalını kırıp attı, Hamza’nın bakışları kibrit dalının üzerin- 

deydi, baktı baktı. Cansız kıymığı önce hayvanlara benzetti, sonra insanlara, 

nerdeyse tıpatıp uyuyordu kibrit dalının talihi, birtakım insanlara, az önce ne 

kadar kıymetliydi, şimdi umursanmıyordu bile. Mırıldandı: 

- Acaba bende mi benziyorum? 

- Ne benzemesi Hamza? 

İşaret parmağını kibrit çöpüne yöneltti: 

- İşte o, kibrit dalı, kullanmadan önce nasıl da kıymetliydi ama şimdi... 

- Ooohooo... Ne düşünüyorsun, boş ver bunları, getir bakayım oğlum, şu 

heybeyi hatun ne koymuş, dedi Cemil Ağa. 

Bu ara, ezan duyuldu, kırpık gözlerini Hamza’ya yöneltip ihtiyar sesiyle 

okunan ezanın sonunu tekrarladı: 

- Öğlen ezanı da okundu namaz kılmalı dedi. Onun için namazın bırakılma 

zamanı gelmişti. Yaz mevsiminde işler çoğalıyor namaz kılmak zorlaşıyordu. 

Sözü imama getirdi, gülerek: 

- Bizim hoca aslında iyi, iyi adam da sabah ezanını, evine çektiği mikro- 

fonla, yatakta okumasa... 

Hamza şaşırdı ve şaşkın bir şekilde: 

- Ne diyorsun sen Cemil abi?! 

- Valla kaç keredir şahit oluyorum. Adam ne yapsın canım! cemaati 

yok!. Kuzuları her sabah ezanla çıkarıyorum, ezan okunuyor lakin cami kilitli. 

Bir sabah penceresinden baktım, yatağın içinde elinde mikrofon ezan oku- 

yor, şaşırdım. Böyle köye böyle imam olur. 

Hamza’nın alnında çizgiler belirdi: 

- İki üç gündür burdayım, namazları evde eda ettim, yoksa haberim olur- 

du. Nasıl yapabilir böyle bir şeyi? 


28

da. 

Cemil Ağa işin gırgırında; 

- Ne çıkar canım, adam niye rahatını bozsun? Yatarak da okur, kalkarak 

Hamza, yerinden kalktı ve düşünceli bir edayla: 

- Bir şeyler yapmalıyım, bunu imama sormalıyım, diye söylenerek atına 

bindi. Cemil Ağa sofrayı gösterdi: 

- Şuradan bir şeyler yeseydin, dedi. 

- Hangi iştahla. 

- Bırak canım, kızacak ne var? Boşveeer… 

Hamza giderayak: 

- Boş veremem Cemil abi, görüşürüz, dedi ve hızla köye yöneldi. Cemil 

Ağa yüksek sesle: 

- Sana mı kaldı, imamın ne yaptığı? 

Hamza uzaktan: 

- Herkes senin gibi düşündüğü için bu haldeyiz ya… 

- Ooohooo... dedi Cemil ağa. 

Ne tuhaf delikanlıydı şu Hamza, hiç kimseye benzemiyordu, attığı adım 

bile farklıydı. Dinin vecibelerini uygulama konusunda gevşeklik gördüğü za- 

man, gülümseyen yüzünde şimşekler çakıyordu, İslam’a düşkündü. O da 

çabuk bıkar, diye düşündü, saçları aklara bürünmüş, orta boylu elli yaşla- 

rındaki Cemil Ağa. 

Hamza kızgındı, bir imam nasıl bu derece alçalabilirdi. Böyleleri imam ola- 

rak atanıyordu, bunlar olsa olsa dolar imamı olabilirdi. Oysa bundan asırlar 

önce, "Bir imamın beş yabancı dil bilmesi, ülkeleri gezmiş olması,hitabının 

kuvvetli olması, bilgili, yetenekli olmasını şart koşuyorlardı" O zamanlar 

imamlık para için değil, Allah içindi. Ama şimdi... İmam Şefik gibi göbek 

bağlamıştı, birçoğu. Bu düşüncelerle geldi caminin önüne. Cemaat yeni çıkı- 

yordu. Altı ak sakallı ihtiyar, Hamza’yla huysuzlaşan atı Yunusu süzüyordu. 

Az sonra imam da çıktı, Hamza’nın alnındaki çizgiler biraz daha derinleşmiş- 

ti: 


29

- Maşallah Hoca bey jet gibisin. İmam Şefik saatine baktı: 

- Uzun bile sürmüş. 

- Uzun mu, dedi Hamza. 

Hoca kalın sesiyle: 

- Hayırdır. Ne bu hiddetin? 

Hamza imama yaklaştı, bir çırpıda atından indi. Sert tavırlarla: 

- Hiç hayır değil, hoca dedi. 

Caminin bitişiğindeki, hocanın oturduğu lojmana giden kabloyu gösterdi: 

- Bu kablo nereye gidiyor, dedi. İmam Şefik tedirginleşti, önce anlamak 

istemedi: 

- O kablo mu, dedi. 

- Evet hoca bey kablo. 

- ....................... 

Hamza gibi gençlerden pek hoşlanmazdı İmam Şefik. Bu çocuk ne karışı- 

yordu işine? Bu durumdan hiç kimse şikayetçi değildi. Köylüyle karşılaşma- 

mıştı. İyide oluyordu, sabahları uykusunu kaçırmıyordu. Bir yalan bulup, bu 

delikanlıyı başından savmalıydı. Bu ara ihtiyarlarda dağılırdı. Aklına ilk düşen 

yalanı koy verdi: 

- Evin şartelinde problem var, ara sıra arıza yapıyor, elektrik kesiliyor, 

ben de kitap okuyamıyorum. Bu kabloyu onun için çektim. Hamza’nın ses 

tonu yalan söylüyorsun diyordu: 

- Siz, muhterem hoca, kitap okur muydunuz? 

İmam Şefik yalan söylemeye devam etti: 

- Okumaz olur muyum. 

Hamza sorularında kararlı: 

- Hangi yazarların kitaplarını okuyorsun? 

İmam Şefik’in, kitaplarla uzaktan yakından alakası yoktu. Cemaate göz 

gezdirdi, son kalan ihtiyarda gidiyordu. Hamza’nın kararlı tavırları İmam Şe- 


30

fik’i çıldırtıyordu, kitap ismi söyleyecekti söylemesine ama Hamza görmek is- 

teyebilirdi: 

- Yok... Yok... dedi, ben Kur’an okuyorum. 

Hamza, çileden çıkmıştı. Kendine hakim olup İmam Şefik’in koluna girdi. 

- Gel hoca seninle biraz gezelim dedi. Harmanın yanındaki yolda ilerledi- 

ler. Hamza dişlerinin arasından konuşuyordu: 

- Bak hoca! Beni iyi dinle! Hem yatakta ezan okuyacak kadar rezilsin! 

Hem de usta bir yalancısın, eğer, bir daha bu kadar küçülürsen, seni aleme 

rezil ederim. 

Hamza’nın kolundan çıkan İmam Şefik: 

- Delikanlı! Seni ilgilendirmeyen işlere karışma, dedi. 

Hamza son derece kararlı: 

- Köyümde imamlık yapıyorsun diye, seni bir kereye mahsus uyarıyorum. 

Sen istersen devam et, dedi ve imamın yanından asık çehreyle ayrıldı. 

Hamza’nın arkasından düşünceli bir şekilde bakıyordu, kırk yaşlarında, üç 

kızı olan İmam Şefik. Hamza’nın yapabileceği şeylere sabitlemişti düşüncele- 

rini. Göbeği çirkin bir evin balkonunu andırıyordu. Çıkarcı biri olduğu sözle- 

rindeki yalakalıktan anlaşılıyordu. Küçük gözleri adeta içine kaçmış ve kalın 

yüz hattından zor seçiliyordu. Kafasındaki şapka kirpi dikenini andıran saçla- 

rını gizliyordu. 

- Ne konuştunuz hocam, sözleri imamı ayılttı. 

İmam yarı endişeli: 

- Yok bir şey. Bazı sorular sordu, o kadar. 

Anlamıştı, geçiştirilmek istendiğini: 

- Görüşürüz hocam! İyi günler dedi, cami cemaatinden, para aşığı, Hacı 

Bülent Ağa. 

Yetmiş yaşına rağmen dilinden gıybet düşmez, komşularının açığını arar- 

dı. Sımsıkı bağlanmıştı dünyaya, ben daha yirmi yıl yaşarım diyordu, saçları- 

nı yıllardır kasketin içine hapsetmişti Hacı Bülent Ağa... 


31

Hamza bir gönlü feth etmek için uğraşıyordu, bu gönülde eksik olan tek 

şey namazdı. İri ellerini düz saçlarına götürmüş: 

- Askerden gelince başlarım diyordu, Asım. 

Hamza, sesine ahenk vererek sordu: 

- Sen Müslüman mısın? 

- O nasıl soru? Elbette Müslüman’ım. 

- İspatlayabilir misin? 

- ..................... 

- Bir saati düşün. Saatteki sayıları İslam’ın kuralları, saati de İslam varsa- 

yalım. Namaz ise saatin akrebi. Akrebi çalışmayan saat, soruyorum neye ya- 

rar? O saati çöpe atar mısın, atmaz mısın? Emin ol bir saatteki akrep nasıl 

önemli bir görev üstleniyorsa, namaz da ondan daha mühim bir görev üst- 

leniyor. Nasıl akrepsiz saat düşünülemezse, namazsız da Müslüman düşünü- 

lemez. Saat ne kadar kaliteli olursa olsun zamanı göstermediği sürece ona 

kimse rağbet etmez. Müslüman da öyledir, kalbi ne kadar temiz olursa olsun 

onun göstergesi iyi ameller olmalıdır. Bu konu hakkında geniş bilgiyi İmam 

Gazali’nin İhya-u Ulumid-din adlı kitabında bulabilirsin, dedi. 

Sükunetle dinliyordu Asım, Hamza’yı. Asım’ın geçmişinde onun önemli bir 

yeri vardı. Bildiği her şeyi Hamza’dan öğrenmişti. Bildiği ile amel etmesi için 

Hamza’nın verdiği kitaplar ona ışık oluyordu. Yunus’un göldeki çırpınışını 

unutamayanlardan biride Asım’dı. Koşmuş, koşmuş, kan ter içinde Hasan 

Usta’ya haberi ulaştırmıştı. "Sıradan bir şey" gibi söylemişti. "Çocukluk!’’ di- 

yordu. Ne çok severdim Yunus’u. Keşke şimdi o da yaşasaydı, diye düşündü. 

Hamza’ya ne zaman hatırlatsa gülünce beliren gamzelerinin ıslandığını görü- 

yordu. Onun için hatırlatmaktan hep kaçınırdı. Hırçın atı Yunus’a binmek na- 

sip olmamıştı. Atın nasıl endamı vardı öyle. Gece kadar siyah, ay kadarda 

parlaktı. 

Hamza konuşmaya devam etti, Asım kendini savunmak için: 

- Bakma bana, ben her telden oynarım, dedi. 

Hamza da ummadığı bir değişiklik oldu. Hamza sesinin ahengini bozdu: 


32

- Her telden oynayan münafıktır, dedi: Münafıklar kafirden de aşağıdır. 

Ne demek her telden oynarım. Onun yanında ondan, bunun yanında bun- 

dan, benim yanımda benden mi olacaksın? Buna münafıklık denir. Yok öyle 

şey. Kimliğini koyacaksın ortaya, gavur musun, müslüman mısın, rengini be- 

lirteceksin arkadaş, diye noktaladı sözlerini Hamza. 

Asım: 

- Yanlış anladın, dedi tedirgince. 

Hamza: 

- Hayır, sadece düşebileceğin tehlikeden bahsediyorum. 

Asım ürkek tavırla başını öne eğdi: 

- Tamam Hamza. Bugün namaza başlıyorum, dedi. 

- Dilerim ki evvelden olduğu gibi haftalık olmaz. 

- İnşallah. 

İmam Şefik hala kararsızdı. Hamza belki de sadece gözünü korkutuyordu. 

Ezanı yatarak okumaya devam etse miydi? İyide alışmıştı hani... Hamza 

camiye gelmeyebilirdi. Her günkünden daha fazla uykusu vardı. Rahatlığı 

tercih etti. Şeytanın sabaha dek, yaladığı yüzünü yıkamadan yatağında eza- 

na başladı. Kokuşmuş, ağzındaki sülenpe dili ezanın üçüncü nidasına gelmiş- 

ti ki sert söze alışkın olmayan kulağı sesin kesildiğine şahit oldu, olmasıyla 

beraber tanımsız bir korkunun, uykusunu kaçırdığını hisseti. İhtimal bu 

Hazma’ydı. Ne yapmalıydı, mikrofonu bırakmış, yorganın içine bürünüp: 

- Cahille cahil olunmaz, diye kendine musallat olan korkuya cevap verdi. 

Cami kilitliydi, kapıya gelip anahtarı isterse: 

- Evet, evet, dedi. En iyisi kapıyı kırsa da duymamış gibi yapıp kesinlikle 

açmamak. 

Doğru tahmin etmişti İmam Şefik. Kabloyu kesen Hamza’ydı. Şimdi de 

kabloyu kesen el, pencereyi kırmak istercesine vuruyordu, İmam Şefik’in 

korkusu; pencereye vuran elin sesini duyurmuyordu. Penceredeki sese diğer 

oda cevap verdi. İmam çocuklarının kalktığını anlamıştı, koridorun ışığı yan- 

dı, odanın ahşap kapısı aralandı: 


33

- Baba, baba. 

Bu ses ortanca kızı Büşra’nındı. Genç kız babasında hareket görmeyince; 

evin içinden büyük, dışarıdan küçük görülen, eski yapı pencerenin perdesini 

araladı. 

Kısık sesle: 

- Buyurun, bir şey mi istediniz, dedi ve şaşırdı. 

Sabah namazına gelen delikanlının, kara gözlerinde şimşekler çakıyordu. 

Büşra utandı, kumral saçları beyaz yüzünün bir kısmını kapatmış, yeşil göz- 

leri uyku Hamza’yı süzüyordu. 

Hamza şaşkınlığın hakim olduğu sesle: 

- Babanız uyandı mı, dedi. 

Kız ezana değil, pencereye hışımla vuran delikanlının sesiyle uyanmıştı. 

Kelimeleri zor telaffuz ederek: 

- Babam mı? 

- Evet. Babanız?. 

- Şey... Uyuyor, akşam yorulmuş olacak, biraz geç yattı, dedi. 

Hamza namaz vaktinin geçebileceğini düşündü: 

- Bir zahmet, kendileri gelemiyorsa caminin anahtarını alabilir miyim, de- 

di. Hamza’nın kara gözlerindeki şimşekler, genç kızı etkiledi, Büşra sözü 

uzatmak istiyordu: 

- Ne anahtarı! diye sordu. 

Hamza, saatine baktı, harflerin üzerine basarak: 

- Caminin anahtarını. 

Delikanlının son sözü azarlayıcı idi, bu sesin tonu Büşra’nın gözlerindeki 

uykuyu tamamen kovdu, odaya yönelip babasının ceplerini kontrol etti, sağa 

sola bakındı, duvardaki paslı çivide asılı olduğunu gördü. Mazeret beyan 

ederek: 

- Kusura bakmayın, şu anda uyku sersemiyim, dedi ve anahtarı uzattı. 

Anahtarı alan delikanlı, bakışlarını genç kıza yöneltti: 


34

- Her zaman gemicinin istediği rüzgar esmez. Babana böyle söyle. 

Sabahın köründe bunu nasıl aklında tutacaktı ve tekrar sordu: 

- Anlayamadım bir daha söyler misiniz? 

- Anladığın kadarını söyle, diyen Hamza camiye yöneldi. 

Güzel kızın bakışları Hamza’da kalmıştı. Sabahın bu saatinde ilk defa pen- 

cereye vuruluyordu. Hala şaşkındı. Delikanlının umursamaz tavırları Büşra’yı 

kızdırmıştı. Köyün gençleri Büşra’nın peşindeydi, ona haber gönderirlerdi, 

sırma saçlarını görmek için düğün günü beklerlerdi. Bu Hamza nasıl bir deli- 

kanlıydı. Tüm güzelliğini görmesine rağmen bakışları değişmemiş, değişme- 

diği gibi bir de azarlamıştı. Ya son söylediği: 

- Gemicinin... Rüzgar esmezdi... 

Tamamlayamadı, pencereyi kapatıp odadaki loş ışıkta anahtarı beklemeye 

koyuldu. Ona karşı tuhaf bir yakınlık hissetmişti. Birkaç kez kalkıp gitmeyi 

düşündü. Anahtarı pencerenin önüne bırakabilirdi, ama bir türlü yerinden 

kalkamıyordu. Onu neden bir daha görmek istiyordu? Kendine bu soruyu so- 

rarak beklemeye devam etti. 

İmam Şefik, konuşulanları dinlemiş, kendince hüküm çıkartmaya çalışı- 

yordu; 

- Acaba bana niye kızmadı, kaldırtmadı, yoksa tehdidi boş muydu, diye 

düşüncelerini noktaladı. Ezanın yeniden okunması neyin habercisiydi, kafası 

yorganın altında kızı gibi o da beklemeye koyuldu. 

Hamza, yüreğinde tutuşan inancın ateşiyle dudaklarındaki üşüyen sevdayı 

ısıtıyordu. Hacı Paşa Köyü, yıllardır ilk defa bir sabah utancından titriyordu. 

Sanki bu sevda ağlıyordu, bu üşüyen ağıtı birkaç insanın dışında dağlar, 

ağaçlar ve hayvanlar duyuyor, üşüyorlardı. Ezan; hıçkıra hıçkıra ağlıyordu 

ve gözyaşları dile gelmiş adeta konuşuyordu: 

- Ben... Bu kadar garipleşmemiştim. Kimsesiz kalmamıştım hiç. Bu kadar 

önemsiz olmamıştım. Ah... Asırlar öncesi, İnsanlar, beni saygıyla dinlerlerdi. 

Binleri getirdim, binleri götürdüm, yürekler cız ederdi beni duyunca, insanlar 

yoksa, kuşlar gelirdi. Ağlatırdım en sert kayaları, bakın şimdi halime, ağlıyo- 


35

um, boynum bükük, Müslüman, spor haberi dinlediği gibi, beni dinlemiyor 

şimdi, ben ağlıyorum. Ezan son olarak, "Namaz uykudan hayırlıdır." diyordu. 

Hamza gönlünde garip bir hoşlukla camiyi süzdü, başı öne eğikti, sabahın 

en etkileyici anının kaybolmasını istemiyordu. Ne büyük bir hazdı kıyama 

durmak, berrak duyguların asilliğine, saflığın hayran olduğunu hissetmek. 

Müslümanlar uykuyu nasıl olurda bu kadar tatlı duygulara tercih edebilirler- 

di. Bu sefer cami konuşuyordu: 

- Bir gün dağlar şehirlere yürüyecek, emsalsiz sular çıldıracak o zaman 

sığınak arayacaksınız, ama ben olmayacağım o gün... 

Namaz, Cami’nin haykırışını durdurdu, Hamza’ya söyleyeceği bir şeyler 

vardı. Namazın secdesinin gülleri, öylesine gülümsüyordu ki Hamza güneşin 

doğmamasını bile dilemişti. Namaz, konuşmaya başladı, sesinin ahengi titre- 

tiyordu Hamza’yı. 

- Bana iyi tutun! Ey Hamza... Tutun ki kurtulsun dinin, cehennemde bul- 

ma kendini hayasızlıktan, çirkin, kötü her işten korurum seni; ben nurum, 

ışığım kalbine, ben günahı terk ettiririm. Münker ve Nekir’in sorusuna cevap 

benim, rahatı, huzuru benimle bulursun, kalpleri temiz, pak ederim, bana 

tutunan kâinata meydan okur, onu hiçbir şey korkutamaz, kıyamet sıcağında 

serin gölge olurum. Mümin’e seni kardeş yapan benim, benimle geçersin 

şimşek gibi sıratı, ey Hamza! Sen beni beş vakitte hatırlarsan, ben de seni 

cennete hatırlatırım diyordu namaz; sabah namazı dile geliyor Hamza’yla 

konuşuyordu, yıllarca sabah namazı kılabilirdi Hamza. 

Biraz sonra Güneş, sır yüklü ışıklarıyla, dünyayı ısıtmaya başlamıştı. Ham- 

za cami anahtarını verip vermemekte kararsızdı, kilidi pencerenin önüne bı- 

rakmayı düşündü, bu ara da pencerenin açıldığını gördü: 

- Bana verin, dedi Büşra. 

Hayret! Anahtarı verirken ki vaziyetinde duruyordu, yalnız yeşil gözleri 

tembelliği kovmuş. Hamza anahtarı uzatırken, Büşra: 

- Allah kabul etsin. 

Hamza kızıyor gibiydi: 


36

var? 

- Tek başına kılınan namaz, dedi ve sustu. 

Yakınıyordu bir şeylerden, Büşra bunu çok önceden anlamıştı, sordu: 

- Az önce bana deniz, gemi filan demiştiniz. Babam ile bir sorununuz mu 

- Dert etmeyin babanız duymuştur, problemi de babanıza sorun, dedi ve 

pencereden ayrıldı. 

Hamza, düşünüyordu, attığı adımlardan habersizdi. Kızıyordu imama, bu 

sefer daha ağır olacaktı İmam Şefik’e karşı tavırları. Nihayet öğle vakti 

İmam Şefik’le konuşuyordu Hamza. İmam Şefik’in sülenpe dili Hamza’nın is- 

teklerine evet diyordu? Son olarak: 

- Tamam; yeter ki sen olay çıkartma, dedi. 

Hamza da acıma hissi oluşmuştu İmam Şefik’e karşı. Başını sallıyordu, 

peki der gibi... İmam Şefik, günlerin geçmesiyle beraber, korkusunun da 

kaybolduğunu ara ara hissediyordu; bir parçada olsa Hamza’dan kurtulmuş- 

tu. Yalnız bu seferde kızı Büşra takılmıştı farklı bir şekilde, henüz annesiyle 

ablası gelmemiş, küçük kardeşi Nurgül ve babası yemek yiyorlardı. Büşra: 

- Dökmeden ye Nurgül! 

- Hani döken mi var abla? 

İmam Şefik: 

- Bırakın konuşmayı, yemeğinizi yiyin. 

- Baba!. 

- Ne var Büşra? 

- Şu delikanlıyla alıp veremediğiniz bir şey mi var? 

- Hangi delikanlı kızım. 

- Hasan abinin oğlu Hamza var ya! 

Baba önemsiz gibi, geçen zamanın verdiği rahatlıkla: 

- Sıradan bir mesele, dedi. 

Büşra’nın sesinde ısrar var: 

- Nedir sıradan mesele dediğin şey? 


37

Kanepenin bitişiğindeki masada duran, sökülmüş mikrofonun kablosunu 

gösterip: 

- Şu sabah ezanı var ya?. 

Büşra olayı kavrayıp: 

- O ne karışıyor? 

- Hiiç karışıyor, işte. 

İmam suçlu olduğunu biliyordu, fakat kızına isteyen kişinin ezanı dilediği 

gibi okuyabileceğini söylemişti. Konuşmasına devam etti: 

- Daha önce sabah namazına hiç kimse gelmezdi, şimdi cemaat oluyor, 

hepsi de genç, onun için artık burada ezan okumama gerek yok, diyen 

imam, kızının düşüncesine yön vererek, durumu kurtarmaya çalışıyordu. 

Büşra: 

- Peki baba, şimdi aranız nasıl? 

- İyi kızım iyi, dert etme sen. 

Bu ara, Nurgül, ağıtla karışık: 

- Ben annemi isterim, dedi. 

Büşra: 

- Sahi baba, annemle ablam ne zaman gelecek! 

- Birkaç güne kadar gelirler. 

Tabiat, Allah tarafından insanların önüne konmuş büyük bir kitaptı. Bu ki- 

tabın çeşit çeşit sayfaları vardı, kimisi yürek ikliminin sayfasında, kimisi ek- 

meğin umut olduğu sayfada, kimisi de köy halkı gibi toprağın bereketi say- 

fasında. Yalnız bu sayfayı okumak, dudaklara değil alın terine mahsustu, in- 

sanlar bağlarda, bahçelerde işiyle meşguldü. Tarlalar, ekilmek ve bakım isti- 

yordu. Zeka da tarla gibiydi, bunun bilincinde olan Hamza zeka tarlasına, 

üniversite sınavlarına kadar büyümesi, yetişmesi gereken tohumları, fidanla- 

rı ekiyor, onların bakımını yapıyor, diğer kitaplarla da ektiği tohumların ye- 

şermesi için sulamasını yapıyordu. 


38

Hamza gecesini gündüzüne katmış çalışıyordu. Bazen de zeka tarlasında 

yetiştirdiği ağaçların meyvesinden tadıyordu. Bazı zamanlar dostları, bu 

meyvelerden istiyor, tadına hayran kalıyorlar, doymak bilmiyorlardı. Onlarda 

çok istemişlerdi Hamza’nın zeka tarlasındaki ağaçlar gibi meyve veren ağaç- 

lara sahip olmayı. Ama bazıları yalanı söküp atmadan hakikat fidanını dik- 

meye kalkışmışlar o da tutmamıştı ve asla tutmayacaktı!... İşte bunlardan 

biri de pehlivan Yunus’la yıllar önce yarışa tutuşan Tahir Ağa’nın oğlu Ya- 

vuz’du. Tahir Ağa muhtardı artık. Oğlu Yavuz, yarıştan habersiz olan Ham- 

za’yla yapıyordu şimdi yarışı, onu şiddetli bir şekilde kıskanıyordu. Ham- 

za’nın açığını arıyor onu küçük düşürebilmek için, insan üstü bir çaba sarf 

ediyordu. Yanında kendi gibi bir kaç nasipsizle, köylünün canına tak ettir- 

mişlerdi. 

Yavuz’un babası muhtar Tahir Ağa, köyün zenginlerinden, hak hukuk ne- 

dir bilmez son derece kibirli, gösteriş düşkünü bir riyakardı. Övünürdü her 

baba gibi o da oğluyla, Yavuz gibi babası da haşlanmazdı Hamza’dan. 

Bir keresinde toplum içinde Hamza, söylemedik laf bırakmamıştı Tahir 

Ağa’ya: 

- Faiz harammış, Allah ve rasûlüne savaş açmakmış… Benim gibi bir ağa- 

ya, hem de toplum içinde, böyle laflar söylenir mi? Ona ne... 

Böyle düşünüyordu, elli yaşlarında, sarı saçlı, kızıl tenli, orta boylu, para- 

göz muhtar Tahir ağa. Dudağı ile çenesi arasındaki kuytuda biriken kılların 

teri eksik olmayan Tahir Ağa, tıraş olma gereksinimi duymazdı, zira o kö- 

seydi. Faizden elde ettiği parayla oğluna taksi almıştı. Yavuzdan başka bir 

kızı ve küçük bir oğlu daha vardı. Hamza ismi anılınca Yavuz gibi babası Ta- 

hir Ağa‘nında yüzü buruşurdu. imam Şefik tam adamıydı, Tahir Ağa’nın. 

Müzik sesi sonuna kadar açılmış, Yavuz ve yanında iki kişi, taksiyle kö- 

yün ince ve tozlu yollarında geziniyorlardı. Az sonra gözlerine yol kenarında- 

ki Hamza ilişiti. 

Yavuz’un sevimsiz yüzündeki ödlek bakışları, babası Tahir Ağa’yı anımsa- 

tıyordu. Babasından tek farkı genç oluşu idi. Kızıl beniz, sarı saç ve köselik 

bir bakışta görülecek kadar belirgindi. Hamza’ya hitaben alaylı bir şekilde: 


39

- Ne o hoca, Karadeniz’de gemilerin mi battı? 

Hamza: 

- Kıs şu sesi! 

- Tamam Hoca, sen böyle şeyleri sevmezsin, dedi ve kıstı. 

Hamza haddini aşma der gibi baktı. 

- Deveyi yardan uçuran bir tutam otmuş, dedi. 

Yavuz iç gıcıklayıcı sesi ile: 

- Ne yani biz deve miyiz? 

Hamza: 

- Nerde sende o şans, dedi. 

Konuşmalara arka koltukta oturan Ziya da karıştı: 

- Bırak Yavuz, ne demişler "Çirkefe taş atma üstüne sıçrar." dedi ve 

Hamza’ya baktı. 

Hamza Ziya’nın sözlerine hep güler geçerdi. Bu sefer öyle olmadı, kartal 

bakışlarını Ziya’ya çevirdi, alnındaki çizgiler belirginleşti. Bir hamlede taksinin 

kapısını araladı. Ziya’yı taksiden bir çırpıda çıkarttı, gözlerini gözlerine yak- 

laştırdı: 

- Bana çirkefin tanımını yap, dedi. Cevap isteği o kadar çoktu ki; bu sese 

Ziya kayıtsız kalamadı, kekeleyerek: 

- Kötülük... 

- Kim, söyle kim kötü? 

Ses Ziya’ya sen kötüsün der gibiydi, devam etti: 

- Çirkef senden başkası değil. 

Ne olmuştu buna, bu derece hiddetlenmişti? Yavuz araya girdi: 

- Tamam Hamza bu kadar kızmana gerek yok. 

Yavuz’un müdahalesi ona cesaret verdi, yumruğunu salladı, kolayca sıyrı- 

lan Hamza: 

- Bakıyorum çirkef cesarete büründü. 


40

- Yavuz Ziya’yı yeniden taksiye bindirdi, Ziya rahata kavuşmanın verdiği 

hazla: 

- Yanına bırakmam, bir daha karşıma çıkma, diyordu. 

Hamza: 

- Unutma bu sözlerini... 

Önde oturan Kenan’ın tavırları tedirgindi. Yavuz aracı hareket ettirdi, mü- 

ziğin sesini Hamza’ya inat yeniden açmışlardı, diğer yandan Hamza için plan 

kuruyorlardı. Kenan: 

- İyi fırsattı, onu güzelce haklayacaktık. 

Ziya Yavuz’a baktı; 

- Sana dua etsin. 

Yavuz vites değiştirdi: 

- Her şeyin bir zamanı var, onu şöyle toplum içinde rezil edip dövmek du- 

rurken, şimdi ne gerek var, dedi. 

Hamza hallerine üzülüyordu, yüreklerinde şeytanın kurduğu saltanatı gö- 

rüyor, bîçareliğin kurduğu hattı geçemiyordu. 

Haftalar birbirini kovalasa da Hamza’dan bir şeyler çalamıyordu. Köylü 

bereket ismi verilen nimetlerden bir şeyler koparmak için, bostanları dol- 

durmuşlardı. Hamza’da bostana niyet etmiş, atı Yunus’la konuşarak gidiyor, 

insanların halini münazara ediyordu. 

Her sene aynı işi yaparlar, bazen elemli, bazen neşeli, soru denen kav- 

ramı henüz tanımamışlar, tanıyanlar cevap bulamamış, ye, iç, yat, mutfakla 

tuvalet arasında işleyen robotlar sürüsü. Bu fiiller için mi dünyadayız? Gaye 

bilinmiyor, amaç yok, rüzgarın önündeki çer çöp gibiler. Birçoğu ezberci; biri 

ne yaparsa o da onu yapıyor. Hayalleri ise lüks ve zenginlik, sımsıkı bağla- 

mışlar alemin günahkar yanına kendilerini. Allah’ın verdiği ömürle herkes 

yaşar ama herkes mesut olamaz. Masa ve kasa başında olur mesut olamaz, 

saltanatı ve şatafatı alan nice insan var, kapısında odacı, mutfağında aşçı, 

her istediği var ama mutlu değil. Helikopteriyle göklerde yolculuk yapan, 

merkep üzerindeki yolcu kadar mesut değil. Ya şu tarladakiler, bu dünyaları 


41

çoktan kaybolmuş, ya ahiretleri? Kurtuluşun Allah'ın dinine sarılmak olduğu- 

nu bilseler, mutlulukları, kırlangıç kuşunun kanatlarına tüy olup kaybolmaz- 

dı, ne yazık ki farkında değiller. 

- Hamza, Hamza! 

Ses ayılttı Hamza’yı, bakışlarını sesin geldiği yöne çevirdi. Bu karayağız 

delikanlı Murat’tı: 

- Ne o, Allah’ın selamını da mı çok görürsün bana? 

- Esselamü aleyküm. 

- Ve aleyküm selam. 

Hamza’nın sesi pişman: 

- Kusura bakma biraz dalgın ve düşünceliydim, seni fark edemedim. 

- Sen bunu hep yaparsın. Gel sohbet edelim. 

Hamza atını Murat’ın yanına sürdü ve indi. Murat: 

- Nereye gidiyorsun böyle? 

-Bağın altındaki arpa ektiğim tarlaya bakacaktım. 

- Henüz biçime gelmemiş, biraz önce oradan geldim. Birkaç gün sürer. 

- Neyle meşgulsün. 

- Görüyorsun ya... 

Bu arada at kişnedi, Murat atı süzdükten sonra: 

- Ziya ile kapışmışsın. 

- Sonra... 

- Seni elinden güya Yavuz almış. 

Gülümsedi, hiç şaşırmadı Hamza: 

- Kim söyledi? 

- Kayanın başında anlatıyorlardı, kulağıma çalındı. 

- İnandın mı? 

- İnanmadım ama merak ettim. 

- Sadece tartıştım, o kadar. 


42

lar. 

- Bu nasıl tartışma? 

Hamza tavır değiştirdi: 

- Akılsızlar, hırsızların en zararlılarıdır, insanın zamanını ve neşesini çalar- 

Biraz sonra, Murat’ın annesi Hasibe kadın onlara yaklaştı; 

- Hamza nasılsın? 

- Sağol Hasibe abla. Elhamdülillah iyiyim. 

- Annen nasıl? 

- O da iyi. 

Elindeki yemişlerden Hamza’ya uzatıp: 

- Al, al ye! 

- Senin sağlığın sıhhatin nasıl? 

- Kötü olsa ne olacak ki yavrum, yazın başı pişenin kışın aşı pişermiş, de- 

di; iyi niyetli, saf ve hüzünlü insan, Hasibe kadın. 

Hamza soruyla karışık: 

- Moralin pek iyi değil gibi... 

- İnsanda huzur mu bırakıyor kıran giresiceler, 

- Ne oldu? 

Murat söze karıştı: 

- Bizim koyunlardan birini çalmış, kesmişler. 

- Kimler? 

- Kim olabilir? 

- Bilemiyorum. 

- Muhtarın oğlu Yavuz ve yanındaki dört züppe... 

Hamza üzgün: 

- Onlarla konuştun mu? 

- Konuşmanın faydası yok. Görenler olmasına rağmen inkar ediyorlar. 

- Bu yaz hadlerini aştılar, çok şımardılar. 


43

- Allah iflah etsin, dedi Hasibe kadın. 

Hamza siyah atına bir çırpıda bindi: 

- Köpeğe gem vurmamak gerek yoksa kendini at sanır, dedi ve görüşme 

temennisiyle ayrıldı, arpa tarlasını kontrol etti. 

Murat’ın dediği gibi biçime gelmesi henüz birkaç gün sürerdi. Dönüşte 

çeşmeye uğradı. İhtiyar Cafer Ağa’yı gördü. Ağlıyordu, şaşırdı, koca adam 

çocuk gibi hüngür hüngür hıçkırıyordu, yaklaştı: 

- Cafer amca niye ağlıyorsun, metin ol, derdini söyle belki derman olu- 

rum, dedi. 

İçini çekti, yaşlı gözlerini sildi ve utanarak: 

- Başkasına anlatmazdım ama sana anlatırım yavrum. Seksen seneden 

beri dünya hayatının çeşitli cilveleriyle karşılaşıyorum. Evlatlarımı büyüttüm. 

Kızım hayırsız çıktı, oğlumu askerden gelince evlendirdim. Gelinin elinden bir 

bardak su içmedim. "Moruk senin çirkin suratını görmeye gelmedim." diye 

azarladı. Oğlum; "Karıma laf yok, köşe başında otur, verirsek bir kuru ek- 

mek ye, vermezsek oruç tut." dedi. Meğer ben bir canavar büyütmüşüm. 

Dün param kalmadı, oğluma başvurdum, iki tokat vurdu: "Defol bir daha 

buraya gelme, yoksa seni tekmelerim, tepelerim." dedi. 

Bunları Hamza’ya anlatırken beyaz sakalları gözyaşıyla ıslandı. Hamza mı- 

rıldanıyordu: 

- Yazın sıcağında, kışın soğuğunda, bağrına bastığı, rüzgardan bile sakın- 

dığı bir evlattan bunlar he... Üzüntüsünden sözlerini bitiremedi. İhtiyar Cafer 

amcanın kolundan tutup kaldırdı, eline bastonunu verdi: 

- Bizim eve gidelim Cafer amca. 

- Bizimkiler duyarsa halim nice olur? 

- Önce gidip yemek yiyelim, dert etme gerisini ben hallederim. 

- Hadi bismillah. 

Zar zor yürüyordu Cafer ağa, bir yandan da: 

- Aman geldiğimi duymasınlar, dedi. 


44

- Korkma Cafer amca. 

Mercekli gözlüğünden oldukça iri görünen gözleriyle Hamza’yı süzdükten 

sonra, 

- Deden Cuma Usta’yı da çok severdim, rahmetli beni terk edip ahrete 

göçtü. Ne günler yaşadık onunla. Aman oğlum beni akşam götür. 

- Götürürüm Cafer amca kafanı rahat tut. 

- Ne demişler, dedi Cafer Ağa, bastonunu yere vurarak: 

- Islanmışın yağmurdan korkusu olmazmış. 

Hamza dedesi, Cuma Usta’yı hatırladı. O da olaylara ata sözü ile cevap 

verirdi. Cafer Ağa’nın yemekten sonra bitkinliği azalmıştı ve: 

- Allah senden razı olsun, dedi. 

- Cümlemizden. 

Ne yapmalı diye düşünüyordu Hamza, sözden anlayacak biri değildi Cafer 

Ağa’nın oğlu şaşı Recep. Cafer Ağa’nın durumu fena halde üzmüştü Ham- 

za’yı. En güzeli herkese anladığı dilden konuşmaktı. "Beni tanımasa daha et- 

kili olur." diye düşündü. 

Gökyüzünde yıldızların seçilmediği bir gece, yüzünü siyah bir örtüyle ka- 

patıp şaşı Recep’i takip etti. Köyün meydanında bulunan elektrik şartelini in- 

direrek köyün elektriğini kesti. Şaşı Recep’in misafir olduğu evden çıkmasını 

bekledi. Az sonra gürültülerinden beraber çıktıklarını anladı. Ondan başka 

birkaç kişi de misafirdi, kaba bir ses: 

- Gidecek zamanı buldu, diye hayıflandı. 

Bir diğeri komşu köylerin ışığını göstererek 

- O tarafın ışıkları var. 

Şaşı Recep çatal sesiyle: 

- O zaman biraz sonra gelir, dedi. 

Hepsi evlerine yöneldi, şaşı Recep’i gölge gibi takip eden Hamza, evvel- 

den tasarladığı kuytu bir yerde, Recep’in şaşı gözlerine gözüktü. Eliyle boğa- 


45

zından tutup yanı başlarındaki duvara yasladı, Recep ne olduğunu anlaya- 

madı. Boğazındaki elin sahibi çok sertti: 

- İyi dinle beni, Cafer ağanın asi oğlu şaşı Recep!. 

Recep kim olduğunu anlamaya çalışıyordu. Boğazındaki parmakların çelik 

gibi sertliğine şaşırmıştı ondan kurtulamıyordu. Şaşı gözlerine bu parmakla- 

rın sahibini arattı. Her yer zifiri karanlıktı, o da ne? Yüzünde maske vardı 

geceyle uyum sağlamış elbisesiyle zor seçiliyordu. Hiç kıpırdayamıyordu. 

- Aman Allah’ım bir insan bu kadar güçlü olamazdı, yoksa Azrail mi, diye 

düşündü. Hamza düşündüklerini anlamış gibi: 

- Belki Azrail’im, belki insan, dedi. Parmaklarını daha da gerdirdi. Şaşı Re- 

cep soluğunun azaldığını hissetti kısık bir sesle: 

- Ne istiyorsun, diyebildi. 

Hamza kollarına biraz daha kuvvet verip kısık sesle: 

- Baban Cafer’e eziyet verecek misin? 

Şaşı Recep korkudan konuşamıyordu, gözleriyle hayır der gibi yaptı. 

Hamza: 

- Bir daha babana eziyet eder, onu azarlar, gerektiği gibi hürmet etmez- 

sen bir dahaki sefere canını Azrail olur alırım, deyip diğer duvara yasladı. 

Parmaklarını gevşetip sordu: 

- Anladın mı beni? 

Şaşı Recep kafasını sallıyordu. Hamza: 

- Umarım anlarsın, dedi ve şaşı Recep’in boğazını bıraktı, bir kaç adım ge- 

riledi. Şaşı Recep nefesinin artık ciğerlerinde gezindiğini, kalın boğazından 

çelikten parmakların sıyrıldığını hissetti. Yerde iki büklüm, karşısında duran 

maskeli adama bakıyordu. Aniden karanlıkta kaybolması iyice ürpertti. Cin 

miydi, şeytan mıydı veya Azrail mi? Yoksa insan mı? İlk defa böyle bir şeyle 

karşılaşıyordu. Az sonra evine geldi. Karısı Zübeyde endişeli: 

- Ne bu halin? Yüzün kıpkırmızı kesilmiş, hortlak görmüş gibisin. 

- Keşke hortlak görseydim hanım. 


46

- Ne oldu? 

- Babamın hali nasıl? 

Karısı Zübeyde şaşırdı, ilk defa babasının halini soruyordu: 

- Sen mi soruyorsun babanı? 

Hızlı adımlarla babasının yattığı, toprak sıvalı odanın kapısını araladı. 

Uyuyan babasının üstünü örttü. Karısının şaşkınlığı daha da arttı: 

- Ne oldu söylesene. 

Hala olayın etkisi gitmemişti, korkulu gözlerle karısına baktı. Evin büyük 

kapısının kilidini bir daha kontrol etti. Derin derin nefes aldı: 

- Az önce. 

- Ne oldu az önce? 

................. 

Karısının merakı son seviyesine gelmiş: 

- Söylesene be adam ne oldu az önce? 

Şaşı Recep soluması normalleşince: 

- Simsiyah bir şey gördüm. 

- Eee. 

- Beni boğazımdan tutup eski evin duvarına yasladı. 

- Sonra? 

- O kadar güçlüydü ki, benim gibi bir adam kıpırdayamıyordu, dedi, iri kı- 

yım güreşçi şaşı Recep. 

Korku karısına da hakim olmaya başladı: 

- Yüzünü göremedin mi? 

- Siyah bir şey vardı. 

- Ne dedi sana? 

Cafer Ağa’nın odasını işaret etti: 

- Babama hürmet etmemi istiyor. 

Karısına hakim olan korku, dozunu yükseltti: 


47

- Şu... Bizim... Moruğ... 

Kadın moruk diyemedi. Şaşı Recep: 

- Onu azarlama, ona eziyet verme, onun istediklerini yap, dedi. 

- Allah Allah!... 

- Eğer bir daha eziyet edecek olursam canımı alacağını söyledi. 

- Sonra. 

- Sonrası kayboldu birden bire. 

Kadın: 

- Köyden biri olabilir mi? 

- Sanmıyorum, beni duvara mıhlayacak adam yok. 

- O zaman dedi, Zübeyde kadın. 

Cinlerin, şeytanların öyküsünü çok duymuşlardı. 

- Ya cin, ya da melek... Evet evet kesin. Dikkatli olmak gerek. 

Şaşı Recep ve karısı fena halde korkmuşlar, gece misafirliğe de gidemez 

olmuşlardı. O günden sonra babası Cafer’e şefkatle yaklaştı. Cafer Ağa yatsı 

namazını kılmış dua ediyordu: 

- Allah’ım sana şükürler olsun duamı kabul ettin çocuğumu değiştirdin. 

Ağustos ayı da bitmeye yüz tutmuştu, köylü, işlerini bitirmiş, elde etme- 

nin hazzını yaşıyordu. Tahir Ağa’yla İmam Şefik, dut ağacının altında sohbet 

ediyorlar. 

Tahir Ağa: 

- Hocam şöyle ailece pikniğe gidelim. 

- İyi olur. 

- Bende bir koç var, onu keser afiyetle yeriz. 

- Çocuklar içinde iyi olur. 

- Olmaz olur mu hocam, hem yengede hoşnut olur. 

- Birkaç gün sonra gidelim. 

Tahir Ağa elini kalın ensesine götürdü: 


48

- Sahi nereye gidelim hocam? 

- Sen daha iyi bilirsin Tahir Ağa. 

- Ayazma yol üstü, lakin Fartasar oradan çok çok güzel, ama o tepeye de 

çıkması zor. 

- Tamam da Tahir Ağa yılda bir kere gidiyoruz. Bence Fartasar’a gidelim. 

Bari gittiğimize değsin. 

- Oldu hocam, Fartasar’a gidelim, hem tüfeği de götürürüz, orada keklik 

eksik olmaz. 

Oturdukları dut ağacının gölgesinden kalktılar, İmam Şefik gider ayak: 

- Ya namaz vakitleri?. 

- Boş ver hoca, sanki kaç kişi var, onlarda evlerinde kılsın. 

- Şu Hasan ağanın oğlu Hamza var ya? 

- Ne olmuş ona? 

- Belki kafamızı ağrıtır. 

Tahir Ağa biraz durakladı, yüzündeki rahatlık kayboldu: 

- Anahtarı verirsin birine, yatar kalkarlar, dedi. 

Ne kadarda küçümsüyordu namazı, Hamza duysaydı yakasına yapışırdı 

herhalde, diye düşündü, biraz önce yanlarına gelen Cemil Ağa. Boynunu sı- 

kan gömleğinin yakasını gevşetti: 

- İyi olur hocam, siz gidin, anahtarı bana verirsiniz. dedi. 

- Evet ya Cemil Ağa’ya veririz. 

Piknik günü geldi, koç traktörün römorkuna atıldı. İştahla biniyorlardı: 

- Hocam sizin bir şey almanıza gerek yoktu. 

- Olur mu canım? 

- Siz bilirsiniz. 

Büşra başındaki örtüyü düzelttikten sonra römorka çıkabildi. Yavuz gözle- 

rini Büşra’dan alamıyor, beyninde çeşit çeşit iblisler geziniyordu. 


49

lerini. 

- İyi fırsat ne yapıp ne edip bu işi bağlamalıyım, diye noktaladı düşünce- 

Az sonra gelmişlerdi, birkaç kavak ve söğütün bulunduğu Fartasar dağı- 

nın batı eteklerine. Taşları oyup gelen ince ve tatlı bir suyun durmaksızın 

aktığı, insanı rahatlatan bir manzaranın hakim olduğu, Torosların erimeyen 

karlarının ihtişamının rahatça gözlendiği yere. Ne yoktu ki burada... 

- Ooo... Ne manzara canım. 

- Evet inan hocam insanın şurada bir evi olsa ihtiyarlamaz. 

- Bura keşfedilse ziyaretçi akınına uğrar. 

- Evet. Yavuz şu koçu indir bakalım. 

Yavuz söyleneni yaptı. Koç kesildi, etler kızartıldı, neşelere neşe katılıyor- 

du. Büşra Tahir Ağa’nın kızı Zekiye ile yürüyorlar, sohbet ediyorlardı. 

Büşra: 

- Keşke ablamı da yanımıza alsaydık. 

- İşleri kim görecek, dedi Zekiye. 

- Çok da uzaklaştık. 

Zekiye tepenin başladığı yeri işaret etti: 

- Bak orda bir at var. Büşra’nın aklına Hamza düştü, o da orda olmalıydı: 

- Onun orda ne işi var, diye sordu. 

- O arazi onların, kontrole gelmiş olabilir. 

- Kendi nerede? Görünmüyor. 

Zekiye boynuna bağladığı, sarı örtüyü çıkardı: 

- Bilmem, dedi. 

Büşra’nın ses tonunda Hamza’ya karşı duyduğu hayranlığın kokusu vardı. 

Bu kokuyu hisseden Zekiye abisi Yavuz’un kendilerine doğru geldiğini gördü. 

Abisi sinsi sinsi gülerek yaklaştı. Gülüşü de kendi gibi iticiydi, bunun farkında 

olan Büşra serin simasını ciddileştirdi. Yavuz sahtekarlık sızan bir tebessüm- 

le: 

- Görüyorum ki neşenize diyecek yok. 


50

- Sana ne neşemizden, diyen Büşra Yavuz’un gelişinden rahatsız olmuştu. 

Bunu sezen Zekiye göz işareti yaptı: 

- Biz gidelim, dedi. 

Yavuz: 

- Nereye? Sen git. Ben Büşra ile konuşmak istiyorum, dedi. 

Büşra önce hayır demek istedi, tepenin başladığı arazideki atın yanında 

Hamza gözlerine ilişti, mesafe uzakta olsa onu görmek Büşra’yı mutlu edi- 

yordu. Zekiye’nin bakışları Büşra’nın gözlerindeydi, baktığı gözler gidebilirsin 

der gibiydi. Ağır adımlarla piknik yerine yöneldi. Abisi azarlayabilirdi, adımla- 

rını hızlandırdı. 

mıştı. 

Kısa bir sessizlikten sonra Yavuz eğildi, yerdeki otlarla konuşur gibi: 

- Çok güzelsin Büşra, senden etkilenmemek elde değil. 

- Olabilir. 

- Hem de anlatılamayacak kadar. 

Büşra’nın ses tonundaki kibir çok açıktı: 

- Sana soran oldu mu güzelliğimi? 

Yavuz cevaba lüzum görmeden: 

- Çok kız gördüm, tanıdım ama senin gibisine rastlamadım. 

- Bana rastlamış sayılmazsın, diyen Büşra hala sertliği ve kibri bırakma- 

Bakışlarını Hamza’dan alıp Toroslar’a çeviren Büşra’ya, hitabını yalvararak 

devam ettiren Yavuz: 

- O kadar çekicisin ki bunu anlatmaya yetecek kelime bulmam imkansız. 

Büşra alaylıca: 

- Yok ya. 

- Elimde değil. 

- Ne yüzsüz insanmışsın be. İnsanda biraz olsun gurur olur. 

- Benim için gurur sensin. 


51

- Her kandırdığın kıza böyle mi dersin? 

Yavuz’un fazla tahammülü kalmamıştı, nefsinin esiri olmuş, İblis’in sözle- 

rine kanmıştı. Büşra’nın yanına iyice yaklaştı. Ahmaklara yaraşır bir şekilde: 

- Beni çıldırtıyorsun, diyen Yavuz, Büşra’nın narin kolundan tuttu. 

- Bıraksana hayvan! bırak kolumu!. 

Sesi endişeliydi Büşra’nın. Beyninde iblislerin kahpece yılıştığı Yavuz, di- 

ğer eliyle çaresiz kızın baş örtüsünü çekip aldı. Büşra kurtulamıyordu, bağı- 

rıp feryat etmesi nafileydi ama bir umuttu: 

- Çek şu pis ellerini. 

- Baba! Baba... diye haykıran genç kızda hayatında karşılaşmadığı kadar 

büyük bir korku vardı. 

- Baba! Baba... 

- Değil baban, ordular gelse seni artık elimden alamaz. 

Büşra Yavuz’un bu kadar ileri gidebileceğini tahmin edemiyordu. Zekiye’yi 

arattı yağmur yüklü bulutların o an için hakim olduğu gözlerine. Aklına kor- 

kunç şeyler geliyordu. Yoksa Zekiye bilerek mi kendisini bu kadar çok uzak- 

laştırmıştı. Hayır hayır yapamazdı bunu. Ablası Neslihan da gelmek istemişti, 

işleri mana ederek engel olmuştu. Evet evet bu bir plandı. Hem de korkunç 

bir plan, yeniden haykırdı: 

- Babaaa. Babaaaa. 

Büşra kendini Yavuz’un ellerinden kurtaramıyordu, yağmaya hazır bulut- 

ların bulunduğu yeşil gözleri mavi semayı gördü ki; bir at kişnemesi duydu 

ve bulutlarla beraber korkuda da kayboldu. 

Yavuz omuzuna değen sert elin, kimin olduğunu anlamak için başını çe- 

virdi. Burnuna inen yumrukla yuvarlandı. Burnunun içine kaçtığını sandı, se- 

sin geldiği yere umutsuzca baktı. Bu ses, ordulara hükmeder gibiydi. 

- Bre sefil köpek! Şimdi de uçkur davasına mı düştün? Be hey ahmak! 

Aynı şeyi kız kardeşine yapsalar ne derdin, diyen Hamza bir daha vurdu. Bu 

seferki beynini yerinden çıkartmıştı sanki, dişinin kırıldığını hissetti, ağzına 

kan dolmuştu, gözlerini açık tutamadı. 


52

Kulağında kalan son söz: 

- Sen namus nedir, bilir misin, sorusu oldu ve bayıldı. 

Üzerini ve baş örtüsünü düzeltmekle meşgul olan Büşra minnettar bir 

sesle: 

- Sana nasıl teşekkür etsem bilmiyorum, Hamza’nın gözleri uzaklarda, 

ufukta kaybolmuştu: 

- Teşekküre gerek yok, dedi. 

- Hayatımı, mahvolmaktan kurtardınız. 

Hamza son derece mütevazı: 

- Ben mi? 

- Senden başkasını göremiyorum. 

- Keşke görebilseydin. 

Büşra anlamıştı; kader denilen yazgıyı yazanın, kurtuluşu da yazdığını. 

Aman Allah’ım! Sebepler halk eyleyip, kurtuluşumu yazmasaydın, ne olurdu 

halim? Hamza ne kadar derin düşünebiliyordu, bunu anlayabildiğini ona his- 

settirmek için sadece: 

- Allah senden binlerce kez razı olsun, dedi ve piknik yerine hızlı adımlarla 

koşarcasına gitti. 

Hamza bakışlarını ufuktan aldı, önce Yavuz’a sonra Büşra’ya çevirdi; kız, 

gözden kaybolmak üzereydi, Yavuz’a bir daha baktı, yatışından baygın oldu- 

ğu anlaşılıyordu. Atına bindi, yoluna koyuldu. 

Az sonra Yavuz kendine gelebildi, etrafına bakındı ellerini dudaklarına gö- 

türüp birazı kurumuş kanları sildi, kimseler görünmüyordu, küfürlerin en 

ağırlarını Hamza için sarf ediyordu. Az ilerdeki ağaca kadar sallana sallana 

gitti. Sırtını ağaca yaslayıp sigara yaktı: 

- Bunu onun yanma bırakmamalıyım, acaba Büşra babamlara bir şeyler 

anlattı mı, diyor; yine Hamza’ya küfür ediyordu. 

Büşra hiç bir şey olmamış gibi geldi, sadece biraz tedirgindi, bunu sezen 

Zekiye apar topar Büşra’nın yanına geldi. 


53

- Büşra. 

- ............ 

- Ne bu halin? 

Büşra, bir Çin ressamının çizdiği tablodaki prensesin kaşları gibi ince olan 

kaşlarını gerdirdi: 

kiye: 

- Senden böylesine iğrenç bir şey beklemezdim, dedi. 

Bu söz üzerine Zekiye de tedirgin oldu: 

- Neden bahsettiğini anlayamıyorum. 

- Git başımdan benimle konuşma. 

Zekiye yalvararak: 

- Lütfen Büşra. 

- ................... 

- Ne oluur. 

- ................... 

- İnsanı yalvartmayı seviyor musun? 

- Kes sesini! 

Zekiye’nin yakarışları, benim suçum yok diyordu. Yine bu ses tonu ile: 

- Yoksa abim, dedi. 

- Allah kurtardı. 

- Bu rezilliği de mi yapacaktı? 

Büşra da yüce dağların kayıtsız tavrı vardı. Bu tavrı bozduğunu gören Ze- 

- Allah, o abim olacak sefilin belasını versin. 

- Hamza’nın eliyle verdi. O orada olmasaydı halim nice olurdu? 

Zekiye’nin yüz hatlarında merak çizgileri belirdi: 

- O ne geziyor, orada? 

- Nereden bileyim, dedi ve yerinden kalktı. 


54

Armut ağaçlarının heybetli gövdelerinin yanından mezarlığa yaklaşmıştı 

Hamza. Yunus her zamanki gibi durmuştu. Hamza ise fatihalarla Yunus’un 

kabrine yaklaştı. Neydi bu sevda, Yunus, Yunus... Hala unutamamıştı. Ara- 

dan on üç yıl geçmesine rağmen, daha dün gibiydi; şimdi küçük Yunus’un 

mezarının ayak ucunda, dualarla baş başa, hüzünlü, Yunus’u çiziyordu yor- 

gun hafızasında. 

Ne zor şeydi sevdiğinden ayrılmak, ama kavuşma duygusu her şeye be- 

deldi. Nemli gözlerini atına çevirdi, ne güzeldi o günler, daldıkça uzun mazi- 

ye, hasreti, özlemi artıyor, artıkça mana denizindeki rüzgarlar daha şiddetli 

esiyordu. Rüzgarın yırtarcasına değdiği yelkeni indirdi. Zor, güç kendini to- 

parlayabildi. Her şey yalandı, koca bir yalan. Atına bindi, evin yolunu tuttu. 

Az sonra evdeydi, Annesi: 

- Nerdesin oğlum? 

- Fartasar da ki armut ağaçlarını görmeye gittim. 

- Okul arkadaşların gelmişti, geçerken uğrayalım demişler. Seni bulama- 

yınca gittiler, dönüşte uğrayacaklarmış. 

Hamza saatine baktı: 

- Ne vakit buradaydılar? 

- Öğleye doğru. 

Başını salladı, ikindi namazı için abdest tazeledi, biraz sonra korna sesi 

duyuldu. Büyük odanın perdesini araladı: 

- Bu Ahmet, dedi, odaya çeki düzen verip misafirlerini karşıladı. 

Yüzlerde tebessüm, dillerde tatlılık, gözlerde sevinç hakimdi. Ahmet’in 

yanında iki kişi daha vardı. Ahmet: 

- Eee. Hamza daha ne yaptın? 

- Biliyorsun okul bitti, ilk sınava girmedim, sınavlara, altı ay gibi bir za- 

man kaldı, senin gibi dershaneye de gitmiyorum, yoğun bir şekilde çalışıyo- 

rum. 

Ahmet: 

- Peki!... Nereyi kazanmak istiyorsun? 


55

- ODTÜ nasipse. 

Ahmet, tavır değiştirdi: 

- Çok çalışman gerekiyor Hamza, çok. 

- Bunun bilincindeyim ve çoktan öte çalışıyorum. 

- Dilerim ki Allah emeğini zayi etmez. 

- Hakkımda her şeyin hayırlısını diliyorum. 

Ahmet’in saçından dökülen kepekler, omuzuna dökülmüştü, bunları çırpıp 

sordu: 

- Baban hala İstanbul’a gidiyor mu? 

- Evet, sık, sık gidiyor, buradan çok orada geçiyor zamanı, zannedersem 

yakında gelip gider. 

- Gurbetçinin işi belli olmaz, dedi Ahmet. 

Bu ara, mütevazı odanın kapısı açıldı ve elindeki sofra beziyle Yunus Em- 

re girdi. Misafirlerin ellerini öpüp hatırlarını soran Yunus Emre, sofrayı serdi. 

Ahmet: 

- Koçum sen nasıl büyümüşün böyle, dedi kendisiyle gelen dostlarına 

baktı: 

- Son gördüğümde zor yürüyordu. 

Misafirlerden biri Yunus’a hitaben: 

- Kaç yaşındasın, delikanlı? 

Yunus Emre gülümsedi: 

- On yaşındayım, dedi. 

Ahmet Hamza’ya baktı: 

- Maşallah büyümüş kardeşin. 

- Zaman acımasız, bir gün bu yüzünü gösterip insanı ihtiyarlatacak. 

Ahmet’le gelenlerden bıyıklı olanı sofrayı işaret edip; 

. - Gerek yoktu yemeğe dedi 

- Olur mu öyle şey? Buyurun haydi yemeğe. 


56

Biraz sonra yemek yendi, misafirler müsaade istediler, görüşme temenni- 

leri ile yollarına koyuldular. 

Günler birbirini kovalıyor, yarınlar bitmek bilmiyordu. Sonra rüzgarın ka- 

natlarına, aylar takıldı, kış mevsiminin ocağında mola veren amansız rüzgar, 

beyaz karın yapabileceklerini izlemeye koyuldu. Rüzgarla beraber, kışı izle- 

yen gözlerde Hamza’ya karşı düşmanlık büyüyerek çoğalıyordu: 

- Hala unutmadım. 

- ...................... 

- Evet çok az kaldı, bak! ne yapacağım. 

- Hem suçlusun, hem güçlü, senden korkulur, dedi Yavuz’un dayısının oğ- 

lu Hikmet. 

Yılıştılar, keyiflerine diyecek yoktu. Genç kız Zekiye çaylarını getirdi. 

Yavuz: 

- Bana Yavuz derler. 

Hikmet misafirliğinin artık bittiğinde karar kıldı. Bir haftadır köydeydi, 

Hamza hakkında bir şeyler duymuştu. Yavuz için neden bu denli önemli olu- 

şuna anlam veremiyordu. Yavuz çaydan bir yudum daha aldı: 

- Bana Tahir Ağa’nın oğlu Yavuz derler, ne yapacağım görecek, dedi. 

- Ne yapacaksın, diye sordu, Hikmet. 

- Yapacağız, yapacaksın değil. 

Hikmet şaşkın, durgun: 

- Ben onu tanımam bile, o delikanlı sana ne yaptı, nerden bileyim, sonra 

ben misafirim. 

- Ne delikanlısı? Şeytan de şuna. 

Hikmet için için güldü: 

- Hakkında hep iyi şeyler söyleniyor. 

Yavuz: 

- Yalan, dedi dişlerini sıkarak, yine kıskançlık ve kibir hakim olmuştu. 


57

Hikmet: 

- Ben karışmam hala oğlu ne haliniz varsa gürün. 

- Hayır dayı oğlu, senden çok şey istemiyorum. 

- Ne yapacağımı söyle bakalım. 

Yavuz, elindeki bardağı tepsiye koydu, Zekiye’nin odadan çıkmasını istedi, 

isteği yerine geldi, kısa bir sessizlikten sonra: 

- O köpek; İslam’a, tarihe meraklı adamlarla sohbeti sever. 

- Eeee. 

- ................... 

- Eee… 

- Sen de meraklı görünüp onunla hoşbeş edeceksin. 

- Sonra. 

- Sonrası, köylünün kalabalık olduğu bir zamanda, bir yolunu bulup onu 

kahvehaneye getireceksin, hepsi bu. 

Hikmet kararsızca: 

- Niye ben? 

- O iblis kahveye pek gelmez, onun arkadaşları da gelmez. 

- Sen de gelmesini bekle. 

Yavuz Hikmet’in isteksiz sorularından sıkıldı. Kızmamak için kendine ha- 

kim olmaya çalıştı: 

- Binde bir gelir, o zamanda ben hazırlıksız oluyorum. 

- Kahveye takılmayan adamı, ben nasıl getireceğim? 

- Hala anlayamadın mı? 

- .................. 

- Bak dayı oğlu, beni iyi dinle, sen İslam’a veya tarihe meraklı görünüp 

Hamza denen o itten yardım isteyeceksin, namaza başlamak istediğini söy- 

leyecek onun ilgisini çekeceksin, o seninle ilgilenecek, bizim getir dediğimiz 


58

gün onu alıp kahveye getirecek sohbete orda devam edeceksin, anlatabil- 

dim mi? Hikmet başını sallıyordu. Yavuz’a uzun uzun baktı: 

- Sen de, dedi, köylünün önünde, onu küçük düşürecek, küfürleri parala- 

yacaksın olmadı, adamlarınla güzelce döveceksin. Yavuz, bu söylenenlerin 

bir an için gerçekleştiğini hayal etti: 

- Haa şunu bileydin. 

- Neden bu işi tenhada yapmıyorsun? 

- Ne geçecek elime? 

- Onu rezil mi edeceksin? 

- Ona tenhada yapsam bu işleri, ağzı sıkı gıkı çıkmaz, kimse bir şey bil- 

mez ama köylünün gözleri önünde olursa, dilden dile dolaşır, rezilliğine rezil- 

lik katılır. 

- O sana ne yaptı? 

Yavuz kızgın: 

- Geç onları dayı oğlu, sen dediklerimi yap, yeter. 

Ocak ayı tüm özelliğini sergiliyor, tabiatta sadece iki renk var. Biri siyah, 

biri de beyaz. Hacı paşa Köyü bembeyaz karlarla süslenmişti, serçe kuşları, 

karla ne kadar yarış yapsa da, kanatlarını beyaza boyamaktan alıkoyamıyor- 

lardı, öyle bir tablo ki ressamının şanına yakışıyor, yarattığı mahlukatın en 

küçük izini saklamayan, bu müthiş tabloya, hayran olmaktan başka bir şey 

yapılamıyor. İhtiyar ağaçların dalları, kıdemini konuşturuyordu, akıl ermezdi 

Mevla’nın işine, imrenmemek elde değildi, ahenkle toprakla buluşan beyaz 

karlara. 

Gözler sıcak odalardan, tabloyu çizen fırçanın sanatına bakıp, hayrete dü- 

şüyordu. Şu hakikatti, artık Hacı paşa köyü uzun bir zaman, beyaz rengi hır- 

ka, soğuğu ise tutku yapacaktı. Gençleri kahve köşelerindeki nemli masala- 

ra örtü olurken, kimileriyse kitapların cildindeki renge bürünüp, harflerin gi- 

zeminde kaybolacaktı, Hamza gibi... 

Kırmızı ciltli kitabı diğer eline alıp kapıyı çaldı. Kapının gerisinden duyulan 

ayak sesi yaklaştı. İnce bir gıcırtıdan sonra: 


59

- Nerede kaldın! 

- Biraz işim vardı, dedi Hamza. 

Cuma gülümseyerek: 

- Tam da çayı demlemiştim. 

- Çok ses geliyor kimler var? 

- Kapıda beklemeyelim gel. 

Geniş kapılı iç içe girmiş kapıların bulunduğu koridordan, hışımla yanan 

sobanın olduğu odaya girdiler. Hamza’nın da gelmesiyle odadakilerin neşele- 

ri arttı. Deli sarı: 

- Oo Hamza. Başkan! Hoş geldin buyur. 

Deli Sarı iyi idi iyi olmasına ama cahildi, köylüye lakabı o takardı. Seve- 

cen, güler yüzlü, orta boylu, sarı benizli, sarı saçlı, şakacı, bir o kadar da 

gençlerin neşe kaynağıydı. İçinden Hamza’ya başkan demek geçmiş dili de 

ifade etmişti, artık Hamza’ya ek olarak başkan da diyecekti. Tuhaf gülüşüy- 

le: 

- Nasılsın? 

- Sağol. Seni sormalı sen nasılsın? 

Ağzı dolu dolu gülerek, yüksek sesle konuşurdu, Deli Sarı: 

- Yine Hasan Ağa’nın kitaplarından mı getirdin? 

Biraz sonra çayları dağıtan Cuma Hamza’nın yanına oturdu: 

- Ne yaptın? 

- Bildiğin gibi. 

- Soğuk mu hava? 

- Düne bakarsak iyi. 

- Sınava çalışıyor musun? 

- Planlı ve metotlu. 

- Okuyup da ne olacak, kime hizmet edeceksin? 

- İnşaatçılar kime hizmet ediyor? 


60

- Sende haklısın, dedi Cuma. Beraber okumuşlardı İmam Hatip Lisesi’ni. 

Arkadaşlıkları başkalarına örnek olacak kadar güzeldi. Cemil Ağa’nın oğlu 

Cuma, akıllı, bilgili, çalışkan, zayıfa yakın, orta boylarda, cesur bir delikanlıy- 

dı. Hamza ile beraber gülmüş beraber düşünmüşlerdi, bazen çocuk gibi saf- 

laşırlardı, ikisi de biliyordu kaderin beyaz kağıda sütle yazılmış, beyaz renk- 

te yazı olduğunu. Beyazı beyazdan sıyırmak mümkün müydü? İmrenilecek 

kadar sıkı idi dostlukları. İstemişti okumayı, istediği kadar da çalışmış, ne 

zamanki torpillilerle karşılaşmış, hakkı yenmiş, neticesinde okullardan, sınav- 

lardan tiksinmişti. Ara ara gurbete gider, çimento torbalarıyla güreş tutardı. 

Hamza’nın üniversiteyi kazanmasını, Hamza’dan çok istiyordu, okşayıcı se- 

siyle: 

Sarı: 

- Çalış gardaş çalış, sakın gevşeme! 

- Keşke beraber girseydik. 

- Beni hiç karıştırma. 

Sigara dumanı ara ara gözlere perde çekiyordu, kapı aralandı, bu ara Deli 

- Tilki çıkartıyorlar babam! dedi ve kahkahayı koy verdi. Hamza Cuma’ya 

göz işaretiyle karşı ki sedirde oturan genci işaret edip kısık sesle: 

- Bu kim? O da aynı sesle ve tebessümle karışık: 

- Yavuz’un dayısının oğlu. 

- Deli San ile geziniyordu çağırdım o da geldi, yeni tanıştık. 

Hamza Hikmeti göz ucuyla süzdükten sonra, yüksek sesle: 

- Merhaba arkadaş, hoş geldin. 

Hikmet gayet ciddi: . . 

- Sağol, hoş bulduk. 

- Nasılsın? 

- İyiyim sizi sormalı. 

- Yaramazlık yok, görüyorsun ya. 

- Neşeniz umuyorum yerindedir. 


61

Çayından bir yudum alan Hamza: 

- Nelerle meşgulsün? 

- Meslek yok, boş geziyorum. 

- Ne zamandır köydesin? 

- Bir haftadır buralardayım. 

Bu sefer Hikmet sordu: 

- Askerliğini yaptın mı? 

- Tecil ettirdim. 

- Üniversite için mi? 

- Evet. 

Bu ara Hamza elindeki kitabı açtı, sordu: 

- Kitaplarla aran nasıl? 

Böyle bir soru bekleyen Hikmet hazırlıklıydı, yeni öğrendiği kitabın ismini 

sahtekar dudakları koy verdi: 

- Mevlana’nın eserleriyle ilgileniyorum. 

- Peki öğrendiğin ile amel edebiliyor musun? 

-Askerden önce bu konularda iyiydim, ama şimdi üzerime korkunç bir 

erinceklik çöküyor. 

Yalan söylemişti Hikmet, askerden öncede gaflette idi, şimdi de. Sadece 

Yavuz’un isteğini yerine getirmek için çaba sarf ediyordu. Biraz sonra dinî 

sohbet başladı. Asım, Murat ve beş kişi daha Hamza’yı dinliyordu. Söz sözü 

açıyor, fikirler tartışılıyor, doğru yanlıştan ayırt ediliyor, inanç güçlendirilip 

direnç kazanılıyordu. 

Vakit ikindiye yaklaşmış, namaz için kalkmışlardı. Hikmet’le, Deli Sarı ca- 

mi yolundan ayrıldı. 

Büşra’nın ablası Neslihan pencerenin önüne oturmuş, el örgüsüyle meş- 

gul oluyordu, dışardan gelen sesler onu ayılttı, göz ucuyla bakındı: 

- Büşra! Büşra!. 


62

Mutfakta akşam yemeği için hazırlık yapan Büşra, ablasının ses tonundan 

ne demek istediğini sezmişti.Apar topar pencerenin önüne geldi. Neslihan 

tavır değiştirdi: 

- Kız yine iyisin, günde beş kere yüzün gülüyor. 

- Elimde değil abla. 

- Olur kardeşim, olur böyle şeyler. 

- Onun ismini duymam veya varlığını hissetmem, bende tanımsız bir duy- 

gu oluşturuyor. 

Neslihan gülümsedi: 

- Sen sırılsıklam aşıksın kızım. 

- Lütfen abla benimle alay etme. 

- Ne alayı? Senin gözlerini sevda bürümüş. 

- Geceleri onu düşünmezsem uyuyamıyorum. 

- Ya o?. 

- .................. 

- Seni seviyor mu? 

- ................... 

- İşin zor, onu kafandan silmeye bak. 

Büşra çaresizlik içinde: 

- Bir yapabilsem. 

Neslihan bu çaresizliği anladı: 

- O diğer gençlerden farklı, kızlara ne yüz veriyor ne de ilgileniyor. 

- Benim sevdiğim yanlarından biri de o ya. 

Neslihan imalı bir gülüşle: 

- Onun sevmediğin yanı var mı ki? 

- Çok dürüst, bir o kadar da mert. 

- Ben anlamam. 

- Ağır başlı, yakışıklı. 


63

- Eee kızım yeter artık. 

- ................. 

Büşra utandı, hüzün rengine teslim olmuş, yeşil gözlerini taşıyan başını 

ümitsizce eğdi. 

Az sonra namaz kılınmıştı. Hamza ve Cuma her zamanki gibi beyaz karları 

çiğneyerek, kayabaşına gelmiş, sessiz sesiz Toroslardaki ihtişamı seyredip 

hayran oluyorlardı. Bu manzara için üşümeğe değerdi. Cuma pardüsesinden 

sigarasını çıkartıp: 

- Bu soğukta da gider hani. 

- Ben içmeyeceğim. 

- Yak, yak, hadi. 

İkisi de, uzaklardaki karların süslediği beyaz manaya bakıyor aynı şeyi 

düşünüyordu. Yaradan ne güzel yaratmıştı, baharı kışı bambaşkaydı, hepsi- 

nin ayrı bir tadı, ayrı bir güzelliği vardı. Her yerde onun imzasını görmek, 

mana alemine dalmak, mutluluktan öte bir huzur idi. 

- Selamün aleyküm. 

Hikmet’in selamı ayılttı. 


- Üşümüyor musunuz? 

- Beş dakikadan bir şey olmaz. 

Üşüyen elini sigarasının közüyle ısıtmaya çalışan Cuma sordu: 

- Sizin oralarda böyle manzara var mı? 

- Ne gezer. 

- Burası başkadır. 

Hikmet ayağıyla karların üzerinde değişik motifler çizdi: 

- Kahveye gelmezsiniz herhalde. 

Hamza: 

- Bizim pek işimiz olmaz, zaten sigara dumanından nerdeyse nefes alın- 


64

mıyor. 

- Ama insan yine de çay içer, sohbet eder. 

Cuma: 

- Bizlere ev yetiyor. 

Üşümüşlerdi. Cuma: 

- Hadi gidelim. Yoksa donacağız. 

Ve evlere yöneldiler. Günler birbirini böyle kovalıyor, Güneş karları eriti- 

yor, gökyüzü ona inat yeniden beyaza boyuyordu. Geceler çöl gecelerinin 

ayazını aratmıyordu. Neydi bu düzeni, her yıl aynı kış mevsimi, soğuk, karlı, 

bahar, yaz, sonbahar, hepsinin görevi ayrı. Zaman; gece gündüzü, gündüz 

geceyi kovalıyor. 

Her zaman aynı iş, aynı olay, insanlar farkında değiller. "Yemek için mi 

yaşanıyor, yaşamak için mi yeniyor." 

Yaşamak için yenmesi gerekirken, yemek için yaşıyorlardı. Ne korkunç 

şeydi bu!. Dünya hayatının oyundan ibaret olduğunun, ölüm denen sır ku- 

şunun bir gün gelip saçlarına kurulacağının farkında olmadıkları gibi bir çok 

şeyin farkında da değillerdi. 

- Hala şunu kahveye getiremedin. 

Hikmet derin bir nefes alıp sıkıntılıca bıraktı: 

- Sanki gitmemeye yemin etmiş gibi bir tavrı var. 

- Artık sabrım kalmadı. 

- Ne yapmalıyım? 

Yavuz ellerini sıktı, Zekiye’nin bakışları altında var gücüyle önündeki ver- 

nik vurulmuş parlak masaya vurdu, hitabı kızgındı: 

- Şaka mı geliyor sana? 

- ....................... 

- Bu işi önemse dayı oğlu!. 


65

Yavuz’un korkak gözleri önce Zekiye’ye baktı, yine odadan çıkmasını isti- 

yordu. Zekiye kızgınca odayı terk etti, Hikmet’e bakan göz adeta yerinden 

çıkacakmış gibiydi. O gözlerin tesirine kendini kaptıran Hikmet: 

- Peki, dedi kısık bir sesle. 

Yavuz aceleci bir tavır takınarak: 

- Yarın öğleden sonra bekliyorum. 

- Ama. 

- Sus. 

- .................. 

- Ne yap ne et , yalvar yakar, getir onu. 

Hikmet başını sallıyordu, gayet düşünceliydi, Yavuz’un sakinleşmesini 

bekledi. Ne yapmıştı ki Hamza buna bu derece kin tutuyordu. Beklediğinin 

olduğunu görünce sordu: 

- Yavuz. 

- Evet 

- Ne oldu? İki yumruk, insanı bu derece kinlendirmez ki. 

Yavuz yerinden kalktı, pencereden etrafı süzdü: 

- Boş ver bilme. 

- Neden? 

- .................. 

- Yardım etmemi istedin, peki dedim. Bir insana iyi görünüp tuzağa düşü- 

receğim. Daha açığı kalleşlik yapacağım, iki yüzlü davranıp arkasından vura- 

cağım, dedi ve sustu. 

sun. 

- ................... 

- Bu kadar çok şeyi yapacağım halde sen bana nedenlerini söylemiyor- 

Yavuz yeniden Hikmet’e baktı: 

- Peki. 


66

- Bizim köy imamının kızını biliyor musun? 

- Hangisi? 

- Ortanca kızı. 

- Büşra mı? 

- Evet o. 

- ..... 

Yavuz sıkılarak konuşuyordu: 

- Fartasar’a çıkmıştık hani, orada Büşra’nın uzaklaştığını gördüm, niyetim 

kötü değildi, biraz konuştuktan sonra, sabrım kalmadı, kendime hakim ola- 

madım. Büşra’ya sahip olmak istedim. Gel gör ki nerden nasıl geldi bilmiyo- 

rum, kızı elimden aldı. O yetmez gibi, bir o kadar hakaret etti ve dayak ye- 

dim, küçük düştüm. Ölsem bundan iyiydi. Büşra’nın gözleri önünde bunları 

bana nasıl yapabilir? İşte şimdi intikamımı alacağım, onu köylünün gözleri 

önünde rezil edeceğim, kepaze olacak, dilden dile gezecek rezilliği, yoksa 

kinim, hıncım bitmez. Anlatabildim mi dayı oğlu? 

- ................... 

- Söyle yerimde olsan ne yapardın? 

- ................... 

- Konuşsana dayı oğlu... 

- .................. 

- Yarın öğleden sonra bekliyorum sizi. 

Gözlerini kırpmadan Yavuz’u dinleyen Hikmet sordu: 

- Rezil ettiğini, Büşra duysun diye mi kahveyi tercih ediyorsun? 

- Bunları işimizi hallettikten sonra konuşuruz. 

O gün akşam olmak bilmemişti Hikmet için. Ne sorulur, ne uydurulur da 

Hamza kahveye getirilirdi? Bir de tek olması gerekiyordu, bu da işin zor kıs- 

mıydı, riski de çoktu, iş aile kavgasına dönüşebilirdi, ne olursa olsundu, kav- 

gaya kavga son verirdi, kazanan taraf için kavga biterdi, iyi benzetmeleri la- 


67

zımdı, küfür, hakaret dudaklarından çıkabildiği kadar çıkmalıydı. Ziya ve Ke- 

nan’da hazırdı, onlarda hep ahd ediyor, Hamza’nın açığını arıyorlardı. 

Ertesi günün sabahı bayram günü gibi neşeli idiler. En çok heyecan Hik- 

met’te idi, heyecanının sebebini ne kadar düşünse de, bulduğu cevabı 

anlamamazlıktan geldi. Dağda kuzu arayan kurt gibi köyde Hamza’yı arıyor- 

du. Kimselere belli etmemesi gerekiyordu, elleri de üşümüştü, ayaz son 

haddinde idi. Ağzına götürdüğü elini ısıtmaya uğraşıyordu: 

- Bir genç görsem, diye mırıldandı. 

Belki bu sayede evlerine gider bir yolunu bulur onu kahveye götürebili- 

rim, vb. düşüncelerle sarı renkteki santral binasının yanına geldi. Köy halkı- 

nın uğrak yeri olan bu binanın Güneş gören güney cephesinde beklemeye 

koyuldu. Düşünüyordu, Yavuz’un ve arkadaşlarının düşünmediğini veya dü- 

şünmek istemediklerini. Mırıldandı: 

- Ya bir de tam tersi olursa? Yoo yoo hayır bu imkansız olamaz. 

Bu ara bir ses: 

- Ooo Hikmet dün bir bugün iki, sen de burayı mesken tutmuşsun. 

Sesin geldiği yöne baktı, bu kahvecinin oğlu Kemal’di. 

Hikmet cevap verdi: 

- Artık bende Hacı Paşalıyım. 

- Doğru artık misafirliğin bitti. 

Hikmet’in gözleri parladı, arayıp bulamayacağı kahveci Kemal’di bu. Siga- 

raları yaktılar, kısa bir müddet sonra Hikmet: 

- Bol müşteri var mı? 

-Olmasa ne olur, rekabet edeceğimiz başka kahvehane yok. 

- Sanırım herkes geliyor. 

- Gelmeyen de var tabi. 

- Kasıtlı mı yoksa? 

- Bizi sevmeyip gelmeyen var, kahvehaneyi sevmediği için gelmeyen de. 

Şimdi Hamza’yı sormanın tam zamanıydı: 


68

- Gençlerin hepsi geliyor mu? 

- Hemen hemen hepsi geliyor. 

- Şu, neydi ya? Evet evet Hamza. 

- Hazma mı? Çok iyi birisidir. 

Bu Hamza nasıl biriydi, Yavuz’un çevresi dışında herkes seviyor, iyi diyor- 

du. Kahvecinin oğlu Kemal devam etti: 

- Binde bir uğrarsa uğrar. 

- Neden gelmiyor? 

- Duyduğuma göre üniversite sınavlarına çalışıyor, sonra o sevmez kah- 

vehaneyi. 

İkisi de sustu, karlı dağlara bakıyorlardı. Hikmet yine sordu: 

- Hamza nerede acaba biliyor musun? 

- Hamza’yla tanıştınız mı? 

- Evet evet geçen gün. 

Kahvecinin oğlu Kemal, Hikmet’i istediği yere götürecekti: 

- Hadi yanına gidelim. 

Tam istediği oluyordu Hikmet’in, neredeyse hadi gidelim diyecekti, biraz 

ısrar etmesi lazımdı Kemal’in. Hikmet: 

- Ne yapacağız orada? 

- Onun sohbeti güzel olur, gidelim. 

- Hadi gidelim, madem o benim kahveye gelmez, biz yanına gideriz. 

Ağır adımlarla yürümeye başladılar. Ne güzel olmuştu bu Hikmet için. Bu- 

raya kadar iyiydi. Şeytanın taht kurduğu dili yeni yeni fikirler sıralamalıydı. 

Yürürlerken: 

- Şunu senin kahveye götürelim. 

- Zannetmem gelmez. 

-Orda biraz oturur, öğleden sonra beraberce sizin kahvehaneye gideriz. 

Nelerin planlandığından habersiz olan Kemal: 


69

- Deneriz, iyide olur. 

İştahı, neşesi daha da arttı Hikmet’in, her şey yolunda gidiyordu. Beyaz 

karlarda iz bırakarak yürüyorlardı, az sonra avlunun büyük tahta kapısını 

araladılar, alt katta hayvanların bulunduğu evin merdivenlerini çıkıp gürün 

ağacından yapılmış kapıya duyulması için sertçe vurdular. 

Yunus Emre koridordan geçip meraklıca kapıyı açtı. Kemal: 

- Yunus Emre ne haber? 

- Buyurun abi içeri girin. 

- Abin evde mi? 

- Ders çalışıyor. 

Sesleri duyan Hazma da geldi: 

- Buyurun, Kemal sen buraya gelir miydin? 

Koridordan tebessümle geçip odaya girdiler. Üşümüşlerdi, Kemal pence- 

renin yanına oturdu, dışarıyı süzerek: 

- Nerelerdesin be Hamza, ne kahveye uğruyor ne eve geliyorsun? 

Hamza Hikmet’e hoş geldin dedikten sonra: 

- Biliyorsun kahve bana göre değil, eve gelince sen evde bulunmuyorsun, 

evde olduğun zaman benim işim oluyor, artık hoş gör. 

- Yooo, Hikmetle kararlaştırdık, buradan beraber gideceğiz bir fincan 

kahvemi içeceksin. 

- Başka zaman olur. 

- Hayır arkadaş, zamanı falan yok, çıkarken beraber gideceğiz. 

Hikmet hünerini gösteriyor: 

- Kemali kırmazsın. 

- Kırmam, kırmam, deyip konuyu geçiştirdi: 

- Soğuklarda son derece arttı. 

- Yaz mevsimi gelmek bilmiyor, dedi Kemal. 

Hikmet yine yapmacık: 


70

- Beş ay yaz, yedi ay kış, güya dört mevsim. 

Hamza Hikmet’teki cehaleti kolayca sezdi: 

- Böylesi demek ki daha iyi, Allah’ın işine karışılmaz, dedi ve saatine bak- 

tı. Kemal Hamza’nın saate bakma sebebini anlamıştı: 

- Daha namaza çok var, dedi ve devam etti: Valla iyi kılıyorsun Hamza, 

seni böyle gördükçe bende kılmak istiyorum ancak bir türlü beceremiyorum, 

Hamza: 

- Herkes hata yapabilir, namazı devam ettiremeyebilir, yalnız hatada ısrar 

etmek ahmakların işidir. 

Kemal kararsızca: 

- Yani biz ahmak mıyız? 

- Henüz değil, hatada ısrar etmeye devam edersen korkarım, ahmakların 

sınıfına gireceksin. Ama sen istemeye devam et, er ya da geç bu isteğin seni 

harekete geçirecektir. 

Hikmet konuşmaya katılmalıydı, düşündü, öğlenin yaklaştığının farkın- 

daydı: 

-Biraz sonra öğle namazını beraberce kılarız. 

Söyleyiş tarzı inandırıcıydı. Kemal şaşkın: 

- Sen namaz kılıyor musun? 

- Evet. 

- Vay anasını be!? Hikmet kılsında biz kılmayalım. 

Hamza sordu: 

- Abdestiniz var mı? 

Hikmet: 

- Hayır ama burada tazeleriz. 

Kemal kararsız: 

- Gerek yok, hem zahmet veririz. 

Hamza: 


71

- Ne zahmeti. 

Hikmet planının son aşamasında: 

- Şöyle olur bak: 

- ...................... 

- Kemal ile beraber öğle namazını kılarsak, kahve içmeye gelir misin? 

Kemalin gözleri açıldı: 

- Ha aklınla bin yaşa Hikmet. 

Bakışlarını Hamza’ya yöneltti: 

- Ne dersin Hamza, sen kahveye gelirsen, biz de Hikmet’le beraber öğle 

namazını kılacağız. 

Hamza: 

- Bir kereye mahsus. 

Hikmet Hamza’nın bu karardan caymaması için: 

- Tabi sadece bir kere Kemal’in hatırı için, sana oyun oyna demiyoruz. 

Kemal’in acı kahvesini içeceksin o kadar. 

Hamza şakayla karışık: 

- Bir kereye mahsus beni kandırdınız, peki sizinle geliyorum. 

Kemal’den çok Hikmet sevindi. Edası savaş kazanmış komutanları andırı- 

yordu. 

Biraz sonra öğle ezanı semalarda yükseliyordu, Kemal ve Hikmet abdest- 

lerini almışlar, Hamza’yı bekliyorlardı. 

Bu ara Kemal homurdandı: 

- Ula Hamza ne zaman evine gelsem, kesin bana namaz kıldırıyorsun. 

Hamza gülümseyerek geldi, son söylenenleri duymuştu. Kemal: 

- Sana inat bir gün ben de namaza başlayacağım. 

- İnşallah, dedi Hamza. 

Kemal, Hamza’nın üniversite sınavlarına çalıştığını biliyordu: 


72

- Ya Hamza sen niye Üniversite için uğraşıyorsun ki senin elinden gelir, 

imamlığı denesene. 

Hamza buruk bir tebessümle: 

- İyi diyorsun da ben imam olamam arkadaş. 

- Bizim üç kâğıtçı hocadan neyin eksik? 

- Orası başka, her insanın harcı değil imamlık, onun hakkını vermek, ama 

bazıları bu işi yaptığını sanır. 

- Ne hakkı olacak imamlığın? 

- Tahmin edemeyeceğin kadar ağır bir yüktür. 

Hikmet yine yapmacık, konuşmak için soruyor: 

- Cidden ne hakkı var? 

- İmam; toplum içinde örnek alınan bir konumu olduğu için, attığı adıma 

kadar dikkat eden, her gün yeni bilgiler öğrenen, Allah’a sımsıkı bağlanmış 

peygamber (sav)’in hayatını iyi bilen, onu kendine örnek alan, bilgili, müte- 

vazı, dürüst nazik olmalıdır. 

- Nerede böyle imam, diyen Kemal, Hamza’nın sözlerini duraksattı. 

Az sonra namaz kılınmış dua yapılıyordu. 

Köy kahvesi her günkünden daha kalabalıktı, oturacak tabure kalmamış- 

tı, sigara dumanı önce ciğerleri sonra da bakışları esir almıştı: 

- Al sana birli... 

- Ulan bu kâğıtta seni hiç bırakmıyor be!. 

Ve kahkahalar, bağrışmalar, çağrışmalar, taş sesleri birbine karışmış, kim 

kime ne diyor belli değil. Sobanın çıkarttığı isle, sigara dumanı beyinleri 

uyuşturmuş, kirli duvardaki şarkıcıların ve spor kulüplerinin resimleri tiryaki- 

lerin bıyıkları gibi sararmıştı. Tembellik, eski püskü taburelerin üstündeki ga- 

fil insanları avlamıştı. 

Kahvedekiler evlerinden habersiz, uğraş diye seçtikleri, kâğıt ve taş oyun- 

larına dalmışlardı, yalnız bir masa oyun oynamıyor kısık sesle bir şeyler ko- 

nuşuyor, sanki birilerini bekliyordu. 


73

- Zannetmem getiremez. 

- Yok bu sefer kesin. 

Kenan çayından bir yudum daha içti: 

- Şansımızdan bugün kahve dolu. 

Ziya’nın sesinde heyecan ve korku hakimdi: 

- Ya bu it oğlu bizi alt ederse. 

Yavuz başını imkansız der gibi kaldırdı: 

- Oğlum manyak mısın sen? 

- ......................... 

- Onun benden başka kimi hakladığı görülmüş, onda da habersizdim. 

- Doğru söylüyorsun da, işte kör şeytan. 

Yavuz gurur dolu bir yılışmayla: 

- Sonra biz dört kişiyiz. 

Kenan bardağı kırarcasına sıkıyordu: 

- Tek gelmezse ne olacak o zaman? 

Yavuz korkunun kokusunu aldı, bu kokuyu def etmek için: 

- Kim Hamza’yı sevmez, şöyle bir göz gezdirin bakalım onu da yanımıza 

alırsak o Hamza denen iti kıvışlatmayız, dedi. 

Masaları göz ucuyla düşünceli düşünceli, tek tek süzdüler. Soğuğun sim- 

siyah perde çektiği Veysel Ağa ve yeğeni gözlerine takıldı. 

- Tamam dedi Yavuz, Ziya ve Kenan anlamıştı. Sessiz sedasız, Veysel 

Ağa’yı masalarına çağırdılar. Bir bir anlattılar, Veysel Ağa başını sallıyordu, 

taşlara bakmaktan uykusu gelen gözleri, fal taşı gibi açıldı. Çok iyi bir fırsat- 

tı, uzun zamandır böyle bir şey bekliyordu: 

- Tamam gençler, ben size sözlerimle destek veririm, olmadı bizzat kav- 

ganıza katılırım. Sonra yeğenim Cemal’i de alın yanınıza, işinize yarar dedi 

ve yerine geçti. 

Cemal çağrılıp ona da anlatıldı. Ziya yüksek sesle; 


74

- Kamil abi! Buraya dört çay ver, demli olsun. 

Neşeleri daha da arttı, yumrukları sıkılıydı. Şeytanın Hamza’ya ne kadar 

kini varsa sobaya yakın masada oturan dört kişiye yüklemiş, iştahla olacak- 

ları bekliyorlardı. 

Yavuz hışımla saatine baktı, yarım metre dışında tamamen cam olan pen- 

cereden görebildiği kadar alanı süzdü: 

- Hadi be Hikmet nerde kaldınız, diyor kendince yalvarıyordu. 

Biraz sonra önde Hikmet üç kişinin geldiği görüldü, adımların hızlı oluşu 

havanın soğuk olduğunu söylüyordu. 

- Geliyorlar. 

- O da var mı? 

- İşte orda, orada tam ortalarında. 

- Aferin Hikmet’e, dedi Kenan. 

Üç kişi kahvehaneye yaklaştı, kapıyı araladı. Kemal’in gür sesini herkes 

duydu. 

- Ulan bu ne kadar duman, dedi ve selam verdi. 

Hikmet Yavuz’la göz göze gelip: 

- Bugün kahve bayağı dolu. 

Kemal yakındı: 

- Görüyorsun ya Hamza, gece saat birlere kadar bu pis ortamın içinde- 

yim, inan gelmediğin kadar var. 

Boş sandalye aradılar. Bu ara Hamza’yı görenler: 

- Merhaba Hamza. 

- Merhaba. 

- Merhaba. 

- Sağ olun cümleten merhaba. 

- Hayırdır sen gelmezdin. 

- Kemal’in kahvesini içmeye geldim. 


75

- İç iç, iyi olur, dedi. 

Ali Ağa’nın oğlu Erhan; kumral saçlı, zayıf, uzun boylu, yaş yirmi yedi 

demesine rağmen bekar, askerliğini yapmamış, yıllar yılı her şeyden bir ka- 

şık tatmıştı. Hamza’yı herkesten farklı bulur dertlerini rahatça anlatırdı, her 

şeyin ince detayına inerdi, o da mesken eylemişti köyün santral binasının 

önünü. Elinden tesbihi ve sigarayı düşürmezdi. Biraz boş kalan olduğu za- 

man köylünün göstereceği ilk örnekti: 

- Ali Ağa’nın Erhan gibi... 

Çıkmıştı bir kere adı, o da yılmıştı boş kalmaktan, başı boşluktan, buna 

rağmen Hamza’dan başka kimseye belli etmemişti bunu. İşte şimdi yine 

kahve kösesinde söndürdüğü gençliğinin en güzel yıllarını rüzgara veriyordu. 

Her masadan ayrı ayrı sorular cevabını alıp dönüyordu. Hikmet’le beraber 

bir tabure alıp sobanın yanına oturdular. Bu ara sarhoş Veysel, sert sert 

Hamza’ya sonra da Yavuz’a baktı, başını sallıyordu. Yavuz’un memnunluğu 

ve cesareti iyiden iyiye artmaya başladı. Hikmet’i tebrik etmek için kendini 

zor tutuyordu. Hikmet ustaca rolüne devam ediyor, Yavuz ve diğerleri ko- 

nuşmalara kulak kabartıyordu. Bir şeyleri mana etmesi gerekiyordu, bir sıra- 

sını bulup sohbete katılmalıydı, pat diye kavga çıkartılmazdı. Fartasar da ki 

olaydan bu yana Hamza ile hiç konuşmamıştı. Ellerini masaya koyup fısılda- 

dı: 

- Şimdi bir sebep bulmalıyız. 

Ziya atıldı: 

- Ne sebebi, elimize alalım. 

Yavuz sessizce Ziya’yı oturttu: 

- Salak mısın oğlum sen? Biraz bekle. 

- ........................... 

- Bu kadar kişinin yanında sebepsiz yere nereye ulaşabilirsin, hemen ayı- 

rırlar hem de hakaret edemeden ayırırlar. 

- Yavuz haklı, dedi Veysel Ağa’nın yeğeni Cemal. 

Kenan başıyla tasdik etti: 


76

- Doğru, doğru, biraz bekleyelim. 

Hamza’yla Hikmet’in konuşmalarına, kulak veriyorlardı. Hikmet Hamza’yı 

konuşturmak istiyor: 

- Bu kâğıt ve diğer oyunların İslam’la ilgili bazı terimlere benzetildiği söy- 

leniyor, bu konuda bilgin var mı, diye sordu, evvelden hazırladığı soruyu. 

Hamza yine manalar denizinden Hikmet’e anlam damlaları sunuyor: 

- Birtakım ilginç benzemeler var. Mesela tavla oyunu; on beş pul bir ta- 

rafta On beş pul öbür tarafta olmak üzere otuz pulla oynanır, iki zarla bera- 

ber otuz iki eder, bu rakam İslam’ın otuz iki farzına karşı değil midir, neden 

otuz üç veya otuz dört olmamış. Bu tesadüfi olabilir mi? Hadi buna tesadüf 

diyelim. Şeş, düşeş ve zar oyununa ne demeli; iki zarla oynanır altı bir taraf- 

ta altı diğer tarafta on iki eder, bu da namazın, farzlarının sayısına denktir 

ve şunun altını çizersek bütün kumar oyunları Yahudilerin icadıdır. Bir de bu- 

lum diye bahsedilen oyun var; elli iki kâğıtla oynanır, iki jokeyle beraber elli 

dört yapar ve İslam da elli dört farz vardır. Bazen oyun yüz dört kâğıtla oy- 

nanır. Bu da Allah’ın gönderdiği yüz dört kitaba denk. Bunları tuhaf bir tesa- 

düf sayabilir miyiz? Neden? Yüz üç veya yüz beş olmamış. Varsayalım bunlar 

da rastlantı, iskambil oyununa ne demeli; yirmi sekiz kâğıtla oynanır, bu da 

Kur’an da geçen yirmi sekiz peygamberin sayısıdır, bütün bunları tesadüf 

olarak kavramak biraz zor. Mesela tavla oyunundaki sayıları düşündüğümüz 

zaman sinsice oynanan oyunu kavramak mümkün. Yek; bir “Allah”, dü; iki 

ve “Teyemmümün farzı ikidir”, se; üç "Guslün farzı da üçtür”, Gehar; dört 

"Abdesttin farzı da dörttür”, penç; beş "İslam’ın şartı da beştir”, şeş; altı 

"İmanın şartı da altıdır”. 

- Söyler misin Hikmet, bunlardan hangisi tesadüftür? Bu oyun yahudi 

tezgahından Müslümanlara pazarlanan tembelliğin kirvesidir. Bunlara dikkat 

edip uyanık olmak gerek. 

Biraz önce yanlarına gelen Kemal : 

- Sen neden bahsediyorsun, Hamza ya şimdi bizim yaptığımız Yahudinin 

tezgahına yardımcı olmak mı, nedir bunun hükmü? 


77

Kemal sorusuna cevap alamadan abisinin çağırdığını duydu, anlaşılan çay 

bitmiş yeni çay almak için yine eve kadar gidecekti ve kalkıp gitti. Yavuz ve 

yanındakilerinin gözlerindeki nefret kuduruyordu. Daha çok dikkatlerini ver- 

diler; söz dönüp dolaşıp sabır konusuna gelmişti. Demek ki kumar oyunları 

konusunu bitirmişler şimdi de sabır hakkında konuşuyorlardı. Yavuz’un göz- 

leri fal taşı gibi açıldı, bu sebeple sohbete karışıp, bir şeyleri bahane ederek 

gayesine ulaşabilirdi. Yanlarına yaklaştı. Gırtlağını yırtarcasına yüksek sesle 

kahkahayı koyuverdi, kahvehanedeki birçok sesi bastırmıştı, herkes ne oldu- 

ğunu anlayabilmek için Yavuz’da sabitlenmişlerdi. Yavuz, sabırla ilgili Ham- 

za’ya hitap ediyor: 

- Sabır he... Sabırmış, duydunuz mu sabır diyor. 

Ne oluyordu bu sabırda neyin nesiydi, kahvede ses kesilmiş, kağıdı taşı 

bir tarafa bırakmışlar Yavuz’a bakıyorlardı. 

- Bırak dalga geçmeyi Yavuz. 

Yavuz, Hamza’ya hitaben dokundurucu ses tonuyla devam etti: 

- Neymiş? Sabreden insanın yapamayacağı şey yokmuş. 

- ..................... 

Kahvedekiler Yavuz’un kime konuştuğunu anlar gibi olsalar da, anladıkları 

kişi Yavuz’la ilgilenmiyordu bile. Yavuz, Hamza’nın Hikmet’e söylediği son 

kelimeleri soru mahiyetinde sordu: 

- Söyle hoca, sabreden her şeyi yapar mı, dedi alaylıca. 

- ..................... 

- Söyle hoca efendi? 

Kahvehanede çıt yok, Hamza’nın susması onları hayli şaşırtmıştı. Yavuz 

bu sefer alayın dozunu arttırdı, kahvedekileri süzdükten sonra: 

- Söyle bakalım, insan sabredince kalburla su taşıyabilir mi? 

Yavuz ve beraberindekilerin kahkahasıyla birlikte, kahvehaneye utanmaz 

yılışmalar hakim aldı: 

- Haa..... Haaaa... 


78

- Haaaaaaaa.... 

- Sabreden derviş muradına ermeden gebermiş... gibi alay kokan sözler 

sıralandı, şimdi Hamza’ya baktılar, Hamza sessizliği bekliyordu, az sonra 

beklediği oldu. 

- Elbette taşır arkadaş. 

Yavuz ses tonunu yükseltti: 

- Nereden arkadaşın oluyorum? 

Hamza devam etti: 

- Elbette taşır. Su, donup buz oluncaya kadar sabredebilirse… 

Yüzlerdeki merak yerini hayranlığa bırakmıştı, nasıl bulabiliyordu böylesi- 

ne ilginç bir cevabı. Yavuz için bu cevap güzel bir sebep olabilirdi, az önce 

Hikmet’in kalktığı tabureye ayağıyla sertçe vurup: 

- Benimle dalgamı geçiyorsun lan?... 

Kahvehane ciddiyete büründü, olanları anlamaya çalışıyordu. Kahveci 

Kamil; Yavuz’un sıkı ısrarlarının karşılığı olarak karışmayacak, çıkan masrafı 

da Yavuz ödeyecekti. 

Hamza elini alnına götürdü, Yavuz’a cevap vermedi, Yavuz hala konuşu- 

yordu bir adım daha yaklaştı: 

- Sen kimsin oğlum? 

- ....................... 

- Bu kadar insanın içinde, benimle nasıl dalga geçersin? 

- ....................... 

Yavuz’un bilinçli olarak Hamza’ya kavgaya zorluyordu. Kızgınlığı sonlarda: 

- Cevap versene ulan... 

Yavuz, sertliğin portresini kaleminin ulaşabildiği yere kadar uzatıyor çiz- 

meye çalışıyor, hiçbir tepki vermeyen Hamza’yı kışkırtmaya, çaba sarf edi- 

yordu, daha da ileri gitti: 

- Lan it oğlu it benimle dalga geçemezsin. 

Hamza yanan sobanın kızgınlığından bakışlarını alıp Yavuz’a götürdü: 


79

- Kötü söz sahibine aittir, sonra dalga burada değil denizlerde olur. 

- Ha... dedi Yavuz; az önce bahsettiğin sabır denen şeyi yaptığını sanı- 

yorsun ama asıl adını söyleyeyim korkaklık. 

Kahvedekiler anlam çıkartmaktan çok, sonuçları ve olacakları bekliyorlar- 

dı. Yavuz: 

- Sen sadece büyük bir şerefsizsin. 

Hamza hala normal: 

- Dedim ya kötü söz sahibine aittir. 

Yavuz’un sevimsiz yüzündeki hatlar belli olmaya başladı: 

- Ne yani bana mı diyorsun, şerefsiz diye? 

- Anlayan anladı. 

Yavuz bir adım daha yaklaşıp: 

- Ulan sen; namussuz, şerefsiz, köpeksin deyip Hamza’ya en yakın masa- 

yı ters çevirdi. Kahvedekilerin ara ara mırıltısı duyuluyordu: 

- Korkağın biri bu ya. 

- İnsanda biraz yürek olur. 

- Ne itliği kaldı, ne şerefi, hala korkudan bırak bir şey yapmayı, konuşa- 

mıyor. 

Bu ara Yavuz küfürleri sıralıyor, sınır tanımıyordu: 

- Ulan; pislik, Allah’ını, kitabını... 

Kahvehanedekiler bu sefer merak içinde baktılar, bunlar Hamza’nın sev- 

diği şeylerdi, ne diyecekti, ne yapacaktı! Hamza’nın kara gözlerindeki süku- 

net yavaş, yavaş kayboluyor: 

- Allah’a kitaba sövdün, onun cezasını yaratan verir. 

Bu ara Ziya Hamza’ya sataştı: 

- Sen... nasıl adamsın be? Bu kadar küfre rağmen, cevap vermeye bile 

lüzum görmüyorsun. 


80

Hamza kalkıp gitmek istedi, omuzuna değen el onu yeniden oturttu, Zi- 

ya’ya acıyarak baktı: 

- Ben sabırlıyım ve az önce bahsettiğim, sabırı itina ile uyguluyorum. 

- Senin sabrına da, sana da… 

- Eee. 

- Şuna bak yav. 

Küfürler galizleşti, arttıkça arttıkça arttı. Hamza’nın ses tonu yavaş yavaş 

sertleşiyordu. Veysel Ağa şaşkınlık içindeydi, sanki kabirlerin üstünde kendi- 

sini azarlayan Hamza bu Hamza değildi. Hamza ne kadar sabretse de niha- 

yetinde sabrın da bir sınırı vardı: 

- Kaşındığınızın farkında mısınız, dedi. 

Az sonra Kenan ve Cemal de saflarını belirttiler. Cemal gür sesiyle: 

- Ne demek istedin sen, dedi. 

Kemal, içeri yeni girmişti, olanları izledi, bir şeyler anlamaya çalıştı. Sesi 

endişeli: 

- Hoop. Ne oluyor burada? 

- Sen karışma Kemal. 

- O benim misafirim. 

Kemal’in abisi Kamil, kardeşinin kolundan tutup çekti, ocağa oturmasını 

istedi. Sesi ciddiyet yüklüydü: 

- Sen karışma oğlum! 

- Ama... 

- Sus dedim, sakın karışma, senin bilmediklerini biliyorum, dedi abisi Ka- 

mil. Bu ara Yavuz küfür konvoyuna bir küfür daha ekledi: 

- Senin varya... Allah’ını da, Peygamber’ini de... 

Hamza önündeki beş kişinin ve kahvedekilerin bakışları aarasında yerin- 

den bir aslan gibi kalktı: 

- İşte bu olmadı. 


81

Kahvehanedekiler şaşkınlıkla bakıyor, birileri aralamasını, olayı yatıştırma- 

sını bekliyorlardı, bu ara Hikmet’te safını belirtmiş, Hamza’ya cephe almıştı. 

Ayakta altı kişi vardı. Beşi beraber bire karşıydılar. Hamza’nın sesi son de- 

rece sertleşmişti: 

- Hepsine sabrettim, ederdim ama Peygamber’ime küfür mü, asla, dedi 

ve Yavuz’un umulmadık bir şekilde hızla ağzına elini götürüp üç parmağıyla 

az önceki iğrenç küfürleri korkusuzca sıralayan dilini kavradı: 

- Bu dilin mi... Peygamber’ime sövdü? 

Dilini tutan parmaklar adeta koparacaktı, Yavuz inanılmaz büyük ıstırap 

hissediyordu: 

- Aaaaa... 

- Koparayım mı şimdi?... 

Yavuz’un beraberindekiler harekete geçmişti, Ziya sandalyeyi kaptığıyla 

Hamza’nın üzerine yürüdü, Hamza’nın aniden Yavuz’un arkasına geçmesi, 

sandalyenin demir ayaklarının Yavuz’a değmesine sebep oldu. Hamza Ya- 

vuz’un dilini, bir yandan sıkıyor, diğer yandan da çekiyordu; 

- Bu dilin. Ha... 

- ..................... 

- Peygamber’ime sövdü, öyle mi? 

Hamza ilginç bir şekilde hırçınlaşmış, gözleri serinliğini kaybetmiş, az ön- 

ceki sakin siması kaybolmuştu, yerine korkunç bir yüz hattı gelmişti ve kas- 

ları gerilmişti. Yavuz’un yardakçılarıyla mücadele ediyor, kendini korumaya 

çalışıyordu. Hikmet’in de yumruk savurması Hamza’yı hayli şaşırttı. 

Artık Yavuz’un dilinin bırakılma zamanı gelmişti. Dilinin rahata kavuşması 

Yavuz’u ferahlattı, fakat ne olduğunu anlamadan, gözlerinin üstünde balyoz 

kadar ağır bir darbe hissetti, hissetmesiyle beraber kahvedekilerin gözleri 

önünde, geniş pencereden camlarla beraber dışarıya düştü. Müthiş bir ağır- 

lık hissediyordu, karların üstünde hareket edemeden bayıldı. Kahvehane 

çoktan boşalmış, kalabalık dışardan seyrediyordu. 


82

Hamza sırtını vermiş, önündeki dört kişiyle çekişiyordu, çevik, hızlı ve 

güçlü oluşu karşısındakilere fırsat vermiyordu. Sesi toktu Hamza’nın, Hik- 

met’e hitaben: 

- Hepsini anladım da senin derdin ne? 

Elindeki ıskartayı Hamza’ya savuran Hikmet: 

- Anlayacağın dayı oğlu gibi ben de seni sevmiyorum, dedi. 

Bu sefer ıskartadan sıyrılamadı, şakağında ince bir sızı hissetti. Daha ıs- 

karta çekilmemişti ki; ıskartayı kavrayan eli tuttuğuyla duvara sürükleyip 

çarptı, bunları beklemeyen Hikmet sert bir yumruk darbesi daha aldı, o da 

Yavuz gibi sendeleyip dışarıda buldu kendini. Kahvehanenin önü oldukça ka- 

labalıklaşmış, olayları merakla seyrediyor, farklı tepkiler veriyorlardı. 

- Vay anasını be... Bu çocuk çok çetin. 

- Girsin şuraya birileri aralasın. 

- Böyle adamdan korkulur. 

- Boşuna dememişler, sabırlı adamın hıncından korkun, diye. 

Kahvehanedeki çatırtılar, patırtılar son haddine kadar çıkmıştı. Ziya’nın 

ağzını salyalar sarmış küfürlerin en ağırını savuruyor, bir yandan da Ham- 

za’ya yaklaşmaya çalışıyordu. Hamza ise arkasını duvara vermiş, gelen dar- 

belere karşılık veriyordu. Bu ara Veysel Ağa’nında karıştığı, görüldü. Kahveci 

Kemal, bir şeyler yapmak istiyor abisi Kamil müsaade etmiyor, yerinde zor 

duruyordu. Abisinin tavırları onu hayli şaşırtmıştı. Elinden bir şey gelmeyen 

Kemal diliyle Hamza’ya yardımcı olmak istiyordu; Bu ara Veysel Ağa’nın so- 

ba küreğini kapıp, sinsi sinsi yaklaşmasından habersiz olan Hamza’ya: 

- Dikkat et! Yan tarafına bak! dedi. 

Kızgınlığın azaldığı yüzünü Veysel Ağa’nın yaklaştığı yöne çevirdi. Alaycı 

bir sesle: 

- Bak hele bak, bizim sarhoşa. 

Daha kelimesi bitmeden Veysel ağa: 

- Al sana p... 


83

Ondan kurtuldu ki bu sefer Cemal’e takıldı. Cemal’in havadaki yumruğu 

inmeden, kafasıyla burnuna var gücüyle vurdu. Cemal’in hissettiği ıstırapla 

beraber oluktan akar gibi burnundan kan akmaya başladı. 

Hamza’nın beyaz montu yer yer kana bulanmıştı. Kenan’ın korkak gözle- 

rini Hamza’nın çevikliği ve beraberindekilerin ıstırap çığlıkları, iyiden iyiye 

korkutmuştu. 

Tahir Ağa’ya haber vermeliydi. En iyisi de buydu. Hamza’nın yanına yak- 

laşmaktansa kaçmak daha iyi diye düşünüyordu. Nasıl insandı bu Hamza; 

bir kedi kadar çevik, bir aslan kadar güçlü ve cesur, yanına bir metre yak- 

laşmak belki de ölümüme sebep olabilir, diye düşünerek kahvehaneyi yavaş 

yavaş terk etti. Hızlı adımlarla Tahir Ağa’nın evine yöneldi. 

Bu ara da Hamza Ziya’nın gevşekliğinden yararlanıp, saçlarını tuttu. Biraz 

sonra var gücüyle Ziya’yı pencere kenarından yanlarına yaklaşmak isteyen 

sarhoş Veysel’in üzerine doğru sürükleyip savurdu. Kırılmış cam Veysel 

Ağa’yla Ziya kahve önündeki kalabalığın önüne gülünç bir şekilde düştüler. 

Kahvehane kan gölüne dönmüş, kırılmayan cam devrilmeyen masa kal- 

mamıştı. Sandalyelerin her biri bir yana yıkılmış, kâğıtlar, okey taşları, sere 

serpe ala bula kanlara boyanmış, perişan bir hale gelmişti. Bu hali Kamil ve 

Kemal şaşkın ve ezilmiş bir tavırla seyrediyorlar, Hamza’nın manalı bakışları 

ikisini de şekilden şekile sokup eziyor büzüyordu. 

Hamza kırgındı; 

- Öyle olsun bakalım Kamil abi. 

- ......................... 

Ağır adımlarla sağını, solunu süzerek kapıya yaklaştı, dışarıdaki kalabalık 

merakla Hamza’yı seyrediyordu. Tam kapının eşiğinde durdu, yüzünde bir 

ağrı hissetti, şakağına değen ıskarta aklına geldi. Mırıldandı: 

- Ulan... Kalleş Hikmet!. 

Sonra acıyan bakışlarını kalabalığa çevirdi. Beyaz montunu kanlar kırmızı- 

ya boyamış, saçları dağılmış, gömleğinin düğmeleri kopmuş bir şekilde, bağ- 

rı açık, heybetli, azametli ve dik: 


84

- Yazıklar olsun be diyordu, ses tonu azarlayıcı ve yüksekti: 

- İnsanlar, tanıdıklarınız birbirini yesin, içinizden biri çıkıp araya girmesin, 

öylece seyirci kalın. 

Kalabalık suçluluk duygusuyla Hamza’yı dinliyor, başlar eğik, gözler kan- 

lanmış dudaklarında. Ses azarlayıcı ve yüksek: 

- Bu mu sizin insanlığınız? Araya girip tüm bu olanlara engel olamaz mıy- 

dınız? Ne geçti elinize? Ben boşa konuşuyorum anlaşılan, birilerinin kavga 

etmesi hoşunuza gidiyor. 

Kalabalığı Hamza’nın konuşmasından çok, beş kişiyi nasıl madara ettiği 

şaşırtıyordu. Efendi, kimseye taklaşmayan, bu dallarda teli olmayan bir kişi 

nasıl oluyor da beş kişiyi madara edebiliyordu. Birisinin kalabalığın arasından 

kalın sesiyle geldiği görüldü: 

- Bu eşşek oğlu kim oluyor da benim oğlumun canını yakacak, diyordu. 

Bu ses Tahir Ağa’nın sesiydi. Kenan kahveden çıktığı gibi soluğu onun 

yanında almıştı. Yavuz’un peygambere sövdüğü için Hamza’yla kapıştığını 

birkaç yalan ilave ederek Tahir Ağa’ya anlattı. Tahir Ağa otomatik tüfeği 

kaptığı gibi kahvehanenin önündeki kalabalığı yırtarak soluk soluğa gelmişti. 

Kalabalığı bir telaş sardı, artık yeterdi. Tahir Ağa’yla arası iyi olan Ali Ağa’nın 

oğlu Erhan ona sımsıkı sarıldı tüfeğin yönünü havaya doğrulttu: 

- Etme Tahir Ağa. 

- Bırak beni Erhan! 

- Koca adamsın, cahille cahil mi olacaksın? 

- Yetti artık, çekil! 

- Sonrasını düşün!. 

Bu ara Tahir Ağa’nın gözlerine baygın haldeki oğlu ilişti: 

- Vuracağım bu p... 

- Mapushaneler de mi çürüyeceksin? 

Bir el havaya ateş etti: 

- Bırak Erhan beni. 


85

- Tahir Ağa etme. 

- Vuracağım bu iti. 

Kalabalık bir Hamza’ya bir de Erhan’ın sımsıkı tuttuğu Tahir ağaya bakı- 

yordu. Hamza kahvehanenin önünden ağır ve kararsız adımlarla onlara yak- 

laştı. Hançer bakışlarını Tahir Ağa’ya dikip acıyarak baktı: 

- Git işine Tahir Ağa, babamdan büyüksün, kendine başka uğraş bul. 

- Bak şu ite. 

Bu ara Hamza’nın önünde bir hat kuruldu, akıllarınca Tahir Ağa’yla kapış- 

tırmayacaklardı. Erhan biraz uğraştan sonra tüfeği kaptığıyla Tahir Ağa’yı 

serbest bıraktı. Serbest kalan Tahir Ağa yerden ilk gördüğü taşı aldı ve 

Hamza’ya attı. Taş Hamza’nın kaşına çarptı, akan kanın dudaklarını ısıttığını 

hissetti ve hafızasında yıllar öncesi belirdi. Evet yine taş vurmuşlar, gözlerine 

yaş dolmuş, Yunus çıkagelmiş, çocukları bir bir kovalamış, beyaz elleriyle 

abisinin kaşlarını silmişti; 

- Ah Yunus ah. 

Kimin umurundaydı, karşısında kükreyen Tahir Ağa. Durgunluğunu tüm 

kalabalık fark etmişti. Sakinliğine ve ağlamasına bir anlam veremiyorlardı. 

Kanın kırmızıya boyadığı dudakları hiç kimsenin duyamayacağı bir ahenkte 

mırıldanıyordu: 

- Hani nerdesin Yunus’um, bak abinin kaşlarını yine kan bürüdü! Gel de 

sil! Hadi Yunus! Gel de şu başımdaki gafil insanları kovala. Hiç umarmıydın, 

böyle bir anda seni hatırlayacağımı. 

Ağlıyordu Hazma. Göz yaşları dudağında kuruyan kanları ıslatıyordu. Bil- 

miyorlardı onun Yunus için ağladığını. Tahir Ağa hala sakinleşmemiş, üç kişi 

zor hakim oluyordu. Yalanın ve haramın taht kurduğu küfürbaz dili, gün yü- 

zü görmemiş küfürleri sıralıyordu: 

- Orospu .... 

- İyi ki gebermiş gardaşın... 

Gardaş kelimesi Hamza’nın kulaklarını çınlattı, bu ne diyordu. Tahir Ağa 

küfrü genişleterek tekrar etti: 


86

- Peygambere sövmüşmüş, ulan ben de sövüyorum, sonra iyi ki gebermiş 

Yunus’mudur ne b... adı. 

Hamza kendini kaybetmişti, önündekileri adeta tepeleyerek bir anda Ta- 

hir Ağa’nın yanında belirdi, bakışları bir taşı parçalayacak kadar ağırdı. Tahir 

Ağa’yı tutanları bir bir kenara itiyor ve dişlerinin arasından konuşuyordu: 

- Babamdan büyük olman artık hiç, hiçbir şey ifade etmiyor, dedikten 

sonra yakasını kavradı, kaldırmayla itekleme karışık, yandaki büyük evin 

bahçe duvarına yasladı. Bir yandan sırtını duvara çarpıyor, diğer yandan da: 

- Ne dedin sen Tahir ağa?... 

- ........................ 

- Söyle, benim peygamberime ve gül yüzlü günahsız kardeşime nasıl o 

pis dilini uzatırsın? 

- .......................... 

- Söyle!... 

Tahir Ağa darbelere fazla dayanamadı, bayıldı. Hamza hala duvara çar- 

pıyordu. Tahir ağayı Hamza’nın elinden zor güç aldılar. Tahir ağanın çizgili 

eski tip gömleğinin yakaları Hamza’nın elinde kalmış, onu vuruyordu, sağa 

sola. Tek başına bırakıp seyre koyuldular. 

Hamza hala ellerini duvara vuruyordu, duvarı boyayan kanların kime ait 

olduğunu kalabalık çözememişti. Hamza’nın elinin değdiği yer kırmızıya bü- 

rünüyordu. 

Kırılan parmaklarının acısıyla biraz sonra kendine gelebildi, iki büklüm ol- 

muş ağlıyordu, kanların kızarttığı dudakları: 

- Ah... Yunus ah. Dünya öyle kahpe ki, diyordu: 

- Gel gör abin ne hallerde. Hüznü onu daha fazla konuşturmadı, o kendi 

haline değil insanların cehaletine üzülüyordu. 

Olay tez yayıldı. Cuma’da duymuştu soluğu kahvehanenin önünde aldı. 

Cuma’yla birlikte köy dolmuşunun geldiği duyuldu. Yaralıların yarasının sa- 

rılması için hastaneye gitmesi gerekti. Başta Tahir Ağa, oğlu Yavuz, Hikmet, 


87

Cemal ve Ziya sere serpe minibüsü doldurmuştu. Cuma hayli şaşkın, hızlı 

adımlarla üstü başı kan içindeki Hamza’nın yanına geldi. Sesi endişeliydi: 

- Ne oldu Hamza?... 

- ........................ 

- Ne bu halin ne yaptın? 

- ........................ 

- Gözlerimle görmesem senin bu denli hırçınlaşacağına inanmazdım. 

Hamza ıslak gözlerini Cuma’ya yöneltip: 

- Bak şu halime arkadaş. 

- ......................... 

- Ne beni bu derece kızdırır, hırçınlaştırır, bilir misin? 

- ......................... 

- Bilmiyorsan söyleyeyim; kahpe dünyada en çok sevdiğim iki şeye söz 

söylenmesi, onlara küfür edilmesi. 

Cuma’nın tavırlarından Hamza’nın kastettiği şeyleri anladığı seziliyordu. 

Çok konuşmuşlardı bunları, Hamza’nın kolundan tutup kaldırırken: 

- Bilirim arkadaş, bilirim. 

- Birisi iki cihan serveri, Allah’ın habibi, diğeri de dilinde türkü ettiğin, 

ölümü onun için sevdim dediğin, kardeşin Yunus!... 

Hamza yorgun ses tonuyla: 

- Bildin arkadaş bildin, lakin öyle üzgünüm ki benim yüzümden Allah’ın 

habibine küfredildi. Bilemezsin bunun bana nasıl ıstırap verdiğini. 

Az sonra kalabalık Hamza’yla Cuma’nın gidişine bakıyordu. Orda burda 

kan lekeleri vardı, kahvehanenin hali berbattı. En az bir ay çalışmazdı artık, 

Köylünün gündemine yeni bir olay daha eklenmişti: 

- Tahir Ağa bunu yanına koymaz. 

- Köyün huzuru kaçar bundan sonra. 

- İyi ki jandarma duyup da olayı mahkemeye intikal etmedi... 


88

Hamza’yla Cuma eve gelmişlerdi. Annenin sesi korkak ve endişeliydi: 

- Vah... Oğul... Vah... 

- .......................... 

- Üstün başın... Ya ellerin? 

- Ana sakın bir şey sorma. 

- Önemli bir şey yok hala. 

Anne ihtiyarlamıştı artık, gözleri içine çökmüş, çizgiler çilekeş yüzünde 

belirginleşmiş, saçlarına aklar düşmüştü. Hitabı korku yüklüydü: 

- Ne oldu? Bir şeyler söyle oğul. 

Cuma’nın ve Hamza’nın başları eğikti. Anne nasırlı elleriyle oğlunun par- 

maklarındaki, kan lekelerini siliyor: 

gün: 

ye. 

- Baban ne der? 

- ........................ 

- Sana yüz kere demedim mi? Başkalarının işine karışma diye. Hamza üz- 

- Hayır anne. Bu benim işimdi. 

- Ah... Ah oğul. Demedim mi sana sabır, öfkeden daha çok şey yapar di- 

- Sabrın da bir sınırı var, ona. 

- Ah... Ah oğlum. Sesi ve tavrı son derece endişeliydi annenin 

Israr etti: 

- Kimle uğraştın? 

- ....................... 

- Bu huyunu terk et oğul. 

Anne bu sefer Cuma’ya sordu ve cevabını aldı. 

- Tahir Ağa ve oğluyla dedi Cuma. 

Ana yüreği hep korkardı, kavganın sebebini sordu. Hamza yeni yeni ken- 

dini toparlıyordu, sargısı bitmiş parmaklarına baktı: 


89

- Başka soru sorma ana. Kapatalım bu mevzuyu. 

- Kapat dersin ya oğul! Kolay mı kapatması, onlar kapatır mı? Seni rahat 

bırakırlar mı oğul? 

Hamza sesine güven katıp: 

- Bilmez misin ana hayır da Allah’tandır, şer de. 

- ........................ 

- Sen yıllar yılı söylemedin mi bunu, söyle ana söylemedin mi? 

- ........................ 

Anne üzgün, başı öne eğik, oğlu Hamza’yı dinliyor: 

- Üzülme anam, seni ve beni yaratan Allah, "Sizin hayır gördüklerinizde 

şer, şer gördüklerinizde hayır olabilir." demiyor mu? 

Annenin yüreği biraz ferahlar gibi olsa da tedirgindi. Oğluna söyleyecek 

başka söz bulamadı: 

- Allah neylerse güzel eyler oğul, dedi ve ateşi sönmek üzere olan sobaya 

yakacak attı. 

O gece hanelerin hemen hemen hepsinde, omuzu kırılan Tahir Ağa’yla 

Hamza konuşuldu. Köylü şaşkındı. Hamza’nın; Tahir Ağa’yı, oğlu Yavuz’u ve 

dört kişiyi ne hale getirdiğini mübalağalı bir şekilde anlatıyorlardı. Ve köylü 

için bunları yapanın Hamza olması daha da ilginçti: 

- Vay be, diyordu bir çoğu: 

- Helal olsun şu Hamza’ya. 

- Ortalığı mahvetmiş. 

- Tahir Ağa’yı nasıl duvara çarptı öyle. 

- Çok gittiler üzerine çook, hak ettiler. 

- Aferin Hamza’ya. 

- Benim bildiğim Tahir Ağa bunu yanına bırakmaz. 

- Yazık olacak Hamza’ya... gibi sözler sarf ediyorlardı. 


90

Ertesi gün Tahir Ağa dışında hastaneye kaldırılanlar dönmüştü. Tahir 

Ağa’nın sağ omuz kemiğinde çatlak bulunmuş hastanede bırakılmıştı. Yavuz 

uzun zaman konuşmada güçlük çekecekti, Hikmet ve Ziya yüzlerindeki kü- 

çük morluklarla sıyırmışlardı. Cemal ise gaza gelmesinin cezasını burnunun 

kırılmasıyla ödemişti. Utançlarından halkın arasına çıkamıyorlardı. Hepsi de 

Kenan’a kızgındı: 

- Bize yardım etmedi kaçtı, diyorlardı. 

-Kenan ise halinden memnun, için için gülüyordu. 

- Ben deli miyim Hamza’yla uğraşacağım, gördünüz ya ne yaptı, ben 

onun öyle olduğunu çok önceden biliyordum, diyordu. Hâla Hamza bana da 

bir şey yapar korkusu vardı, onun olduğu yere uğramıyor onu görünce yol 

değiştiriyordu. 

Günler birbirinin peşi sıra geliyordu, derken ay oldular. Hamza çoktan 

unutmuştu olanları, umursamıyordu bile, parmaklarındaki sızı hala geçme- 

miş, şekil değiştirip eğri büğrü olmuştu. Hastaneye gitmeye lüzum görme- 

mişti. 

- Kafama hiçbir şeyi takmamalıyım diye düşünüyor, evvelki gibi sıkı çalışı- 

yordu üniversite sınavlarına. 

Tahir Ağa’nın evinde en çok Zekiye üzülmüştü ailesinin Hamza’ya bu denli 

kinlenmesine. Hamza’nın ismi anıldığı zaman, küfürler yalanlara karışıyordu. 

Tahir Ağa aşırı derecede kızgın, kafasını aşağı yukarı kaldırarak: 

- Peki Hasan’ın oğlu. Senin hesabın kabardı. Bak ben ne yapacağım. Rezil 

rüsvay oldum, seni daha beter edeceğim, kırılmadık kemiğin kalmayacak, 

diye atıp tutuyordu Muhtar Tahir Ağa. 

Kış mevsimiyle bahar mevsimi adeta çekişiyordu, kâh günler bende kal- 

sın, kâh ben geleyim, olmadı paylaşıyorlardı, geçmeye mahkum günleri. 

Haftanın üç günü kış, dört günü de bahar mevsimi hakim olup mevsiminin 

verdiği özellikleri yaşatıyorlardı. Toprağın yeşille süslenmesi, kışın göçeceği- 

nin, yerini bahara bırakacağının alameti idi. Bitkiler ve kuşlar, insanlar gibi 

kıştan usanmış, dört gözle baharı bekliyor, onun gelişinin adete bayramını 

yapıyorlardı. Anlaşılan beyaz renk yerini yeşile bırakacaktı. 


91

Günler mart ayının yirmisine gelmişti, bu zaman herkesten çok Hamza 

gibi üniversite sınavlarına girecekleri ilgilendiriyordu. İlk sınava bir gün kal- 

mıştı: 

- Ne zaman gideceksin? 

- Zannedersem bir saate kadar giderim. 

Saatine baktı Hamza’nın okul arkadaşı İsmail: 

- Önceden gidip sınava gireceğin okulu görmen iyi olur. 

Hamza sordu: 

- Sen gördün mü sınava gireceğin okulu? 

- Hayır ama nerde olduğunu biliyorum. 

- Sabah gidersin o zaman. 

- İnşallah. 

Hamza sınav için önce ilçeye gelmiş buradan da şehre gidecekti. İsmail’le 

karşılaşmıştı. İsmail: 

- Köyünden ne haber var, inşallah bir yaramazlık yok. 

- İyilik, sağlık, hasta falan yok. 

- Köylüyle nasılsın? 

- Eh... şöyle böyle... İsmail gülümsedi: 

- Bal, bal demekle ağız tatlanmıyor, değil mi? 

Hamza İsmail’in sorusuna onun gibi kapalı bir cevap verdi: 

- Biliyorum ki erdemin armağanı onurdur, ama bugün, ama yarın bu er- 

dem bana da armağanını verecek. 

Az ilerden geçen taksinin korna sesi, sınavın verdiği stres yüklü simaları 

kendisine yöneltti. Bu Ahmet’ti. İsmail: 

- Ahmet’le mi gideceksin? 

- Evet beraber gidiyoruz. 

- Ben de mi sizinle gelsem? 

- Sen bilirsin. 


92

Taksiyi park eden Ahmet yanlarına geldi. Çarşı camiinin altındaki çay 

ocağına gittiler. 

- Buraya üç çay. 

- Tabi abi dedi, on üç yaşlarındaki üstü lekeli çocuk. 

Ahmet: 

- Sizde de heyecan var mı? 

İsmail, Hamza’ya bakıp: 

- Hamza sende olmaz heyecan ama beni yeni yeni sarmaya başladı. 

Hamza yeni gelen çaya şekerini atıp: 

- Serin olmaya çalışın, ne kadar rahat olursanız o kadar kârlı çıkarsınız. 

Biraz sonra mütevazı çay ocağından çıkmışlar, sınav için yola koyulmuş- 

lardı. Bir saat sonra öğle namazı için heybetiyle ihtiyar olduğunu söyleyen 

camide soluğu almışlardı. Namaz kılınmış dua ediyorlardı. Üç duanın birleşti- 

ği nokta sınavdı. Yine tat almıştı Hazma kıldığı namazdan. Ne zaman ki bu 

tat azaldı veya kayboldu kendinde hata arar, onu bulur ve ortadan kaldırırdı. 

Tat aldığı namazdan sonra yine dua ediyordu: 

- Ey Alemlerin Rabbi olan Allah’ım, sen ne verirsen razıyım. Benim için 

başarılı olmak hayırlı ise beni gayeme ulaştır, zihnimi açık tut, beni ferahlat, 

eğer hayırsızsa, beni seni anmaktan alıkoyacaksa, sana kul olmaktan yana 

bir hatam olacaksa bana başarı verme, kazanmayayım, sen her şeyin en iyi- 

sini bilensin, dedi ve ellerini yüzüne götürüp duasını bitirdi. Yıllar yılı milyon- 

ları misafir edip, uğurlayan, alınların tertemiz duygularla yerlere değdiği, ih- 

tiyar camii bir kere daha süzdükten sonra, sınava girecekleri okulları arama- 

ya koyuldular. 

sun. 

Vakit akşama yaklaşırken hepsi sınav yerlerini öğrenmişti. İsmail: 

- Yarın nerede buluşacağız, diye sordu. 

Ahmet: 

- Yarın sınavdan sonra, saat iki gibi beyaz şehir otobüs durağında olur- 

İsmail Hamza’yı işaret edip: 


93

- O benimle gelsin. 

Ahmet ve İsmail Hamza’yı misafir etmek için çekişiyorlardı. Nihayet Ah- 

met’in isteği olmuştu. İsmail’le yarın görüşmek üzere ayrıldılar. 

O gece sabahı zor etmişlerdi. Yüzünde tebessüm eksik olmayan Ahmet’te 

heyecan görülebilecek kadar çoktu. Hamza ne yapsa, ne söylese de Ah- 

met’teki heyecanı azaltamıyordu. Az sonra bekledikleri saat gelmiş, birbirle- 

rine başarı diliyorlardı: 

- Umarım ikimiz için de iyi geçer. 

- Allah zihnimizi açık tutsun. 

Ahmet: 

- İnşallah kazanırız. 

- Hakkımızda hayırlısı ne ise o olsun. 

Hamza biraz sonra sınava gireceği okulun yüksek duvarlarla çevrili büyük 

bahçesinin şatafatlı kapısındaydı. Okulun önü kalabalıktı, aileleri yalnız bı- 

rakmamıştı çocuklarını, en az evlatları kadar onlarda heyecanlıydı. Hamza 

okulun eski ve büyük çeşmesinden abdest tazeledi. Yüzlerinde masum bir 

ifade bulunan gençler stresliydi, hepsinin birleştiği tek nokta sınavda başarılı 

olabilmekti. 

Vakit öğleyi geçmişti. Beyaz şehir dolmuş durağında bekleyen iki gencin- 

de yüzü gülüyordu. Anlaşılan sınavları iyi geçmişti. Biraz sonra bekledikleri 

kişinin geldiğini gördüler. Bu Ahmet’ti, üçü de sınavdan memnundu. Akşama 

doğru evlerine geldiler, şimdi sıra ikinci sınavdaydı. 

Hamza ilçedeki amcasını ziyaret etti. Dedesi Osman Ağa ile beraber kalır- 

dı. Amca sormaya başladı: 

- Nasıl geçti Hamza sınav? 

- Allah’ın izniyle bu sınav tamam, şimdi sıra ikinci sınavda. 

Amcası Nazım gülümseyip: 

- Bu kadar emin olma 

- Görünen köy kılavuz istemez! 


94

Amcası Nazım, otuz yaşını geçmiş, üç evlat sahibi, dünya devranına ka- 

pılmış, ilçedeki fabrikada çalışan, gençliğini yiğitliğe sermaye etmiş bir insan. 

Bir çok insanı olduğu gibi dünya onu da çırpmıştı. Evlendikten sonra ilçeye 

taşınmış, geçim denen zalim derde düşmüş, yüreğinde yıkılmışlığın verdiği 

bir ızdırapla yaşayan bir insandı. 

Hamza’nın dedesi Osman Ağa, Muhtar Tahir Ağa’yla ahbaptı, Hamza’nın 

kavgasına kadar. Şimdi bu ahbaplığa biraz gölge düşmüştü. Buna rağmen 

Tahir Ağa evine uğrar, hal hatır sorar, Hamza hakkında söylediği yalanlarla 

dedesi Osman Ağa’yı dolduruşa getirirdi. Bu kervana İmam Şefik de katılınca 

ihtiyar onlara inanıyordu. İlçeye geldikçe Hamza’nın dedesi Osman Ağa’ya 

uğrarlardı. Bu uğramalar Hamza’nın akrabaları yanındaki imajını zedeliyordu. 

Dede Osman Ağa erken emekliliğe hak kazanıp Almanya’dan kesin dönüş 

yapmıştı. Zamanın insanlarındandı o da, ailesine karşı sevimsiz, dostlarına 

karşı sevimli idi. Çok çekmişti zavallı Fatma kadın. Osman Ağa kalın kaşlı, 

uzun, iriyarı, kalın sesli, saçlarının ön kısmı dökülmüş, başkasına öğüt verip 

kendi yapmayan diktatör, kendi yaptığı iyiliği unutmayıp yıllar yılı anlatan, 

mübalağa düşkünü, cemaatle namazı terk etmiş, altmış yaşlarında bir in- 

sandı. 

Hamza on dört yaşından sonra tanımıştı dedesi Osman Ağa’yı. Osman 

Ağa zalimdi. Neler çekilmemişti ki elinden. Hamza bunları görür sabreder 

bazı kez de hatırlatır: 

- Yaptığın yanlıştır dede. 

- Sana mı kaldı eşşek oğ...... 

Ve hır başlar, dedesi bu sebeplerden Hamza’ya ısınamamıştı, Hamza’yı 

hor görür, onu küçük düşürmek için ilginç derecede alçalır, sudan bahane- 

lerle, ağzına geleni söyler, Hamza’nın bu hakaretleri çıt çıkartmadan dinleyip 

cevap vermemesi onu daha çok sinirlendirirdi. Osman Ağa ölmeyecek gibi 

sımsıkı bağlanmıştı dünyaya, adeta dünya ile nikah kıyıp evlenmişti. Onun o 

hali Hamza’yı üzüyor, elinden bir şey gelmemesi çaresizliğini daha çok artırı- 

yordu. Amcası Nazım’la beraber yaşayan dedesinin tutumlarından dolayı na- 

dir gelip giderdi. 


95

yim. 

Amca Nazım soruyordu: 

- Tahir ağayla neden kavga ettin? 

- Onlar istedi amca. 

- Ne işin vardı kahvede? 

- Bu konuyu kapatalım amca ne sen bir şey sor, ne ben bir şey söyleye- 

- Rüzgar eken fırtına biçermiş oğlum, dedi amca. 

Hamza: 

- Evet haklısın amca, Tahir Ağa’nın oğlu rüzgar ekti, Tahir Ağa’da bereke- 

tinden tatmak istedi ve fırtınayı biçtiler. 

Amca Nazım gülümsedi, Hamza’nın hazır cevaplarını oldu olası takdir 

ederdi. Safiye gelin çayları getirdi, severdi Hamza’yı, yardımını çok görmüş- 

tü. Daima Hamza’nın çocukluğundan bahsederdi: 

- Nasıl tatlıydı, hiç düşürmezdik kucağımızdan, gibi kelimeleri sarf ederdi, 

Safiye gelin. 

On beş yıldır evliydi Hamza’nın amcası Nazım’la, Allah’a saygılı, peygam- 

bere sevgili idi Safiye gelin, günaha girmekten korkan bir insandı. Hamza’nın 

gözleri, birilerini aradı, sordu: 

- Halam nerede? 

- Ekrem amcanın evinde. 

Halası Rabia, dedesi Osman’ın en küçük çocuğuydu, beş erkekten sonra 

bir de kız olmuş ismini de Rabia koymuşlardı. Son derece detaylı öğrenmişti 

dini bilgileri. Terbiyeli, Allah’ın hükümlerine kayıtsız şartsız uyan, tesettürü 

vücuttan bir aza bilen, annesi Fatma kadının sözünden çıkmayan bir genç 

kızdı Rabia. 

Sülale onun ahlakına hayrandı, kalp kırmak, bir insanı üzmek, onun ya- 

pamayacağı şeylerdi. Annesi ihtiyar Fatma kadın beş çocuktan aldığı kıdemle 

kızına gölge olup yetiştirmişti, kocası Osman’ın Almanya’da olduğu zaman- 

lardı o zamanlar. Siyah saçlarını süpürge etmiş, saçları yerlere her değişinde 


96

aka bürünmüş, siyah namına tek tel kalmamıştı. Kocasının Almanya’da yeni- 

den evlendiğini duymuş, umursamamıştı bile. Hep söylerdi ona: 

- Sen hazıra kondun, delikanlı ettim evlatlarımı göz yaşımla büyüttüm, 

senin onlarda hakkın yok! Şimdi gel gör ki gözleri kara bulutlara dönmüş, 

yağdı yağacak. 

Tek bir arzusu kalmıştı, bunu diline dökemiyordu, dünya gözüyle bir gü- 

zel seyredebilseydi hepsini bir arada, bir tabloya bakar gibi yıllar yılı seyre- 

debilirdi çocuklarını. 

O gece sabah tez oldu. Hamza dedesiyle karşılaşmak istemiyordu, isteği 

sabah kahvaltısında birlikteydiler. Osman Ağa kaba sesiyle: 

- Hoş geldin Hamza kea, dedi alaylıca. Hamza’ya kea diye hitap ederdi. 

Hamza iyimser: 

- Hoş bulduk dede, öpeyim elini. 

- Hamza’nın yüzüne bakmadan uzattı elini, belli ki yine kızacaktı, sözü 

hep uzatırdı. Gençliğini, köydeki halleri, Almanya’yı, bir bir abartılı bir şekilde 

anlattıktan sonra, esas konusuna giriş yaptı: 

- Oğlum senin derdin ne? 

- .......................... 

- Niye köyde huzursuzluk çıkartıyorsun? 

Hamza cevap vermeyip dinlemekle meşgul. Osman Ağa geniş göbeğine 

ellerini koymuş. 

- Senin Tahir Ağa’yla, oğluyla, şunla, bunla işin ne? Senin pisliğini ben mi 

temizleyeceğim, diyor, bir şeyler yapacakmış gibi konuşuyor, yağmayacağı 

halde bulutlar gibi gürlüyordu. 

Konuyu deştikçe deşti: 

- Terbiyesiz herif! 

- .......................... 

- Sonra o atı satacaksın, boşa yem yiyor, üç inek neyinize yetmiyor? 

İşte bu olmamıştı. Hamza ağzını açtı, ses tonu azarlayıcı idi: 


97

- Ne diyorsun sen dede? O atta kimin kokusu var biliyor musun? O koku- 

yu nasıl sevdiğimi bilmiyor musun? Fatma kadının gizliden sus demesi Ham- 

za’yı ayılttı. Hamza kızgın bir tavırla sofradan kalktı: 

- Satarım dede, satarım, fiyatı ağır, kim kardeşimi getirirse, beni ona ka- 

vuşturursa, atı da o alır. 

- Ölenle ölünmez. 

- Kim öldüğünü söylüyor. 

Konuşma tartışmaya dönüşmüş, uzayacaktı, bunu sezen Hamza gidera- 

yak son sözünü söyledi: 

- Evet dede, o atı beni kardeşime kavuşturacak gerçek sahibine verece- 

ğim, dedi ve ağır adımlarla evi terk etti. 

Ne demek istemişti, gerçek sahibi, onu kardeşine kavuşturacak, tamam 

tamam çözmüştü, bu Allah’tı, Mevla’yı kastediyordu, ne tuhaftı torunu Ham- 

za, konuşmaları bilmece gibiydi, ne kadarda düşkündü kardeşine, ölüp git- 

mişti, bununla hiç anlaşamayacağız galiba, diye düşüncelerini noktaladı, 

Osman Ağa. 

Vakit akşam olmak üzereydi. Güneş yeni yeni kaybolmaya başlamış, yeri- 

ni karanlığa terk ediyordu, milyonlarca yıldır, yaptığı şeyi yine yapıyor, sanki 

insanlara bir şeyler anlatıyordu. Sırf Allah’ın emri olduğu için, asırlardır aynı 

şeyi yapıyorum da, siz yetmiş yıllık hayatınızın belirli kesimlerinde bir ay 

oruç tutmuyor, günde beş vakit namaz kılmıyorsunuz, diyordu Güneş: 

- Acırım halinize, birbirinize kötülük etmekle meşgulsünüz. Kayboluşumun 

güzel olduğunu, doğuşumun büyüleyici olduğunu söyler durursunuz. Oysa 

sizin ömrünüzden bir gün daha kayboluyor, öylesine eminsiniz ki; kaybol- 

duktan sonra yeniden doğacağıma, ya bir gün, doğmayı, sizin Allah’ı unut- 

tuğunuz gibi unutursam o zaman ne olur haliniz? Ya bir gün yanılır da yak- 

laşırsam, nereye kaçacaksınız? Bunlar yakındır, yıllar ihtiyarlattı beni. Nicele- 

rinin halini gördüm, sizden bir yüzyıl önce yaşayanların hiç biri yok şimdi, bir 

yüzyıl sonrada siz olmayacaksınız. Niceleri toprak oldu, niceleri mükafatlan- 

dırıldı. Sonuçta hiçbiri yok şimdi, onlar gibi sizde yok olmaya mahkumsunuz, 


98

unları bile bile gaflete devam ediyorsunuz, acırım halinize acırım. Bana ba- 

kan gözler toprak oldu, sizin de olacağınız gibi... 

Az sonra Hamza’nın manalı bakışları altında, Güneş ışıklarını yeryüzünden 

çekti, bu manzara Hamza’yı düşüncelere boğmuştu: 

- Senin gibi bir nimetin hakkı ödenebilir mi, sadece sen mi? Saymakla 

bitmez sırtımızda taş taşısak ömrümüz boyunca, ne acıdır ödeyemeyiz. Ne 

kadar da acı bu denli aciz olmak. Gel gör ki insan oğlu hala gururlu, kibirli, 

övünmek senin neyine, ya da neyinle övüneceksin, güzelliğinle mi? Bin bir 

çeşit renge bürünmüş kuşları nereye koyacaksın? O güzelliğe küçük bir sivil- 

ce gölge düşürünce ne yapacaksın? Ya da gücünle mi? Yo bu sefer ayıyı ne 

yapacaksın, kalafatınla mı? Fili ne yapacaksın? Şehvetinle mi? Bir serçe kuşu 

senden kat kat üstün, cesaretinle mi? Aslanları nereye koyacaksın, aklınla 

mı? Zor şartlarda karnını zorluklarla doyuran her hayvanın ayrı ayrı hünerle- 

rini hiçe mi sayacaksın? Bütün bilim adamları birleşse, bir ineğin verdiği sü- 

tü, yumurtayı, arının balını yapabilirler mi? Her hayvan kendi başına benzer- 

siz bir fabrika dersek yanılır mıyız? 

Mırıldandı: 

- Ey! Nefsim sen titre, kendine bak, kendini gör, kendini bil, kendini anla, 

kendini tecessüs et, ancak nefsine müfettiş, nefsi emmarene murakıp ol! 

Yunus Emre’nin hızlı adımlarla evin damına çıkan basamaklara yaklaştığı 

görüldü. 

- Abi. Abi. 

Basamaklardan iner ayak: 

- Yunus’u kaşağıladın mı? 

- Evet abi. Beni nasıl yalıyor bir görsen. 

Hamza gülümseyip: 

- İştahlı desene. 

- Ceplerime dilini götürüyor. 


99

Yine Yunus, yine Yunus ve çocukluk yılları. İkisi de ceplerinde atlarına 

vermek için arpa ile şeker gezdirirlerdi. O günlerden bu yana siyah atta alış- 

kanlık olmuştu. Dilini ceplere götürürdü. 

Az sonra odada kaşık sesinden başka bir ses yoktu. Yunus Emre sofradan 

erken kalkınca anne, anneliğini gösterdi. 

- Oğlum yemeğini yesene. 

Yunus Emre bakışlarını abisine yöneltti: 

- Abi bugün annem bana bir şey öğretti, şimdi de öğrettiği şeyi yapma- 

mamı istiyor, dedi ve ellerini yıkamak için lavaboya gitti. 

Anneye unutkanlık musallat olmuştu, çoğu kere sakladıklarını bulamıyor- 

du. Yunus Emre apar topar odaya geldi. Hamza sordu: 

- Söyle Yunus Emre, annem sana ne öğretti? 

- Hadis abi. Hadis. 

- Nedir, söyle bizde bilelim. 

Yunus Emre iştahlı: 

- Peygamber efendimiz (s.a.v.) az yemek yermiş, “Midenizin üçte birini 

yemekle, üçte birini suyla, üçte birini de boş bırakın" demiş, bundan sonra 

ben de hep böyle yapacağım. 

Hamza Yunus Emre’nin sırtını okşadı: 

- Bilgili ve kabiliyetli olup, beni ve babamı geçeceksin, tamam mı koçum? 

- Tamam abi. 

Hasan Usta çocuklarının konuşmalarını dinledi, Yunus Emre etkilemişti 

babayı: 

- Aferin oğlum, dedi Hasan Usta. 

Çocuklarının boğazından haram bir lokma geçmemiş, yıllar yılı helal para 

diye didinmiş, geceyi gündüze katmış; her zaman onurlu, başı dik, o başı 

eğmemiş Allah’tan gayrisine; yüzünde nur yumak yumak, yaşı kırk bir, siyah 

sakalına yeni yeni aklar düşmüş; onu sevmeyen bir Allah kulu yok, ahlakı 

büyük, imrenilecek kadar güzel imanı; sırf Allah’ı tanımak için kütüphane do- 


100

lusu kitap edinmiş; sabırlı, sebatlı, kalbi hüzünlü; peygamberim az gülerdi 

diye az gülen, "Allah hüzünlü kalbi sever " diye kalbini hüzünlendiren, iki ev- 

lat sahibi bir baba. 

Hep korkmuş, çocuklarım Allah’ı tanımaz diye, ona kul olmaz diye, üzerle- 

rine peygamberlerini tanısın diye titremiş ve yıllar yılı çocuklarına bir hadis 

öğretmeyi kendine babalık borcu bilmiş ve öğretmişti. 

Allah emeğinin karşılığını fazlasıyla vermiş, büyük oğlu Hamza, bilgisiyle 

kendisini çoktan geçmiş, İslam’a olan sevdasıyla, namaza olan kayıtsız tes- 

limiyetiyle Hasan Usta’yı sevindiriyordu. Bu sevinç bulutlara dönüşüyor, öy- 

lesine bir yağmur damlaları akıtıyordu ki bir damlası ovalara yetiyordu, şük- 

retmenin bereketini, adım adım hissediyordu. Küçük oğlu Yunus Emre’nin üç 

elden yetişmesi onu daha çok sevindiriyordu. Gurbetçi idi Hasan Usta, İs- 

tanbul’u mesken etmiş köşelerde kalan helal ekmeği topluyordu. İşleri ne 

kadar kötü olsa da, o hep iyi der, inşaatlarda boya badana yapardı, asla ha- 

linden şikayetçi olmazdı. Hep derdi oğlu Hamza’ya: 

- Oğlum emir alan değil, emir veren olacaksan oku!. 

Hamza için babası bulunmaz bir mücevherdi, babasıyla övünür, gurur du- 

yardı. Yine o öğretmişti. "Babaya itaatin Allah’a itaat olduğunu." Bunu bilir, 

bunu yaşar asla gocunmazdı. 

Nihayet mart ve nisan ayları, birbirini kovalayıp, bir sene sonra görüşmek 

üzere insanlarla vedalaştılar. Mayıs, Hacı Paşa köyünde başka olurdu, şirin 

köy daha da şirinleşir, genç kuşlar ses yarışması yapar, toprak kendisini sak- 

lar, hayvanlarsa toprağı bulmak için, insan oğluna yardımda bulunarak, ka- 

rınlarını doyurur, şirin köyde bahar tüm haşmetini sergilerdi. Yeşillik dört bir 

yanı sarmış cenneti görmeyen baharda gurur bol, gecelerinde ahenk, yağ- 

murlar tıpkı insanoğlunun gönlü gibi. 

Her yer karış karış, yaratanın imzasıyla dolu, ağaçların başı rükuda, isyan 

yok, günah yok. Tıpkı hayal gibi, masal gibi mavi semalarla uyum sağlamış 

bulutlar. 


101

Şimdiden bir korku başlamış baharda, eylülün apansız gelme korkusu, in- 

sanların imanı gibi hazana uğramaktan ne kadar çok korksa da biliyor bir 

gün korkularının gerçekleşeceğini. 

- Anne sana ıhlamur getirdim. 

Anne elindeki leğeni musluğun altına koydu: 

- Nerden buldun oğul? 

- Bağımızdan topladım anne. 

- Sana yazık değil mi oğlum şu sıcakta? 

- Yürüyerek gitmedim, abimle beraberdik anne. 

- Abin nerde? 

- Şimdi gelir. 

Biraz sonra Hamza’da geldi. Anne moralsiz: 

- Baban haftaya gidiyor. 

- Ben de gitmeyi düşünüyorum. 

- Götürmez oğul. 

- Neden? 

- Derslerine çalışmayacak mısın? 

- Orada da çalışırım. 

- Bilmem oğul baban öyle diyorsa öyle olsun. 

- Ne diyelim anne başka sefere. 

- Hazırlık yapıyor. 

- Erken değil mi? 

-İstanbul için değil, yarın veya ertesi gün arkadaşı gelecekmiş. 

- Hangisi? 

- Tanımazmışız. 

- Çoluk çocuk hepsi gelecekmiş, dedi anne son olarak. 

Hamza yine üniversite için kağıdın ve kalemin buluştuğu masanın başına 

geçip çalışmaya koyuldu. Yakında ÖSS sınavının sonuçları gelir, puanını öğ- 


102

enir yine yoğun bir koşuşturma başlar. Artık sıkılmaya başlamıştı, bildiği 

konuları karıştırdığı oluyordu. Bunun için çalışma vakitlerini daha titiz düzen- 

leyip kendini adapte ediyordu. Özellikle sınava gireceği saatte çalışmayı sa- 

bitliyor, yatmadan önce ve sabah namazından sonra ki vakitlere de çalışma 

koymuştu. Planlı ve metotluydu. Okul arkadaşı Ahmet’le kendini ölçmesinin 

zamanı gelmişti, dershane eğitimi alan Ahmet’le kendi seviyesini ölçüp ara- 

daki farkı öğrenip bunun için de tedbir alması gerekiyordu. 

Ertesi gün Ahmet’le ilçede buluştular, tatlı muhabbetlerden birini yapıyor- 

lardı, her zaman olduğu gibi sınav konusu gelip çatmıştı. Birbirlerine soru 

soruyor kapasitelerini ölçüyorlardı. Az sonra Ahmet’in annesi Cennet kadın 

çay getirdi. Ahmet vitrinden iki dergi çıkartarak birini Hamza’ya verdi, önce 

Ahmet sonrada Hamza, çalışma yaparak soruları çözümlediler. İki saat gibi 

bir aradan sonra Ahmet hayret içindeydi, kendisi iki yıldır dershaneye gidi- 

yordu, dershanede sıralamaya girdiği halde, Hamza kendisini geçmişti. Yet- 

miş soru çözmüşler, Ahmet üç yanlış yapmış, Hamza ise yetmişte yetmiş çö- 

züp Ahmet’ten daha kısa sürede bitirmişti. Elindeki kalemi bırakıp Hamza’ya 

baktı: 

- Tebrik ederim Hamza. 

Hamza mütevazı bir şekilde: 

- Neyi ve niçin? 

- Allah emeğinin karşılığını fazlasıyla veriyor. 

- ....................... 

- Onca zaman dershaneye giden, öğretmenlerin gözdesi olan benden da- 

ha iyisin, helal olsun. 

- İyi olan Allah’tır, O bana zihin açıklığı ve çalışma arzusu verdiği için ben 

de gecemi gündüzüme katıp çalışıyorum. 

Ahmet Hamza’yı bir daha süzdü: 

- O kadar iyisin ki senin gibi bir arkadaşım olduğu için mutluyum. 

Hamza gülümsedi, hala mütevazı: 

- Nereden çıktı şimdi bu. 


103

Ahmet Hamza’ya hayran hayran baktı: 

- Bak işte; övülmeyi sevmiyorsun, Allah sana kuvvet vermiş, aklını alma- 

mış, başarı vermiş, alçak gönüllülüğünü almamış, hiç bir şeyi gözünde bü- 

yütmüyorsun. Dilerim ki hep böyle kalırsın Hamza!. 

- Bırak, geç bunları, dedi ve saatine baktı, ayağa kalktı: 

- Geç oldu artık gitmem gerek. 

- Burada kalsan. 

- Hayır, hayır olmaz 

- Kal işte annem de sevinir. 

- İnşallah başka zaman Ahmet, yarın babamın misafirleri gelecek. 

Ahmet Hamza’yı köy dolmuşunun olduğu yere kadar uğurladı. Hareket 

eden dolmuşun arkasından düşünceli bakıyordu Ahmet. Hamza’ya hayranlığı 

bir kat daha artmıştı. Bu artış her karşılaşmasında olurdu. Hamza’yı kardeşi 

gibi severdi. Yok yoktu Hamza’da. Dürüst, mert, yiğit, her şeyde Allah’ın rı- 

zasını arayan, emsali az bulunan, çiçeği burnunda bir delikanlıydı. Ahmet ile 

Hamza arasındaki tek fark, ben diyordu Ahmet; istersem bir şeyleri kendim 

için, o ise; sırf Allah’ın rızası için istiyordu. Nasıl olurda bu kadar başarılı ola- 

bilir sorusunun cevabı hazırdı. O bir yerlere gelmeyi, geçim için değil, Al- 

lah’ın hükmünü geçerli kılmak için istiyordu. Bense diye düşündü Ahmet; ün 

alayım, kendimi kurtarayım, bol param olsun için istiyorum. Aramızdaki fark 

bu! Bir an için kendisinden utandı, ağır ve düşünce yüklü adımlarla evinin 

yoluna koyuldu. 

Ertesi günü zor etmişti Hasan Usta, heyecanla arkadaşını bekliyordu, tüm 

hazırlıkları yapmış, tek nereye gideceklerine karar vermemişlerdi. Öğleye 

yakın bir zamana kadar evde durur sonra da Ayazma’ya gideriz, düşünce- 

sinde sabit kaldılar. Gözlerine oğlu Hamza’yı arattı: 

- Hamza, Hamza!. 

Hamza, evin ön kısmındaki dut ağacının altında atını kaşağılamakla meş- 

gul olurken çağrıldığını duyunca hemen koşar adımlarla geldi: 

- Buyur baba. 


104

-Bir yerlere kaybolma, bugün misafirlerim gelecek, bize yardımcı olursun. 

- Saat kaç gibi gelirler? 

- İşin mi var? 

- Evet baba, kale köyündeki arkadaşıma söz verdim, yanına uğramam ge- 

rekiyor. 

- Git, yalnız fazla gecikme, iki saate kadar gel! 

- Peki baba, diyen Hamza atına yöneldi. 

Gece kadar siyah at Yunus, hala hırçınlığını kaybetmemiş, görenleri im- 

rendiriyor, şaha yükselişi: 

- Keşke, benimde böyle bir atım olsa, dedirtiyor görenlere. 

Hele Hamza bir başka yakışıyordu siyah ata, sanki onunla tek vücut ol- 

muşlardı. Ne zaman attan bahis açılsa Hamza anılırdı, O atıyla anılır olmuş- 

tu. Hamza’dan başka, bir Allah’ın kulu binmeyi becerememişti Yunus’a. Rüz- 

gar gibi hızlı, gece gibi siyah, heybeti ve uzun bacaklarıyla, tablolardaki at 

resimlerini andırıyordu. 

- Deh Yunus, hadi bakalım oğlum. 

Siyah at toprağı ayaklarıyla karıştırdı ve sahibinin belirlediği istikamette 

ilerledi, armut ağaçlarının geniş gölgesine geldikçe serinliyordu. Biraz sonra 

geniş iskan alanıyla kale köyü göründü. Bu köye gidişten çok dönüşte zorla- 

nılıyordu, yolu yüksek bir yokuştan geçiyordu. Çeşme, uzun kavak ağaçları 

ve birkaç kerpiç ev vardı köyün girişinde. Az sonra yol kenarındaki oyun oy- 

nayan çocuğu tanıdı: 

- Şşit, koçum buraya bak!. 

Çocuk kirli yüzünü Hamza’ya çevirip: 

- Hamza abi!. 

Koşar adımlarla yanına geldi: 

- Hamza abi beni de atına bindirir misin? 

- Halil amcan evde mi? 

- Evet abi... 


105

Harun henüz sekiz yaşında bir çocuktu, kollarını ata binmek için uzatıyor, 

Hamza’nın onu yanına alması için büyük çaba sarf ediyordu. Nihayet isteği 

oldu. Çocuğun yüzünde görülmeğe değer bir sevinç vardı. Atın uzun yelele- 

rini sımsıkı kavramış, çevresine gülücükler saçıyordu, az sonra eve geldiler. 

Harun’u yavaşça attan indirdi: 

- Hadi bakalım amcanı beklediğimi söyle. 

- Olur abi, dedi ve hızla betondan yapılmış basamakları geçtikten sonra 

soluğu amcasının yanında aldı: 

- Halil amca!. 

- Ne var ne bu telaşın? 

- Hamza abi seni bekliyor, dışarıda. 

Halil’de beklediğine kavuşan insanlardaki mutluluk vardı. Hamza’yı her- 

kesten farklı bulur, onun yanında bulunmaktan onunla yaptığı sohbetten, 

ayrı bir haz alırdı. 

- Yunus’a maşallah iyi bakmışsın, kaç kilo arpa yedirdin, kış boyu. 

- İnekler ne yedi ise buna da onu yedirdim. 

Halil: 

- Eee nasılsın? 

- Elhamdülillah, seni sormalı. 

- Eve çıkalım, orda hasbıhal edelim. 

Evin önündeki söğüt ağaçlarının gölgesindeki oturakları gören Hamza: 

- Evden ziyade şuraya geçelim. 

- Peki. 

- Yeni icatlarından biri mi? 

- Anam için yaptım, ihtiyar şu sıcaklarda evde bunalıyor. 

- İyi yapmışsın. 

Az sonra sohbeti koyulaştırdılar. Halil; iri gözlü, sevecen, misafirperver, 

cömert, kalafatlı, dünyayla barışık, Hamza’ya hayran bir insan, kumral saçla- 

rına iri ellerini yaklaştırdı: 


106

- Bak şu saçlara arkadaş, aklar düştü, dedi biraz da deli dolu olan Halil. 

- Nedendir? 

- Ah, ah... bir bilsen bana hak verirsin. 

- Eğer ırmak kenarına çeşme yapmak gibi bir niyetin varsa hiç söyleme? 

Halil yüzündeki tebessümü sakladı: 

- Benim gibi birinin derdi ne olabilir? 

- Çeşit çeşit dert var, dedi ve gülümsedi Hamza. 

- Beni ciddiye alırsan anlatacağım. 

- Ben seni ne zaman ciddiye almadım ki, şimdi ciddiye almayayım. 

Halil kalın sesiyle: 

-Şu dil varya, şu dil!. 

- Ne olmuş o dile? 

Hamza Halil’in anlatmak istediğini, sezmişti. Halil: 

- İş bildiğin gibi değil. 

- Anlat dedim hala uzatıyorsun. 

Halil önce başını salladı, derin bir nefes aldı: 

- Sigaran var mı? 

- Evet. 

Hışımla sigarasını yakan Halil: 

- Bana kızar mısın bilmiyorum. 

- Anlat da, bakalım. 

Halil sıkıla sıkıla konuşabildi: 

- Ben kızın birine aşığım, kaç gündür kendi kendimi yiyip bitirmekteyim, 

halim perişan, uykularım kaçtı. 

Hamza Halil’in sözü bitmeden: 

- Ondan kolay ne var dedi, dünür gönder. 

- Sana göre kolay, dünür gönder demesi. 


107

- Allah rızka kefildir ve böyle hayırlı işlerde kuluna yardım eder. 

- Eder eder de bu kız kim biliyor musun? 

- Tanır mıyım? 

- İyi tanırsın. 

Hamza ciddiyet içinde: 

- Yanılıyor olmalısın, ben hiç bir kızı iyi tanımam. 

- Ailesini tanırsın. 

Hamza merak etti: 

- Bizim köyden mi? 

- Evet, sizin köyden. 

Gülümseyen Hamza sordu: 

- Nasıl gördün, nerede karşılaştın? 

- Hikayesi biraz uzun. 

- Hikayesini geç, kim bu? 

- ............................ 

Halil zorlanıyordu söylemeye, başka biri olsa pat diye söylerdi, ama bu 

Hamza idi, onun ayrı bir yeri vardı Halil’de. Hamza devam etti: 

- Eğer ciddiysen, bana söyle yardımcı olmaya çalışırım, yok zamane sev- 

daları gibiyse bana sakın söyleme, sana kızarım, hatta daha da ileri giderim. 

Bilirdi, Hamza’nın konulardaki hassasiyetini, hiçbir kızla oyun oynanması- 

nı, gönül eğlendirilmesini istemezdi. Görürse böyle şeyler engel olmaya çalı- 

şırdı, Halil Hamza’yı bu sebeplerden dolayı daha çok severdi. Dili: 

medi. 

- O denize atlasa bende atlarım diyebiliyordu, riyasız bir şekilde. 

Biraz düşündü. Kararsızlaştı ya kızarsa… İmamın ortanca kızı Büşra diye- 


Bu selam ikisini de ayılttı: 

-Ve alayküm selam. 


108

Bu İbrahim idi, bitişik kaşlarıyla, gülümseyerek yanlarına geldi: 

- Hani oğlum, hani çay nerde, diyen İbrahim’in Halil’le samimiyeti son 

haddindeydi. Hamza’ya hoşgeldin dedikten sonra Halil’e hitaben şakayla ka- 

rışık: 

- Hadi pis, git çayımızı getir, Hacı Paşa’dan misafirin gelmiş, yürü. 

Halil: 

- İyi geldin, bu tesadüf çok iyi oldu. 

İbrahim’e Hamza’yı övmekle bitiremeyen Halil, Hamza’yı çok anlatmıştı. 

Yerinden kalktı, ikisine de bir şey demeden, masayla iki sandalye kaptığı gibi 

geldi. Hamza ile İbrahim Halil’i anlamak için bakışlarındaki dikkati çoğaltmış- 

lardı. Halil kalın dudaklarının arasından İbrahim’e hitaben: 

- Al sana rakip. 

- Ne rakibi lan. 

- Bilek güreşi, dedi Hamza’yı gösterip: 

- Bileğini yık, sonra benden ne istersen iste. İbrahim, Hamza’yı ince ince 

süzdükten sonra: 

- İstersen sonra da yaparız. 

Hamza: 

- Nerden çıkardın şimdi bunu Halil? 

Halil neşesinden İbrahim’i gösterip: 

- Şunun havasını indir, koca köyde bir Allah’ın kulu bileğini yıkamadı. 

Hamza gülümsedi İbrahim’e: 

- Öyle mi İbrahim, dedi. 

İbrahim’in ses tonunda kibir yok: 

- Şu yaşıma geldim, lisede olsun, köyde olsun, henüz bileklerimden kuv- 

vetlisine rastlamadım, dedi. 

İbrahim; efendi, delidolu, kimseye zararı olmayan kimseydi. Halil’in eline 

büyük bir fırsat düşmüş gibi: 


109

- Hadi bakalım, oturun şu sandalyelere, çayda gelmek üzeredir. Ham- 

za’nın kararsız tavırları İbrahim’e moral verdi, bir an kendini formda hissetti. 

Yerinden kalkıp sandalyeye oturdu, kalası andıran kollarını masaya koydu: 

- Gel! Hamza gel! Halil seni, bana çok övdü, hadi güreştirelim bilekleri. 

- Ne geçecek elimize? Neyi, kime ispatlayacağız, dedi Hamza. 

İştahla masaya bakan Halil: 

- Bizi öyle yerlere sermek değil, İbrahim dedi. 

İbrahim tatlı bir utangaçlık içinde: 

- Gel yav... 

Hamza: 

- Hadi bakalım, bu kadar ısrar ettiniz bari sizi kırmayayım, dedi ve masa- 

daki kalas gibi kolun yanına, o koldan pek farkı olmayan kolunu uzattı. Az 

sonra eller birbirine kenetlenmiş, Halil’in başla demesini bekliyordu: 

- Göreyim Hamza seni! Yüzümü kara çıkartma. 

Halil rahat tavırlarıyla sordu: 

- Hazır mısınız? 

Ve başlattı. Bir kaç saniye sonra, İbrahim’in kolundaki damarlar apaçık 

seçiliyor, adeta fırlayacakmış gibi duruyordu. Yüzü, zorlandığından olsa ge- 

rek kızarmış, gözleri öne çıkmış, patlayacakmış gibiydi. Halil bir de Hamza’ya 

baktı, onda hiç bir değişiklik yok, hatta gülümsüyor, sanki İbrahim’le oyun 

oynuyor. İbrahim tamamen açmış olduğu gözlerini Hamza’nın bileklerine gö- 

türdü, Hamza’nın bileğinin kendisininkinden kalın olduğunu gördü. Zorlana- 

rak: 

- Sen beni yıkarsın, demeye kalmadı, İbrahim’in elinin masaya yapıştığı 

görüldü. 

Halil, tuttuğu takım gol atmış gibi sevinçliydi: 

- Gördün mü? 

-Ben sana ne dedim, diyordu Halil. İbrahim neşesini kaybetmemiş: 

- Çok güçlüsün Hamza. 


110

Hamza hala mütevazılığın şanını sergiliyor: 

- Allah vergisi ve unutma ki güçlü olan sadece, ama sadece Allah’tır. İb- 

rahim beş saniye bile sürmeyen güreşte rakibinin gücünü anlamıştı: 

- Senin bileklerini kimse yıkamaz. 

- Boş verin, bu konuyu kapatalım. 

İbrahim: 

- İlk defa birine yıkılıyorum. 

- Niçin bu kadar önemsiyorsun? Önemsemene gerek yok. 

- Ben önemserim, diyerek elindeki çay takımıyla geldi Halil. 

Az sonra çaylar içilmiş, karşılarında duran siyah ata bakıyorlar, atla ilgili 

yorum yapıyorlardı. 

İbrahim: 

- Müsaade ette şuna bineyim, Hamza be!. 

Halil: 

- Yanına yaklaşabilirsen bin. 

İbrahim Halil’in sözlerine pek itibar etmezdi. Hamza’ya baktı. Hamza da 

Halil’i tasdikliyordu: 

- Evet öyle, dedi. 

İbrahim, insan iç güdüsünün daima yaptığı, inanmama duygusuna kapıla- 

rak ata ağır adımlarla yaklaştı, kaldırdığı ayağı yere değmeden atın 

huysuzluluğu onu durdurdu. Sordu: 

- Bir şey yapar mı Hamza? 

- Yaparsa emin ol ki hiç iyi şey yapmaz. 

Halil sinsi sinsi gülerek, yine şakalarından birini yapmak istiyor: 

- Çok akıllı hayvan, yaklaş da bin, hiçbir şeycik yapmaz. 

İbrahim Halil’deki sinsi gülüşü fark etmiş: 

- Sana inanmam oğlum. 

Bir yandan gülen Halil: 


111

- Yaklaş yaklaş. 

İbrahim son bir adım attı ki, siyah at şaha kalktı, atın henüz ayakları 

değmeden İbrahim başladığı yere döndü. Halil’deki mutluluk meyvesini gü- 

lümsemeyle veriyordu: 

- Sana demedik mi oğlum, ya gözüne çifte vursaydı? 

İbrahim’in Hamza’ya soracağı çok şey vardı: 

- Bunu nasıl alıştırdın? 

Hamza ayağa kalktı, atın yanına gitti: 

- O konu başka. Şimdi gitmem lazım. 

- Bunun için mi geldin? 

- Bir iki saat için gelmiştim, vakit nerdeyse öğle olacak. 

- Yemek yiyelim. 

Biraz sonra vedalaşmışlar, Hamza’nın gidişine bakıyorlardı. Halil’in kalın 

dudakları: 

- Müthiş bir insan. 

- Evet, diye tasdikledi İbrahim. 

Halil derdini söyleyememişti halinden memnun değil: 

- Onun dostu, yardımcısı Allah. 

- ............................ 

- Ya bizimkisi... 

İkisi de sustu, son olarak İbrahim: 

- Allah böylelerine versin, gücü, kudreti, nasılda mütevazı, benimle bilek 

güreşi yaptı, sanki onu ben yıktım. 

- İşte Allah... Gücü, kudreti veriyor ya koçum. 

Zaman, ne kadar acımasızdı, önünde durulmaz, set kurulmaz, biriktirile- 

mez, elle gösterilemez, asla ama asla geçilemez bir şeydi. Sadece eserleri 

kalır, bunu da gaflete dalmış faniler binde bir fark eder, onu da yapmacık bir 

şaşırmayla gösterirlerdi: 


112

- Aaa ne kadar değişmişsin! 

- İhtiyarlamışsın... ve gülüşler, zaman yine törpülüyor ömürleri, yüzlerde 

çizgi çizgi beliriyor, saçları ağartıyor, aklara bürünmeyeninkini de, yerinden 

söküp alıyor, aynen Hasan ustanınki gibi... 

Yaklaşık beş yıldır görmediği Arkadaşı Salih Efendi ailesiyle gelmişti. Öğle 

yakınına dek evde, sonrasında ise; söğüt ağaçlarının çevrelediği suyu soğuk 

ve tatlı bir çeşmenin bulunduğu Ayazma ismini verdikleri, Ardıçlı dağının ku- 

zey eteğinin bitiminde hasret gideriyorlardı. 

Salih Efendi, saçları, karları erimeye yüz tutan dağlar gibi kırlaşmış, yü- 

zünde iz iz çizgiler, yorgun gözlerle Hasan Usta’ya bakıyor: 

- Sakal bıraktın ha! 

- Daha önce kısaydı, biraz uzattım, dedi Mevla aşığı Hasan Usta. 

- Saçları yoldurmuşsun. 

Dökülmüştü Hasan Usta’nın siyah saçları, yaradana her yakarışında bir tel 

saçının kendisine veda ettiğini bilirdi: 

- Sen de aklara büründürmüşsün. 

- Neydi o günler. 

- .............................. 

- Ne de iştahlıydık, dağ taş demezdik, gençtik, güçlüydük. 

- .............................. 

- Şimdi gel gör ki bizim çocuklarımız askere gidecek, ne acı değil mi? 

- Hem de nasıl, sahi senin oğlan nerede? 

- Birazdan gelir. 

- Nasıl iyi yetiştirdin İnşallah. 

Özenle evladını yetiştirmiş olan Hasan Usta: 

- Benden iyi olduğu kesin, dedi. 

- Deme yav!. 

- Senin ki nerede? 


113

Az ilerdeki kızını ve küçük oğlu Mevlüt’ü gösterip: 

- Büyük oğlanın okulla ilgili bir takım işleri vardı onu getiremedik, yalnız 

kızla küçüğü bizimle getirdik, dedi ve gülümsedi. Hasan Usta Salih Efendi’nin 

eşi Sevim hanıma hitaben: 

- Nasıl yenge beğendiniz mi buraları? 

Sevim hanımın tavırları erincekti: 

- Şehir bunaltıyor insanı, sizin buraların havası, suyu her şeyi tatlı, taze 

dedi. Pişmandı İslam’ı yaşayamadığı için, başörtüsünü huy edinmediği için, 

kocası ne kadar ısrar etse de pek kulak asmamıştı. Nihayetinde bende Müs- 

lüman’ım diyordu. Üzgündü, yüreğinde şeytana yenilmenin verdiği acı vardı. 

Faydasız ki güzel kızı Eylül de kendisi gibiydi. Köyden komşu kızı Züleyha’yı 

da Eylül’e arkadaş olması için getirmişlerdi. Züleyha Eylül’e köyden bahsedi- 

yordu, yaşamın nasıl elemli olduğundan, çalışmanın zorluğunu, şehir kızları- 

nın kendilerinden rahat bir hayat sürdüklerini bir bir anlatıyordu, tatlı kız 

Züleyha yeni tanıdığı Eylül’ün güzelliğini kıskanmıştı, anlattığı şehir hayatını, 

kumral saçlarını iş olsun babından kapattığı yazmanın altına itekleyip sordu: 

- Sen okuyor musun Eylül? 

Eylül narin ve tatlı bir ses tonuyla: 

- Evet, hemşirelik okulunda. 

- Ebe mi olacaksın? 

- Evet. 

- Bizim köyde ebe yok, buraya gelir misin? 

Eylül riyasız bakışlarını Züleyha’ya yöneltti: 

- Sizin sağlık ocağınız var mı? 

- Ebe evi mi? 

Eylül gülümsedi: 

- Evet ebe evi. 

- Okulun orda var. 

- Boş mu? 


114

- Uzun zamandır boş. 

- Ben gelemem. 

- Sen büyük şehirlerde çalışacaksın, öyle mi? 

- Evet. 

- Şehirlerde avratlar çalışmazmış. 

Eylül gülümsedi, sıkılmıştı, konuyu değiştirmek için: 

- Dantelinde güzelmiş, dedi. 

Zavallı Züleyha emek vermiş, göz nuru dökmüş, bir bir işlemişti o kadar 

çok çalışmasına rağmen. Sabahın erken saatinde, inekleri bir bir sağar, son- 

rada sabah kahvaltısını yetiştirir, o da yetmez gibi bostan çapalamaya gider, 

akşama ise yorgun argın eve döner, evin işleriyle uğraşır annesine yardım 

ederdi. Tüm günü koşuşturmayla geçen Züleyha’nın Eylül’le arasında çok 

fark vardı: 

- Sahi güzel mi? 

- Tabi güzel. 

- Evde daha çok var bunu sana vereyim, dedi cömert Züleyha. 

- Teşekkür ederim. 

Aldı siyah saçlarının üstüne bıraktı. 

Züleyha: 

- Sana yakışıyor. 

- Ben bilmem ki bağlamasını, dedi. 

Sanki güzelliğin tamamını almıştı Eylül. 

- Dur ben bağlarım. 

Eylül başını, Züleyha’ya yaklaştırdı. 

Züleyha sordu: 

- Hiç mi bağlamadın? 

- Öylesine, aynanın karşısına geçip bağlar gibi yapardım onu da hiç kim- 

seler görmez, bilmezdi. 


115

Başörtüsünü gerektiği gibi Eylül’ün başına bağlayan Züleyha: 

- Daha çok güzelleştin. 

İki kızı da ayılttı uzaktan çağrılma sesi: 

- Kızlar, kızlar!. 

Sesin geldiği yöne baktılar. Züleyha okşayıcı sesiyle: 

- Annen mi? 

- Evet gidelim, dedi Eylül. 

Ses devam etti: 

- Gelin buraya iş var. 

- Tamam geliyoruz. 

İki kızda tatlı sohbete devam ederek geldiler. 

Salih efendi: 

- Bizim kıza bak, başörtüsü bağlamış. 

- Aferin yeğenim, dedi Hasan usta. 

Eylül utangaçlığı rahatça seziliyordu, ne de olsa dağ başı deyip utangaçlı- 

ğı üstünden atmaya çalışıyordu. 

Nurcan kadın: 

- Aferin kızım, seni oğluma alırım, gelin kızım olursun. 

Ortama tebessümler hakim olmuştu, Eylül’ün yüzüne konan pembe renk 

herkesi güldürmüş, Eylül’ü ise düşündürmüştü, bakışları Züleyha’dan açık- 

lama istiyordu. İstediği oldu. 

- Hamza abiyi biliyor musun sen? 

- Nereden bileyim, o kim? 

- Hasan amcanın oğlu. 

- Kaç yaşında? 

Bu ara ellerindeki tencere ve bardaklarla çeşmenin yanına gelmişlerdi. 

Züleyha geciktirmeden Eylül’ün sorusuna cevap bulmaya çalışıyordu: 

- Benden dört veya beş yaş büyük olması lazım. 


116

işte. 

- ............................. 

- O zaman yirmi üç veya yirmi dört yaşında olması lazım. 

- ............................. 

- Askerliğini yaptı mı? 

- Okul işleri yüzünden, ismine ne deniyordu, telimi, tecimi bir şey yapmış 

- Tecil mi ettirmiş? 

- Evet. 

Züleyha sordu: 

- Sahi sen kaç yaşındasın? 

- On sekiz yaşındayım. 

- Bende on sekizimdeyim. 

- Desene seninle aynı yaştayız, dedi Züleyha. 

Azda olsa buna memnun kalmıştı Züleyha, küçük olsa, abla olmayacaktı, 

büyük olsa abla demek zorunda kalacaktı. Eylül’ü sevmişti, onu ne kadar 

kıskansa da kıskançlık değilde, başka bir şeydi. Gıpta etmek gibi bir kelime- 

den haberi olmadığı için bunu sadece yaşıyordu. İmrenmemek elde değildi, 

tatlı diline kibarlığına, melul ve narinliğine. 

Eylül’ün tenceredeki yemek artığını suyun akışına bıraktığını görünce, en- 

dişeli sesle: 

- Ne yaptın! 

Su, haft denen yerde birikiyor hayvanların su ihtiyacı buradan karşılanı- 

yordu. Gözlerinin perdesini tam açan Züleyha: 

- Oraya neden döktün? 

- Ne var bunda Züleyha? 

- Buradan Yunus su içer mi? 

Küçük Mevlüt’le oynayan Yunus Emre’yi kastettiğini sanan Eylül: 

- Yunus Emre buradan su mu içiyor? 


117

- Hayır o değil Yunus. 

Yunus da kimdi, aval aval Züleyha’ya baktı. 

Züleyha: 

- Hamza abi kızacak. 

- Yunus kim Züleyha? 

- Doğru ya sen bilmiyorsun. 

- ........................... 

- At, At! Hamza abinin atı. 

- Buraya mı geliyor su içmek için. 

- Yok yok, o birazdan gelir. 

- ........................... 

Züleyha bardakları eline aldı, Eylül açıklama istiyordu, sordu: 

- Nasıl isim bu, bir ata neden insan ismi vermiş ki? 

- Sakın Hamza abiye onu sorma, üzülür, morali bozulur. 

- Neden? 

- Köyün muhtarı onun ismini ağzına alıp küfür etti diye Hamza abi muhta- 

rın omuzunu kırdı ve onun gibi birkaç kişide bir ton dayak yedi. 

- Çok saçma, dedi. 

Konunun ana temasını bilmeyen güzel kız Eylül’e Züleyha: 

- Sen bilmiyorsun değil mi? 

- Birileri atın ismini ağzına aldı diye küfür ediyor diye kavga yapılır mı? 

- Yok, yok at değil. 

- Bir şeyi doğru dürüst anlatamıyorsun, sen nasıl insansın Züleyha? 

Züleyha telaşlıydı, bir olayı zor anlatır, cümle kuramazdı, yine öyle olmuş- 

tu. Anlatamayacağına aklı kesince vazgeçti, hep böyle yapardı. Biraz sonra 

işlerini bitirmişler, çeşmeden papatya toplayarak uzaklaşmışlardı. Yanlarına 

Yunus Emre’yle küçük Mevlüt’te gelmişti. Baharın haşmeti manzaraya akse- 

diyor güzelliğiyle bakışların merkezi olan gözleri büyülüyordu. Papatya de- 


118

met demet toplanmış, kime verileceği düşünülüyordu. Eylül’ün verebileceği 

birileri vardı, annesine verebilirdi, Züleyha ise için için yakınıyordu, ne anlar- 

dı annesi çiçekten, bu kaçıncıydı elinde topladığı çiçek demetine, bakar 

atardı ve yine öyle olacaktı, düşündü. Birden sevince bürünüp, çiçek deme- 

tini burnuna kaldırdı: 

- Yunus’a vereceğim bunu, dedi ve kokladı. 

- Yunus ne yapacak? 

- Ya yer ya da koklar. 

Eylül gülümsedi, yine acımıştı Züleyha’ya: 

- Bir hayvan ne anlar çiçekten, dedi. 

- Çok akıllı biliyor musun, Eylül. 

- Ne kadar akıllı olabilir ki? 

- Benden akıllı. 

Eylül’ün melekleri andıran yüzü yine tebessüme büründü, merakı artmaya 

başlamıştı: 

- Biz biner miyiz, dedi? 

- Deli misin sen kız! 

- ........................... 

- Bir metre yanına yaklaşabilirsen şükret. 

- Hamza dediğin kişi nasıl biniyor. 

- İşte bir o binebiliyor, o gel dese gelir, git derse gider, ona hiç bir şey 

yapmaz. 

Güzel Eylül güzelliği kadar şaşkın; 

- Züleyha bu at eğitildimi ki; gel diyorsun geliyor, git diyorsun gidiyor? 

Mevlüt’ün şaşkın sesi ikisini de Mevlüt’ün yanına getirtti. Mevlüt: 

- Kaplumbağa abla. 

- Aaaa. 

Züleyha; yılanlarla düşüp kalkan köylü kızı Eylül’ün şaşkınlığına şaşırıyor: 


119

- Sen yeni mi görüyorsun? 

- Çok da küçükmüş ya. 

- .......................... 

Gül yüzlü Eylül: 

- Bunu ters çevirip kuruyuncaya dek bekletip sonrada taksiye asarız. 

- Günah Eylül günah, dedi mavi gözlü Züleyha. 

Günah kelimesi bir an için unuttuğu başındaki yazmayı hatırlattı Eylül’e, 

bunaltmıştı, elini kaldırdı tam alıyordu ki, Züleyha: 

- Ahaa, Hamza abi geliyor, Yunus’un üstünde. 

İşaret ettiği yere baktılar. Züleyha: 

- Şu çalılığın arkasına saklanalım, Yunus’u şaşırtıp Hamza abiyi attan dü- 

şürelim, dedi 

Züleyha Eylül’ün kolundan tutuğu gibi, Yunus Emre ve Mevlüt’le birlikte 

büyük kuşburnu çalısının arkasına saklandılar. Eylül hiç tanımadığı birisine 

şaka yapmayı uygun bulmuyor, istemeden Züleyha’ya uyuyordu. Seyirci 

kalmak istedi, kolunu Züleyha’dan kurtardı, atın ayak sesleri yaklaşmıştı sor- 

du: 

- Kız sen manyak mısın nesin? 

- ........................... 

- Yunus’mudur nedir adı, seni ezer. 

- İşte onu yapamaz Eylül. 

Eylül başını sallıyordu görürsün der gibi, Züleyha’nın umursamaz tavrı 

devam etti. 

- Akıllıdır dedim ya sana. 

- Kızım hayvanın akıllısı olur mu hiç? 

Yunus Emre, abisinin düşmeyeceğinden emin, Mevlüt, korkmuş ablasının 

yanında onun gibi meraklı bir seyre koyulmuştu. Züleyha’nın gülümser yüzü 

olacakları düşünüp gülücüklere boğuluyordu. Atın ayak sesleri yaklaştıkça 

heyecanlarda çoğalıyordu. 


120

Hamza acaba geç kaldım mı diye düşünerek geliyordu. Atı Yunus da dü- 

şünüleni anlamış gibi hızlıydı. Oluşturduğu rüzgar Hamza’nın sert saçlarını 

ne kadar okşasa da şekil veremiyordu: 

- Bu gün günündesin bakıyorum da Yunus deyip atın yelelerini okşadı, si- 

yah at Yunus hızlıydı, yolları tepeleyip çalılığa yaklaştı, geçti geçecekti ki bir- 

den Züleyha’yla karşılaştı: 

- Öööö, aaaa, öööö diye garip sesler çıkartan Züleyha yaptı yapacağını, 

ellerini karış haline getirmiş, burnunun üstüne koymuş, çıkarttığı garip ses- 

lerle atın yolunu tam ortalamış, gülümseme ile olacakları seyre koyulmuştu. 

Hamza hayli şaşırdı, atın ani duruşu onu ileri fırlattı, boynundan kayması 

an meselesiydi, fakat atın şaha kalkması Hamza’nın düşmesini engelledi, si- 

yah at ürkmüş, hırçınlaşmıştı. Karşısında hala çeşit çeşit hareketler yaparak 

gülen kıza hitabı serte yakındı Hamza’nın: 

- Züleyha, soytarı mısın sen? 

Züleyha gülmesine hakim olmaya çalışarak: 

- Ya bir yerin kırılsaydı, atın altında kalsaydın! 

- .............................. 

- Hala gülüyorsun, çekil oradan. 

Hamza yeniden yola koyulmak istedi, henüz çalılığı geçmemişti ki arka- 

sındakilerden habersiz atını sürdü. Mevlüt ve Eylül’ün atın karşısına yeniden 

çıkması, tedirginliği kaybolmamış olan atı bir daha şaha kaldırdı, bu seferkini 

beklemeyen Hamza, gevşek davranmıştı, atın ve Eylül’ün ayaklarının önüne 

serildi. Düştüğü zemin sertti, sağ kolu da çalılara takılmıştı. Mırıldandı: 

- Ah... Züleyha. Onu geçtiğini hatırladı. 

Perişan bir sesle: 

- Bunlarda kim, dedi. Önce koluna batan dikenleri çıkarttı, ayağa kalkıp 

üzerinin tozunu çırptı. Merakla attan düşmesine sebep olanlara baktı, bu ba- 

kıştaki hayranlık ve şaşkınlık adeta tanımsız bir savaşın habercisiydi. Öylece 

kaldı. Eylül’ün kara gözlerinin bakışı, ilk defa gördüğü delikanlıyı sanki ayak- 

larından yere mıhlamıştı, bu durgunluğa tüm vücut dahil olmuştu. Hamza ilk 


121

defa bir kızla bu kadar yakından bakışıyordu karşısında teniyle uyum sağla- 

mış yazması, uzun kirpikleri ve mat beyazlığındaki benzi ile genç bir kız du- 

ruyordu. Aralarındaki mesafe iki karıştan ibaretti, ikisi de şaşkın ve hayran. 

Genç kızın gözleri ceylanları kıskandıracak kadar güzeldi. Karacaoğlan gör- 

seydi onun gözlerini bir adım bile uzaklaşmaz, gurbet gurbet gezmezdi. 

Bunlar ve başörtüsünün kattığı güzellik Hamza’yı duraksatmıştı. Onun yüzü 

haricinde hepsinin siması gülümsüyordu. Züleyha hatasının farkında: 

- Hamza abi bize kızmadın değil mi? 

- ........................... 

- Hamza abi. 

- ........................... 

Karşısındaki kızın hareketi tanımsız savaşın başladığının ilanıydı, ayıldı, 

ilk defa çaresiz kalan bakışlarına atını arattı. Biraz sonra hiçbir şey demeden 

yoluna devam etmesi en çok Züleyha’yı şaşırttı. Eylül’deki durgunluk seçil- 

meyecek kadar azdı. Sordu: 

- Bu mu, Hamza dediğiniz? 

Züleyha hala Hamza’yla siyah atın arkasından bakıyor. Eylül gururlu: 

- Attan düşmek pek yaramadı, dilini yuttu galiba. 

Pişmanlık hisseden Züleyha: 

- Hayret hiç böyle yapmazdı. 

Mevlüt hala gülüyor, eliyle göstererek: 

- Amma düşürdük. Şuraya düştü abla, tam şuraya, diyordu. 

Eylül endişeli görünüyor: 

- Bir şey oldu mu acaba? 

Züleyha bakışlarını uzakta küçülen Hamza’dan alıp: 

- Yok yok bu belki bininci düşüşüdür, o rasgele düşmez, kendini ona göre 

ayarlar, kırılacak yerini korur, dert etme, dedi ve ağır adımlarla geldikleri ye- 

re doğru yürümeye başladılar. 


122

Hamza anlam veremediği his içinde selamdan sonra misafirlere gereken 

protokolü uyguladı. Salih Efendi Hasan Usta’ya hitaben: 

- Kocaman adam etmişsin maşallah, dedi. 

- Az mı, yirmi dört yaşına girecek. 

Hamza’ya durgunluk ve düşünce hakim olmuştu. Gözleri siyah atın üze- 

rinde, gördüğünü görmüyordu. Ne kadar hakim olmak istese de duygularına 

başaramıyordu. Birkaç defa kendine dönmek istedi, bunda da başarılı ola- 

madı. Yalancı bir umursamazlığa sahip olmak istedi, ama gerçekler bir kartal 

gibi yuvasından yükselip yalanları kovalıyordu. Kuru bir toprak olmayı dene- 

di bu sefer gerçekler yağmur olup toprağa hayat veriyordu. Son olarak ken- 

dini bırakıp, seyre koyuldu. 

Biraz sonra Salih Efendi ile Hasan Usta sohbeti koyulaştırmışlardı. Salih 

efendi: 

- Çalıştık çabaladık, çocuklarımıza bir şeyler bırakalım, onları ele güne 

muhtaç etmeyelim dedik, bizim babalarımız bizlere ne bıraktı ki? 

- Bana kalırsa, dedi Hasan Usta; evlatlarımıza miras olarak mal ve servet 

yerine, güzel ahlak ve edep kadar iyi bir şey bırakamayız. 

- Nasıl yani, diye sordu Salih Efendi? 

Hasan Usta devam ediyor: 

- Şöyle; edep ve güzel ahlaka varis olan çocuklar, bu sayede mal ve ser- 

vete sahip olabilirler, insanların yanında itibarlı ve sevimli olabilirler. Böylece 

çocuklarımız; hem dünya, hem ahiret hayatlarını edep ve güzel ahlakla elde 

etmiş olurlar. 

- Ne kadar haklısın! Hasan abi, dedi az ileride konuşmalara kulak veren 

Sevim hanım. 

Hasan Usta devam etti: 

- Mal ve servete gelince; onlar elden çabuk çıkar. Yalnız, mala varis olup 

ahlaktan ve edepten nasibi olmayanlar da, hem dünya da, hem ahiret ha- 

yatların da zelil olabilirler. 

Salih Efendi Hasan Usta’yı gönülden destekleyip: 


123

- Evet, çok ama çok haklısın, sen verdim dedin ama ben emin değilim, 

ahlak ve edep verdiğimden. Zira çocuklarımı ben değil sokak veya okul ye- 

tiştiriyor. 

- Sana tavsiyem bu konularda dikkatli ol! 

- Nasıl olabilirim sabah işe, akşam… çocuklarımı nadir görüyorum. Ilımlı- 

lar, istekliler, ama yaşayamıyorlar veya yaşamak istemiyorlar. 

- Keşke yaşayabilselerdi. 

- Senin kadar bilseydim ben de elimden geldiğince üzerlerine titrer, yetiş- 

tirirdim. 

Bu ara Sevim hanım sohbete katıldı. Hasan Usta’ya hitaben: 

- Hasan abi Salih’in dediğine göre sen ilkokul mezunusun ama bilgin ileri 

derecede. 

Salih Efendi tebessüm etti: 

- Bakma hanım ona sen, nice mürekkep yalamış cahil var. Okumayla ilim 

öğrenilmez, illaki yaşayacaksın, okuyup onunla amel edeceksin. 

Sevim hanım kocasının sözleri üzerine merak için de sordu: 

- Hasan abi sen kitap okur musun? 

Salih Efendi: 

- O nasıl soru öyle hanım, Hasan, maruz gör "Tilkiye sormuşlar tavuk yer 

misin? Tilki demiş ki güldürme beni. O hesap. Hasan’ın evindeki kitaplar kü- 

tüphaneyi aratmaz. 

Sevim hanımın ilgisi arttı: 

- Hepsini okudun mu Hasan abi? 

Hasan Usta bakışlarını anlam deryasında damla olabilmek için çabalayan 

oğlu Hamza’ya yöneltip onu işaret ettikten sonra: 

- Yarısı benim aldıklarım, yarısı da onun. Aldığım kitapları detaylı olarak 

zamanında okumuştum. Sevim hanım Hamza’yı kastederek: 

- Biraz utangaç galiba, dedi. 

Delikanlının annesi: 


124

- Onun kolay kolay utangaçlık gibi bir problemi olmazdı ama... 

Sevim hanım bir daha sordu: 

- Peki neden, uzak ve sessiz? 

- Hamza! 

- ........................ 

- Hamza!. 

Hamza kendinde kaybolmuş, bakıyor ama görmüyor, bir tanımsız savaşın 

ortasında, yüreğinde kopan fırtınalar kulaklarını tıkamıştı. Ta ki omuzuna 

değen el onu kendinden kurtardı. 

- Oğlum ne bu halin, misafirlerimizle konuş, bir hal hatır sor. Sen böyle 

şeyler yapmazdın, hayır mı, şer mi? 

Hamza, kusur beyan etti: 

- Dalmışım, hoş görün, dedi. 

Sevim hanım yine erincek tebessümlerinden biriyle: 

- Fazla dalma boğulursun. 

Nasıl bilmişti, Hamza’nın boğulmak üzere olduğunu, şaka da olsa gerçeğe 

işaret etmişti. 

Salih Efendi Hamza’yı konuşturmak istiyor: 

- Baban seni bize çok övdü. 

Hamza biraz rahatlar gibi olmuştu. Salih Efendi’ye baktı: 

- O kadar değilim Salih abi, her baba çocuğunu över. 

- Peki evinizdeki kütüphane dolusu kitabı okudun mu? 

- En son aldığım iki kitap hariç hepsini okudum. 

Sevim hanım sordu bu sefer: 

- Okuduğun kitapların vermek istediklerini alabiliyor musun, hepsi hafı- 

zanda mı? 

Hamza sıradan bir şey söyler gibi: 

- Hemen, hemen hepsi hafızamda. 


125

Salih Efendi’nin gözleri büyüdü, hayret içinde konuştu: 

- Sen o zaman müthiş bilgilisin. Hem de bu yaşta!. 

- Ben, dedi Hazma, bilgili değilim, benim bildiğim az bir şey, deryada kat- 

re mi sali. 

Hasan Usta araya girerek: 

- Siz konuşun ben yukarıdaki ağıla bir bakayım, bu mevsimde mantar çok 

olur, bulabilirsem iyi olur, tadarsınız, dedi ve kalktı. 

Salih Efendi uzaklaşan Hasan Usta’ya bakıp: 

- Benim gibi duramaz yerinde. Askerde de böyleydi, dedi. Sevim hanım 

Hamza’ya sordu: 

sun. 

- Üniversite sınavların ne zaman? 

- Birinci sınavı atlattım, ikinci sınav haziranın yirmi birinde. 

- İyi, bizim eve kesinlikle bekleriz, hem oğlum Hüseyin’le tanışmış olur- 

Salih Efendi: 

- Hamza senin kerametlerle ilgili bilgin var mı? 

- Ne gibi… 

Salih Efendi epeydir beynini kurcalayan soruları sormak istiyordu: 

- Duyuyoruz adamın biri uçuyor. 

Bu ara Eylül ve Züleyha da gülerek yanlarına gelip konuşulanları dinle- 

meye koyuldular. Bu geliş Hamza’nın sesine titreklik katmıştı. Salih Efendi 

sorusunu tekrarladı ve cevabı bekledi. Hamza sesindeki titrekliği saklamaya 

çalışarak sesindeki ahengi biraz azalttı: 

- Bunun kıymeti yok Salih abi. 

- Yav nasıl olmaz? 

- Çaylak da uçar, sineklerde. 

- Peki su üstünde yürüyenlere ne dersin. 

- Ördek ve kurbağa da bu işleri yapar. 


126

-Hadi onlarda haklısın. Adam buradaysa bir anda dünyanın diğer ucunda 

olunabiliyor, bakalım buna ne diyeceksin. 

- Salih abi, senin bu dediğin şeyi şeytanda yapıyor, bunların ve benzerle- 

rinin dinimizde önemi yoktur, önemli olan; herkesin arasında bulunmak, ha- 

yatın gerektirdiklerini yapmak, lakin bütün bunları yaparken, bir an bile 

Rabbini unutmamaktır. 

Salih Efendi’nin soruları yoğunlaşıyor: 

- Hayat dedin Hamza, hayat nedir? 

Hamza’nın gönlündeki serhatlar yoruluyordu, bir savaş ki; en ince titre- 

şimler, en gürültülü fırtınalar bu savaşta kopuyordu. Salih Efendi Hamza’nın 

hazır cevapları karşısında Hasan Usta‘ya hayranlık duyuyordu. Hamza cevap 

verdi: 

- Hayat mı dedin, salih abi, hayat ezanla namaz arasıdır. 

- Bu da ne demek? Ömür o kadar kısa mı? 

- Evet o kadar kısa. 

Sevim hanım, kocası gibi hayranlıkla dinliyordu Hamza’yı, düşünüyorlardı, 

ezanla namaz arası olarak değerlendirilen hayatı. Düşüncelerine bir ışık tut- 

mak için Hamza sordu: 

- Ezanla, namaz nedir biliyor musunuz? 

Bakışlar, soruyu soran cevap versin, diyordu: 

- O namaz ki ezansız, o ezan ki namazsız. 

Salih efendi bir anda cevabı istiyordu. 

- İkisinden de habersiz oluruz, biri doğum, biri ölümdür. 

- Peki Hamza; aklıma sürekli takılan bir şey daha var! Vitir namazının son 

rekatında, Fatiha ve zammı sureden sonra neden tekbir getirilip kıyama de- 

vam ediliyor? 

- Biliyorsun ki namazın nasıl kılınacağını bizlere alemlerin efendisi öğret- 

miştir. Allah Rasulu Vitir namazı kılarken mübarek gözlerine o anda Cennet 

gözükür. Cennetin ihtişamı ve güzelliği karşısında mest olan peygamber o 


127

görüntünün rukuya gidince kaybolabileceğini düşünmüş ve rukuya gitmeyip 

kıyama devam etmiştir. 

Biraz sonra Hasan Usta’nın da geldiği görüldü. Salih Efendi Hasan Usta’ya 

hitaben. 

- Valla büyük adamsın. 

- Ne oldu? 

- Hamza senden benden iyi. Hasan Usta tebessüm etti. 

- Duam o ki Mevla iyi dersin. 

Hazma araya girerek: 

- Beni gözünüzde büyütmeyin, dedi. 

Biraz sonra çaylar bardaklara dolduruldu. Neşe içinde sohbet devam edi- 

yordu. Hamza kendi savaşındaydı, düşünüyor, kalbindeki dinmek nedir bil- 

meyen sızıya merhem arıyor, kendini ne kadar teskin etmek istese de, bun- 

da başarılı olamıyordu. Yoksa adına sevda dedikleri meşhur illete mi düş- 

müştü. Farklı ortamlarda bulunmuş, çeşit çeşit tuzaklarla karşılaşmış, hiç bi- 

rinde, kendinden taviz vermeden kolayca sıyrılmıştı. 

Ama şimdi... Kendisinde bir acizlik, duygularında acı, düşüncelerinde ya- 

nılgı hissediyordu. Bocalıyordu Hamza. Tanımsız savaşı kaybediyordu. Kendi 

kendini yargılıyor, bir şeylere ne kadar engel olmak istese de bunu yapa- 

mamanın verdiği ızdırabı yaşıyordu. Bu ızdırabı kaderine yazan kalemin sa- 

hibine yalvarmalıydı. Mırıldandı: 

- Allah’ım, kalbimi sen koru. Alnıma işlediğin duyguların getireceklerden 

yalnızca sana sığınırım, beni hataya düşürme. 

- Ne hatası oğul? Varıp ta misafirlerin yanına otursana! 

Hamza isteneni yaptı. Karşısındaki güzel kızla sık sık, göz göze gelmeleri, 

Hamza’nın yüreğindeki tanımsız savaşı, daha da şiddetlendiriyordu. Eylül’ün 

baş örtüsü abanoz siyahlığındaki saçlarını gizliyordu. Şairler görseydi onun 

gözlerini, binlerce şiir yazabilirlerdi. Ya ceylanlar kıskançlıktan kaplanlara 

yem olabilirlerdi. Hamza bakışlarının istikametini değiştirdi, dudakları kaldığı 

yerden devam etti: 


128

- Hayır... Hayır, diyordu. 

- Yardım et Allah’ım. Beni yanıltma, yanıltma Rabbim. 

Duygularına ilk defa hakim olamıyordu. Gönül, ne zaman, ne de mekan 

tanımazdı. Tanımsız savaşın kalbinde kayboluyordu duyguları. İstemeden 

yapıyordu yaptıklarını, iradenin yeri yoktu bu duada. 

Yeniden Eylül’ün kara gözlerine yöneltti, kendinden habersiz gözlerini. Bir 

an konuşmak istedi, sordu titrek sesle: 

- Okula gidiyor musun? 

Eylül şaşırdı, kendisiyle hiç konuşmayacağını sanmıştı, cevap verdi: 

- Evet. 

- Hangi okuldasın? 

- Hemşirelik. 

Hamza dalgın gözleriyle Eylül’ün çoktan unuttuğu başörtüsünü işaret etti: 

- Saçlarınızı kapatmanıza müsaade ediyorlar mı? 

Eylül narin ellerini Züleyha’dan aldığı eşarba götürdü, elini eşarpla birlikte 

indirdi, nasılda acımasızdı bu indiriş Hamza için. 

Siyah saçlarının parlaklığı gözlere aksetti: 

- Öyle bir sorunum yok, dedi. Demesiyle beraber Hamza’daki tanımsız 

savaş öylesine büyüdü ki... 

Sevim hanım: 

- Kızım ne güzel yakışmıştı, neden çıkarttın? 

- Bunalttı anne. 

Hamza’nın bakışlarındaki ışıltılar kayboldu, gündelik soruları kesip örtün- 

mesinin sebebini sordu: 

- Madem hiç takmazdın, neden şimdi taktın? 

- Sana ne? 

- Oyun mu oynuyorsun, dedi ve kendini vefakar atı Yunus’a teslim etti... 


129

Engelleyemediği bir hıçkırığa teslim etmişti kendini. Ardıçlı Dağı’nın güney 

yamaçlarına yönelmiş, kendini hislerine bırakmıştı. 

Her yargının sonu dualarla buluşuyordu, ne şiddetli buluşmaydı bu. Ta ki 

siyah at yavaşlayıncaya dek sürdü, sağına soluna bakındı, uzaklaştığını sez- 

di. Geri dönüş yaptı, toparlanıyorlardı. Yorgun gözlerine Eylül’ü arattı, çeş- 

menin az ötesinde, çiçek topladıklarını gördü. Siyah atına sordu: 

- Sence kime verecek elindeki çiçekleri. 

Titredi, anlaşılan yüreğindeki fırtınaya lisanı da teslim olmuştu. Yargının 

yerini bulması fazla gecikmedi: 

- Ne oluyor bana. Kime verirse versin bana ne. 

Savaş tüm ihtişamıyla sürüyordu, Eylül ve Züleyha’nın yanlarına yaklaştı. 

Eylül’ün kara gözlerine bakıp sevda kokan bir sesle: 

- Keşke seni başörtüsüyle hiç görmeseydim, dedi ve Eylül’ün kibar elle- 

rindeki çeşit çeşit çiçekleri uzanıp aldı. Eylül’ün gözleri, çiçeklerde. 

Hamza: 

- Yazık ki sen bunlardan güzelsin, dedi ve çiçekleri Eylül’ün abanoz siyah- 

lığındaki saçlarına doğru serpti. 

Umursamaz bir tavır takınıp yoluna koyuldu. Rengarenk çiçekler, Eylül’ün, 

sağına, soluna, omuzlarına, saçlarına ve titreyen ellerine düşüp güzelliğine 

güzellik kattı. Eylül son derece şaşkındı, Hamza’dan böyle bir şey beklemiyor 

yapabileceğini de tahmin edemiyordu, hoşuna da gitmişti. 

Buna aval aval bakan Züleyha’ya sezdirmemeliydi, ne de olsa gururluydu, 

öyle kolay kolay kendini bırakamazdı. Yalancı bir sesle: 

- Salak mıdır nedir bu Hamza? 

Züleyha’daki şaşkınlık denizleri hırçınca dalgalanıyordu: 

- Hayret bunları yapan Hamza abi mi? 

- ................................. 

- Görmesem inanmazdım. 


130

Hamza, değerlerini, inançlarını, yargılıyordu. Bazen suçlu sandalyesine 

kuruluyor ve savunma metnini okuyor, bazen yargıç olup kendini sorgulu- 

yordu: 

- Neden yaptım bunu ve nasıl yaptım? 

- ................................ 

- Allah’ım... 

Yakınıyor, gönlün insana neler yaptırdığını düşünüyordu 

Hepsi üç saat, nasıl değişebildim ve ilk defa gördüğüm, ismini dahi bil- 

mediğim birisine karşı anlam veremediğim duyguları hissediyorum. Korku- 

yordu düştüğü ızdırabın ismini diline almaya. Ne zordu lisanına sığdırmaya 

korktuğu duygunun elemini yaşamak. Bunu bildiği halde inanmak istemiyor- 

du. Kaçıyor, kaçıyor kurtulamıyor, ne yöne gitse orda karşısına çıkıyordu, ne 

kadar arzulasa da unutmayı, o kadar hatırlıyor. Lisanı aciz kalıyor, görüyor, 

gördüğü şeyin tarifini yapamıyordu. O an sanki başka bir şey yoktu alemde. 

Düşünceleri dalanmış, her biri ayrı ayrı yerlere dağılmış, düşüncelerini topar- 

layamıyordu... 

Yoksa mecnun haklı mıydı, çöllere düşmekte, Ferhat dağları deliyorsa 

haklı mıydı? O... O... Evet o yalan dünyanın bir garip rüyası. O rüyayı gör- 

memeliydi. Ona gönül vermekle yalan dünyada gaflet uykusuna dalma tehli- 

kesi varya... 

Ben ahiret, düşlerimin ahiret serdarı, o dünyanın bir anlık rüyası... Evet 

ahiret... Ahiret. Dua etmeliydi: 

- Arzu ve heveslerime karşı beni güçlü kıl Allah’ım, beni nefsimle biran bi- 

le baş başa bırakma, bilirim ki ne gelirse senden gelir, yine senden gelen 

her şey kabulümdür, yazdığın kaderime her zaman razıyım Allah’ım... Gön- 

lüm sana emanet. 


Yakınıyor, gönlün insana neler yaptırdığını düşünüyordu 


131

Köye girişi onu ayılttı. Az sonra Ayazma’dakiler de geldi. Misafirlerin git- 

me zamanı gelmişti, vedalaşma faslı bitti. Gider ayak Sevim hanım Ham- 

za’ya hitaben: 

- Adresimizi babana verdim, telefon numaramızda var, sınav için geldi- 

ğinde beklerim. 

Hamza: 

- İnşallah Sevim abla, dedi. 

Eylül’ün gözlerinin içinde kaybolmuştu, ne kadar çok çıkmak istese de, 

diğerlerinde olduğu gibi bunda da başarısız oldu. Selamlar ve tebessümlerle 

ince yolda kendilerine bakan gözlerde küçüldüler. 

Sevim hanım: 

- Çok iyiler. 

- Hanım benim ne işim var kötü insanlarla, dedi ve gülümsedi, Salih 

Efendi. 

Evhamlara direnip parçalanmamak için çaba sarf etse de, nafile idi. Bir 

ay, zamandan kaybolmuştu, kaybolmasıyla beraber Hasan Usta ikinci vatan 

İstanbul’da bulmuştu kendini. Hamza, savaşta dağılan orduyu toparlamış, 

gönlün elindeki dizginleri iradenin eline bırakmıştı. Elinde kâğıt ve kalem 

yaklaşmakta olan ikinci sınava hazırlanıyordu. İlk sınavın sonuçları belli ol- 

muş, köye gelen posta aracını takip edip son anda muhtar Tahir Ağa’nın eli- 

ne geçmesine engel olmuştu. İlk sınavdaki başarısını ikinci sınava da yan- 

sıtmayı planlamış, gerçekleştirmek için çalışıyordu. 

Köydeki imajı ve konumu Tahir Ağa ile yaptığı kavgan neticesinde değiş- 

miş, insanlar ondan çekinmeye başlamışlardı. Tahir ağa ve çevresi Hamza 

aleyhine karalama başlatmışlar, buna Veysel ağanın kabilesi de katılmıştı. 

Yalan yanlış iftiralara epeyce köylü kolayca inanmıştı. 

Neticede: 

- Serseri. 

- O kazanamaz. 


132

- O adam olamaz, gibi cümleler sarf edilmeye başlandı. Bu konvoya 

İmam Şefik de dahil olunca cehaletin esir aldığı köylüyü kandırmak daha da 

kolaylaştı. Bir insan, ancak bu kadar kısa bir zamanda köylünün gözünden 

düşürülebilirdi. Bu haset yüklü sözleri Hamza duyduğu zaman: 

- Benim için Allah’ın nazarı önemlidir, yalan dünyadaki gafillerin hakkım- 

daki isnatlarının hükmü yoktur, diyordu. 

Asım, Hamza’nın en çok bu yanını severdi. Hamza hiç kimsenin sözüne 

ehemmiyet vermezdi. Allah’ın hükmüne bakar, ona göre hareket eder, gıy- 

bet denen illetten tamamen uzak dururdu. Ve Asım’ın gözünde Hamza’yı; 

- Benim kimde hakkım varsa helal olsun, sözü büyütmüştü. Bu nedenle o 

şöyle dua ederdi: 

- Allah’ım her şeyi ona verdin, bana da aynısını ver. 

Neden sonra? Eksiklik mi var? Az sonra, uzun adımlarla kayabaşından 

kabristanı seyran eyleyen Hamza’yı selamı ile ayılttı. 

Hamza: 

-Ve aleyküm selam. 

Asım: 

- Nasılsın? 

- Elhamdülillah. 

- Bir günde halinden şikayetçi ol. 

Hamza tebessümle: 

- O kadar cesur değilim. 

Hamza’nın simasında oluşan tebessüm Asım’dan sukutu talep ediyordu ve 

talebi gerçekleşti. Biraz sonra Asım: 

- Hazırlık ne alemde? 

- Çalışıyorum, temennim kazanabilmek. 

- Ya bu istek gerçekleşmezse... 

- Hayırda, şerde onları yaratandandır, 

Asım’ın kırışıksız yüzünde gülmeyle beraber çizgiler belirdi: 


133

- Adım gibi eminim ki senin başaramayacağın hiçbir şey yoktur. Hamza 

yine mütevazı: 

- Orasını Allah bilir. 

- Birinci sınavdan çok iyi puan aldın ve bildiğim kadarıyla iyi çalışıyorsun, 

böyle devam edersen kazanırsın. 

- Şayet başarılı olamazsam, bir sezon çobanlık yapacağım. 

Asım: 

- Yani, peygamber mesleği. 

- Hayırlısı. 

Asım gülümsedi: 

- Dedim ya sen her işin içinden çıkarsın. 

- Ben değil, çıkartırsa Allah çıkartır… 

Bir selam konuşmalarını kesti. Bu selamın sahibi, beyaz tenli, uzun boylu 

ve zayıf, Hamza’nın çocukluk arkadaşı Yasin’di. Yasin şimdi İstanbul’un kirli 

semtlerindeki dar odalardan birini mesken etmişti. Senenin bir ayı köyde, 

diğerlerini İstanbul denen o koca şehirde geçiriyordu. 

Yasin mavi gözlerini Hamza’nın kara gözlerine yöneltip sordu: 

- Bir bilsen nasılda serin olduğunu, kibirden ne kadar uzak olduğunu, bir 

başkası senin yerinde olsaydı, böbürlene böbürlene dağ taş bırakmazdı an- 

latmadığı. 

- Tahir Ağa’dan mı bahsediyorsun? 

- Evet. 

Hamza ağır bir sesle olanları anlattı. 

Yasin: 

-Ve şimdi de sana iftirakervanı diziyorlar. 

Asım: 

- Kahveci Kemal ve Kâmil’in kız kardeşleri Bahriye’yi biliyor musunuz. 

İkisi de: 


134

- Evet. 

- İşte Hamza’nın adını bu kızla anmaya başladılar. 

Hamza’nın bakışlarındaki sükut bozuldu. 

Yasin: 

- Kemal’le, Kamil’i Hamza’ya düşman edecekler. 

Hamza: 

- Kendime değil kıza üzülürüm. 

İki arkadaşı da: 

- Daima yanındayız, dediler. 

- Bu saçmalığa Kemal inanmaz, o beni tanır ve siz asla işime karışmayın. 

Rahime ananın evi bugün her günkünden farklıydı, oğulları Kamil ve Ke- 

mal’in moralleri bozuk, karşılarında genç kız Bahriye, çocuklar gibi ağlıyor: 

- Hayır abilerim, öyle bir şey yok. 

- .................................. 

- Ben Hamza abiyi tanımam bile. 

Kamil ısrarla yine soruyor; 

- Madem öyle, bu kulağıma gelen dedikodular nerden çıktı? 

- Hepsi yalan abi. 

- Ateş olmayan yerden duman çıkmaz kızım. 

- Hayır abi!. 

Kemal inanmıyor, yalnız içindeki kurt onu kemiriyordu: 

- Abi bunu sen nerden duydun? 

Kamil’in cevabı şiddetli: 

- Yalan mı söylüyoruz? 

- ............................... 

- Bir yerlerden duyduk işte. 

- Benim tanıdığım Hamza bunu asla yapmaz. 


135

- Kes ulan işte! 

- .............................. 

- Ben ona anlayacağı dilden sorarım!. 

- Hayır abi önce ben konuşayım. 

- Ne konuşması oğlum. Köylünün dilinde dolaşıyoruz, bu işler başka türlü 

konuşulur, diyen Kamil ellerini sıktı ve yumruğunu göğsünün hizasına kadar 

kaldırdı. 

Bahriyenin hali perişandı, böyle bir iftira aklına gelebilecek en son şeydi. 

Abisi Kamil hırpalamış, bir o kadarda dövmüştü. Bu yalan Yavuz tarafından 

uydurulmuş, kaynak olarak da kız kardeşi Zekiye’yi göstermişti. Bundan Ze- 

kiye de Bahriye de, habersizdi. Yavuz bu sayede Kemal’le Kamil’i Hamza’nın 

üzerine gönderip bir kabileyi daha kendi tarafına almayı düşünüp çoktan ic- 

raata koyulmuştu. Uydurduklarını samimi arkadaşlarına abarta abarta an- 

latmış, bunla da yetinmeyip şeytanın uşağı olan bir kadına da duyurup köy- 

lünün dilinde sakız olmasını sağlamıştı. 

Köylünün inanması için, zemin hazırdı: 

- Suyun durgun akanından korkacaksın. 

- Yere bakan yürek yakan. 

- Vay, vay, vaay, saman altından su yürütüyor, bir de Kemal’in arkadaşı 

olacak… 

Hamza düşünde deryasında bir garip sandalla yol alırken hissediyordu 

yaşamın her geçen gün daha da zorlaştığını. Sınava on gün gibi gerçekte 

saniye bile olmayan bir zaman kalmıştı, bir yanda bu uğraş bir yanda gön- 

lünde ki bir tanımsız sevdanın savaşı ve diğer yandan da, köydeki boş bo- 

ğazların hakkında sarf ettiği sözler, en son cenahta ve hepsinden de önemli- 

si Allah’a kul olma sevdası, bu sevda öylesine büyüktü ki, sevdanın sahibi, 

yere göğe sığmayan Allah’ı kalbine sığdırabiliyordu. 

Kimileri gülücüklerin tuzağında, kimileri gözyaşlarının koynunda sabahlı- 

yor, kimsenin kimseye faydası yok, bu uğraş içinde gerçek gaye çoktan unu- 


136

tulmuş. Yaşayabilmek için yenmek gerekirken, insanların birçoğu sadece yi- 

yebilmek için yaşıyordu. 

İşte bu gayeyi unutmamak için uğraş sarf edenlerden biri de Cuma idi. 

Gurbetin kahrı çekilmiyordu. Hamza’nın dostları bu kahrı yaşamak için gur- 

bete niyetlenmiş birkaç gün arayla tek tek gitmişlerdi, şimdi sıra Cuma’da 

idi. Sohbet bitmiş vedalaşma faslına gelmişti sıra. 

- Hakkını helal et. 

Bu son mırıldanmalar hüzünlüydü, bu seslerdeki ahenkler şiir nidasında, 

ağıt edasındaydı. 

- Allah’a emanet ol. 

Sınav günü yaklaşmış, Hamza’yı, cevap veremediği anlamsız olarak de- 

ğerlendirdiği bir takım sorular sarmıştı: 

- Gitsem mi, gitmesem mi, diyordu. 

Gitmekten değil Eylül’ün kara gözlerindeki ışıltıdan korkuyordu. Gönlün- 

deki ateşi biraz olsun dindirmiş, apansız esen bir rüzgarla karşılaşıp yeniden 

alevlenmesini istemiyordu. Bu isteği gönül denen esrarengiz varlık acımasız- 

ca reddediyordu. 

Sırtını ihtiyar armut ağacına yaslamış, ellerine uzun diliyle dokunan siyah 

atın renginde saklanan ümitleri yontulayan gözlerini geniş yoldan kendisine 

doğru gelen topluluğa iliştirdi: 

- Bunlarda kim, diye mırıldandı. 

Daha dikkatli baktı, bunlar İmam Şefik ve ailesiydi, ama diğerlerini tanı- 

yamadı. Az sonra İmam Şefik ve ailesi az ilerdeki üzüm bağına girdi. İmam 

Şefik ve yanındaki iki erkek Hamza’nın yanına selamla geldiler. Yanındakile- 

re Hamza’yı tanıttı. Sonra sağ yanındaki dar göbekli olanını işaret edip: 

- Bak Hamza bu kardeşim Hakkı, bu da onun kaynı Sabri. 

El sıkıştılar. Boyu uzuna yakın olan Sabri, siyah atı kastederek: 

- Senin mi? 

- Evet onun, çok hırçın bir attır, dedi.İmam Şefik. 


137

Sabri: 

- Ben biniciyim. 

İmam Şefik ağızlarını açtırmadan devam ediyordu, yine öyle yaptı: 

- İstanbul Veli Efendi de, çok iyi binicidir. 

Hamza: 

- Atlardan anlar mısın? 

Sabri enli çenesine ellerini götürüp siyah atı bir güzel süzdü: 

- Benim bindiğim at İngiliz safkan, asaletli bir at, ismi de Goldberg. 

İmamın ve Hakkı Efendi’nin gülmesi Sabri’nin sözünü kesti. İmam Şefik 

alaylıca: 

- Amma isimmiş. 

Sabri: 

- Ya bu atın ismi ne? 

Hakkı Efendi: 

- Köy yerlerinde atın ismi attır, öyle isim misim konulmaz, dedi. 

İmam şefik iştahlı: 

- Hayır bunun var. 

Sabri konuşmasına devam etti. Bu ara asma yaprağı toplayanlar bağdan 

memnun olmamışlar başka bir bağa gitmek üzere erkeklerinin yanına gel- 

mişler, İmamın ve Hakkı Efendi’nin kızları uzakta kalmış iki kadın yaklaşmış- 

tı. İmamın Hanımı: 

- Keşke İlhan’la İlhami’yi de getirseydiniz, gezerdi gençler. 

Onlar yaklaşırken Sabri Yunus’un sağını solunu inceleyip fîkirlerini söylü- 

yordu: 

- İhtiyarlamış, ama koşu atı olmadığı için iyi sayılır, gördüğüm atlardan 

farklı, köy insanlarının atına benzemiyor, halis bir Arap atı diyebilirim, eline 

nasıl geçti bu at, bir şey daha var, atı uyuntu etmişsiniz, ne olacak gelen gi- 

den bine bine bu hale gelmiştir, dedi. 


138

Siyah atın o gün fazla koşmaması ve iştahsız oluşu bu tabloyu çiziyordu. 

İmam Şefik’in gözleri fal taşı gibi açılıp: 

- Bak işte son söylediğinde yanıldın, bu ata Hamza’dan başkası binemez, 

çok hırçındır ve bu at bir canavardır, senin bildiğin atlara benzemez. 

Genç Sabri’de kibirli bir gülümseme oluştu. Kendini beğenmiş tavırlarıyla 

ata yaklaşarak: 

- Demek şu uyuz ata Hamza’dan başkası binemez öyle mi? 

İmamın Hanımı: 

- Dur oğlum bura oralara benzemez bir yerini kırdırırsın. 

Hamza kolunu yasladığı armut ağacından iki adım uzaklaşarak: 

- O kadar konuştunuz bana bir şey sormadan, şimdi de ismini yeni öğ- 

rendiğim Sabri yine bana sormadan atıma binmek istiyor ayıp değil mi? 

- Evet nasıl unuttuk, dedi Sabri. 

Hakkı Efendi: 

- Delikanlı haklı, kusura bakma, diyerek Hamza’ya özür beyan etti. 

Sabri: 

- Binebilir miyim atına? 

- Sırtında kürkün, ağzında yular yok görüyorsun bomboş... 

- Olsun. 

Hamza atına yaklaşıp atın yelelerini okşayıp bir şeyler mırıldandı. Hepsi 

Hamza’nın dudaklarının sarf ettiği kelimeleri merak etti, gülümseyerek yan- 

larına gelip: 

- Bir şey olursa karışmam vebal benden gider, dedi. 

Sabri zerre kadar umursamıyordu, karşısındaki at adeta söylenenleri ya- 

lanlıyordu. Az ilerde beklemekte olan kızları ihmal etmeyip göz ucuyla süzü- 

yordu. Havasını basmanın tam fırsatıydı. İyice görmeleri için o yönü işaret 

edip: 

- Atı şuraya alda düşersem yumuşak yere düşeyim, dedi. 

İçin içinde gülüyordu. 


139

İsteneni yapan Hamza: 

- Bu senin istediğin yere değil kendi istediği yere düşürür haberin olsun, 

dedi ve seyre koyuldu. 

Sabri, normal adımlarla biniciliğini öve öve, ata nasıl hakim olunduğunu 

anlata anlata yaklaştı, elini sakin duran siyah atın yelelerine değdirmesi 

İmam Şefik’i ve hanımını hayli şaşırtmıştı. Yanına kimseyi yaklaştırmayan at 

ne kadarda uysallaşmıştı. Hala övünüyordu Sabri. 

İmam Şefik karşısında tebessüm eden Hamza’ya bakıp at hakkında söy- 

lenenlerin bir an için yalan olduğunu düşündü. Atta hiçbir huysuzluk yok, 

kıpırdamıyor bile. 

- Allah, Allah, hayret! 

Bu kelimelerle şaşkınlıklar ifade edildi. Sabri biraz sonra binmenin vakti- 

nin geldiğini düşündü. Hala konuşuyordu, sesini yükselterek: 

- Ben bu ata binemezsem yazık benim biniciliğime. 

- ................................ 

- Dedem bile biner, şu atın uyuzluğuna bak, köy yeri, insanları ne şekilde 

kandırmışlar bilmem deyip ağır ağır atın geniş sırtına kuruldu. 

Seyir halindeki gözler, bekleyiş içinde, siyah at hala normal. İmamın kar- 

deşi Hakkı Efendi de dahil olmak üzere alaylı kahkahalar koyuverildi. Gülüş- 

meleri duyan kızlar meraklarına hakim olamayıp annelerine kadar yaklaştı, 

olup biteni öğrendiler. Biri hariç dördü de gülmeye başladı. İmamın büyük 

kızı Neslihan: 

- Görüyor musun anne söylenenlerin hepsi yalanmış, yanına kimse yakla- 

şamazmış, mış ta mış, şu atın haline bak uyuz mu uyuz... 

Güzel Büşra, Sabri’nin tavırlarından rahatsız olmuş, Sabri’ye tiksinerek 

bakıyordu. Hamza’nın moralinin bozulmaması kendisini yalan çıkarttığı için 

üzülmemesi onu şaşırtmıştı. Oysa az önce siyah atın düşüreceğini iddia et- 

mişti, çok kararlı konuşmuştu ve hala öyleydi. Sabri bir komutan gibi ve ses 

tonu kibre ve alaya teslim olmuş: 

- Gezebilir miyim şu uyuz atla? 


140

- ............................. 

Yumru alınlı, kalın dudaklı Sabri bir daha sordu: 

- Hamza! Şu uyuz atınla gezebilir miyim? 

Kahkahalar hala devam ediyor. Sabri: 

- Uyuz atın uyuz da bir ismi vardır. 

Hamza ses tonuna hakim: 

- Ne duruyorsun hadi gezsene? 

Sabri ne kadar uğraşsa da Yunus kımıldamıyordu, eliyle vurması, diliyle 

atı coşturmak istemesi nafile. At adeta yerine mıhlanmıştı: 

- Deh... hadi oğlum. 

Ayaklarını atın karnına değmesi, ilk denemeler gibi etkisiz kaldı. Kimi 

olanları anlamıyor, kimi eğlenceli buluyor, her kafadan bir ses çıkıyordu: 

- Bu at hayatından bezmiş. 

- Hamza bunu buraya kadar nasıl getirebildin? 

Sabri, İmam Şefik’e hitaben: 

- Hocam Hamza söylemiyor, bu hayvanın bir ismi yok mu? 

- Yunus! dedi hoca kısık bir sesle. 

Sabri anlayabildiği kadarını tekrar etti: 

- Ne... Yuu, Yunuuu demeye kalmadı, siyah at inanılmaz bir şekilde coş- 

tu... Adeta uçuyordu. 

Sabri şaşkın, lodos rüzgarları kadar hızlıydı siyah at. Atın uzun yelelerini 

sımsıkı kavramış düşmemek için büyük çabalar sarf ediyor, bu çaba yüz 

metre ilerdeki taşlıkta, atın şaha yükselişi ve kendini aniden silkelemesi so- 

nucu sona erdi. Usta binici Sabri atın parlak derisinden kaydı ve peşinden: 

- Ah kolum! Sözü duyuldu. 

Az sonra kalabalık Sabri’nin başına toplandı. Sabri’nin hali perişandı, ko- 

lundan yakınması, kırılmış olabileceğine işaretti. 

- Seni üzengi binicisi seni... dedi Hakkı Efendi. 


141

Sabri bir yandan sol eliyle sağ kolunu tutuyor, diğer yandan da korkulu 

gözlerine Yunus’u aratıyordu. Acı çeken bir sesle mırıldandı: 

- Bu... bu at değil! 

Hamza: 

- Kolun nasıl? 

-Çok sancı var, kırılmış olmalı, diyen Sabri’nin kolu kırılmıştı. 

İmam Şefik taşlık alanda gezindi bir ata bir de Sabri’ye bakınıp: 

- Bu at varya... Seni buraya bile bile düşürdü. 

Sabri çektiği sızıya aldırmadan tebessüm etmek istedi, fakat bunda başa- 

rılı olamadı aynı sesle: 

- Hiç gülesim yok hocam! 

- Sen öyle de bakalım. 

Vakit akşama yaklaşırken İmam Şefik’in misafirleri köye gitmiş, Sabri ise 

sağlık ocağına kaldırılıp gerekenler yaptırılmıştı. Ertesi gün Sabri’nin kolun- 

daki sızı kaybolmuş, şaşkınlık gözlerine hala hakim, bu bakışlarını koluna 

yöneltip: 

- O at değil sanki akıllı bir insan... Şu gerçekti. Sabri uzun yıllar bu keli- 

meyi tekrarlayacaktı, o uyuz dediği siyah atı unutması mümkün olmayacak- 

tı... 

Hamza yine siyah atı Yunus’u okşuyor muhasebesini yapıyordu, neydi bu 

insanlar, bekledikleri olmayınca karşılarındaki insanı nasılda alçaltabiliyorlar- 

dı. Neye yaradı, iyilik görünce artan, kötülük görünce azalan hoşgörü. Allah 

insana fırsat vermeye görsün… 

Bilmezdi karıncalar kadar küçük bir o kadarda aciz olduğunu, kendi gö- 

zündeki dalı görmez, başkasındaki kıymığı bilir, büyütürde büyütürdü. İnsa- 

noğlu ne de olsa çiğ süt emmişti, onlardan biri de Kemal’in abisi Kamil’di. 

Gizliden Hamza’yı takibe koyulmuş tenhalarda karşılaşmayı arzuluyordu ve 

nihayet arzusu karşısına dikildi. Aşağı kuyuda elindeki kitapta kaybolmuş 

Hamza’yı buldu. Ciddi ve kararlı adımlarla yaklaştı. 


142

Alnındaki damar belirginleşmişti. Damla damla süzülen elinin tersiyle sildi. 

Bir çırpıda Hamza’nın elindeki kitabı aldı ve bu hızla kitabı parçalara ayırmak 

istedi, bu isteğe birkaç sayfa uydu. Kamil, kızgın bir sesle sordu: 

- İnsan neden ve ne için yaşar? 

Sorunun tarzı derhal cevap istiyordu. Bu cevap geldi: 

- Önce hakkın hakkı için. 

- Sonra... 

- Şerefi ve namusu için. 

- Namusuna göz dikene ne yaparsın? 

- Hiç çekinmeden gözlerini oyarım. 

Kamil yırtabildiği sayfaları top haline getirip Hamza’nın yüzüne çarpıp be- 

lindeki bıçağı çıkartmasıyla sallaması bir oldu. Hamza hiç oralı değildi. Rahat 

bir sesle: 

- Eğer namusuma göz diktiğine şahitsem yaparım bu işi. 

Kamil hırçın: 

- Kes... 

- Beni dinle Kamil abi, sen nerden ne duyduysan yanlış duydun. 

Kamil elindeki bıçağı çılgınca sallıyor, Hamza son darbeden bir adım geri 

atması sayesinde kurtuldu. Kamil: 

- Köylüde mi yanlış duydu? 

Hamza bir adım yaklaştı: 

- Sana duyuran, köylüye de duyurdu. 

Kamil yeniden hamle yaptı, Hamza karşılık vermiyor kendini korumaya 

çalışıyordu bu hamleden de sıyrıldı, ses tonu hala normal: 

- Sana bunu yaptırtmak için bu yalanı söylediler. 

- Sana mı inanacağım, köylüye mi? 

Kamil hala Hamza’ya hamle yapıyordu. Hamza’nın bakışlarına acıma duy- 

gusu hakim olmuştu: 


143

- Ben sana bugüne dek bir kere bile yalan söylemedim, ya köylü? Bu ya- 

şına kadar sana bin bir çeşit yalan söylediler, bir o kadarda iftira attılar, 

şimdi de seninle benim bozuşmamızı, kavga etmemizi isteyerek yalan söyle- 

diler. Kardeşini tanımam bile, tanısam da ben Allah’tan korkarım, dedi. 

Kamil bir daha salladı keskin bıçağı, bu sallayış isabetli idi. Sol kolunu sı- 

yırıp geçen bıçağın peşinden akan kan gömleği kırmızıya boyadı. Kan Ka- 

mil’in beynindeki düşünme kanallarını açtı. Karşısındaki okyanuslar kadar 

derin bakan delikanlıyı tahlile koyuldu, Hamza kendisine yalan söylemeyen 

tek insandı, Hamza’nın hiç bir kötülüğüne şahit olmamış, daima verdiği sözü 

yerine getiren temiz yürekli bir delikanlıydı. Hamza’nın söyledikleri doğru 

olabilirdi... Aman Allah’ım!... 

Evet Yavuz Hamza’yla baş edememiş kendisini tamamen yanına almak 

için bu pis tuzağı hazırlamıştı. Neden bunu daha önce düşüneme- 

dim....Kahrolası Şeytan... Ne yapmıştı, elindeki ucu kanlı keskin bıçağa baktı 

ve bu bakışın emri ile bıçağı bıraktı, bu bırakış itler gibi pişmanım demek is- 

tiyordu. Bakışları Hamza ile bıçak arasında mekik dokuyordu. Üzgün bir ses- 

le: 

- Yoksa haklı mısın Hamza? 

- Haklıyım Kamil abi. Allah’a inandığın gibi inan haklıyım... 

Kamil ürperdi, bakışlarını bıçağın açtığı yaraya kaldırdı ve gözlerini bu 

noktada sabitledi, kısa bir sessizlik hakim oldu. Bu sessizliği Kamil’in yakarışı 

bozdu: 

- Affet Hamza!... 

Hamza gülümsüyor, bu tebessüm Kamil’in yanan beynine su serpiyordu. 

Kamil’in ruhu eziliyor: 

- Affetmek büyüklüğün şanındandır, affet. 

Hamza kanayan koluna baktı: 

- Affetmek, yalnızca Allah’a mahsustur, hakkım helal olsun, dedi. Bir daha 

gülümsedi ve devam etti: 

- Yalnız gömleğim yeniydi, ona yazık oldu. 


144

Kamil ferahladı: 

- Sana bir gömlek borcum olsun. 

Hamza kolunun sızıya teslim olduğunu hissetti, anlaşılan bıçağın açtığı 

yara soğuyordu. Kamil’e bunu belli etmek istemedi, köye yöneldi gider ayak: 

- Kemal’e selam söyle, bunlardan da hiç kimseye bahsetme, yoksa atılan 

iftiraya herkes inanır, kendimin değil kardeşinizin isminin çıkmasından endi- 

şe ederim, kolumu dert etme çabuk iyileşir. 

Kamil Hamza’nın arkasından hayranlıkla bakıyordu. Hamza isteseydi beni 

burada kolayca tepeleyebilirdi ama bunu yapmadı, bakışlarındaki canlılığı 

ses tonuna yansıtıp Hamza’nın peşi sıra: 

- Sen büyüksün Hamza hem de çook! 

Hazma cevap verdi: 

- Büyük olan Allah’tır... 

Evine sessizce girdi, gömleğini çıkarttı, evdekilerden habersiz bir avuç tuz 

aldı ve tenhaya çekildi. Kamil’in bıçağının açtığı yarayı dağlamak için avu- 

cundaki tuzu kolundaki yaraya bastı. Aman Allah’ım bu ne müthiş bir ıstırap- 

tı, bayılmamak için kendine zor hakim oldu, aklına önce Azrail sonrada ölüm 

geldi. Bu can nasıl verilecekti? Bu ıstırabın milyarlarcasına tahammül edebi- 

liyordu demek ki insanoğlu. O an için söylendi: 

- Allah’ım ölüm azabımı hafîflet, senin yardımına her saniye, her an, her 

vakit ihtiyacım var, bana Azrail’i tanımakta zorluk çektirme, bu emaneti dev- 

redeceğim güne hazırlıklı eyle. 

Hangi gündü, o gün bilinse yaşamak ne kadar tuhaf olurdu ve bir o kadar 

da anlamsız... 

Hamza iki gün sonra üniversite sınavına girmek için yola koyulmuştu. De- 

desi Osman Ağa’nın evindeydi. Sohbet Osman Ağa’nın yokluğunda güzeldi. 

Çilekeş Fatma kadın, imrene imrene torununu süzüyor: 

- Seni yaratana kurban olurum oğul, diyordu. 

Fatma kadın ne çok severdi, Hamza’yı. Yunus’un gölde kayboluşu ne za- 

man aklına düşse hüngür hüngür ağlardı. Belki de saçları onun için aklara 


145

ürünmüştü. Az sonra çıkık göbeğiyle Osman Ağa teşrif etti. Dede Osman 

kalın bir hitapla: 

- Nereye gideceksin? 

- Sınavım yarın onun için Kayseri’ye gideceğim. 

- İlkini kazandın mı? 

- Evet 

- O kolaydı tabi. 

- Evet. 

Hamza kısa cevaplar veriyordu. Dede Osman Ağa ellerini göbeğinde bir- 

leştirip: 

-Sen boşuna sınava mınava girme kazanamazsın. 

- Nerden biliyorsun? 

- Köylü diyor, o adam olamaz bilmem ne... 

Hamza gülümsedi: 

- O zaman doğru söylemişlerdir, dedi ve yerinden kalktı. Saatine bakıp: 

- Geç kaldım ben gidiyorum. 

Ve söylediğini yaptı. Dili duadaydı: 

- Allah’ım sen emeklerin karşılığını verirsin, benim de emeğimin karşılığını 

ver, yanıltma, şaşırtma, zihnimi açık tut ve her zaman hayırlı olanını ver Al- 

lah’ım. 

Bu sefer yalnızdı Hamza, sınava gireceği okulun yerini öğrendi. Büyük 

parkın yanındaki telefon kulübesinde kararsızca bekliyordu. Ceplerini kontrol 

etti. Telefon numarasının yazılı olduğu kağıda dokundu, parmaklarının 

ucundaki küçük kağıda dokunmak bile istemiyordu sanki... Nihayet aldı, bu 

sefer elleri cebinde kilitlenmişti. Az sonra ahizeyi aldı, kâğıttaki numaraları 

süzdü. 

Hala kararsızdı otele mi gitseydi, ahizeyi yerine koydu. Eylül’ün kara göz- 

leri karşısına dikildi, kulübeden ayrılamadı. Yeniden ahizeyi kaldırıp kartı yer- 

leştirdi, bu sefer numaralar uçuşuyordu. Çeviremiyordu bir türlü, çevireme- 


146

diği gibi kulübeyi de terk edemiyordu. Neyden çekiniyor, neden arayamıyor- 

du, bir an düşündü. Evet Allah’tan korkuyordu. Yaptığı işin yanlış olabilece- 

ğinden çekiniyordu, ilerisi karanlık olabilirdi Eylül’ün. Yüreğindeki savaşı 

onun askerleri kazanabilirdi. Eylül’e olan tutkusu, günaha davetiye çıkart- 

maktan başka bir şey değil miydi yoksa?... 

- Hadisene kardeşim! Sesi ayılttı, 

Bakıp görmeyen gözlerini sesin geldiği yöne iletti, sesin sahibi haklı ola- 

rak sabırsızdı: 

- İşimiz gücümüz var, ne nazlanıyorsun, yarım saattir seni bekliyoruz, çe- 

vir çevireceğin numarayı defol git diyordu, sıradaki iki kişinin arkasındaki pa- 

la bıyıklı adam. 

Hamza cevap vermedi yarım kalan işini bitirmek için numaraları çevirdi. 

Telefona cevap veren Salih Efendi idi. Hamza’yı tanımakta zorluk çekmedi, 

memnunlukla karşıladı. Hamza’ya nasıl gelebileceğinin tarifini yaptı. 

Konuşma bitti ve Hamza soğuk soğuk terlerle kulübeyi terk etti. Bir saat 

gibi bir zaman sonra evi bulmuştu. Ayakları gitmek, yürümek bilmiyordu, 

sanki felç olmuştu. İlk defa karar mekanizması bocalıyordu. Gözleriyle ikinci 

katı süzdü. Ayaklarını zorladı, az sonra binanın basamaklarını geçmiş, kapıda 

bekliyordu. Vakit ikindiyi geçeli hayli olmuştu. O an için memnun olduğu tek 

şey namazını kılmış olmasıydı. Nihayet kapının ziline dokunabildi, az sonra 

kapı aralandı, bu Mevlüt’tü. 

- Aaa... Hamza abi. 

- Merhaba Mevlüt. 

- Buyur abi gel. 

Biraz sonra odada idi Hamza. Kısa birkaç soruya cevap verdi. Son olarak 

Mevlüt: 

- Birazdan Hüseyin abim gelir. 

Bakışlarını odanın renkli duvarlarında bıraktı Hamza. Bakışlarını bıraktığı 

yerde Eylül’ün resmi vardı. Bu bakışlar sahibine dönmüyordu. Dua etmek is- 

tedi: 


147


İlk defa bir duayı yarım bıraktı, dudakları da iradenin pençelerinden ken- 

dini koparmıştı. Bu mücadele kısa sürdü. Kapı ziliyle kendine geldi. Gelen 

Hüseyin’di. El sıkıştılar, hal hatır soruldu. Hoş geldin ve tanışma faslı sona 

erdi. İkramlar yapıldı. Mevlüt’e yaptığı son hitaptan sonra simasını Hamza’ya 

yönelten Hüseyin: 

- Bizimkiler senden çok bahsetti. 

Hüseyin, Hamza’nın sözlerindeki ahenge hayran kalıyordu. Hamza’nın ko- 

nuşması, konuşmasındaki tatlılık, bir saat önce tanışmalarına rağmen ona 

yıllardır tanıyormuş gibi yakınlaşmıştı. 

Hamza’nın dudaklarından süzülen sözler, Hüseyin üzerinde bir ırmak gibi 

izler bırakmaya başlamıştı. Ne kadar bilgisizdi. 

- Ben diyordu boşa yaşamışım, bunca zaman... 

Hamza soru sorarak, örnekler vererek konuşuyordu: 

- Söyle, Hüseyin diyordu: Sen, ben niçin ve neden yaşıyoruz? Her şeyin 

ama her şeyin bir sebebi var, bana sebepsiz bir şey gösterebilir misin? Soru- 

larıma cevap ver. Söyle kalem neden var, yazı yazabilmek için öyle mi veya 

hayvanlardan örnek vereyim bir inek, bir tavuk veya herhangi bir hayvan ni- 

çin var? Süt alamadığın ineği ne yaparsın, yumurta vermeyen tavuğu kes- 

mez misin? Bir ot bile sebepsiz değildir. Ya sen, ben, tüm insanlar niçin ve 

neden var? Ye, iç, yat öyle mi? Hayır... Kesinlikle hayır... Bir sebebi olmalı, 

hiç düşündün mü? Varsayalım ki tesadüf, peki bunca şeyi nasıl açıklayacak- 

sın, insanın nasıl var olduğunu? Hayvanları... Yumurtamı tavuktan çıktı, ta- 

vuk mu yumurtadan çıktı? Erkek mi kadından doğdu, kadın mı erkekten? 

Varsayalım yumurta tavuktan çıktı, peki tavuğun bir yaratıcısının olması ge- 

rekmez mi? Bu olay kadın ve erkek için de geçerlidir. Sonuç olarak çok bü- 

yük bir yaratıcının eseriyiz. Hiç bir şey sebepsiz var olmamıştır. Bizlerin de 

bir yaşama sebebi var, o nedir biliyor musun Hüseyin? Allah’a, büyük terbi- 

yeciye hakkıyla kul olabilmek. 

Diyeceksin ki kulluk dediğin nedir ki; nimetlerin sadece karşılığı. Nimet 

nimet der dururuz ama aklımıza gelmez, gören bir çift gözün de nimet oldu- 


148

ğu. Soruyorum; gözlerini, sana dünyanın en büyük servetini verseler verir 

misin? İşte sen ben o derece büyük nimetlere gark olmuşuz, bunları bize 

veren Rahman’ın emirlerine uymak, kulluk görevini belki bir nebze yerine 

getirmek sayılabilir. 

Kapı zili konuşmayı yarım bıraktı. Hüseyin’in gözleri dolmuştu. Titreme- 

mek için kendini zor tutuyor, utanıyor, kendi kendine hayıflanıyordu. Gitti 

kapıyı açtı: 

- Nerde kaldın, diye sordu. Bu Eylül’dü: 

- Ancak gelebildim. 

Odaya kadar duyulmuştu sesi, yine tatlı, yine narindi. Bu ses Hamza’yı 

kaybolduğu manevi duygulardan aldı. Hamza yine yargıladı kendisini, bu 

yargı heyecana dönüşmek için izin istedi, lakin bu istek reddedildi. 

Az sonra gülünce beliren gamzeleriyle Eylül odaya girdi. Bakışları yine 

can alıcıydı. Hamza o an için Azrail’i hatırlamak istedi. Narin ses bu hatır- 

latmayı engelledi: 

- Hoş geldiniz. 

Hamza’nın yüreğindeki fırtınadan habersiz dudakları: 

- Hoş bulduk. 

- Nasılsınız? 

- Hamd olsun iyiyim, sizi sormalı? 

- Biz de okulla uğraşıyoruz. 

Hamza’nın dudakları nihayet yüreğinde kopan fırtınadan haberdar olmuş 

zor konuşuyor: 

- Derslerin nasıl? 

- Biraz matematik dersleriyle sorunum var, o kadar. 

- Çalışırsan mesele biter. 

Hamza’nın yüreği, duygularına dar geliyor, kendinden korkuyordu. Aman 

Allah’ım ne zor şeydi bu... Az sonra Hüseyin’de geldi. Konu sınavdan açıldı. 

Hüseyin: 


149

- Nereyi düşünüyorsun? 

- ODTÜ, Bilgisayar mühendisliği. 

Eylül: 

- Orasının puanları çok yüksek, sen dershaneye de gitmedin, işin çok zor. 

Hamza: 

- Orası öyle ama, gel gör ki ben de gecemi gündüzüme katıp şerbet yap- 

tım ve sayısalı içtim. 

- Kendine güveniyorsun, bu çok iyi. 

Vakit akşam olmuş Salih Efendi de gelmiş, eksik kalmamıştı. 

Sevim hanım Hamza’nın şiir yazdığını biliyordu ve ondan şiir okumasını is- 

tedi. Bu isteğe tüm ev halkı katılınca Hamza hafızasını kurcaladı, tozu çırpıl- 

ması gereken bir şiire rastladı. 

Hamza şiir okuduğu zaman dinleyicilerin tüylerini diken diken ederdi, yine 

öyle olacaktı. Sevim hanımın: 

du. 

- Hadi dinliyoruz demesi, bir an için vazgeçtiği şiiri okumasına sebep ol- 

Sağına soluna bakındı, gözlerini tek noktada topladı. Hüznün birleştiği ses 

tonuyla şiiri okumaya başladı: 

Bir de benden dinle yıldırımların türküsünü, 

Coşkun, taşkın sellerin bıraktığı yaraları 

Yazmakla bitiremediğim yılan sürüsünü 

Bir de benden dinle karlı dağların öyküsünü. 

Ruhlarda zelzele, gözlerde heyelan ararsan, 

Yar da bak ben gibi biçarelerin yüreğine 

Gülüm gülüm diye inleyen sessiz kayalardan, 

Koparıp ta kendini teslim et bir gün denize. 


150

Bilir misin şaşı dünyanın nasıl baktığını ? 

Dünün gibi sen hayalden başka bir şey değilsin. 

Anlayamazsın kör toprağa nasıl satıldığını 

Mazin gibi sen masaldan başka bir şey değilsin. 

Yüz yıllık zevkini bir anlık acı unutturur 

Zamanı gelince solan çiçekten farkın ne ki? 

Gülü, laleyi, sümbülü bir gün kader kurutur 

Söyle bir avuç tebessümden başka farkın ne ki? 

Yoz yıllar çalar simanı götürür kendiyle 

Yalnızca kurumuş gül yaprağındaki hıçkırık 

Raks eder susamış zan yüreğinin heybetiyle 

Anlayamazsın gözlerine köşk kurarda yılgınlık. 

Sana da şart olacaktır elbet kefenleri sarmak 

Evvelkiler gibi seni de satar şaşı dünya 

Karşılığın tabut, hediyesi bir tutam toprak 

Nasıl oldu da gözlerin doydu hırsın var dıya. 

Biriktirmiş şaşı dünya isyankar tohumunu 

Bulmuş ki kahpe düzeni, saçtıkça saçıyor 

Kendisine köle,kul eylemiş Allah kulunu 

Sarmış nefisleri köpeklerine yal yapıyor 


151

Köpeklerine yal yapıyor... 

Ortama sessizlik hakimdi, hepsi başını öne eğmiş, şiiri özümsüyordu. Son 

mısra... sanki onları anlatıyordu. "Yoksa bizim nefislerimizi de mi köpekleri- 

ne yal yapıyordu şaşı dünya?" 

Eylül "Yüz yıllık zevkini bir anlık acı unutturur." Mısrasını düşünüyordu. 

Gerçekten öyleydi. Yaşanan en güzel mutluluğu bir anlık acı silip atıyordu, o 

halde ne anlamı vardı yaşamanın. Evet dünya bir yalandan veya hayalden 

ibaretti, o halde sadece bugün vardı... 

Salih Efendi ve diğerleri Hamza’ya şiirden duydukları memnuniyetleri ilet- 

tiler. Salih Efendi, derin bir nefes aldı: 

- Ah... ah dedi; çocuklarını kastederek devam etti: Hamza’nın ahlakının 

ve bilgisinin yarısı şunlarda olsaydı benim önümden kimse geçemezdi. Helal 

olsun şu Hasan’a, her baba evladının senin gibi olmasını ister, herkes Hasan 

gibi evlat yetiştirseydi bu ülkede problem namına hiçbir şey olmazdı. Öve 

öve bitiremiyordu arkadaşı Hasan Ustayı. 

Hamza’nın kalbi adeta yontuluyor, gözlerine hakim olamıyor huzursuzlu- 

ğu artıkça artıyordu. Eylül’ün kara gözlerindeki tarifsiz ışıkta buluyordu ken- 

dini. Bakışlarını nereye çevirirse çevirsin, onun kara gözlerini görüyordu. 

Mantığın sorduğu sorulardan kaçamıyor, cevap da veremiyordu, dudakları 

cevap vermek istiyor dil bu isteği ısrarla reddediyordu. "Eylül beni sevdi mi, 

acaba?" Bu soruyu diline dökemiyor, bu da yüreğindeki sızıyı arttırıyor, fakat 

yine de, dilinden gönlünü saklıyordu. Tuhaflık görseydi Hamza’yı kıskanabi- 

lirdi. 

Odanın sıcaklığı balkonda hissedilmiyordu. Hüseyin susuzdu, İslam’a açtı. 

Hamza ikramda bulunuyor, Hüseyin’in susuzluğunu gideriyordu. 

Duvarla balkon demirinin arasına sıkıştırılmış, muhabbet kuşunun barın- 

dığı kafese takıldı Hamza’nın bakışları. Bu bakışlara bir şeyler anlatmak isti- 

yor gibiydi muhabbet kuşu, sağa sola sıçrıyor, kanat çırpıyordu. Bu bakışlar 

kuşun lisanını anlamaktan çok uzaktı. Az sonra Eylül de geldi, parmaklarını 

kafesin demir aralıklarından uzattı: 


152

- Maviş, Maviş, Maviş diyordu. 

Eylül’ün güzel gözlerindeki bakış değişmişti. Hüseyin Hamza’ya hitaben: 

- Bazen konuşuyor. 

- Ne söylüyor. 

Eylül gülümsedi: 

- Kendi ismini, dedi ve mutfağa yöneldi. 

Çeşit çeşit renklere bürünmüş muhabbet kuşunun lisanını nihayet çöze- 

bilmişti Hamza. Kuş çırpınıyor, küçük kafesin içinde aşağı yukarı sıçrıyordu, 

renk renk kanatlarını açması nafileydi, çengeli anımsatan gagasıyla kafes 

demirine takılıyor, ara ara kafesin içindeki küçük aynada kendisini süzüyor- 

du, o da muhasebe içerisinde, anlaşılan sevgiyle karışık kızıyordu bir şeyle- 

re: 

- Neden bu kadar güzelim, benim hakkım değil mi serçe gibi özgür ol- 

mak, kırlangıç gibi semada coşmak? Güzelim, güzel olmamın mükafatı ka- 

feslere tıkanmak mı? 

Bu ara da Eylül balkona tekrar geldi. Yine ellerini Maviş’e uzattı. Hamza 

bakışlarını muhabbet kuşundan ayırmadan Eylül’e hitaben: 

sesle. 

-Maviş güzel, yalnız cezasını kendi çekiyor. Ya başkaları, dedi kısık bir 

O gece sabah olmak bilmemişti Hamza için. Ağır hareketlerle gitmeye ha- 

zırlanıyordu. Ev halkı kapı eşiğinde. Eğildi, ayakkabılarının ipini yeniden gev- 

şetti, Eylül’ün gözlerinde hala uyku saklanıyordu. Hamza bir an uykusunun 

geleceğini sandı. Belki de bir daha göremeyecekti o uykulu gözleri, zordu bir 

şeyleri diline alamamak, onu anbean hissetmek ve kararsız kalmak. Beyin 

diline hiçbir emir vermek istemiyordu, bu sefer devreye yürek girdi ve emri 

verdi dudaklar kapıda Hamza’yı bekleyen aileye son kelimeleri sarf etti: 

verdi. 

- Her şeyiniz İslam’ca olsun... 

Sınav manzaralarının ilkinden farkı yoktu. Hamza dualarla ikinci sınavı 


153

Haftalar haftaları kovalıyordu. Hamza ikinci sınavla birlikte uzun marato- 

nu bitirmenin verdiği rahatlıkla köy işleriyle meşgul oluyordu. Buğdaylar, ar- 

palar bir bir elden çıkmış, samanlar yerini bulmuştu. Hasan Usta ise İstan- 

bul’daki işlerine devam etmiş, köy işlerini oğlu Hamza’ya bırakmıştı. Ham- 

za’da problemsizce işleri bitirip sınav sonuçlarını beklemeye koyulmuştu. Boş 

zamanı çoğalmış kitap okuyor, yeni yeni şiirler yazıyor, mana alemine dal- 

manın tadını damağında hissediyordu, bu his eylül ayına kadar devam etti. 

Nerden bilebilirdi beklenmedik bir hastalığın bedenine musallat olacağını... 

Bilemezdi, çetin bir elemin kaderine yazılı olduğunu. Gözlerinin karasında bir 

ağırlık kol geziyordu, halsizlik hali olmuştu, iştah namına bir şey kalmamış, 

zor yürüyor, güç bela ayakta durabiliyordu. Çilekeş anne, oğlu Hamza’nın 

nurlu simasına, bakıp bakıp ondan habersiz ağlıyordu, ana yüreği dayana- 

mazdı. Nasırlı elleriyle oğlunun üzerine battaniyeyi örtüp şefkatli bir sesle: 

- Neren ağrıyor oğul? 

Hamza zorların pençesinde: 

- Dert etme anne, yakında inşallah iyileşirim. 

Anne: 

- Oğul doktora götürsek... 

- Birkaç gün sonra iyileşme olmazsa giderim. 

Kelimeleri toparlayamıyordu Hamza. Üzerinde korkunç bir ağırlık hissedi- 

yor, konuşmak aşırı derecede zor geliyordu. Nihayet amcası Nazım’a haber 

gönderilip doktor getirildi. Hamza ne yiyebiliyor, ne de içebiliyordu, önceki 

gibi de konuşamıyordu. 

du: 

Orta yaşlı doktor, çıkıntısı ampulü andıran gözlüğünü düzeltip teşhisi koy- 

- Bursella... Çiğ veya iyi pişmemiş sütten, peynirden veya hasta bir hay- 

vanın etinden de bulaşabilir. Süt hasta bir hayvandan sağılmışsa ve bu süt- 

ten elde edilen gıdalardan da geçer. Vücut direncini kolaylıkla kaybedip bu 

hastalığa maruz kalır. Geçicidir, lakin uzunda sürebilir. Bol bol C vitamini içe- 

ren yiyecek ve içecek vermelisiniz. Ben gerekli ilaçları yazacağım. Bunları 


154

düzenli olarak vereceksiniz, düzelme olmazsa hastaneye kaldırmamız gere- 

kir. Umarım çabuk iyileşir. Uzun sürerse ölüm ihtimaliyle karşılaşabilir. 

Doktorun sarf ettiği son cümle, çilekeş anneyi hırpaladı. Tasalara, evham 

karışıp yeis denizinde çare rüzgarı bekleyen çile sandalı mı olacaktı. Korka- 

rak sordu: 

- Kaç gün sürer? 

-Bilinmez, az sürerse bir aya varmaz iyileşir ama uzun sürerse altı ayı ge- 

çer. İyileştiği zaman eski sıhhatine kavuşur. Ama tahminim çabuk iyileşir, 

bünyesi kuvvetli, verdiğim ilaçları düzenli olarak kullanın. 

Doktorun sıraladığı cümleleri, hüzünlü annenin kulağı duymuyor, gözlerini 

oğlundan ayıramıyordu. Biraz sonra amca Nazım ve doktor gitmişlerdi. Yu- 

nus Emre ve gözü yaşlı anne Hamza’nın baş uçundaydı. 

Hamza konuşulanları duyabiliyor, karşılık vermekte zorlanıyordu. Zira ko- 

nuşmak kendisine hastalığından daha ağır geliyordu. 

Köylü Hamza’nın hastalığını duymuştu, çoğunluk önemsememişti, kimile- 

riyse seviniyordu. Tıpkı muhtar Tahir Ağa gibi... Kalın sesiyle yine kükrüyor- 

du: 

- Hımmm... Eşşoğlusu, Allah nasıl verir belanı, babandan büyük adama el 

kaldırırsın he... diyordu. 

Sarmaşık bitkilerini anımsatan sarı saçının üstündeki eskimiş kasketin to- 

zunu çırptı. Omuzu sekiz ay olmasına rağmen hala sızlıyordu. Her sızlama- 

sında başını sallayarak: 

- Elime bir düşse, diyordu Hamza için. 

Hamza’nın hastalığı tüm şiddetiyle kendini göstermişti. Aklı hastalıktan 

çok sınav sonucundaydı. Kazanırsam bu halde bile kayıt yaptırırım, dondu- 

rur, iyileştikten sonra devam ederim, diye düşünüyordu, lakin kıpırdamaya 

dermanı yoktu. Arkadaşlarını düşündü, bu işlerden anlayan biri dahi yoktu, 

anlayanlar gurbette idi, dedesi ve amcası geldi aklına, onlarsa çoktan ver- 

mişlerdi kazanamaz hükmünü. Babası İstanbul’da, ona haber ulaştırana ka- 

dar müracaat tarihi çoktan geçerdi, sonra hasta olduğunu da bilmiyordu. Ne 


155

pahasına olursa olsun, gerekirse sürünerek gidip kayıt olmalıyım, diye dü- 

şüncelerini noktaladı. Postacı salı günleri köye gelmekteydi. 

Hamza cesedi anımsatıyordu, kendi haline mi yanaydı yoksa sınav so- 

nuçlarının eline ulaşıp ulaşmamasına mı? 

Nihayet salı günü Mavi bir taksi muhtar Tahir Ağa’nın evinin önünde dur- 

du. Çember alınlı biri. Elindeki mektuplarla Tahir Ağa’nın kapısını çaldı. Bu 

postacıydı. Muhtarın genç kızı Zekiye kapıyı açtı: 

etti: 

- Buyurun abi. 

Kapıda bekleyen orta yaşlı postacı göz işaretiyle elindeki mektupları ima 

- Baban evde mi? 

- Evet, buyurun içeri girin, bir kahvemizi için. Az sonra Tahir ağanın sesi 

duyuldu: 

- Gel Arif, içeri gel. 

Biraz sonra postacı Arif, Tahir Ağa’nın evinde kahvesini yudumluyor, köy 

muhtarı Tahir ağaya, elindeki kâğıtları imzalatıyordu: 

- Efendim sizin köyün gençleri, civar köylerin gençlerinden efendi, sonra 

halkı da misafirperver. 

- Öyledir öyledir, dedi. 

Bir yandan mektupları kontrol eden muhtar Tahir Ağa balkonda oturan 

oğlu Yavuz’a hitaben: 

- Yavuz, bekçi Mehmet’i çağır, dağıtsın şunları. 

- Bana var mı baba? 

- Bırak gevezeliği şu bekçiyi çağır. 

- Tamam. 

Tahir Ağa: 

- Ee Arif daha nasılsın, dedi gözleri bir anda büyüyen Tahir Ağa. 

Elindeki Hamza’nın ÖSYM sonuç belgesiydi. Gözlerinin büyüklüğü kay- 

bolmadan, üzerine oturduğu minderin altına soktu. 


156

Az sonra saçlarının rengi solmuş, edepli bekçi Mehmet’te geldi: 


Selamı Postacı Arif aldı. Tahir Ağa: 

- Kızım, bir kahvede Mehmet amcana yap, deyip bekçi Mehmet’e elindeki 

bir avuç mektubu vererek: 

- Al bunları, sahiplerine ulaştır, dedi. 

Gıybetten başka bir şey olmayan sohbetlerini bitirdiler. Postacı yoluna, 

bekçi Mehmet işine koyuldu. 

İçin için sevinerek ve iştahla odaya yeniden gelen Tahir Ağa: 

- İşte elimdesin, diye mırıldanarak az önceki minderin altına koyduğu 

Hamza’ya gelen belgeyi elline aldı. Yıllardır beklediği bir haber varmış gibi 

büyük sarı zarfı açtı. 

İlk baktığı yer Hamza’nın kazandığı okulun isminin yazıldığı yerdi. Tahir 

Ağa’nın kalın dudakları okudu: 

- Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği. Hamza’nın yıllar- 

dır hayalini kurduğu cümleler Tahir Ağa’nın dudaklarındaydı. 

- Vay eşşek oğlu vay! Kafası da çalışırmış, diye mırıldandı. 

Bunu kimse bilmemeliydi. Yoksa herkes onu överdi ve hala hasta olması 

benim için bir avantaj, diye düşünüyordu Tahir Ağa. Ne yapmalı araştırabilir 

mi? Öğrenirse ne yapar? Müracaat tarihini okudu: 

- Yirmi iki eylülden sonra yapılan başvurular geçersizdir. 

Evet bu süre içerisinde iyileşebilmesi zor. Bugün ayın on ikisi, on gün 

kalmış umarım şans bu sefer benden yana olur, diye düşünerek zarfı ceke- 

tindeki sigara paketinin yanına koydu. 

Vakit akşamı geçmiş. Muhtar Tahir Ağa’nın evinde hazırlık vardı, İmam 

Şefik’e misafir olacaklardı. Telaşlı bir sesle Tahir Ağa: 

- Avrat kısmı değil mi? Hadin bre... 

- Bekle herif öldün mü? Hocaya süt koyuyorum. 

Zekiye: 


157

- Ben hazırım anne! 

- Şu sütü al! 

Gece karanlığına yeniden bürünürken, Tahir Ağa ve ailesi, imamın evinde 

misafirdiler. 

Yavuz cesaret edip gelememişti. Aileler bilmiyordu neden gelmediğini, 

gitseydi Büşra yüzüne tükürebilirdi. Sahtekar dudakları her zamanki gibi: 

- Ulan Hamza, şimdi hastaymışsın geberirsen benden fazla sevinenin ol- 

maz, diyordu. 

Tahir Ağa ve imam sohbeti koyulaştırmışlar, vaktin ne çabuk yatsıya gel- 

diğini anlamamışlardı bile. Saatini kontrol eden İmam Şefik: 

- Ezan saati de gelmiş, abdest alalım. 

Tahir Ağa yapmacık: 

- İyi olur, dedi. Büşra’nın eşliğinde koridora çıktılar, 

Tahir ağa ceketini koridordaki musluğun çaprazına düşen çiviye astı, ab- 

destler alındı. İmam: 

- Buyur Tahir ağa. 

- Hadi bismillah. 

İmamın evinde kadınlar kalmış, Zekiye ile Büşra mutfakta, bir yandan yı- 

kanan bulaşığı raflara diziyorlar, diğer yandan da sohbet ediyorlardı. Zekiye: 

- Duyduğuma göre ablan nişanlanıyormuş. 

Büşra nemli sesiyle: 

- Yakında düğün yapacağız, senin yeni haberin oluyor. 

- Yok ya! 

- Evet. 

Zekiye: 

- Sana da dünür düşmüşler. 

- Evet amcamın kayını Sabri midir nedir? Mikrop. 

- Neden, öyle diyorsun kız? 


158

- Sinir oluyorum. 

- Yakışıklı, iş sahibi, hem de şehirlerin en güzelinde evi var. 

- Benim gözüm yok onlarda, dedi güzel kız Büşra, yine efkara büründü. 

Konu evlilikten açılınca aklına birisi geldi. Yeni müptelası olduğu sigarayı Ze- 

kiye’ye çıtlattı: 

- Sigaran var mı? 

- Dün vardı ama şimdi yok... 

Büşra: 

- Yapma! Ne kötü dedin! 

Elindeki bardağı musluğun altına tutan Zekiye: 

- Sen bu kadar aramazdın. 

- Son bir aydır çoğalttım. 

Zekiye birden neşelice: 

- Büşra babamın ceketi hala koridorda mı? 

- Evet. 

Elindeki tencereyi tezgaha koyan Zekiye: 

- Onun cebinde vardır iki dal alalım. 

- ................................. 

- Ama benim ellerim ıslak, haberi olursa? 

- Sen ceketi getir. 

Büşra narin elleriyle Tahir Ağa’nın ceketini çividen aldı ve mutfağın kapı- 

sına kadar getirdi. Ceketi ters tutmuştu, mutfağın kapı eşiğine iki büklüm 

olmuş geniş bir zarfla sigara paketinin düştüğünü gördüler. Zekiye tedirgin: 

- Kız daha ceket tutmasını bilmiyorsun. 

- Dalgınlığıma geldi. 

Zekiye’deki tedirginlik azaldı: 

- Koy geri cebine şu koca zarfı, sigaradan da iki dal al, aman ceketi yine 

aynısı gibi as oynandığından haberdar olmasın, dedi. 


159

Büşra sigaradan iki dal almış, zarfla beraber sigara paketini koymak üze- 

reydi ki, yeşil gözleri Hamza’nın soy isminin son harflerini gördü, merak ha- 

kim oldu, kağıdı biraz daha araladı. Zekiye: 

- Hadisene Büşra biraz acele et. 

Büşra donmuş kalmıştı. Zekiye: 

- Ne bu halin kızım? 

Büşra zarfı açıp tamamen okudu. Korkulu gözlerle Zekiye’ye bakıp sordu: 

- Bu babanda ne geziyor? 

- O ne? 

- Hamza’nın sınav sonuç belgesi. 

Zekiye şaşırdı, kızardı, nasıl bir açıklama yapacağın bilemedi, ıslak ellerini 

silip bir de o kontrol etti. 

- Bilgisayar mühendisliği, dedi korkuluca. 

Zarfa baktı yine mırıldandı: 

- Hamza Zoroğlu. 

- ............................ 

- Koyalım yerine herhalde Hamza’ya verecek, postacı bugün getirdi. 

Siyah rengin hakim olduğu ceketin yan cebine sigarayla birlikte zarfı da 

koyup onun yine aynı şekilde yerine astılar. 

İkisinin de aklı ordaydı, ikisi de çekiniyordu Hamza hakkında konuşmaya. 

Büşra, Zekiye’nin kardeşine ve babasına Hamza’nın neler yaptığını biliyor ve 

Hamza’yı haklı buluyor, fakat Zekiye’yi üzmek istemediği için olayla ilgili ko- 

nuşmamayı tercih ediyordu. Zekiye ise Hamza’nın yaptıklarını Büşra ile pay- 

laşıp küçük düşmek istemiyordu. Lakin Hamza’yı haklı olarak biliyordu, bunu 

hiç kimseye söylememişti. Bir an için zamanının geldiğini düşündü: 

- Şu Hamza bizimkilere ne yaptıysa haklı. 

Büşra sigarasını kavisli kiraz rengindeki dudaklarından aldı: 

- Anlatılanları duyduk. 

Zekiye: 


160

- Şu abim olacak varya... 

- Ona az bile yediği dayak, dedi Büşra. 

Büşra’nın yeşil gözlerinde, kışın yaşanan o kavgadan sonra Hamza daha 

da büyümüş, ona olan tutkusuna gem vuramıyordu. Bir anda aklına korkunç 

olarak nitelendirdiği bir şeyler geldi: 

- Ya Hamza’ya bu kağıdı vermezse, nerden bilecek kazandığını ve şu an 

hasta. Baban bunu fırsat bilir, ne de olsa omuzunu kırmıştı Hamza. 

sıydı: 

Zekiye bir an için unuttuğu gururunu yeniden hatırladı, ne de olsa baba- 

- Yok kız yok, ona sürpriz filan yapabilir. 

Dışarılardan gelen sesler, ikisini de telaşlandırdı, sigara dumanını kovmak 

için pencereleri açtılar, mutfağın ışığını söndürüp apar topar, diğer odaya 

geçtiler. 

Gürültü ve neşeyle geldiler Tahir Ağa ve İmam Şefik, yine gıybetin esare- 

tinde saltanat sürdüklerini sanarak. Sohbetleri aynı şekilde devam etti, çay- 

lar demlendi, naralar atıldı. Ta ki gözlerindeki uykunun selamı gelene dek, 

nihayet misafirlik bitmiş, iyi niyet dilekleriyle Tahir ağa ve ailesi evlerine yö- 

nelmiş, uykuya gönderdiğin selamı aldık demişlerdi. O gece Büşra’nın endişe 

ve kaygıdan güzel gözlerine uyku girmemişti. Çeşit çeşit korkular aklına 

düşmüş onu uyutmamışlardı. 

Sabah, muhtar Tahir Ağa’nın elinde sigarasını yaktığı çakmak ve dün ce- 

bine koyduğu zarf olduğu halde, riyakar dili: 

- Ben ne yapacakmışım görecek p... diyordu. 

Zekiye babasının yapabileceklerini sezmiş, gizli gizli onu takip ediyordu. 

Tahir Ağa evinin geniş balkonunda oturduğu tabureden kalkıp, çakmağı çak- 

tı. Hamza’nın o kış günü kendisini bahçe duvarına çarptığını hatırladı, omuzu 

yine sızladı. Mırıldandı: 

- Kimse görmedi kimse bilmiyor... 

Yanan çakmağı ucundan tuttuğu kağıda yaklaştırdı, kâğıt yanmaya başla- 

dı, gözleri yanan kağıdı görmüyordu. 


161

- Hamza... Hamza... İşte benden korkulur, ben böyle yaparım, diyordu. 

Hafızası ve gözleri hala o kış günündeki çırpınışındaydı. Hamza’nın hınç 

dolu gözlerini görüyordu, o eller çelik gibi sarmıştı yakasını, kurtulamıyordu, 

o kadar kişinin gözleri önünde bayılıp gitmişti. 

Yanan kağıdın, parmağını önce ısıtıp sonra da yakması Tahir Ağa’yı hem 

sıçrattı, hem de ayılttı: 

- Ufff... ulan Hamza, kâğıdın bile bana zarar veriyor. 

Kızı Zekiye’nin kızgın bakışları altında, sızlayan omuzunu tutarak kalktığı 

tabureye yeniden oturdu. 

Hafif esen rüzgar Hamza’ya gelen belgenin küllerini acımasızca savurdu. 

Ama şimdi hafif esen bir eylül rüzgarı, sağa sola sürüklüyor, küçük parçacık- 

ları kollarına alıp yok ediyordu. Hamza görseydi belki de sadece gülerdi acı 

acı. 

Hamza hala cesedi andırıyordu; ilmiyordu, yıllarını tükettiği, gündüzler 

yetmeyip gecelerin de dahil olduğu, varsa yoksa o dediği, koca bir emeğin 

kendisinden nasıl saklandığını. Hayalin gerçekleşip de yeniden hayale dö- 

nüştüğünü, elinin kolunun bağlandığını, onca gecenin sabahının doğarken 

kaybolduğunu, yıllardır dilinde şarkı ettiği, sonuç belgesinin münafık bir in- 

san tarafından nasıl yakıldığını bilmiyordu... 

Çilekeş anne oğlunun baş ucunda, elinde peşkir, hüzünlü gözlerle oğlu 

Hamza’yı süzüyor. Allah’a vaatlerde bulunuyor. Hüzünlü sesiyle inliyordu: 

- Nasıl oldun oğul? 

Hamza’nın dudakları adeta kilitli: 

- İyiyim... 

Hamza’nın göz kapakları açılmıyor, onun bir mum gibi ağır ağır eridiğini 

hissediyordu. Annenin nasırlı ellerindeki kaşıktan uzatılan çorba çizik dudak- 

larından kayıyordu. 

Anne: 

- Aç oğlum ağzını. 


162

Hamza azalmış gücünün tamamını kullanıp çorbayı yudumlamak istese 

de, çorbanın bir kısmı dudağından kayıyordu. Hiç şaşırmıyordu acizliğine... 

Hamza on gündür ölüden farksızdı. Annenin olağan üstü çabaları ve gay- 

reti onu adeta ölümden esirgiyordu. Bu yürek ana yüreği değil miydi? Ha 

evlat hastaydı, ha kendi... Sanki oğlu Hamza’nın düştüğü eleme kendisi 

düşmüştü. Hamza ne zaman güç bela gözlerini açsa annesinin yaslı yüzünü 

ve ıslak gözlerini görüyordu, kendinden çok annesine üzülüyordu, sırf annesi 

için bir parça da olsa iyileşmeyi diliyor, bunun için de kalbinin diliyle Al- 

lah’tan bir şeyler istiyordu. Bu istekler belli belirsiz dualardı: 

- Ya Rabbi, sen verdin bu derdi sen kaldır, kaldır ki annem sevinsin, kal- 

dır babam için, senden gelen her şeye razıyım. Hamza’nın nurlu yüzünde ıs- 

tırap yumak yumak, hala isyan etmemiş, halini soranlara kısık ve bitkin bir 

sesle: 

- İyiyim... diyordu. Gün gibi ortadaydı perişan hali, bir ölüden tek farkı 

nefes alıyor olması idi, buna rağmen iyi olduğunu söyleyebiliyordu. İçin için 

eriyordu Hamza. Kalbi annesinin haline dayanamıyor sükut alemindeki sesiz 

dualara sarılıyordu: 

- Sırf anam için sağlığıma kavuştur Ya Rabbi. 

Birkaç gün sonra annenin gözleri, bir hafta sonra da tebessümü unutan 

siması güldü. Hamza yirmi yedi günlük elemden Allah’ın izniyle yeni yeni sıy- 

rılmaya başladı. Bu süre içerisinde kalbiyle namaz kılmak için çaba sarf etti. 

Özenle serdi anne, oğlunun seccadesini... Dürüst ve yalansız dili attığı her 

adımda Allah’a hamdlerde bulunuyordu. Her geçen gün kendisini biraz daha 

toparlıyordu. Hamza’nın iyileşmesine sevinen kadar sevinmeyenler de ol- 

muştu. Bir telaşa kapılmış olan Tabir Ağa’nın küfürbaz dili ara ara mırıldanı- 

yordu: 

-Ya araştırır, öğrenirse? 

Haftalar birbirinin peşi sıra gelmiş, ayları oluşturmuş, ekim akıp kasım da 

kaybolmuştu. Hamza her geçen gün eski sıhhatinde olma yolunda ilerliyor. 

Girdiği sınavın neden sonucu gelmemişti bunun muhasebesini yapıyordu. 

Sorularına cevap bulmakta güçlük çekiyordu. Yoksa kazanamadım mı? Yo 


163

hayır sınavın ertesi günün gazeteler cevapları vermişti, kendi cevaplarıyla 

karşılaştırmış, sonuç çok çok iyi idi. Birden gözlerindeki saflık kayboldu: 

- Yoksa... dedi, Tahir Ağa. Araştırmam gerek. 

Köylü Hamza’nın kazanamadığını öğrenmişti: 

- Göz boyamış. 

- Tembeldi zaten. 

- Ben demedim mi, o adam olamaz? 

- Çok çalışıyordu fakat kafası kalınmış, gibi hükümleri daha da rahat sarf 

etmeye başlamışlardı. 

Dede Osman Ağa sanki torununun kazanamadığına sevinmişti: 

- Ben demedim mi sana, bak o kadar masraf boşa gitti. 

Hamza’nın kaygısı büyük gibi görünse de asıl kaygısı babası içindi. Onu 

sevindirememişti. Tahir Ağa’dan önce ÖSYM’ye sormalıyım, diye düşündü. 

Sonucu öğrense bile müracaat tarihi çoktan geçmişti. Yoksa kazanamamış 

mıydı, bazen kazanamayana sonuç göndermezlerdi. 

Başını öne eğdi. Çeşit çeşit düşünceler örümcek ağı gibi kuşatmıştı etrafı- 

nı, neyi nasıl yapacağına karar vermekte zorlanıyordu. Aklına emekleri, uy- 

kusuz geceleri geliyor, hayalleri dağ gibi dikiliyordu karşısına. 

Bekçi Mehmet aklına geldi, ona sormalıydı, bulsa bulsa santral binasının 

ön kısmına yükselttikleri serpme betonlarda bulabilirdi. Köşe başlarına bakı- 

narak, endişe yüklü düşüncelerle aramaya koyuldu. Aradığını bulması uzun 

sürmedi. Fazla tıraş olmaktan yüzünün derisi eskimişti bekçi Mehmet’in. Sa- 

bah akşam tıraş olurdu, inandığı bir olayı kesin bilir, fikirlerini kesinlikle hiç 

kimse değiştiremezdi. Bekçi Mehmet’in inadı katırların gıpta edeceği kadar 

büyüktü, biraz da eski topraktı, işini sağlam yapardı. Birinci sigarası içerdi 

her çekimden sonra buruşmuş dudaklarında toplanan tütünleri birkaç defa 

tükürürdü. Yine santral binasının ön kısmında elli dörde gelen yaşının saatle- 

rinden birkaçını harcıyordu. Hamza’nın gelişini fark edip verdiği selamı aldı: 



164

Hamza çaresiz sordu sordu, Mehmet Ağa’nın bildiği yok. Son olarak bekçi 

Mehmet renkten renge girmiş cüzdanını çıkarttı, küçük bölümlerine göz attı, 

kendisi gibi cüzdanı da eskimişti. Nihayet postacının telefonunun yazılı oldu- 

ğu kağıdı buldu ve Hamza’ya verdi. Hamza bir akşam, postacıyı aradı, ama 

nafile, postacı Arif hatırlayamadığını söylemiş, Hamza’nın elini kolunu bağ- 

lamıştı. Hamza moralsiz telefonu kapadı. Sonucu öğrense ne yapacaktı... O 

kadar emek, o kadar çaba... yine de öğrenmek istiyordu. Bir yolu daha vardı 

ÖSYM’ye dilekçe yazmalıydı. Ta ki cevap gelene dek yazmalıyım, diye nokta- 

ladı düşüncelerini... 

İmam Şefik’in büyük kızı Neslihan yuvadan uçmuştu. O, hanımı ve diğer 

çocuklarıyla sohbet ediyor, atıp tutuyordu: 

- Şu Hamza var ya. 

- Ne olmuş Hamza’ya, dedi karısı Hacer. 

- Hani çok çalışıyordu, kazanamamış. 

Hacer hanım üzgün: 

- İsterdim ki o delikanlı başarsın, ona imreniyorum, efendi, ahlaklı, akıllı. 

- Bırak hanım o ne canavar bilir misin? 

- Ne kızlarım ne de ben onun hiç bir kötülüğünü görmedik. 

İmam da mutlu: 

- Gördün ya kazanamadı, üç ay önce kazanır diyordun. 

- Masum bir insan. Şimdi ne yapacaksa! 

İmam Şefik alay kokan bir yılışma ile: 

- Çoban olacak o masum dediğin canavar. 

Büşra anne ve babasını dinliyor ve kendine zor hakim oluyordu, bir hınçla 

odayı terk etti. İmam Şefik: 

- Ne derdi var bu kızın... 

Şirin Hacı Paşa köyü ocak ayıyla kışa, mart ayıyla da bahara başladı. Ni- 

san ayı nasıl bitti anlaşılmadı mayıs yeni yeni kendini gösteriyor. Şirin köye 

çoban lazım, sezon yedi ay, sadece çobanlar bilir çobanlığın nasıl olduğunu. 


165

Hamza ilk defa annesini dinlemedi, zor da olsa onu ikna etti. Ve çobanlık 

yapmaya karar verdi. 

Hamza’nın huyu olmuştu postacıyı takip etmek, yedi aydır her hafta di- 

lekçe yazıyordu. Nihayet postacı Arif gelmiş Tahir Ağa’nın evinin önünde bir- 

çok mektupla taksiden indi. Bekçi Mehmet Hamza’nın peşi sıra postacının 

yanına geldi. Selam ve hal hatırdan sonra postacı Arif elindeki mektupların 

içinden büyük olanını çıkarıp Hamza’ya uzattı: 

- Al sana ÖSYM’den mektup, yine mi girdin? 

Hamza’nın aylardır gülümsemeyen yüzünde tebessüm belirdi. Postacı 

Arif’e baktı: 

- Hayır, geçen sene beynim çalıştı vücut yedi; şimdi de bedenimin çalış- 

ması ve para kazanması gerekiyor. 

Bekçi Mehmet: 

- Çoban olacak. 

Postacı Arif şaşırdı ve gülümsedi: 

- Ciddi mi? 

Bu ara muhtar Tahir Ağa geldi. Hamza’yı görünce yüzünü buruşturdu. 

Kulağıma gelenlere göre çobanlığa talipmiş, keşke doğru olsa da şu ite ver- 

sem iyice sürünse, kolay sanıyor çobanlığı, diye düşündü. Hala kinliydi Ham- 

za’ya. 

Postacı yanlarına yeni gelen Tahir Ağa’nın selamını aldı: 

- Şu delikanlıya çobanlığı ver, dedi. 

Tahir Ağa Hamza’yı süzdü, uzun zamandır konuşmuyorlardı, hiç bir şey 

yokmuş gibi sordu: 

- Çoban mı duracaksın? 

Hamza’nın aklı avuçlarındaki kâğıtta: 

- Evet. 

Tahir Ağa muhtarlığın verdiği yetkiyle 

- Haftaya salı hazır ol, ne istersen iste. 


166

Kendisinin koyunu yoktu, ne de olsa hiçbir ücret ödemeyecekti. Hamza 

postacının yanından ayrıldı. Kara gözleri ellerindeki zarfta. Ağır ve düşünce 

yüklü adımlarla evine doğru yürüyor, elleri titriyor, korkuyordu zarfı açmaya. 

Evlerinin ön kısmındaki geniş yapraklı dut ağacının altına oturdu. Tek başı- 

na, ıslanmaya hazır gözleriyle süzmeye zarfı başladı. Hala açamıyordu, ora- 

daki cevap ne olursa olsun, hayatına bir etkisi olmayacaktı, buna rağmen 

sonuç kendisi için önemliydi, bir türlü parmakları zarfı açamıyordu, anlaşılan 

beyin aç emrini vermiyordu. Yoksa o da mı Hamza gibi korkuyordu. 

Nihayet özenle zarfı açtı, aradığı cümleyi buldu: 

- O. D. T. Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliğini kazandınız. 

Hamza, acı acı gülümsedi, gözlerine hakim olamadı. Şakağından sonra 

elindeki kağıda gözyaşları akmaya başladı. Emek, çaba, gayret, yıllar ve Al- 

lah için kurulan bir hayal... Gözyaşı içinde kağıda bakıyordu Hamza. Islak 

dudakları şeytana hitaben: 

- Ey! Seni lanetlenmiş koca iblis; değil gençliğim, ömrüm kazılsa ben yine 

de isyan etmeyeceğim, işte dinle Rabbim’e haykırışımı: 

- Allah’ım, üzüldüğüm, ağladığım, hepsi senin için, isterdim ki büyük 

mevkilere gelip, seni daha geniş topluluklara hatırlatayım, senin rızan için 

mücadele edeyim, senin dinine yan bakanlara hakikati göstereyim, bir ço- 

banla, mühendis arasında senin yanında fark yoktur. Ve şunu iyi biliyorum 

Allah’ım! Hakkımda böylesini hayırlı gördün, alnıma bunları yazdın, sana bin- 

lerce şükür ki bana iman nasip eyledin, küfre düşürmedin, kaderime razıyım, 

senden gelen her şey kabulümdür Allah’ım... 

Hamza peygamber mesleğinden tatmaya başlamıştı artık. Fartasar Da- 

ğı’nın eteklerinde yalnızlığın gölgesinde yaşıyordu. Bir sürü koyunla, sessizli- 

ğin getirdiği duygu seline baraj örüyordu. Bu barajla beraber terbiye etmek 

için uğraştığı ruhunu daha da yüceltiyor, Rasülullah’ın yaşadıklarının belki bir 

nebzesini de ben yaşıyorum düşüncesinin verdiği teslimiyet duygusunu bü- 

tün azalarında hissediyordu. 

Yaz mevsiminin girmesiyle beraber, geceleri dağda yatmaya başladı. Ka- 

ranlık hünerlerini gösterirken, sabır denen kavramda icraatlarını gösteriyor- 


167

du. Büyük bir sabır işiydi çobanlık, zor yanı çoktu. Önemli olan ahlakın ve di- 

lin tatlılığını bozmadan yedi ayı bitirebilmekti. Yağmur iki aydır her gece 

durmaksızın yağmış, gündüzleriyse rüzgar bıçak gibi keskin esmişti. Havalar 

yazla beraber ısınmış koyunlar etlenmeye başlamıştı. Hamza zor günleri at- 

latmıştı. Artık gecelerde ahenk vardı. Kurt ulumaları koyunlardan çok Ham- 

za’yı rahatsız etse de Cemil Ağa’nın iki köpeği dört gözle sürünün etrafını 

kolaçan ediyordu. Sürü sabahın geç saatlerinde köye inip, öğle geçince ye- 

niden dağa çıkıyordu. Hamza’nın dudakları her gün Yasin Suresini konuk 

ediyor, sürüyü yegane sahibi olan Allah’a emanet ediyordu. Dağda durduğu 

süre içerisinde en çok yalnız başına kıldığı namazları sevmişti. Her tekbir alı- 

şında Rasülullah’ın hadisi şerifini hatırlıyor, adeta bunu yaşıyordu. “Müslü- 

man kırlarda namaz kıldığı zaman, bunu gören melekler, arkasında saf du- 

rurlar." hadisi şerifini kıldığı yatsı namazında yine yaşamış, melekleri kendi- 

siyle beraber hissetmişti. 

O gece Guruca Dağı’ndaydı. Kaynayan çayı ocaktan uzaklaştırıp demledi, 

koyun sürüsü dağın yamaçlarına dağılmış karnını doyurmakla meşgul, köyün 

ışıklarını karanlık sarmış, sigara ateşi kadar küçülmüştü. Az ilerisindeki kö- 

pekleri çağırdı, kuyruk sallayarak geldi kangallar, gecelik istihkaklarını aldı- 

lar. 

Karanlıkla uyum sağlayan ve zor zanaat seçilebilen atı Yunus’u, keskin bir 

yarım ıslıkla uyardı. Otları gevelemeyi bırakan at sahibinin yanına kadar gel- 

di. Az sonra Hamza’nın ensesini yalıyordu. Hamza dirseğini, yere serilmiş 

keçeye dayayarak yarım bir oturuş şekli aldı. Çayını yudumlayıp: 

- Ne dersin Yunus, bu koyunları nasıl toplayacağız, diyordu. Konuştu ko- 

nuştu son söz olarak da: 

- Bu gece çok karanlık umarım seni ürkütmüyor, buranın cinleri meşhur, 

deyip gülümsedi. Yunus’a şiirler okumaya başladı. Az sonra Yunus’un kiş- 

nemesi Hamza’yı susturdu: 

- Biliyorum şiirden de bıktın. 

Çay içmek için yaktığı ateşin son közleri de soğumuştu. Saat gece yarısını 

geçeli epey olmuştu, sağını solunu kolaçan etti. Bir an için yakın sayılmayan 


168

Sümengen Tepesi’ndeki bir velinin kabrini ziyaret etmeyi düşündü, sürünün 

bir ucu da oraya yaklaşmaktaydı, zaten koyunlar gece fazla dağılmaz birbiri- 

ni takip ederdi. 

Nallarını yenilemeli, dedi ve atına binerek biçimsiz dağ yolundan 

Sümengen Tepesi’ne yöneldi. Yamaçtan ve dağın sema ile birleştiği mevkile- 

ri görebiliyordu, zaten gözleri karanlığa tamamen alışmıştı. Zirveye doğru 

Sümengen Tepesi’ni gözleriyle kontrol etti. Kulağına gelen birtakım sesler 

onu duraksattı ve sesleri dinlemeye koyuldu. 

- Bu saatte burada ne yapılabilir diye mırıldandı. Biraz düşündü. Bir çırpı- 

da attan inip, ağır adımlarla sesin geldiği istikamete doğru gizlenerek ilerle- 

di. Seslere bakılırsa dört veya beş kişi olmalıydılar... Çok dikkatli hareket 

ederek yaklaştı, ta ki mesafe otuz metre kalıncaya dek. Dikkatle baktı; gör- 

düğü manzara ilginçti, dört kişi ellerinde kazma ve kürek ziyarete niyetlen- 

diği velinin kabrini kazıyor. Orada ne arayabilirlerdi, dikkatle dinlemeye ko- 

yuldu, sesler kısıktı: 

- Yavaş yavaş. 

- Dur bakalım Osman. 

- Bir çıkarsa buradan altın ne güzel olur. 

Anlayacağını anlamıştı Hamza. Kim ne anlattıysa bu mezar hakkında, sı- 

ralamış yalanları diye düşündü. Bir şeyler yapmalı, buna mani olmalıydı. 

Korkutabilirdi. Ama nasıl? Dirseği belindeki kavala değdi: 

- Evet evet, sesim kavalın içinden çıkarsa...diye mırıldanarak aradaki me- 

safeyi azalttı, kabristanın üç metre ilerisindeki kayanın arkasına kadar sızdı. 

Kısık sesler hala devam ediyor: 

- Şu toprağı da atın. 

Elinde kazma olan: 

- Kesin bulursunuz, dediler. 

İsmi Osman olan: 

- Kim dedi demiştiniz? 

- Hacı Paşalı şaşı Recep. 


169

- Neden kendi deşmemiş? 

Sessiz bir tebessüm: 

- O korkak buraya tılsımlı diyor, böyle şeylerden çok korkarmış, hatta bir 

gün babası Cafer emmiye kötü mü ne davranmış Azrail gelip boğazını sıkıp 

bir şeyler söyleyip kaybolmuş. 

Dört kişiden gülme ve ince bir kahkaha duyuldu. Gülseler de çekiniyorlar- 

dı. Toprakla uğraşan elini uzun salın altına götürüp: 

- Ben şimdi onun tılsımını bozarım, dedi kaldıracaktı ki 

- Beni neden rahatsız ediyorsun, diye tuhaf bir sesle irkildi. Diğerleri de 

oldukları yerde donup kaldı, öte yandan Hamza gülmemek için kendini zor 

tutuyordu. Bu sefer duydukları ses harf harf ve daha sert kulaklarına akset- 

ti; 

- Derhal kapatın mezarımııı. 

Bu emir dördünü de ayılttı, süratlice çıkarttıkları toprağı yerine koydular, 

yürümeye korkuyorlardı. Ses devem etti: 

- Bir daha görünmeyin bana, defolup gidiiiiin... 

Kazmaları ve kürekleri bırakıp, can telaşına düştüler, ta ki Sümengen Te- 

pesi’nin başlangıcındaki düzlüğe eğledikleri taksiye kadar bu telaş sürdü, hiç 

gecikmeden yola koyuldular. Dudakları hayretlerini ifade edecek kelime bu- 

lamıyor: 

- Allah, Allaaah. 

- Ne iştir. 

- Hadi yine ucuz atlattık. 

Hamza, saklandığı yerden çıktı dudakları yasin süresini bir daha misafir 

etti. Ölümü hatırladı, bu düşüncelerin attırdığı adımlarla yeniden sürünün 

başına geldi. O gece kısa uykusunda bir velinin kendisine gülümsediğini 

görmüştü. 

Günler birbirinin peşi sıra kayboluyor, koyun sürüsü Hamza’yı yormuyor, 

köylü koyunun sütünden fazlasıyla memnun. Günler aylara dönüştü, aylar 


170

irikti ve yedi oldu. Köyün çobanlık tarihinde ilk defa bir çoban koyunun bi- 

rini dahi kurtlara yem olarak vermedi. 

Hamza dudaklarına küfür illetini almadan bitirebilmişti yedi ayı. Şiirlerle 

birlikte sabrı da çoğalmıştı. Mizacını yükseltmiş, her şeye maneviyatla baka- 

bilme sanatını daha iyi kavramıştı. Günler zalimdi, akıp gidiyordu ne habersiz 

durdurulabiliyor ne de yavaşlatılabiliyordu. Hamza her zamanki gibi, beyinle- 

re İslam için yeşerecek tohumları ekmeye devam ediyor, bunu için de yıl- 

madan usanmadan yaşayışıyla, davranışlarıyla, konuşmalarıyla, gençlere, ih- 

tiyar kadınlara, ulaşabildiği her noktaya Allah’ı ve Rasülullah’ı anlatıyor onu 

sevmenin ne denli tatlı bir duygu olduğunu, bunu yaşamaları gerektiğini ifa- 

de ediyordu. 

Hamza’yı gören Allah’ı veya onun habibini hatırlıyor. Namaz kılmaları için 

gereken her şeyi anlatıyor ve namaza alışılınca nasıl tat verdiğini, bu tadın 

dünyada erişilmez bir şey olduğunu güler yüzle anlatıyordu. Hacı Paşa Köyü 

yetmemiş, annesinin köyü Büyükcanlı Köyünde biçare gönüllere çare olmak 

için çaba sarf ediyordu Hamza. İslam’ı öyle yaşamalıydı ki, İslam dile gelip: 

- Ben Hamza’yım demeliydi. 

Sırf Allah’ın rızasını hissetmek için bu düşüncelerini hayatına ağır ağır işli- 

yordu Hamza. Büyükcanlı Köyünün gençleri akın akın Hamza’nın sağını so- 

lunu kuşatmış, Hamza’nın dudağından çıkacak cümleleri hayata aksettirme- 

nin heyecanını yaşıyorlardı. Unuttukları dini hatırlamaya başlamışlardı. Bir 

çoğu kendisine Hamza’yı örnek alıyor, onun gibi olabilmek için yoğun çaba 

sarf ediyordu. Bu çabayı sarf edenlerden biri de henüz on dört yaşına yeni 

girmiş olan yetim Ramazan’dı. Hamza’dan, kitap istiyordu tatlı sesli Rama- 

zan, bir de Hamza’dan Kur’an dersi vermesini istemişti. 

Bir başka yetimde karayağız delikanlı Uğur’du. Büyükcanlı Köyü’nün do- 

ğusundaki derede kalan alaçayır mevkiinde sohbet ediyorlardı. Geniş ve de- 

rin bir yer oluşturmuştu kaynamakta olan berrak su. Bu gölü anımsatan çu- 

kur dolduktan sonra, oluşan ince dereden Büyükcanlı Köyü’nün içine doğru 

süzülüp gidiyordu su. Uğur, sert saçlarını uzun parmaklarıyla düzeltti: 

- Tüh, nasılda unuttum. 


171

di. 

- Neyi? 

- Sen buralarda gezin ben on dakikaya kadar gelirim dedi ve köye yönel- 

Hamza az sonra atı Yunus’a baktı, bir an için memnun oldu, atın başını 

kaldırmadan sık çayırlıkta yayılmasından... Kısa adımlarla göle yaklaştı, ku- 

laklarına boğunuk bir çocuk sesi geliyordu. Adımlarını hızlandırdı, gördüğü 

manzara tüylerini diken diken etti. Az önce elindeki bidonla yanlarından ge- 

çen çocuğun bidonu doldururken ayağı kaymış. Çıkmak istedikçe ortalara 

doğru sürüklenmişti. Şimdi ise çocuk bir kelebek gibi küçük gölde çırpınıyor- 

du. Yıllar önceki manzaradan pek farkı yok gibiydi. 

Hızlıca suya giren Hamza dört kulaç sonra, çocuğun kafasını su yüzüne 

çıkarttı, girdiği gibi çıktı. Çocuğu az ileri sürükleyip ilk müdahaleyi yaptı, ço- 

cuğun ayaklarını kaldırıp indirme suretiyle yuttuğu suları boşalttı, çocuk ara 

ara kendine geliyor bu gelişler kısa sürüyordu. Kalp masajı uyguladı, o çare 

olmayınca suni teneffüse başladı. Ara ara çocuğa nefes vermeye devam etti. 

Biraz sonra sekiz yaşlarındaki küçük Kadir öksürerek ve korkuyla ayıldı. 

Tanımadığı, üstü başı su içinde, alnından suyla karışık terin aktığı ve üzgün 

görünen delikanlıya bakıyordu. Sorulan soru Kadir’i uyardı: 

tim. 

- Kimin oğlusun? 

- .......................... 

- İsmin nedir ufaklık? 

- .......................... 

- Burada ne geziyorsun? 

- Şey... Abi, babam yukarıda tarlada onunla geldim de, ona su götürecek- 

Az sonra Kadir’in bidonuna suyu doldurup eline verdi. Arkasından yaşlı 

gözlerle bakıyordu. Hamza: 

- Ah Yunusum ah... demesiyle beraber, göz yaşları şakağından kayıp mı- 

rıltı halindeki dudaklarına bıraktı kendini… 

- Ah! Yunus… diyordu. 


172

- Sen karşılaşmadın seni kurtaracak birileriyle, belki seni de, diri gömdük 

toprağa. Sen Yunus’um öyle büyükmüşsün ki bende... önce peygamberim, 

sonrada senin için, sana kavuşmak için seviyorum ölümü. 

Yunus... Yunus... Yine hatırlamıştı yıllar öncesi o unutamadığı sahneyi, 

kulaklarında Yunus’un sesi: 

du: 

- Abi! diyordu, Allah her şeyde doğruluğu emretmez mi? 

O çocukluğundaki acizliği tekrar hissetti. 

- Ah! Yunus Yunus…, dedi yine. 

Gülümsemesini, sular içinde kayboluşunu nasıl unuturdu. Hamza ağlıyor- 

- Şimdi, diyordu. Ben de, sende kayboluyorum Yunus! Yakub 

aleyhisselam’ın Yusuf için söylediği şarkıyı ben de senin için söylüyorum. 

Omuzuna değen el Hamza’yı ayılttı, bu küçük Kadir’in babası Zeynel 

Ağa’ydı. Hamza’nın yaşlı gözlerinin ona bakmasıyla, onu kucaklaması bir ol- 

du. Hamza’ya teşekkürlerin en güzelini ediyor, sevincin yumak yumak yü- 

zünde belirdiği Zeynel Ağa: 

- Dile benden ne dilersen, can ciğer oğlumu ölümden kurtardın. Hamza 

yeni yeni ayıldığı tutku dolu hatıralardan ayılıp bakışlarını Zeynel Ağa’ya kal- 

dırdı: 

kıldı. 

- Ben değil Allah kurtardı. Alnına ölümü yazmamış ve buna da beni sebep 

- Hayır, Hamza yine de sebep oldun, benden bir şeyler iste, bu ağır borç 

altında bırakma beni. 

iste. 

Hamza: 

- Allah razı olsun de, yeter. 

Zeynel Ağa ısrarla: 

- Hayır iste, senin deden Mahmut mert adamdı onun hatırı için bir şeyler 

Alnındaki terleri silen Hamza: 


173

- Zeynel Ağa’m, namaz kılıyor musun? 

Zeynel Ağa şaşkın: 

- Hayır ne oldu? 

- Peki kılmasını biliyor musun? 

- Deden rahmetli Mahmut Ağa öğretmişti. 

Hamza: 

- O zaman senden isteğim ta ki ölüm seni bulana dek, beş vakit namazını 

kılmandır. 

Zeynel Ağa hala ısrarcı: 

- Onu yaparız. Kolay sen başka şeyler iste. 

Hamza son sözüm der gibi: 

- Namazını kıl yeter başka bir şey istemem, dedi ve köy yoluna doğru yü- 

rümeye başladı. 

Hamza’nın ağır yürüyüşünü hayran bakışlar altında izleyen Zeynel Ağa: 

- Peki namaz kalacağım, sana söz, kılacağım, diye seslendi. 

Biraz sonra Hamza, Uğur’un al renkte bir atla geldiğini gördü. Dörtnala 

geliyordu Uğur. Atın yularını koparırcasına çekip durdu. Şaşkın: 

- Üstün başın su içinde ne bu hal? 

Hamza olanları bir bir anlattı. Uğur’un şaşkınlığı ve memnuniyeti açıkça 

belli oluyordu, sözünden: 

- İyi ki gelmişiz yoksa çocuk boğulurdu. 

- Ölmeyecekmiş, biz olmasa idik o çocuk göle düşmezdi veya başka birile- 

ri onu gölden çıkartır, bir şekilde alın yazısı gerçekleşirdi. 

- Evet haklısın lakin üzgün görünüyorsun. 

- Yok bir şey dedi ve al renkteki atın yelesini okşayıp: 

- Bunun için mi gittin? 

Uğur Hamza’nın siyah atı hakkında birçok takdir duymuş şimdi de bu 

duyduklarını bizzat yaşamak istiyordu: 


174

- Seninle yarış yapacağım. 

Hamza tebessüm etti: 

- Benimle değil atımla yarış yap. 

- At ne anlar yarıştan, kaçar başka yere gider. 

Hamza Uğur’u ikna etti. 

Az sonra yarış başladı. Yunus ihtiyarlığa iyice yaklaşmıştı, atlar rüzgar ka- 

dar hızlıydı. Yunus Uğur’un şaşkın bakışları altında onu geçerek bitiş olarak 

belirlenen yere geldi. Uğur henüz bitişe yaklaşamamıştı bile. Az sonra o da 

geldi: 

- Doğruymuş at hakkında söylenenler, ya resmen benimle yarıştı, dedi ve 

sordu: 

- Bunu nasıl alıştırdın? 

Hamza cevap verdi: 

- Rahmetli dedem satacaktı, o zaman dört aylık olan bu atı. Ama bunu 

yapamadı, günün büyük bir kısmını bunun yanında geçirirdik, rahmetli öğüt- 

lemişti, cebimizde arpayı ve şekeri eksik etmez, ata verirdik, her vermemizle 

beraber ıslık çalmamızı da tembihlenmişti. Islığımızı duyunca önceleri sadece 

bakardı, zamanla bir şey vereceğimizi zannederek yanımıza kadar gelmeye 

başladı ve bu olay atta bir huy haline geldi... 

Anlattı, anlattı... Uğur Hamza’nın gözlerinin ıslandığını gördü ve merak 

içinde sordu: 

- Hayırdır niçin, ağlıyorsun? 

- .............................. 

- Bir şey mi oldu, Hamza? 

- Atı anlatırken, sana Yunus’u da anlattım, gülümseyen yüzü gözlerimde 

belirdi, dedi ve sessizliğe gömüldü. 

İki hafta bitmişti Büyükcanlı Köyü’nde. Hamza Hacıpaşa köyüne doğru 

yola koyulmuştu. Uğur, Ramazan ve birçok kişi hayran hayran giden deli- 


175

kanlıya bakıp ona imreniyorlardı, o kadar çoktu ki imrenilecek yanları seçim 

yapmakta zorlanıyorlardı. 

Hamza nihayet İstanbul’a gitmeye karar vermiş, hazırlıklara başlamıştı. 

Askerlik tecili sürüyordu. Hasan Usta ısrarla Hamza’yı getirmek istemişti İs- 

tanbul’a. En çok üzüldüğü nokta, siyah atı Yunus’dan uzun bir süre ayrı 

kalmaktı. Elini atın yelelerine koymuş, okşuyor, dünyanın elemlerini anlatı- 

yor, her zamanki gibi ona Eylül’den bahsediyordu, ne tatlıydı bu sohbet, yo- 

rumsuz, fikirsiz bir garip sohbet. O, Hamza’daki Eylül’ü bilen tek canlıydı. 

- Sence ne yapıyordur, diyordu hep. Beni çoktan unutmuştur belki de. İs- 

tanbul denen yerde senin gibi sır saklayan vefalı bir dostu nasıl bulabilirim. 

Arkadaşlarıyla vedalaştı, annesinin elini, Yunus Emre’nin gözlerini öptü, 

helalleşti. İlçedeki dedesi ve amcalarına veda etti. Adına gurbet dedikleri, 

hüznün ve sukutun birleştiği, ayrılığın ıstırabını anbean hissettiği vefasız bir 

yolculuktaydı Hamza. Saatler ilerledikçe düşünce çoğalıyor tanımsız duygu- 

lar hakim oluyordu. Dinlenme tesislerinde namazlarını eda etti. Sabahın er- 

ken saatlerinde muavinin ellerini omuzlarında görünce gelmiş olduğunu an- 

ladı. Beyaz gömlekli muavin: 

- Tarlabaşı mı? 

Hamza uykuya yeni dalan gözlerinin perdesini aralayıp: 

- Evet evet. 

- Hazırlan. 

Az sonra kendi gibi birkaç kişi daha inmiş, meşhur Beyoğlu’nun kirli kaldı- 

rımlarında bekliyorlardı. Bekleşenlerin arasında İstanbul’a ilk defa geldiği 

besbelliydi Hamza’nın. Sağına soluna dikkatle bakınıyor, babasını bekliyordu. 

Yüreğindeki burukluk apayrı idi. 

Neden sonra babasını gördü, hüznü azda olsa kayboldu. Ellerinde çanta, 

suskun adımlarla kısa bir yokuş indikten sonra eski yapı evlerin arasından 

dar sokaklarda yürüyerek bir kapıda durdular. Hasan Usta anahtarını çıkar- 

tıp: 


176

-Gel oğlum, bak nerelerde kalıp ekmek parası kazanıyoruz, deyip eski 

püskü, kahverengi boyası solmuş, yer yer delinmiş, demir kapının kilit yuva- 

sına anahtarı yerleştirdi. Uğraşmasına bakılırsa, kilit yuvasının duvara yakın- 

lığından parmakları anahtarı çevirmekte zorlanıyordu: 

- Zor açılır, dedi. 

Az sonra kapı açıldı. Duvarlara yapılmış toprak sıvaları dökülmüş ortaya 

çıkan taşlar, binanın eski yapı olduğunu haykırıyordu. Koridoru dardı. Tahta 

basamakları çıktılar, basamaklar taşlar gibi eski ve her an kırılabilir hissi ve- 

riyordu. Bu basamaklarda iki kişi yan yana gidemezdi. Karşılıklı kapılardan 

sağdakine girdiler. 

Odada karşılıklı iki ranza vardı. Önündeki masada raflar ve küçük bir tüp 

göze çarpıyordu. Çantadaki malzemeleri yerleştirip, kısa bir hasbıhal yaptı 

baba oğul ve huşu içinde sabah namazlarını eda ettiler. 

Hasan Usta oğlunun askere gitmeden önce boyacılık mesleğini öğrenme- 

sini istiyordu. Üç ay sürmez usta olabilir diye düşünüyordu. Hasan Usta kü- 

çük de olsa iş alır yapardı. Mal sahipleri Hasan Usta’nın özverisini ve sami- 

miyetini beğenir, dostlarına tavsiye eder onlar da boyatırdı evlerini, dükkan- 

larını. 

Hasan Usta’ya yevmiye çalışmak ağır geliyordu, onun için eline düşen işi 

üç aşağı beş yukarı kaçırmıyor, birkaç kişiye de iş imkanı veriyordu, şimdi 

oğlu da gelmişti, daha rahat olabilirdi. Yüreğindeki korkunun kokusunu his- 

setse de dua ile bunu geçiştiriyordu. 

İstanbul Hamza’yı değiştirebilir mi, buradaki vurdumduymaz insanları gö- 

ren Hamza kendini kaybedebilir mi? Namaz ağır gelebilir mi? Endişesini taşı- 

yor, fakat bu hissi duada eritiyordu. İstanbul kimleri harcamamıştı ki, müt- 

hiş cazibesi nicelerini kendine köle yapmıştı. Bu cazibeye köle olmayan elle 

gösterilebilecek kadar azdı. 

Hasan Usta önce duaya ve dua edilen Allah’a sonrada Hamza’nın bilgisi- 

ne, peygamberine olan sevgisine güveniyordu. Onun için oğlu Hamza bam- 

başkaydı. Kolay kolay yıpranmazdı. Günahı benden daha iyi biliyor diye dü- 


177

şünüyordu Hasan usta. Oğlunun namazdaki huşusunu gördükçe imreniyor, 

imrendiği insanın, oğlu olmasına da seviniyordu. Allah’a şükrü büyüktü: 

- İmanı veren Allah korumasını da bilir, diye Allah’a olan güvenini diliyle 

ifade ediyordu. 

Haftalar birbirini, günlerin birbirini takip etmesi gibi takip ediyordu. Boya- 

cılık işini öğrenmek için fazla çaba sarf etmeye gerek yoktu, kendi çapında 

bir işti. Sonra ağırda sayılmazdı. İnşaat sektörünün en hafif ve kazançlı işiydi 

boyacılık. Akşamları yorgun argın dönüyor, sabahları da dinç bir şekilde işe 

devam ediyorlardı. 

Boyadıkları ev, ihtiyar bir kadına aitti, bu kadın Hasan Usta’nın eski müş- 

terilerindendi. 

İhtiyar kadının yaşı yetmişi geçmesine rağmen gençlere karşı inanılması 

zor bir öykünme içerisindeydi. Yüzündeki kırışıklıkların bir çoğu korkutacak 

hal almıştı. Sevimsiz ihtiyarın, dudağındaki ruj kat kat badana gibi kalındı. 

Kulağındaki küpe bir palyaço kadar komikleştirmişti ihtiyar kadını. İnceltme- 

ye çalıştığı sesiyle: 

- Şiiit genç! 

Hamza sesin geldiği istikamete baktı: 

- Buyur teyze. 

- Gel benimle. 

Bu hitabın emirden farkı yoktu: 

- Peki, dedi ve uzun mermer basamaklardan inerek binanın geniş çıkış 

kapısına yakın duvarlardaki mermer motiflerin üstündeki yazıları işaret etti, 

ihtiyar kadın: 

- Şunları sileceksin, karşılığında borcum ne olur? 

- Neyle silebilirim? 

- Ben veririm malzemeleri 

Hamza duvar üzerine yazılmış cümleleri bir taraftan okurken diğer taraf- 

tan elleriyle yokladı. Saçını siyaha boyattığı besbelli olan ihtiyar kadın: 


178

- Evet seni bekliyorum delikanlı. 

Babasının geldiğini gördü iyi olmuştu, pazarlığı babasına bıraktı. Ne zordu 

ekmek parası kazanmak. Alnındaki terlerini sildi: 

- Sevda bu kadar basit mi, diye söylendi, kendi kendine. 

Hamza o gün diğer günlere nazaran daha çok yorulmuştu. Günler alay 

edercesine Hamza’nın bakışları önünde kaybolup gidiyordu. Bu kayboluşu 

yaratanın yüceliğini, akşamları dar sokağın pürüzlü kaldırımlarında çevresin- 

de toplanan çocuklara hissettiriyordu Hamza. Çocukları başına toplamanın 

bir yolunu bulmuştu. Elindeki demir lirayı hızlıca diğer eline alıp çocukların, 

meraklı gözlerinden gizliyor, sonra, bazılarının kulak arkasından çıkartıyor, 

çocuklarda ilgi uyandırıyor, onlar tekrar yapmasını istiyordu: 

- Abi bir daha yapar mısın? 

- Yaparım, yalnız sorduğum soruyu bilirsen. 

- Hadi sor abi. 

Ve çocuklara nakış nakış İslam’ı anlatıyor Hamza. Onlara peygamberleri- 

nin ismini, o peygamberin en büyük kahraman olduğunu, yemekten önce el- 

lerini yıkamaları gerektiğini bunun sünnet olduğunu ve sofra başında bes- 

mele çekmeyi unutmamaları gerektiğini ve daha nice ahlak kurallarını küçük 

beyinlerinde yeşermesi için ekiyordu, elbet o ekim bir gün filizlenip yeşere- 

cek çocukla beraber büyüyecek ve vatan bunun meyvesini er ya da geç ta- 

dacaktı. 

Sofra başında, okulda, oyunlarında, arkadaşlarına, tatlı dilleriyle: 

- Bizim orda bir abi var, elindeki parayı, kurdeleyi kaybediyor, elinden 

tuz, şeker çıkartıyor, diye anlatıyorlardı. 

Bunları görmek isteyen diğer çocuklar, akşam olunca Hamza’nın çevre- 

sindeki diğer çocuklara katılıp birkaç oyundan sonra "Müslüman yalan söy- 

lemez" hadis-i şerifini öğrenip gidiyorlardı. Hamza’nın tatlı dili güler yüzü ço- 

cukların rüyasına girer olmuştu. Onun sözlerini her fırsatta hatırlıyorlardı. 

- Hamza abi böyle söyledi. 

Sofrada: 


179

- Ellerinizi yıkayın sonra besmeleyi de çekin, Hamza abi dedi, diyor uygu- 

lamaya koyuyorlardı. 

Kimdi bu Hamza... Çocukların gönlüne nasıl böyle taht kurmuştu, büyük- 

ler bunu merak ediyorlardı. 

Hamza yine bir akşam dar sokağın darlığın da derin düşüncelere dalmıştı. 

Yanına gelen çocuklar düşüncelerinden ayırdı. İsmi Aykut olan çocuk: 

- Abi para kaybeder misin? 

Hamza yeni görüyordu çocuğu, galiba merak onu bu sokağa kadar getirdi 

diye düşündü: 

- Sorduğum soruyu bilirsen. 

- Peki abi sor. 

Hamza çocuksu bir uslüpla sordu: 

- Peygamberimizin ismi nedir? 

Aykut’un sesinde incelik kadar utangaçlıkta vardı: 

- Şey.. Abi... Şeey... 

Aykut hayvanların yavrularını yetiştirdiği gibi yetiştirilmiş, sadece zaman 

onu dokuz yaşındaki bir çocuğun olabileceği duruma getirmişti. Aykut de- 

vam etti; 

- Ne abi söyler misin? 

- Hazreti Muhammed Mustafa (s.a.v.) 

Hamza sorusunu tekrarlayarak: 

- Neymiş? 

Küçük Aykut ezberleyene kadar tekrar etti, öğretilmek isteneni öğrenmiş- 

ti. Şimdi sıra görmek istediğindeydi. İnce sesiyle: 

- Hadi abi hadi! 

- Peki diyen Hamza, parmaklarının arasındaki demir lirayı pratikçe diğer 

eline alıp Aykut’u yanılttı. 

Aykut şaşkınlık içinde geldiği istikamette arkadaşlarıyla beraber kayboldu. 


180

Bu ara Hamza’yı ve çocukları seyretmekle meşgul olan komşu kadın 

Hamza’ya hitaben: 

- Buraya bakar mısın kardeş, dedi 

- Evet buyurun. 

- Bir şey sorabilir miyim? 

Soru sormak isteyen kadın birkaç adım daha yaklaştı. Kalına yakın ses 

tonuyla: 

- Bak kardeş, çocukları başına toplayıp, elindeki bir takım şeyleri kaybedi- 

yorsun, bu yaptığın iş sihirbazlığa girer ve bunun günah olduğunu biliyor 

musun? Senden ricam bir daha yapma senin iyiliğin için. 

Hamza böyle bir tepki beklemiyordu, buna memnun oldu. İsmini yeni öğ- 

rendiği iki çocuk annesi Kadriye Hanıma hak verip gerekli açıklamayı yaptı: 

- Beni iyi dinle abla bu söylediğin şey büyüdür ve büyük günahlardandır, 

benim yaptığım el çabukluğu ile çocukların ilgisini çekmek. İmam Hatip Lise- 

si mezunuyum, az çok dinimi bilirim. Gayem çocuklara İslam’la alakalı bir 

takım bilgileri onları sıkmadan ögretebilmek!. Yaklaşık iki aydır buradayım ve 

çocuklara güzel şeyler öğrettiğime inanıyorum. Çocuklardan biri dahi sofraya 

oturmadan önce sünnet deyip ellerini yıkayıp besmele çekiyorsa, benden 

daha bahtiyarı olamaz. Gayem sırf Allah’ın rızasıdır. 

Kadriye Hanım daha soracak soru bulamadı. Hamza’nın fikirlerine saygı 

duyması gerektiğini hissetti. 

Yalvarmayı andırır bir ses tonuyla: 

- Benim oğlum Yılmaz’ı tanıyorsun değil mi? 

- Evet biliyorum. 

- Senden isteğim, ona da bir şeyler öğret, yetişme çağını boş geçirmesine 

gönlüm razı olmuyor. 

Hamza: 

- Elbette, yeter ki o da istesin. 


181

- İster ister, dedi, otuz yaşlarında gösteren dine meraklı, zayıf, kısaya ya- 

kın boylu, Kadriye Hanım. Kadriye Hanım on dört yaşında evlendirilmişti, o 

yaşa kadar nasılda tatlıydı hayalleri, çiçek çiçek umutları vardı. İstanbul ve 

evlilik, onun umutlarını söndürüp geçim telaşına düşürmüş, iki çocukta buna 

eklenince hayallerin pembesi gitmiş tozu kalmıştı. 

Son rüzgarda bu pembesi giden hayallerin tozunu alıp götürmüştü. Ve 

şimdi bunalım dolu bir hayata merhaba demişti. Çocukları onun evlendiği 

yaşı çoktan geçmiş, annelerinin kalan sabrını mum gibi eritiyorlardı... 

Hamza zamanla İstanbul’a alışmış, boyacılığı da öğrenmişti. Bir taraftan 

boya yapıyor, diğer taraftan ev sahipleriyle sohbet ediyor, konuştuğu insan- 

larda birtakım izler bırakıyordu Hamza. Hamza’nın bilgisi ve olgunluğu so- 

kaktaki çocukları olduğu gibi aileleri de büyülemişti. 

Bir akşam yere göğe sığmayan Allah’ı çocukların küçücük kalplerine sığ- 

dırmak için uğraşıyordu. Kaldırımın diğer tarafında bir grup ihtiyar kadın 

Hamza’yı dinliyordı. içlerinden bir ihtiyar kadın ona seslendi: 

- Genç buraya bakar mısın? 

Hamza beş kadının bulunduğu yöne baktı. Kadın devam etti: 

- Ne güzel şeyler anlatıyorsun, gel biraz da bize anlat. 

Hamza isteneni yapmak için yanlarına yaklaştı bir tabure getirildi. Anlattı, 

anlattı... Hamza’nın tatlı ve akıcı konuşması dinleyenleri mest ediyor, onları 

farklı dünyalara götürüyordu. Kadınlar söylenen her kelimeyi uygulamaya 

karar vermiş gibi bakıyorlardı. Kimisi ilk defa duyuyordu, Hamza’nın sarf et- 

tiği anlam yüklü kelimeleri. Konuşma uzadı... uzadı... 

Akşam olunca gözleri Hamza’yı arardı. Sonra dertler, tasalar bir bir anlatı- 

lırdı. Yaralarının merhemini Hamza’dan öğrenir, dua eczanesinden istemeye 

koyulurlardı. Çocuklar gibi, onlar da sevmişlerdi Hamza’yı. 

- Keşke çocuklarımız da Hamza gibi olabilse, diye imreniyorlardı. 

Hamza’nın mana yüklü konuşmaları, dudaklarının daima hayır sözcükleri- 

ni mırıldanması, yaşayışı, mert oluşu, dürüstlüğü, samimi inancı sokakta ya- 


182

şayanlar tarafından görülmüş ve ona kayıtsız bir güven duymalarına vesile 

olmuştu. 

Sokaktaki ailelerden dertsizi yoktu, herkes bir şeylerden yakınıyor, bom- 

boş hayatlarında yoksulluğun verdiği boş vermişlik duygusuyla, neyi bekle- 

diklerini bilmeden ölümü bekliyorlardı. Hamza hallerine ne kadar üzülse de 

elinden daha fazlası gelmiyordu. Hemşehrisi Talip Ağa bir üst odada kalıyor- 

du. Oda boyacıydı. Üç çocuk babası kırk beş yaşlarında, saçına aklar düş- 

müş, yüzündeki çizgiler belirginleşmişti. Hamza’yla sık sık sohbet ederdi. O 

da evladı gibi sevmişti Hamza’yı. Kaba diye tarif edilen sesiyle: 

- Kılacağım namazımı koçum, diyordu. 

Fazla sürmedi, o da başladı dinin direği olan namaza. Hamza’nın namaz 

kılmayan kişi, mutfak ile tuvalet arasında işleyen bir robottur, sözünü unut- 

muyordu. Çaresizliğin verdiği, acziyet duygusuna kapılıp hüzünleniyor, bu 

hüznü defetmek için namaza koşuyordu. 

Bir kişi daha vardı, bekar kalan Talip Ağa’nın karşısındaki odada, çilekeş 

Aytekin. Yaş otuz, simsiyah saçlar, bembeyaz ten. Görüntüsü ihtiyarlar 

anımsatıyordu. İşsizdi. Aytekin, sabaha doğru gelir, ne zaman gittiği de belli 

olmazdı. Uyuduğu zaman yaşadığını bilirdi. Uyku da uyku olsa... Lağım fare- 

leriyle mücadele ile geçerdi. Zayıf elleriyle fareye vurmak isterdi ama nafi- 

le... 

Ah... İstanbul... İnsanların hali, birbirinden acı, maneviyat yok, maddiyat- 

sa genelin de yok. Kimileri bir hiç için milyarlarca para dökerken, kimileriyse 

farelerle yaşıyor, açlıktan intihar ediyor. Milyonların cazibesine tutulup eridi- 

ği şehir İstanbul, günahkarlar sığınağı. Yerini yurdunu terk edip koşan koşa- 

na, iyinin en iyisi, kötünün en kötüsü barınıyordu koca şehirde. Işıklarında 

karanlık gizlenen şehir; mazlumun, sefilin, zalimin yurdu İstanbul. 

Her şeyi gibi ismi de değişti, İslam bol İslam azalınca İstanbul oldu. Ya- 

şayanları mahzun, kederli denizlerinin rengi bile değişik; tebessüm sanki ha- 

ram olmuş İstanbul’a insanları sanki esir. Mahzunluk çocukların bakışlarına 

bile işlemiş, insanlarının ömrü nerdeyse beklemekle geçiyor, tramvayda, du- 

raklarda, kaldırımlarda... Şurda, burda beklemek kaderleri olmuş. 


183

Peygamberimiz Muhammed Mustafa (s.a.v.)’in meth ettiği şehir, şimdi 

unutmuş Ulubatlı Hasan’ın bayrağı zirveye diktiği günü, bilmiyor Fatih’in ne- 

den feth ettiğini. Bir zamanlar İslam kokan şehrin, şimdi bir tarafında açlık, 

gözyaşı, diğer tarafında da israf ve eğlence hakim. Sadelik namına zerre ka- 

dar bir şey kalmamış, sefalet ve ahmaklık adeta birbiriyle yarış yapıyor; gü- 

zellikleri çok lakin ruhları teskin edemiyor; hayaller öyle arzuluyor ki Fatih 

sultan Mehmet'in İstanbul’unu. Açmadan solmuş bütün çiçekleri; sevgileri 

yapmacık, zoraki; gündüz lanet, gece bereketin yağdığı şehir... şimdi çirkin 

olmuş, güzel İstanbul... 

Hamza bir zerre olduğunun farkındaydı, bu denli kalabalık bir şehirde. 

Herkesin ayrı bir dünyası vardı, umutlar hayaller farklıydı. Bu farklılığın en 

belirgin yaşandığı yerlerden biri de İstiklal caddesiydi. Büyük büfenin önün- 

deki kuyruk ise zengin olma hayaliyle meşguldü. Loto kâğıtları ellerinde, 

durgun durgun, sıranın kendilerine gelmesini bekliyorlardı. Bu hali murakabe 

eden Hamza önce burkuldu mırıldandı: 

- Acaba parayı sevmeyen bir insan var mı? 

Yargıyla karışık sorduğu sorunun cevabını kendi de veremedi. Napol- 

yon’un bahsini ettiği "Para, para, para" sözünün doğruluk payı ne derece idi. 

Kitapçıları gezdi, kitap fiyatları yüksekti. Akşam ezanının okunmasıyla so- 

luğu Ağa Camii’nde aldı. Namaz sonrası cami avlusundaki kitapları inceledi, 

beğendiklerinden ikisini aldı. Müzik seslerinin hakim olduğu gürültülü İstiklal 

caddesinden, ben buralara ait değilim, der gibi geçti. 

Ağustos ayının diğerlerinden pek farkı yoktu, dört ay ne çabuk geçmişti. 

Siyah atı Yunus’a olan özlemi büyüyordu. Ve ona anlattığı Eylül… Yüreğinde 

bir acıyı hissetti. Nerdeydi, ne yapıyordu? Sorular hasreti arttırıyor, cevap is- 

teği çoğalınca sevda denen illet karşısına dikiliyordu. 

Hasan Usta köye on günlüğüne gitmiş, işlerini bitirip yeniden gelmişti. 

Köyün hasbıhali yapıldıkça, karşısında bent bent kederleri buluyordu. 

Hamza her geçen gün İstanbul’a karşı nefret duygularının eşliğinde tik- 

sinti hissediyordu. Yaşadığı bunalım stres son haddine kadar çıkıyordu. Ya- 

sin’le ara sıra görüşmesi onu biraz olsun ferahlatıyordu. Kalabalıktan öte bir 


184

yerdi İstanbul. İlk günler insanların haline üzülse de, bugün hüznün yerini 

nefret almıştı. Tesellisi yazdığı şiirler ve sokaktaki komşularıydı. Yalnız kaldı- 

ğı zamanlar yalan bilmeyen dudakları, şiirlerini mırıldıyordu. Anlıyordu ki Al- 

lah (c.c.) kendisini yeni yeni imtihanlara müptela ediyordu. Bunlar ağırdı, yi- 

ne duaya sarılıyor, sarsılmasını engelliyordu. 

Sabrı biliyordu ki büyüktü, bu sabır yalnız Hacıpaşa köyü için mi geçerliy- 

di? Zira orası bir köydü nihayetinde. Ya İstanbul... ahlaksızlığın boyutları... 

Hamza gibiler için çok zordu İstanbul’da yaşamak... 

Bir sabah işe gitmek için anayoldaki durağa gidiyordu Hamza. Sokağın çı- 

kışında kahvehanenin bitişiğine yapılan köpek kulübesini ve kel bir adamın; 

bağlı süs köpeğini zalimce dövdüğünü gördü. Zavallı hayvanın neresine ge- 

lirse gelsin vuruyordu. Olayı görenler umursamayıp bakmayı bile lüzum 

görmese de, Hamza kızgınlıktan nereye gideceğini bile unutmuştu. Yanlarına 

yaklaştı. Adamın kaldırdığı eli henüz inmeden kavradı. Hamza’nın sesi sertti: 

- Ne yapıyorsun sen, dedi ve demiri aldı. 

Adam: 

- Benim kim olduğumu biliyor musun, bana karışma, defol işine git, başını 

da belaya sokma, dedi ve yumrukla köpeğin kafasına var gücüyle vurdu. 

Hamza’yı umursamıyordu bile. Aynı şekilde: 

- Buna köpek eğitme derler, dedi. 

Tahammülü kalmayan Hamza, köpek eğitmekten bahseden kırk yaşların- 

daki adamın omuzuna dokundu. Adam dönüp baktı, bakmasıyla beraber, 

Hamza’nın balyoz kadar ağır yumruklarından birini tattı. Daha ayakta du- 

ramazdı, yere yüzü koyun düştü ve birazda sürüklendi. 

Hamza: 

- Buna da insan eğitme derler ne dersin bakayım? 

Adam kalkmak istedi fakat başaramadı, anlaşılan yumruk onu iyi hırpala- 

mıştı. Sert yumruğun sahibi delikanlıyı çift görüyordu, ikileyerek konuştu: 

- Bana sen vurdun...sen...sen... 


185

Hamza köpeği çözmüş salmıştı... Özgürlüğüne kavuşan zavallı hayvan ilk 

ara sokağa dalarak gözden kayboldu. Hamza kalkmaya çalışan adama hita- 

ben: 

- Şükret ki acelem var, yoksa şu demirle, hayvana yaptıklarının aynısını 

sana yapardım, dedi ve elindeki demiri adama attı. 

- Ufff... ufff, diyen adam Hamza’nın gidişine korkarak bakıyor ve: 

- Sen buradan daha çok geçeceksin, diye de mırıldanıyordu. 

Hamza kavgacı bir insan olmaya başlamıştı. Sokaklarda, otobüslerde, 

caddelerde, ahlaksızca yapılan tavırları gördükçe müdahale ediyordu. 

- Sen mi düzelteceksin İstanbul’u, diyorlardı. 

Hamza’nın cevabı hazır: 

- İşte sizin gibiler yüzünden bu şehir bu hallerde ya, diyordu. 

Yaptıklarına asla pişman değildi, biliyordu doğru olduğunu. Ne pahasına 

olursa olsun, adaletsizliği gördüğüm yerde adaletli, şerefsizliği gördüğüm 

yerde şerefli, haysiyetsizliği gördüğüm yerde haysiyetli, ahlaksızlığı gördü- 

ğüm yerde ahlaklı olacağım diyordu, Hamza. 

Namussuzluğun olduğu yerde o, namus olacaktı. Bunlar zordu ve bu şe- 

hir İstanbul olunca zordan öte bir şeydi, bunu nasıl başarabilirdi Hamza, 

kendi çevresinde olanlara müdahale etmesi Hamza için yeterliydi. Hamza 

gibi İstanbul’da sadece bin tane genç olsaydı, İstanbul kısa bir sürede deği- 

şebilirdi. Bunun bilincinde olan Hamza’nın taviz vermesi söz konusu bile 

olamazdı. Bir Müslüman asla korkak, pısırık, çıkarcı ve bananeci olamazdı. 

Bana dokunmayan yılan bin yıl yaşasın, bir Yahudi sözüydü. Bu sözü 

tasdiklemek bir Müslüman’a asla yakışmazdı. Bana dokunmasın da başkası- 

na ne yaparsa yapsın, felsefesi Hamza’nın kanına dokunurdu. 

Hamza’yı tanıyanlar, inanmazlardı onu hırçınlaşacağına, güler yüzünün 

asılacağına. Onu sabırlı, iyi niyetli, kimseye kızmayan, bir karıncayı bile in- 

citmeyen biri olarak tanımışlardı. Hamza zalime zalim ve mazluma da maz- 

lumdu. 


186

Ev sahipleriyle, yaptığı sohbet, etkisini gösteriyor, konuştuğu insanlarda 

gözle görülebilen bir değişiklik oluyordu. Susayan yüreklerine su istiyorlardı. 

İşleri iyiden iyiye çoğalmıştı. Şimdi ki müşterileri hep doktordu. Evini boya- 

tan doktor diğer arkadaşına tavsiye ediyor, o diğerine günler akıp gidiyordu. 

Doktorlarla ara sıra yaptığı sohbeti anımsatan münazaralar, doktorları hayli 

şaşırtıyordu: 

- Senin gibi kültürlü bir insan nasıl boyacılık yapar, diyorlardı. 

Hamza ise gülümseyip: 

- Kader diyor, detaya girmiyordu. 

Doktor Selim’in evini boyuyordu. Karakterli bir insandı doktor, fakat 

inançsızdı. Okmeydanı SSK’da görev yapıyor, bunun yanında bürosuyla da 

ilgileniyor, tüm gününü dolu geçiyordu. Evinin ve bürosunun boyası on günü 

geçebilirdi. 

Komşularından Kadriye Hanım ve birkaç genç kız orta okulu dışardan bi- 

tirmiş, şimdi de liseye başvurmuşlar, kendilerine ders verecek birilerini ara- 

makla meşguldüler. Birkaç kişi düşünmüşlerdi, lakin güvenilir birisi gerekti. 

Bunun muhasebesini yapıyorlardı. Kadriye kadın küçük gözlerini açarak bir 

anda: 

- Hamza’ya ne dersiniz, dedi. 

İsmi Esra olan genç kız: 

- Bu iyiliği yapar mı bize? 

Diğer kız: 

- Sizin güvendiğinize ben de güvenirim. 

Kadriye: 

- Bir ricada bulunalım. 

- O zaman gecikmeden bu akşam söyle, sınav günlerimiz yaklaşıyor. 

Ve kararlaştırdıkları gibi o akşam Hamza’dan ders vermesini istediler. 

Hamza’nın verdiği ilk cevap ümitlerini kırmıştı. Bu kırılan ümidin tamiri ge- 

cikmedi. Hamza uymalarını istediği birkaç kural koydu. Bu kurallar harfiyen 

yerine getiriliyordu. 


187

Kadriye Hanım’ın çocukları Yılmaz ve Nilay ara sıra derslerin sonundaki 

hadisleri dinliyorlardı. Hamza’nın kaynak göstererek ezberlettiği hadisler ve 

bilgisi, ders verdiği öğrencilerine güven veriyordu. Bir keresinde genç hafız 

Esra: 

- Hamza abi yoksa sen ahir zamanda gelecek olan İsa mısın, demişti. 

Hamza sert bir şekilde: 

- Ne dediğinin farkında mısın sen, diyerek Esra’yı söylediği lafa pişman 

etmişti. 

Güzel Esra’nın küçük kardeşi Münevver Arapça dersi almaktaydı. Anneleri 

İslam aşığı Hanife kadın Hamza’nın dersten sonra anlattığı dini mevzuları 

dinlemek için akşamları iple çekiyordu. Hamza biliyordu ki bunlar beni değil 

İslam’ı seviyor, bana değil bilgime hayranlar diye düşünüyor, şu fikirle de bu 

düşüncesini destekliyordu: 

-Bir insan kendi olduğu için değil çoğu zaman başka şeyler için sevilirdi, 

bu şeyler huy, ahlak, terbiye, gibi şeylerdi. 

Hamza’yı da bilgisi, inancı, dervişliği sevdiriyor ve günler böylece kayıp 

gidiyordu. Kervan yürüyor, yürüdükçe de yolcusu çoğalıyordu. 

Uzak semtlerden bile Hamza’ya geliyorlar, dünya derdini unutuyorlar, 

kalplerine yerleşen peygamber sevgisiyle gidiyorlardı. Kimdi bu Hamza... 

Mahallenin dilinde bir Hamza şarkısı... Merakla gelenler, umduklarından faz- 

lasını görüp gidiyorlardı. Hepsinin birleştiği nokta onun gibi bilgili bir insanın 

boyacı olmasına şaşırmaktı. Liseyi bitirmiş olmasına rağmen neden devam 

etmemişti. Bunu ona sorduklarında: 

- Uzun hikaye, deyip geçiyordu. 

Hamza’da gurur olmaması ve çok uzak yerlerden onu dinlemek için in- 

sanların gelmesi başkalarını hayrete düşürüyordu. Hamza ise oralı bile de- 

ğildi, sanki insanlar başkasına hayrandı. Bilmiyorlardı Hamza’nın bildiklerini, 

yalnız kalınca dua ediyordu: 


188

- Onlar bana değil, Allah’a koşuyorlar, onu dinliyorlar, bu dil onun, konuş- 

turan o, anlatılan o... ve ekliyor: Beni bu bilgiyle bilinçlendiren Allah’a ham- 

dolsun. 

Doktor Selim’in bürosunun boyası bitmiş, şimdide evi boyanıyordu. Ham- 

za o sabah yorgundu. Bıyıksız doktorun evinin lüks ve abartılı oluşu, gelirinin 

yüksek olduğuna işaretti. Elbiselerini çıkartıp iş elbisesini giydi, doktorun ha- 

la gecelik kıyafetlerle dolaşması o gün çalışmayacağı anlamına geliyordu. 

Hasan ustanın neden gelmediğini sordu, onun başka bir işe bakmaya gittiği- 

ni öğrendi. Hamza’dan hoşlanmıştı, yanından ayrılmıyor onunla sohbet et- 

mek istiyordu. Söze: 

- Kaç gün daha çalışırsınız, diyerek girdi. 

Hamza: 

- Zannedersem bir hafta daha sürer. 

Doktor tebessüm etti: 

- Çok uzun sürdü. 

Hamza elindeki değnekle boyayı karıştırıp: 

- Her işin kendine göre bir süresi vardır, bu size uzun gelebilir, fakat işin 

durumuna göre normal bir süredir. Mesela sizin yaptığınız iş başkasına uzun 

veya kısa gelebilir fakat sizin için süresi normaldir. 

Bu şekilde sohbet başladı. Orta yaşlı, saçlarının bir kısmı dökülmüş olan 

doktor, mesleğinin cazibesini ve enteresan yönlerini anlatmaya koyuldu. İs- 

tanbul gibi büyük bir şehirde, otopsi yapan doktorların, nelerle karşılaştığını, 

cesetlerin yüzlerindeki soğukluğun yaşama nasıl yansıdığını, cansız bir be- 

deni incelemenin oluşturduğu ruh halini, zamanla bu durumlara alışıp bir ta- 

şa benzediklerini anlatıyordu. En son kavruk sesiyle: 

- Bazı cesetler morgda uzun bir zaman durdukları zaman, soğukta olma- 

larına rağmen öyle iğrenç kokuyor ki, bunu şahit olandan başkasının bilmesi 

imkansız. 

Hamza boya rulosunu duvara sürüp: 

- Hiç güzel kokan bir cesetle karşılaştınız mı, diye sordu. 


189

Doktor Selim gülümseyip: 

- Hamza! Hiçbir ceset güzel kokmaz, kuştan tut en küçük bir kelebeğe 

kadar bu kural geçerlidir. 

Doktorun tebessümüne Hamza’da tebessümle karşılık verdi. Ses tonunu 

ağırlaştırıp; 

- Demek siz hiçbir şehidin bedeniyle karşılaşmadınız! 

Gözlüklü doktor için inanç kaf dağı kadar uzaktı. Karakteri sağlam ve dü- 

rüsttü, fakat inançla işi yoktur. On üç yaşlarındaki küçük kızı kahve getirdi. 

Doktor Selim önce gelen kahve fincanlarına sonra da Hamza’ya baktı: 

- Bak Hamza! Böyle şeylere inanma... Sana şunu söyleyeyim, hiçbir varlı- 

ğın cesedinin güzel kokmasına zerre kadar ihtimal yoktur, aksine iğrenç 

kokması için her şey müsaittir. Özellikle insan bedeninin güzel kokması im- 

kansızdır. Sen şehit dedin, yani yaralanıp ölen bir insan. Kan vücuttan çıktığı 

an o beden bitmiştir, normal yolla ölenden daha berbat kokar. 

Hamza doktoru tebessümle dinledi. Kararlı bir sesle: 

- Bu söyledikleriniz doğrudur, siz keramet veya mucizeye inanmadığınız 

için, batıl diyebilirsiniz, oysa şehide verilen bu koku Allah’ın lütuflarından bi- 

ridir. 

Doktor kahvesinden bir yudum daha alıp: 

- Bırak şimdi kerameti, mucizeyi sen bana gerçeklerden bahset, bana bu 

iddia ettiğin şeyi ispat et. 

Hamza boyalı parmaklarının arasındaki kahve fincanını üzerine bez örtül- 

müş masaya bırakıp: 

- Ben şehidin kokusunun cennet kokularından olduğunu ve bunun insan- 

lar tarafından hissedileceğini mucize veya keramete inanmayanlara ne anla- 

tabilirim ne de ispatlayabilirim. 

Bilgili bir insan olan doktor Hamza’yı köşeye sıkıştırdığını düşünüyordu. 

Günlerdir Hamza’nın zayıf olduğu bir taraf olmalı diyerek takip etmişti, bu 

konu tam aradığı şeydi. 


190

Şehidin bedeni kokardı, kokmazdı bu konuşma öğleye kadar sürdü. Ne 

Hamza doktoru bu konuda ikna etmişti ne de doktor Hamza’yı kendine 

inandırabilmişti. 

Bir hafta sonra doktor Selim’in evi boyanmıştı. Sadece malzemelerin bu- 

lunduğu balkon kalmıştı. Doktor Selim’in tavsiyesi üzerine Ortaköy Ermenile- 

rinin evlerini boyayacaktı. Doktor Hamza’ya inanmıyor gibi görünse de onun 

söylediklerini düşünmeden edemiyordu. 

- Acaba diyordu; ya söyledikleri gerçekse? Fazla uzun sürmedi, ince ince 

araştırmaya koyuldu. 

Hamza Ermenilerin evlerinin boyasına başlamıştı. İlk boyadığı evin sahibi- 

ni bir düşüncedir sarmıştı bile. Hamza çetin uğraştan memnundu, sırf Allah 

rızası için yapıyordu yaptıklarını... 

Gece olup yatağa girdiğinde Eylül’ün kara gözleri çıkıyordu karşısına, onu 

uyutmuyordu, ne zordu bu, çekip alamıyordu onun hayalini kendisinden, 

nasıl bir şeydi kurtulamıyordu, çok geceler onun yüzünden uykusuz kalıyor- 

du. Neden uyumak istediği zamanlar karşısına çıkıp onu uyutmuyordu, ce- 

vabını kendisi de bilemiyordu. Öte yandan Eylül’den tamamen habersizdi, 

onun kendisini sevip sevmediğini bile bilmiyordu. Sevdasının üstüne bembe- 

yaz karların yağdığından habersizdi. 

Eylül’ün hemşirelik okulunu bitirip stajdan sonra çalışmaya başladığından, 

İstanbul Okmeydanı SSK hastanesinde hemşirelik yaptığından, Doktor Se- 

lim’le beraber çalıştığından habersizdi. 

Hamza bu sevdanın kendisini her geçen gün bir çıkmaza götürdüğünün 

farkındaydı. İlk yaptığı gibi şimdi de zamana bıraktı, zamanın çare olmaya- 

cağını bile bile... 

Bir gece yarısı uykusu bölündü, hayallerini bıraktığı gibi buldu. Eylül hala 

düşlerindeki prensesti. Kalktı, duygularını beyaz sayfalara döktü, ilk defa 

sevda üzerine bir şiir yazıyordu. Şiirde sadece Eylül’e hitap edilmişti. Vefakar 

dost siyah atı Yunus yoktu ki ona anlatsın. Eylül’ün kara gözlerinin karalığın- 

dan bahsetsin, bu sefer beyaz sayfalara anlattı, sayısız şiirlerine bir ilki kat- 

mıştı. İlk defa bir aşkın anatomisini yazmıştı kalemi. Uyuyabilmenin tek yolu 


191

uydu. O gün sabah namazı için Kemer Hatun camiindeydi, yüreğindeki Al- 

lah’a olan büyük muhabbetle namazını kıldı... 

Ekim gelmiş Hasan Usta işleri Hamza’ya bırakarak köye gitmişti, soğuk 

yeni yeni kendini gösteriyordu. Yağmur nedeniyle o gün işe gitmeme kararı 

almış. Vakit öğleyi geçmiş küçük masada bir şeyler karalıyordu Hamza. Yor- 

gun gözleriyle pencereye hışımla değen yağmuru süzüyordu. Yağmur Ham- 

za’ya bir şeyler anımsattı, birilerinin haline çok benziyordu, iştahla ve coşa- 

rak göklerden gelen yağmur tanecikleri. Hışımla pencereye çarpıp dağılıyor, 

sonra da sessizce camdan süzülüp kayboluyordu. 

İstanbul’a göç edenlere benzetti yağmuru, kalabalık bir şekilde geliyor- 

lar, gür ve neşeli, sonra pencerede kaybolan damlacıklar gibi sessizce dağı- 

lıp kayboluyorlardı. Kapının açılması düşüncelerini dağıttı. 

ti: 

Bir kafa uzanıp: 

- Hayırdır bu gün işe gitmemişsin, dedi Aytekin, ince ve kibar bir sesle. 

Hamza: 

- Binanın dış cephesi boyanacaktı yağmur olunca kaldı, dedi ve devam et- 

- Buyur gel çay içelim. 

Bu teklif çilekeş Aytekin’in arayıp ta bulamadığı bir şeydi. Hayattan bez- 

miş tutumlarla içeri girdi, elindeki dergiyi masaya koydu. Aytekin her za- 

manki gibi yaşamın zorluğunu anlattı, halinden yakındı, aç olduğunu söyledi, 

parasız olduğunu, iki gün önce yediği ekmek arası yağla durduğunu söyledi. 

Bu ara Hamza dergiyi kontrol etmekle meşgul. Mırıldandı: 

- Hangi gece varki sabahı olmasın, seninde bir gün mutlaka sabahın ola- 

cak sabırlı ol, dedi ve ekledi, Aytekin’e hitaben: 

- Bu dergi burada kalsın. 

- Tabi, tabi. 

Az sonra Aytekin karnı doymuş, çayını yudumlamış ve harçlığını almış bir 

şekilde odadan ayrıldı. Dikkatini dergide yoğunlaştırmış olan Hamza üçüncü 


192

satırda duraksadı, şiir yarışmasından bahsediyordu, birinci gelen şairin şiir 

kitabını basacaklarını yazmışlardı. Biraz düşündü: 

- Neden olmasın, diye mırıldandı. 

Önceki gece Eylül’e yazdığı şiiri hazırladı ve bir zarfa koydu. Ertesi gün 

postaladı. 

İstanbul’a yeni yeni kar düşerken insanları yine vurdum duymazdılar. 

Hamza dalgın adımlarını Taksim meydanında yavaşlattı. Yüreğinde anlam 

veremediği bir burukluk hissediyordu, adeta akıbetin gözlerini görüyordu, 

ama bu akıbet neyin akıbeti idi, buna yöneltti duraksayan düşüncelerini, 

bekledi, belki akıbet dile gelir konuşabilir diye, bu ara hayallerini kontrol etti, 

onlar hala zeval ülkesinde prensti, sevdasını düşündü o kadar uzaktı ki... 

Oluktan akarcasına çılgınlaşan yağmur, Hamza’yı kendine getirdi. Üşü- 

meyi de beraberinde getirmişti. Yavaşlayan adımlarını İstiklal caddesine yö- 

neltti, ışıkları geçti telefon kulübelerinin önünde yağmura rağmen insanlar 

kuyruklar oluşturmuşlardı. En son telefon kulübesindeki sahnede bakışları 

dondu. Genç bayanı birisine benzetti. Yooo hayır benzettiği insan böylesine 

bir ahlaksızlığı yapamazdı ve bu... 

Devam edemedi. Müdahale etmek istedi, orada Hamza ahlak olmalıydı, 

yaklaştı, ayakları korkuyordu, kulübenin buharlaşan camları benzettiği insa- 

nın simasını gizliyordu, kulübeye tamamen yaklaştı. 

- Aman Allah’ım... bu... bu.. Eylül!... 

Kiraz rengindeki dudakları yabancı dudaklardaydı, nasıl başka bir dudak 

onun dudaklarında gezinebilirdi. Kara gözlerinin perdesi inmişti Eylül’ün. 

- Aman Allah’ım Eylül’ü bu hallerde görmek Hamza’nın en son düşünebi- 

leceği bir şeydi. Şoka uğramıştı Hamza: 

- Nasıl...Nasıl? 

Sorular yürekten gönle kıvrım kıvrım akıyordu. Gönül böylesine ağır bir 

soruyu cevaplayamadı, gözlerden yardım istedi... O da cevap veremeyince 

suskunluğu inciyi anımsatan yaş damlacıklarına bıraktı. 


193

Oluktan akarcasına hiddetli yağan yağmur Hamza’nın gözyaşlarını saklı- 

yordu. Şakağını ısıtan tuzlu gözyaşları onun donuk halini bozdu. Ayakları ku- 

lübeden beş adımdan başka ilerleyemedi. Çıldırıyordu, ruhu bedenine dar 

gelmeye başladı, yürüyemedi, gözleri yağmura inat yağıyordu. Dudakları: 

- Hayır... Hayııır... diyebiliyordu sadece. 

Olduğu yere çöktü, dizlerinin üzerinde iki büklüm, başı öne eğik, parmak- 

ları kırılırcasına birbirine kenetlenmiş, ürpertiyi anbean yaşıyor: 

- Hayır, diyordu 

Siyah pardösüsüyle yüzünün bir kısmını kapamış: 

- Ben seni hayallerimden bile kıskandım. 

Göz yaşlarının yağmurla beraber akıp gitmesini istemiyordu. O an için tit- 

reyen bedenini yine gözlerden akan damlacıklar ısıtıyordu. İstiklal caddesinin 

insanları böylesi şeylere alışkındı, bazıları haricinde ilgilenen yoktu, hemen 

oracıkta yerde iki büklüm ve ara ara: 

- Hayır... Seni ben... 

Lafzını belli belirsiz mırıldanan ve yüzünün bir kısmını pardösüsüyle kapa- 

yan insan, kimsenin umurunda olmadığı gibi: 

- Delinin biridir, diye söylenenler bile vardı. 

Telefon kuyruğundaki insanlar dikkatlerini Hamza’nın sesiz tutumlarına 

yöneltmişlerdi. Az sonra en sondaki kulübenin de dikkati merakla beraber 

fiile geçmişti: 

- Orada ne oluyordu? 

Kendine çeki düzen verdi Eylül, beraberindeki erkekle çıktılar. Alışık de- 

ğildi böylesi sahnelere, mırıldandı: 

- Kim bilir ne derdi var? 

İsmi Tarık olan erkek arkadaşı, Hamza’nın bin bir türlü yargıların hükmü- 

ne aldırış etmeden kavrayıp çiçekleri aldığı Eylül’ün narin ellerinden tutup: 

- Gidelim güzelim, böyle şeylere aldırma burası İstanbul, dedi. 


194

Eylül’ün abanoz siyahı saçlarını sırılsıklam ıslatmıştı yağmur. Kara gözleri- 

ne ise perde oluyordu, Hamza’yı, birilerine benzetti, ama Tarık’ında dediği 

gibi: 

- Burası İstanbul’du... 

Ve kol kola yağmurun sert yağışına aldırış etmeden İstiklal caddesinin ka- 

labalığında gözden kayboldular. 

Hamza yarım saattir sevdasının kahrını yaşıyordu. Bu nasıl kahırdı böyle... 

Ruhu bedenden ayrı, yüreğinde yargı, yargı gönülde. Gönülde bakışlarla bu- 

luşunca gözyaşları kesildi. Zor da olsa ayağa kalkabildi. Ağa camiinde iki re- 

kat namaz kıldı düşünmemek için çaba sarf etti. Allah’a duyduğu ilgi gönlü- 

nü teskin etti. Camiinin tam avlusundan çıkmıştı ki bir ses: 

- Hamza! Hacıpaşa’lı Hamza! 

Sağını solunu süzdü, omuzuna değen el arkasına bakmasına sebep oldu. 

Bu orta okulu beraber bitirdikleri arkadaşı Çetin’di. Kalabalığın göbeğinde 

nasıl olduysa Hamza’yı tanımıştı. Yıllar önce taşınmışlardı İstanbul’a. Kucak- 

laştılar, hal hatır soruldu. 

Hamza: 

- Ne geziyorsun buralarda? 

- Seni sormalı. 

- Yolumun üstü 

Çetin: 

- Bizim ev de buralarda, Taksim’e çıkışta sağdan inip Cihangir’i bulursan 

bizim evi de bulmuşsun demektir. 

-Yakın sayılırmış. 

- O yönden şanslıyım. 

Çetin: 

- Eeee... Hadi sen de bize katıl. 

Hamza orta okul arkadaşını kırmadı, Yanındaki makyajlı kızları yeni fark 

etmişti: 


195

- Merhaba. 

Kızın ikisi birden bu selamı başlarıyla tasdikledi. Biraz sonra, büyük ve 

lüks pastanede beyaz gömlekli genç garsona sipariş veriyorlardı. Bu ara Çe- 

tin beraberindeki kızlara Hamza’dan bahsediyordu. Şiirlerinin ne denli güzel 

olduğundan, dindarlığından... Şımarık Çetin’in ifadeleri cıvımaya başlamıştı, 

bu cıvıklık yerini alaya bıraktı. Çetin: 

- Bizim hoca, öyle kızlara bakamaz, kolay kolay konuşmaz bile. 

Konuşmalar böyle devam ediyor, kızlar kahkahayı patlatıyorlar, karşıların- 

daki delikanlıya zavallıymış gibi bakıyorlardı. Uzun saçlı kız: 

- Aaaa, bu zamanda hala böyle insan var mı, hem de senin arkadaşın? 

- Ya! Eski bir arkadaşım, dedi, sarı saçlı, keçi sakallı, züppe kılıklı Çetin. 

Hamza ciddileşti, bakışları sertleşti, hepsine razıydı ama Çetin’in küçüm- 

seyen tavırları sabrını tüketti. Üzgün ve sert bir sesle: 

- Bana bak eski arkadaş diyordu: Ben senin gibi, barlarda, diskoteklerde 

veya lüks pastanelerin şatafatlı masalarında, ceylan bakışlı kızların, iri gözle- 

rine bakarak, aşkı sevdayı anlatmıyorum, senin yaptığın gibi dostlarıma, bo- 

yalı dudakların cazibesinden, uzun saçların ihtişamından bahsetmiyorum. 

Ben sahipsiz dağlardaki beyaz kuzuların iri gözlerindeki ışıltıyı anlatıyorum, 

dostlarıma ve kuzuların çobanlarına, senin gibi şehir kurtlarının kurnaz göz- 

lerindeki tehlikeyi anlatıyorum insanlara. Yalnız zannetme ki, senin yaptıkla- 

rını yapamam, sanma ki utanırım ya da beceremem. Ben senin bilmediğin 

Allah’ı bilir, korkmadığın Allah’tan korkarım. Bunu böyle bilesin eski arkadaş 

Çetin!!. 

Çetin ve iki kız afallamıştı, böyle bir çıkış beklemiyorlardı ondan. Hamza 

masadaki kül tabağını Çetin’in önüne doğru sürükleyip yerinden kalktı. Se- 

sinde alay kokan bir ahenk vardı: 

- Siz birbirinizi kandırmaya devam edin, dedi. 

Çetinin pişmansı ısrarları boştu. Biraz önce gelen garsonun ve masadaki- 

lerin bakışları altında kısa adımlarla pastanenin kapısına doru yol aldı. Uzun 

saçlı kız: 


196

- Ne iş yapıyor bu hırçın çocuk? 

Çetin: 

- Çok çalışkandı üniversite sınavlarını kazanamamış, şimdi sanırım inşaat- 

larda çalışıyor. 

İsmi Burçin olan kız: 

- Yazık etmiş kendine, çok yakışıklı birisi ama gel gör ki biraz geri kafalıya 

benziyor. 

Uzun saçlı kız: 

- Telefonu var mı bunun? 

- Yok fakat bulabilirim. 

İsmi Buse olan uzun saçlı kız Hamza’dan hoşlanmıştı, tavırları onu müthiş 

bir şekilde etkilemişti, bir an onunla arkadaş olabileceğini düşündü, uzun 

saçlarını omuzlarından aşağıya döküp: 

- Çetin! Eğer bulursan o çocuğun telefonunu bana geciktirmeden ver. 

Çetin yılışarak: 

- İş mi atacaksın kız, dedi. 

Buse çantasından sigarasını çıkartıp diğer arkadaşına uzatarak: 

- Atamam mı yani? 

Çetin: 

- O başkadır, o sana yüz vermez, tanıdığın erkeklere hiç ama hiç benze- 

mez, haberin olsun. 

Buse kararlıya benziyordu: 

- Uzatma, telefon veya adres ikisinden birini bul yeter. 

Çetin, Hamza’yı üzdüğünün gün gibi farkındaydı, iş işten geçmişti artık. 

Ne olacaktı zaten muhatap olmuyordu, bir tesadüf eseri karşılaşmışlardı, bir 

daha ya görür ya görmezdi. 

Hamza’yı üzmüştü Çetin. İmam Hatip Lisesinin orta kısmından ayrılmıştı. 

Keşke hiç karşılaşmasaydım diye mırıldanarak sokağa geldi. 


197

Soğuğun her geçen gün arttığı şu sıralar Ermeni ailelerinin evlerini boya- 

maya devam ediyordu Hamza. Babasıyla devamlı çalışan o iki kişiyi de yanı- 

na alıp işlere daha bir sıkı sarıldı. 

İstanbul’un kışı çekilmiyordu. Ermeni aileleri kış demeden evlerinin bo- 

yama işlerini büyük bir huzurla Hamza’ya veriyorlardı, onun çalışma tarzı 

hoşlarına gidiyordu. Bu memnuniyeti ara ara doktor Selim’e bildiriyorlar, ona 

teşekkür etmeyi unutmuyorlardı. Doktor Selim Hamza’nın yanına uğrama- 

dan edemez olmuştu. 

Hamza, Agop ismindeki Ermeni’nin evinde rulo sallıyordu. Üstü başı bo- 

yanmış delikanlıyı süzüyordu Agop, görüntüye bakarak cahildir hükmünü 

koydu. Bu zamana kadar evini boyayan her boyacının İslam’dan uzaklaştığı- 

na şahit olurdu, dindar Hıristiyan Agop. Agop saçlarını yokladı. Biraz düşün- 

dü ve sordu: 

- Müslüman mısın genç! 

Hamza böyle ani bir giriş beklemiyordu, lakin bekliyordum der gibi: 

- Ya siz Hıristiyan mısınız? 

Agop neyle karşılaştığını anlayamadı. Cevabı kekeleyerek verdi: 

- Elbette ve bundan da gurur duyuyorum. 

- Ben elbette demiyorum, Allah bilir diyorum ve temennim o ki yaratanın 

nazarında Müslüman’ımdır ve hissettiğim bu temenni bana gurur veriyor. 

Uyanık Agop ilk defa böyle bir cevapla karşılaşmıştı. Anladı ki bu genç gö- 

ründüğü gibi değil. İstediği cevabı bırak almayı delikanlı Agop’u istediği yere 

yönlendiriyor gibiydi. Agop’un beyninde yeni bir ışık yandı ve sordu: 

- Peki ne zamandır Müslüman’sın? 

Hamza Agop’un bir planı olduğunu sezdi, sorularını yönlendirebilir hatta 

sen ne zamandır Hıristiyansın diyerek de geçiş yapabilirdi ama yapmadı di- 

rek yanıt verdi: 

- Kalubeladan bu yana. 

Agop istediği cevabı aldı, şimdi ne diyecek acaba diye bir daha sordu: 

- Kalubela dediğiniz yer neresi? 


198

Agop Hamza’yı da karşılaştığı diğer Müslümanlar gibi ezberci sanmış, ce- 

vap veremeyeceğini düşünmüştü. Hamza: 

- Kalubela yeryüzüne gelmeden çok çok önce ruhların toplandığı, orda 

Rabb’lerine kul olacakları sözünü verdikleri yerdir. 

- Peki kalubeladan önce de Müslüman mıydın ne yapıyordun? 

Hamza tebessüm etti: 

- Ondan sonrasını, evveli ve sonrası olmayan Allah bilir. 

Hamza Agop’un sorularını cevapladı ve bu sefer kendisi sordu: 

- Az önce gururlu olduğunuzu söylemiştiniz, peki neden gururlusunuz? 

Agop diğer odadan bir sandalye getirerek oturdu ve cevap verdi: 

-Müslümanların ve Yahudilerin durumlarını görüyor Hıristiyanlığımla gurur 

duyuyorum. 

Hamza: 

-Lütfen ön yargılı olmayın, koskoca tarihi silip atamazsınız. Önce tarihi 

parçalara ayırarak hangi dinin en çok hakimiyet kurduğuna bir bakalım. 

Agop hangi yüzyıla baksa İslam’ı görüyordu, onun için tarihi kurcalamak 

istemedi: 

- Ben tarihten anlamam, benim için bugün önemlidir. Bugünü kıyaslama- 

lıyız, dedi ve bir örnek göstermek istedi: 

- Bugün Müslüman’ların önde gelen imamlarının çoğu sahtekar, buna ne 

dersin? 

Hamza: 

-Ya sizin papazlarınıza ne dersin, onlar şehvet düşkünü birer budala değil 

mi? Geçen gün okuduğum bir gazetede, çocuklara tecavüz eden bir papaz- 

dan bahsediliyordu. "Leküm dinüküm veliye din" Sizin dininiz size, bizim di- 

nimiz bize, sayın Agop bey. Her dinde birtakım insanlar menfaatları için bu- 

lundukları mevkiyi kötüye kullanabilirler. Bunlara bakılarak onların ettiği din 

asla ve asla yargılanamaz. 


199

Agop çetin biriyle karşılaştığının farkına vararak sahte bir hoş görüye bü- 

rünmek zorunda kaldı: 

-Haklısınız, hem de çok haklı, kişilere bakılarak değerler yargılanamaz. 

Agop tevazuya devam ediyor tatlı bir dille soruyordu: 

- Hıristiyanlıkla ilgili soruların var mı? 

Hamza: 

- Tabi uygun görürseniz, dedi ve devam etti: 

-Siz haşa Hz. İsa’yı tanrının oğlu olarak kabul ediyorsunuz, bu beraberin- 

de onlarca soruyu getiriyor. Şayet İsa tanrının oğlu ise, tanrı da bir insan 

veya birden çok tanrı var. Bir insana tanrı muamelesi yaparak tapmak ne 

derece doğru bir şey... Cennetten arsalar alınıyor. Beş parasızlar ne yapa- 

cak? 

Hamza’yı Agop’un sıkıntılı tavrı susturdu. Agop; açıklama yapmayı düşün- 

dü fakat içinden çıkamazdı. Aklına papaz Harmın geldi, bu çocuğun hakkın- 

dan ancak o gelirdi. Ayağa kalktı, yapmacık bir sesle Hamza’yı takdir etti: 

- Çok güzel sorular sordun Hamza, yalnız şimdi gitmem lazım, yengen 

seninle ilgilenir, yarın veya başka bir gün sorularına cevap veririm. 

Hamza: 

- Şu vaftizi de anlatırsanız öğrenmiş olurum. 

Hitabı Agop’u açıklama yapmadığına memnun etti. Bu memnunlukla: 

- Hadi kolay gelsin, dedi ve evden çıktı. Agop’u Hamza’nın soruları ve ce- 

vapları hayli şaşırtmıştı, şaşkınlığının yoğunlaştığı yer bu insanın bir boyacı 

oluşuydu, bilgili biriyle karşılaştığının farkına varmıştı. 

Bu sefer Hamza’nın yanına Agop’un karısı gelmişti. Kocasıyla Hamza’nın 

yaptığı sohbete kulak misafiri olmuştu. 

Ben de İslam’ı sorayım, kafası kurcalansın, diye düşünmüştü. 

- Kolay gelsin, dedi ve seyre koyuldu. 

Boyacı işini temiz yapıyordu, sordu: 

- Dininin gerektirdiklerini yapıyor musun? 


200

- Evet elimden geldiğince yapıyorum. 

- İçki gibi güzel bir şey dininizde neden yasak? 

Hamza boya rulosunu duvara yaslayıp, boş kalan eline fırçayı aldı: 

- Hanımefendi farkında mısınız. Korkunç bir şeye güzel dediğinizin? Söyler 

misiniz, başlangıçta neşeyle kaldırılan kadehlerin son faslı neden iğrenç sah- 

nelere dönüşüyor? Beyinler sulanır, mideler kabarır ve şuur hali kaybolur. 

Sonuçta iğrenç manzaralar oluşmaz mı? Peygamberimiz “İçki bütün kötülük- 

lerin anasıdır" buyurur. Biliyorsunuz yeryüzündeki işlenen suçların neredeyse 

tamamının kaynağı içki. Okumuyor musunuz, alkollü şoförlerin yol açtığı ka- 

zaları. Hırsız aç değilse sarhoştur, cinayet işlenir can alkollüdür, kavga olur 

taraflar sarhoştur, yıkılan yuvaların sebeplerinden biri güzel dediğiniz alkol 

değil midir, söyler misiniz böyle bir şey nasıl güzel olabiliyor, yasak edilmesi 

uygun değil midir? dedi. 

Agop’un karısı Agop gibi doğma büyüme İstanbulluydu, az bilirdi, bildikle- 

rinin de başlangıcını bilir devamını getiremezdi. Hamza’nın akıcı ve tatlı dili, 

yıllardır güzel olarak değerlendirdiği içkinin gerçek yüzünü göstermişti. He- 

men vazgeçemezdi bir şeyler daha sormalıyım, diye düşündü: 

-Tamam onda haklısın, peki siz neden İsa’yı kabul etmiyorsunuz? 

Hamza sarı saçlı kadının Müslümanlıkla ilgili son derece bilgisiz olduğunu 

anladı, aklına Agop geldi, mırıldandı: 

- Ava giden avlanır... 

Evet Agop’un karısı kolayca Müslüman olabilirdi, meraklı görünüyordu. 

Hamza boya rulosunu yeniden eline aldı: 

- Hanımefendi, biz hazreti İsa’yı peygamber olarak kabul edip diğer pey- 

gamberlere duyduğumuz saygının aynısını hazreti İsa’ya da duyarız, lakin si- 

zin gibi ona haşa tanrının oğlu diyerek Rab’lik isnat etmeyiz, o da nihayetin- 

de bir insandır. Ben de size aynı soruyu soruyorum; peki siz neden bizim 

peygamberimizi kabul etmiyorsunuz? 

Agop’un karısı düşünmeden cevap verdi: 

- Kocamın dediğine göre o usta bir büyücüymüş, onun için. 


201

Hamza acı acı tebessüm etti: 

- Sizce bir büyücünün peşinden bunca zaman, milyarlarca insan gider mi, 

bunların ilim adamları onun davasını güder mi ve böyle bir şeye tarih bo- 

yunca rastlanmış mı? 

Çalan kapı zili konuşmayı kesti. Gelen Agop’un kız kardeşi Gayena idi. 

Genç ve güzel kız neşeyle ve düzgün Türkçe’siyle çalışanlara: 

- Kolay gelsin, dedi. 

O da abisi gibi doğma büyüme İstanbul’luydu, devam etti yengesine hi- 

taben: 

- Konuşmanızı mı kestim? 

Agop’un karısı: 

- Hayır Gayena, sen de gel. Hamza’yla sohbet ediyorduk. 

Gayena bir takım işlerini hallettikten sonra sohbete kulak vermeye başla- 

dı. Önceleri pek önemsemedi, fakat konuşan Hamza olunca dinletmesini bi- 

liyordu, ağır ağır onlara yaklaştı, dinledi dinledi... Güzel kız dilini yutmuş gibi 

öylece bakakalmıştı. Hamza elinde ne varsa bir tarafa bırakıp ikisine hita- 

ben: 

- Kabul ederseniz size bir teklifte bulunacağım. 

Agop’un karısı atıldı: 

- Söyle bakalım. 

Hamza kelimelerin üstüne basarak konuştu: 

Din değiştiren bir şey kaybedecekse, o değiştirmesin fakat kazanacaksa 

değiştirsin. 

Hamza’dan kastını açıklamasını istediler. Hamza: 

- Ben sizin dininize geçersem Hıristiyanlığın gereği olarak İslam’ı reddet- 

mek zorunda kalacağım, şayet siz İslam’ı seçerseniz ne Hıristiyanlığı redde- 

deceksiniz ne de Hazreti İsa’yı. Hazreti İsa’yı sevmeye ve ona saygı duyma- 

ya devam edeceksiniz. Bir insan asla tanrının oğlu olamaz. Sadece bunu ka- 


202

ul etmeyeceksiniz ve İslam’ı seçmekle fazlalığınız olacak ve hiçbir şey kay- 

betmeyeceksiniz, dedi. 

Günler ağır ağır geçiyor, iki insan İslam’a ısınıyordu. Hamza’nın iddia et- 

tiklerinin biri dahi mantıksız değildi, haklıydı ama bu inanç olunca biraz dü- 

şünmek gerekliydi. İnancın değişmesi hayatın değişmesi anlamına geliyordu. 

İki Hıristiyan da düşünme safhasındaydı. 

Agop’un evden çıkmasıyla beraber Hamza’dan İslam’la ilgili prensipleri 

öğreniyorlardı. Güzel kız Gayena ilk defa duyduğu şeylere hayli merak sar- 

mış dört gözle ertesi günleri bekliyordu. İkisi de şunda sabit kalmıştı: 

- Bir insan Allah’ın oğlu olamazdı, eğer öyle bir şey olsaydı, çok sayıda 

tanrı olurdu. Bu durumda Dünya bu denli intizamlı olamazdı. 

Ve nihayet en büyük şerefe nail oldular. Hamza’nın sıkı tembihini dikkate 

alıp bundan Agop’a bahsetmediler. Hamza o hazır olana dek ondan Müslü- 

man olduklarını gizlemelerini istemişi. Hiç akıllarının uçundan bile geçmemiş- 

ti, bir boyacının hidayetlerine vesile olacağı. Hamza bilinçli olarak Agop’un 

evinin boya işini uzatıyor, yeni Müslümanlara dinin gerektirdiklerini öğreti- 

yordu. Bu öğretme işini başka birine devretti. Bu genç kız zevkle yeni Müs- 

lüman olan iki kişiyi bilgilendiriyordu. 

Hamza gönülleri feth ediyor, karanlıklara ışık saçıyordu. Fakat köyünü öz- 

lemişti. Ya Eylül! İsmini anımsamak istemese de coşkun seller gibi beliriyor- 

du hayallerinde. Sorulardan kaçamıyordu, o ne geziyordu İstanbul’da, o 

evet o değil miydi, birilerini ona mı benzetmişti yoksa?!... Yo hayır o idi, 

içinden çıkamıyordu, gözlerini çalan bu hayalden kendini zor çekti. Dar so- 

kağın kaldırımlarındaki bezgin insanları düşündü, kimle konuşsa usanmış, 

bıkmıştı hayattan, dertsiz sadece dert denen elle gösterilemeyen varlık vardı 

galiba, küçük çocukların simasında bile ara ara kendini gösteriyordu... 

Küçük sokaktan radyosunu sonuna kadar açık bir taksi hızla geçti ve 

Hamza gibi başkalarını da rahatsız etti. Taksi birkaç defa geçti ve en son ge- 

çişte bir çocuk ezilmekten kıl payı kurtuldu. 


203

İsmi Nuri olan bir adam taksiye müdahale etti, aldığı sert yanıt onu kor- 

kuttu, burası ne de olsa İstanbul’du. Küçük düşmüş bir halde evine girdi. 

Olayları seyretmekte olan Hamza: 

- Bunlara bir ders lazım, diye söylendi. 

Sokaktakilerden habersiz, taksinin döndüğü sokağa geçip beklemeye ko- 

yuldu. Nihayet beklediği araba göründü, dar yolun ortasına geçti, el işaretiy- 

le taksiyi durdurdu. İlk olarak önde oturan genç, aradığını bulmuş edasıyla 

taksiden indi. Kaba ve sertçe: 

- Bir şey mi istedin? 

Bu ara da diğerleri de indi. Hamza dördünün gözlerinde de bakışlarını 

gezdirdikten sonra: 

- Ben aradığınız şeyim, ya da istediğiniz, dedi alaylıca. 

Hamza’nın rahat tavırları dört kendini bilmezi de şaşırttı, ne kadar güve- 

niyordu kendine, yoksa bir yerlerde saklanan arkadaşları mı vardı. Evet ka- 

pışmalarını bekliyordu. Bir kere taksiden inmiştiler. Biri hariç üçü alttan al- 

maya başladı. Hamza’nın kararlı tavırları onları ürkütmüştü. Hamza sesine 

de yansıttı bu tavrını: 

- Gayeniz ne, ne geçecek ulan elinize, ya çocuğa çarpsaydınız? 

Dinliyorlardı: 

- Bırakıp kaçacaktınız öyle mi? 

İrice olanı: 

- Sana ne, sen polis misin? 

Hamza konuşana iki adım yaklaştı: 

- Çocuğu ez, annesinin yüreğini yak, babasına eziyet ver, varsa kardeşi 

yıllarca unutamasın, küçük bir zevkin bir aileyi perişan etsin, ondan sonra da 

sana sorulmasın, neden hızlı gidiyordun, diye. 

Konuşan iki kişinin arasına bir diğeri girdi: 

- Tamam arkadaşım, diyordu Hamza’ya sen haklısın, uzatmayalım. 

Hamza özür beyan edene bakıp: 


204

- Bir daha aynısını yapmayın! 

Az önce diklenen atıldı. Hamza’yı itekleyip: 

- Yapsak ne yaparsın, dedi. 

Ellerini Hamza’ya doğru uzatmış el hareketleriyle birlikte belirsiz küfür 

ediyordu. Hamza bir anda kendisini itekleyenin kolunu tutup arkasına geç- 

tikten sonra kıvırdı. Diğer üç kişinin bakışları altında taksiye doğru itekleyip 

arkadan boğazını diğer kolunun arasına aldı. Sesi toktu: 

- Ne yaparım biliyor musun, şu an kolumun arasındaki uzun boynunu kı- 

rarım. 

Kıskıvrak yakalanan serseri tavırlı genç, diğer arkadaşlarından yardım is- 

teyen bakışlara bürünmüştü, kurtulmak için çaba sarf etse de kurtulamıyor- 

du. Hamza az sonra taksinin ön kaportasına, ne yaparsın, diyen genci bırak- 

tı. 

Yüz üstü taksinin kaportasında buldu kendini, gördüğü ve güç onu da 

korkuttu. Ne olursa olsun altta kalmamalıydı: 

- Bunu unutmayacak ve burayı yol edeceğim dedi ve diğer arkadaşlarına 

da işaret edip kızgın hareketlerle taksiye bindi. 

Patinajla hareket eden taksi sokağın çıkışındaki anayola apansız daldı, 

dalmasıyla beraber Hamza’nın ve olayları seyredenlerin kulağına bir kaza se- 

si geldi. Bu sese bir kısım gülerken bir kısım da lanet yağdırıyordu. 

Hamza ağır adımlarla kaza yerine yaklaştı, halleri berbattı. Taksi, bir 

kamyonetle çarpışmıştı. Trafik polisinin ve çekicinin gelmesiyle olay son bul- 

du. Hamza mırıldandı: 

- Şu gurur ve kibir ne kötü şey... 

Evet gurur ve kibir bulunmasaydı yavaş gider ve bu kazayı yapmazlardı. 

Şeytanın en büyük silahlarından biriydi kibir. Allah’a şükretti yüreğinde kibir 

gibi bir huy barındırmadığı için. Şükredilecek o kadar çok şey vardı ki... 

İşler Ermeni ailelerin evlerinde bitmişti. Hamza’nın tek damla boya dök- 

meden yaptığı temiz işe ve karakterine hayran olup birbirlerine tavsiye ede- 


205

ek Hamza’ya iş veriyorlardı. Hamza bir taşla iki kuş vurduğunun farkında, 

işler çoğalıyordu. Gönül yolunun yeni yolcuları da öyle... 

İki boyacı daha lazımdı. Cuma’nın köyde olduğunu biliyordu, gecikmeden 

haber saldı. Hamza çağırır da Cuma gelmez mi? Birkaç gün sonra İstanbul’a 

kış demeden Cuma’da teşrif etti. Uzun uzun hasbıhal ettiler. Cuma her şeyi 

bir bir anlattı. Yalnız siyah at Yunus’un dedesi tarafından, “Boşuna bakılıyor, 

gereksiz bir masraf” gerekçesiyle, bir faytoncuya satıldığını Hamza’ya söyle- 

yemedi. 

Cuma’nın da gelmesiyle daha yoğun sohbetler yapılacak belki de birkaç 

kişi daha İslam’la şereflenecekti. Agop’un bahsettiği Harmın ismindeki Pa- 

pazla yapılacak olan ince ve keskin tartışma günü nihayet gelmişti. Hamza 

şaşkınlığı yaratan kendisini şaşkınlığa düşürmemesi için dua ediyor,aklını ve 

zihnini açık etmesini diliyor ve kendisini küçük düşürmemesi için alemlerin 

Rabbine yakarıyordu. 

Papaz Harmın’ın evi boyanıyordu. Agop karısına hitaben: 

- Bak göreceksin Ermenilerin çok sevdiği o delikanlı Hıristiyan olacak, di- 

yordu. 

Ermeni aileleri Hamza’nın ahlakını, dürüstlüğünü ve birçok yönünü sev- 

mişlerdi. Şayet bunun tam tersi olsaydı papaz Harmın’ın evini boyatmazlardı. 

Agop’un isteği yerine getiriliyordu. 

Hamza o gün çalışmadı, Harmın’ın zengin kütüphanesinin olduğu odada 

bekleyişteydi. Harmın’ın yanında iki Papaz dostu daha vardı, bunlardan biri 

Rum Levendis’ti. 

Agop’un kız kardeşi Gayena bu günü çok beklemişti. Agop Hamza’yı ta- 

nıştırdı. Üç papazda karşılarındaki kendisine çok güvenen delikanlıyı süz- 

mekle meşguldü. Birçok şey duymuşlardı onun hakkında. Sivri sakallı olanı 

sakalını sıvazlayıp: 

- Bak delikanlı, yapılacak olan tartışmanın boyutu oldukça ağır. Kim kimi 

ikna ederse o onun dinini kabul edecek, bu çok ağır sonuçlar verebilecek bir 

tartışma, onun için biz seni sevdik, hakkında güzel şeyler duyduk, dilin tatlı, 

konuşman akıcı, senin gibi birinin bize katılması ve misyonerlik yapması, 


206

aşta aziz dostum Harmın’ı ve Agop’u sevindirir. Yalnız onları mı? İsa Mesih’i 

de sevindireceksin, konuşmaya lüzum bile yok. Sana güzel mevkiler verebili- 

riz, senin gibi keskin bir zekaya sahip bilgili bir insana seçkin gazetelerden 

birinde yazarlık verebiliriz, mevkiin, malın mülkün olur. 

Hamza hiç ummadığı bir teklifle karşılaştı, bunlar ne diyordu, yoksa hida- 

yetine sebep olduğu Ermenileri öğrenmişler miydi? Ayağa kalkıp sertçe: 

- Sayın papaz efendi sen ne dedin biliyor musun, deyip Agop’a baktı: 

- Hani tartışma, hani konuşma? Siz Müslümanları parayla pulla safınıza 

çekebileceğinizi mi sandınız? Yo hayır, asla... Dünyanın tamamını verseniz, 

İslam bir saç olmuş olsa onun tek telinden taviz vermem, dedi ve gitmek 

için kapıya yöneldi. 

Papaz Harmın müdahale etti: 

- Delikanlı bizi yanlış anladın, otur da konuşalım. 

Agop’unda müdahalesiyle Hamza sakinleştirildi. Gayena kızgın tavırlarla 

abisine ve papazlara bakıyordu. Ellerini yaprak sarısı saçlarına değdirip: 

- İçecek bir şey ister misiniz, diyerek bir anda soğuyan ortamı ısındırmak 

istedi. 

Odadakiler şekerli kahve istedi. Hamza karşısındakilere acıyarak baktı, 

harflerine bastırarak: 

- Benim kahvem acı olsun! dedi. 

Demesiyle beraber İslam ve Hıristiyanlık işlenmeye konuldu. Hamza’nın 

Hıristiyanlığa karşı ilgisiz tavırları Agop’u kızdırıyordu, bu kızgınlığı hisseden 

Hamza: 

- Sayın Agop bey bir yemeğin bozuk olup olmadığını anlamak için yeme- 

ğin tamamını yememize gerek yok, dedi. Papazlar ima edilen şeyi sezmişler- 

di, bu sezgiye aldırış etmeden dini kıyafetler içindeki Papaz Levendis: 

tur... 

- İsa Mesih’i kurtarıcı Rab olarak kabul edenlerin hiç birinde hüküm yok- 

Hamza papazları konuşturmak istemiyor her kelimelerine müdahale edi- 

yordu. 


207

- Sayın papaz efendi bu ne biçim bir söz, insan hiç Rab olur mu, haşa İsa 

peygamberi Rab olarak kabul etmek mi? O buna üzülür, yıpranır. Bu inanç 

Allah’a ortak koşmaktan başka bir şey değildir. 

Papazlar Hamza’nın konuştuklarından çok dinletmesini bilen konuşma 

tarzına hayran kalıyorlar, bunu Hamza’ya hissettirmemeye çaba sarf ediyor- 

lardı. Agop ve Gayena’da dikkatlerini Hamza’ya vermişlerdi. Hamza: 

- Eski putperestlerden sizin bu görüşünüzün ne farkı var? Yirmi birinci 

yüzyıla adım atarken bu inancınız ne kadar da komik farkında mısınız? Bil- 

meniz gereken, eski putperestlerde sizin gibi insanı tanrılaştırırlardı, Firavun, 

Nemrut bu örneklerden birkaçı. 

Papaz Levendis: 

- Aziz evladım! Önce seni tebrik etmeliyim, diyebilirim ki sen insanlara 

beyaz yoğurdu siyah olarak anlatsan çokları inanır, konuşma tarzın etkileyi- 

ci. Yalnız unutma ki inancımızı hiç bir şekilde etkileyemez, yine tekrar ediyo- 

rum; İsa Mesih, tanrının oğludur ve insanları kurtarmak için yeryüzüne gön- 

derilmiştir. Yakın bir zamanda yine gelecektir. 

Hamza kararlı bir şekilde konuşmasına devam etti: 

- Sayın papaz efendi, bu görüşlerinizle kendinizi kandırmayın. Benim ko- 

nuşmam değil savunduğum değerler sizi etkiliyor, sonra İsa’nın Rabliği sa- 

dece sizin inancınızdır. Unutmayın ki Hazreti İsa, bir olan eşi benzeri bulun- 

mayan, dengi olmayan Allah’ın gönderdiği bir peygamber ve sizin, benim gi- 

bi bir insandır. 

Yüce Allah’ın seçip peygamber olarak gönderdiği Hazreti İsa; kendisine 

tanrının oğlu denmesine üzülmez mi? Eşi benzeri bulunmayan Yüce 

Rabb’imin "Ey yarattığım kulum İsa, sen insanlara kendini tanrının oğlu ola- 

rak mı tanıttın" buyruğunu duyan Hazreti İsa, kulu olduğu Rabb’inin karşı- 

sında, üzülüp, utanıp sizin yanlış inanca kapıldığınızı belirtmez mi? 

Sivri sakallı papaz ürkmüş bakışlarını Hamza’nın üzerine yöneltip: 

- Ne anlatmak istiyorsun? dedi. 

Hamza: 


208

- Ne mi? Bir bilsen papaz efendi, ben yüce Allah’a hamd ederim ki birçok 

şeyi biliyorum. Ben de sizler gibi Hıristiyanlığı ve diğer dinleri çok iyi biliyo- 

rum, sizler gibi İsa peygamberi seviyorum, yalnız belirli ölçülerde, onu pey- 

gamber olarak sevip sayarım. O’nu Allah’ın bir kulu olduğu için, diğer pey- 

gamberler gibi tasdikleyip gereken saygıyı diğer Müslümanlar gibi gösteri- 

rim. Yalnız siz Hazreti İsa’nın izinden gitmiyorsunuz, dini değiştirdiniz, İncil’i 

tahrif ettiniz, onu tanrının oğlu olarak isimlendirdiniz, ona Rabb’e ortak ko- 

şuyorsunuz, bu şirkle onu üzüyor, hırpalıyorsunuz, O Rab, siz de kulsunuz 

öyle mi? Allah’ın huzurunda bu yaptığınızın hükmü nedir biliyor musunuz? 

Allah’tan başka ilah yoktur, o esirgeyen bağışlayan, bir olan, eşi benzeri bu- 

lunmayan, her şeyi yaratan, alemlerin Rabbi olan Allah, elbette yaptığınız bu 

büyük günahın cezasını verecektir. Zira o hiçbir şeye muhtaç değildir, her 

şey herkes ona muhtaçtır. 

Evini boyadığı papaz Harmın saatine baktı, diğer papaz konuşma ihtiyacı 

duydu: 

- Sen çok zorsun evladım, senin işin güç. Yarın devam ederiz. 

Hamza içlerinde sadece Harmın’a karşı etkili olabilmişti, Gayena mutluy- 

du, yeni seçtiği dinin Allah’ına inanmak onu bahtiyar ediyordu. Ertesi gün 

aynı şekilde devam ettiler. Agop’u bir telaş ve düşünce sarmıştı, korkusu 

Hamza’nın kendilerine karşı üstün gelebileceğiydi. 

Papaz Levendis parlayan gözerle Hamza’yı inceliyordu. Bu inceleme hita- 

ba dönüştü: 

- Evladım seni akıllı, iradeli ve azimli biri olarak görüyoruz ve onun için 

seninle konuşuyoruz, dünkü teklifimiz hala geçerlidir, dedi. 

Hamza gülümsedi, papaz Levendis’e bakıp: 

- Benim de dünkü reddim hala geçerlidir, ben boş konuşmuyorum, anlat- 

tıklarım ve inancım dosdoğrudur. Zira delil göstermeden, ispatlamaya kal- 

kışmak ahmaklara mahsustur, şimdi size de, istiyorsanız hatta ve hatta İn- 

cil’den deliller göstereyim. 

- Göster, göster. 


209

Papaz Levendis bunun imkansız olduğunu düşündü sahte bir tebessümle: 

- Hadi bakalım göster de görelim. 

Hamza papaz Harmın’ın zengin kitaplığında bakışlarını gezdirdi. Az sonra 

aradığı İncil’i yerinden çıkarttı: 

- Peki, dedi size bunu ispatlarsam İslam’ı kabul eder misiniz? 

Papaz Levendis ve Agop kendilerinden emin: 

- Tabi, tabi şayet ispatlayabilirsen! 

Hamza İncil’in sayfalarını araladı, bu arada da sorusunu soruyordu: 

- Yuhanna İncil’i 16. Rab ayetlerini biliyor musunuz? 

- Evet, sesi duyuldu. 

Hamza aradığını bulmuştu, satırları okumaya başladı: 

- Yuhanna 16. Rab ayetleri: “İsa dedi ki; sizlere hep doğru söyledim, 

bunla beraber artık gideceğim, bu sizin için daha hayırlıdır, zira ben gitmez- 

sem, müjdeleyici gelmez.” 

Son cümleyi bir daha tekrar etti: 

- “Zira ben gitmezsem müjdeleyici gelmez fakat gidersem o gelir. O gel- 

diği zaman günah için, kurtuluş için, hüküm için dünyaya ilzam edecek, siz- 

lere söyleyecek daha çok şeyler var, onlara dayanamazsınız, fakat o hakikat 

nuru gelince size her durumda yol gösterecektir, kendiliğinden söylemeye- 

cek fakat her ne işitirse söyleyecek, gelecek şeyleri size bildirecektir, beni 

saygıyla anacaktır” 

Son okuduklarını tekrar etti: 

- “O beni saygıyla anacaktır.” 

Kısa bir sessizlikten sonra sordu: 

- Şimdi söyleyin papaz efendiler! Hazreti İsa’nın işaret ettiği ve onu say- 

gıyla anacak olan bu müjdeleyici kimdir? 

- Kim olacak Hazreti İsa? 

Hamza: 


210

- Hayır. Az önce okuduğum ayette, Hazreti İsa müjdeleyicinin gelmesi 

için kendisinin gitmesinin icap ettiğini açıkça söylüyor ve ben gitmezsem o 

gelmez demiyor mu, sonra ekliyor “O beni saygıyla anacak” İslamdan başka 

hangi din Hz İsa’yı saygıyla anmakta?. 

Papazlar ve Agop susuyordu. Hamza devam etti; 

- Şayet sizin ifade ettiğiniz gibi müjdeleyiciden maksat İsa olsaydı "Ben 

tekrar gelebilmek için şimdilik gidiyorum” demesi gerekmez miydi? 

Papaz Harmın’ın odasında uzun bir sessizlik oldu, belliki düşünüyorlardı. 

Papaz Harmın gerçeği arıyor. Agop ise Hamza’ya hınçla bakıyor, onu bir si- 

nek gibi ezesi geliyordu. Bir anda üzgün yüzü sevince bürünüp sordu: 

- Peki sizin peygamberinizin ismi müjdeleyici mi? 

Bu soru çıkmaza sürüklendiklerinin işaretiydi. Hamza tebessüm etti: 

- Lütfen böyle açık bir mevzuyu görmezlikten gelmeyelim. İstiyorsanız 

delillere devam edebilirim. 

Odada ki herkes susuyordu. Sadece Gayena’nın gözleri gülüyordu. İs- 

lam’la şereflendiği için ilk defa bu kadar çok sevindi. Zira önde gelen Hıristi- 

yanların lisanı aciz kalmıştı, inandıkları değerleri anlatmaya ve onu haklı çı- 

karmaya. Papaz Levendis: 

- Bak evladım, Agop beyinde ikrar ettiği gibi biz İsa’yı bekliyoruz ve o 

müjdeleyicidir. 

Hamza karşılarındaki insanların ne denli ezberci olduklarını sezdi, bakışla- 

rını yeniden kitaplıkta gezindirdi. Bir süre sonra eski bir İncil daha çıkarttı, 

aynı ayeti buldu: 

- Bakın burada da müjdeleyici yerine Faraklit diye bir isim zikredilmiş, pe- 

ki o zaman biliyor musunuz Faraklit isminin manasını? 

Papaz Hanım açıkladı: 

- Evet, övülen, saygı duyulan, müjdeleyici, yerin ve göklerin övdüğü... 

- Yeterli, dedi ve devam etti Hamza: 

- Ben de benim peygamberimin isminin manasını açıklıyorum. Muham- 

med; "övülen, saygı duyulan, müjdeleyici, yerin ve göklerin övdüğü...” 


211

- Yeter, dedi Agop. 

Hamza: 

- Şimdi ne söyleyeceksiniz, diye sordu. 

Papazlar ve Agop sinirlice ve bir hışımla odayı terk etti. Hamza’nın Agop’u 

uyardı: 

- Şu anlaşmamız! 

- Başka zaman konuşuruz, dedi ses tonu sertti Agop’un. 

Odada Hamza ve Gayena kalmıştı. Hamza Allah’a şükür halindeydi. Ken- 

disini yanıltmadığı, dualarını kabul ettiği için. Gayena ince sesiyle: 

- Bunları bize daha önce neden söylemedin? 

Hamza kapıya yönelip: 

- Anlatılacak o kadar çok şey var ki; onun muhteşemliğini ve büyüklüğü- 

nü, deniz ve okyanuslar mürekkep, tüm ağaçlar da kalem olsa yaza yaza bi- 

tiremezler, dedi ve odadan çıktı. 

Günler ağır ağır akıp gidiyor, gönüllerde yeni ufuklar güneşle birlikte do- 

ğuyordu. Mum ışığına alışkın olanlar, güneş karşısında hayretlerin deryasın- 

da kayboluyorlar, huzurun kalbini yüreklerinde hissediyorlardı. 

Papaz Harmın işin uzamasını istiyordu. Hamza’yla sohbeti sık sık ediyor- 

du. Papaz olmak ona utanç vermeye başladı. Hamza’yla konuştu, konuştu. 

Nihayet, büyük bir kararın eşiğine geldi ve dudakları o muhteşem kelimeleri 

mırıldandı: 

-LÂ İLÂHE İLLALLAH MUHAMMEDUR RASULULLAH… 

Agop’un halinde şeytanın portresi rahatça gözlenebilirdi. Hamza’nın bo- 

yadığı her evde bir değişiklik görüyor, bunu karısında ve kardeşinde de his- 

sediyordu. Gözleri bir anda şüpheyle doldu, bunu öğrenmeliydi. 

Öte yandan Harmın, kendine isim aramakla meşgul. Bunu Hamza’ya bı- 

raktı. Harmın yeni ismini beğenmişti. Lokman’dı yeni ismi, artık İslam için 

çalışacak, mücadele edecekti, huşuya bürünen gözleriyle Hamza’ya bakıp: 


212

- Benim Müslüman olduğum öğrenilirse; sana bir şey olmasından korka- 

rım, bunu gizli tutmak zorundayım, tabi bir süre. 

Hamza: 

- Beni sorun etme, sana verdiğim kitapları anlayarak oku. 

- Hayır Hamza! Sen benim kadar bunları bilemezsin, hele o Agop varya, 

uçan kuştan nem kapar, sonra unutma ben onlardandım, senin gibi kaç kişi- 

yi şeytanın bile aklının eremeyeceği şekilde harcadık. Bunları bilemezsin. 

Sana tavsiyem fazla uzatma işlerini bitir ve bu muhitte kendini unuttur, ka- 

yıplara karış. Şayet bunu yapmazsan seni bulurlar ve yapılacak yapılır!. 

- Ne yapabilirler ki, en çok şu can bu bedeni terk eder, ölüm denen nedir 

ki, bir gül koklamaktan başka? Rabbimin huzuruna varma günüdür ve ben 

böyle bir günden korkmak yerine sevinç duyarım. 

Henüz yeni Müslüman olan elli yaşlarındaki, orta boylu Lokman: 

- Ben de biliyorum senin ölümden korkmadığını, yalnız, bu dinin senin gi- 

bilere o kadar çok ihtiyacı var ki, yapacağın çok iş, feth edeceğin çok gönül 

var, bu mücadeleyi terk etmen için henüz çok erken. 

- Bu dinin Hamza’ları bitmez! 

- Ya anana ve babana acımaz mısın? 

- Allah hakkımda hayırlısını versin, inanıyorum ki benim dostum Allah’tır 

ve Allah gibi dostu olan nasıl başka birinden korkup susayan gönüllere su 

vermez, dedi ve Lokman’a görüşme temennisi sunarak odadan ayrıldı. 

Bir kaç gün sonra Lokman’ı bir imamla tanıştırdı. Lokman’la birlikte Müs- 

lüman olup Hıristiyan gibi görünenler bir kişi daha çoğalmıştı. Diğerleri Lok- 

man’ın Müslüman oluşuna çocuklar gibi sevinmiştiler. 

Genç kız Gayena yeni ismini açıkça söyleyeceği günü bekliyordu. Hacer’di 

yeni ismi. Abisiyle aynı apartmanda ayrı dairelerde kalıyordu. Zilinin aniden 

çalışı, kurduğu İslam dolu hayallerden onu ayırdı. Başına bağladığı baş örtü- 

sünü boğazına kadar indirip boynuna birkaç defa dolayıp, kapıyı açtı: 

- Abi! 

Bu gelen Agop’tu: 


213

- Merhaba Gayena. 

- Merhaba Abi. 

Abisinin incelmiş yüz hattı bir şeylerin haberini veriyor gibiydi: 

- Kahven var mı? 

- Evet abi getireyim, gel içeri... 

İçeri girdi, kardeşinin boğazında ilk defa gördüğü beyaz ve uzun bezin 

Müslüman kadınlar tarafından saçlarını kapatmak için bağlandığını biliyordu, 

şüphelerinde haklı olduğu kanısına vardı. Usta bir oyuncu gibi rolüne devam 

etti kurnaz Agop. Gayena, abisine kahveyi ikram edip karşısındaki kanepeye 

oturdu. 

Agop planını ağır ağır uygulamaya başlamıştı: 

- Kardeşim şu Müslüman delikanlıyla tanıştığım günden beri düşünceler- 

deyim. Hele papazların suskun kalışı, kaç gecedir uykusuzum. Düşündüm, 

düşündüm nihayet Müslüman olmaya karar verdim, dedi. Çok ama çok 

inandırıcı söylemişti. 

Genç kız Hacer dinlediği itiraf karşısında sevinçten adeta havalarda uçu- 

yordu. İştahlıca: 

- Sahi mi söylüyorsun abi? 

Agop rolünü usta bir şekilde sahneleyerek: 

- Evet, evet. 

Gayena abisinin umduğundan daha kolay kanmıştı. Boğazındaki baş örtü- 

sünü çıkartıp, abisinin boynuna sardı ve onu öperek: 

- Bir bilsen abi hep bunu bekliyorduk. 

Agop şaşkınlığa düşmeden: 

- Neyi, kim bekliyor Gayena? 

Gayena açtı ağzını yumdu gözünü. Bir bir herkesi her şeyi anlattı. Papaz 

Harmın’ın isminin Lokman olduğuna, yengesinin Hatice olduğuna kadar... 

Bunları dinlemekte olan abisi Agop’un yüzünün kızgınlıktan kızıllaştığının 

farkında olmayan Gayena son olarak: 


214

- Artık Gayena yok abi, Hacer var! demesiyle tokadı güzel yüzünde bul- 

ması bir oldu ve kendisini sere serpe yerde buldu. 

Agop’un gözlerindeki şeytan tüm kinini kusuyordu, köpürüyordu: 

- Sizi yılanlar siziiii!!. 

Hacer şaşkınlık ve pişmanlık içinde abisine bakıyor: 

- Yapma abi, diyordu. 

Agop aradığını bulmuştu: 

- Benim senin gibi kardeşim yok artık, deyip hışımla yerde yatan Hacer’in 

karnına ayağıyla vuruyordu. Saçlarından tutup kaldırdı: 

- Bak kardeş mardeş dinlemem seni gebertirim. O ismi Hamza olan pis 

Müslüman’ı geberteceğim gibi, üç gün içinde gelip bana Hıristiyan olduğunu 

söylemezsen seni de öldürürüm, anlaşıldı mı? 

Zavallı Hacer çırpınıyordu, yaptığı yanlışın farkına varmıştı, Hamza’yı din- 

lemeli, onun dediği gibi "hiç kimseye hiçbir şekilde söylemeliydi" İş işten 

geçmişti artık. Abisinin elinden kurtulmak için her söylediğine kısık bir sesle: 

- Tamam, diyordu. 

Agop aynı şeyleri karısına da uyguladı, onu boşamakla tehdit ettikten 

sonra soluğu Papaz Levendis’in yanında aldı ve bir bir anlattı Gayena’dan ve 

karısından duyduklarını. Papaz Levendis hepsinden çok Harmın için endişeye 

kapılmıştı. Ayağa kalktı Papazlık cübbesinin yakalarını gerdirip: 

- Harmın için üzüldüm çok şey biliyor, o Hamza’yı aramıza sen soktun, ta 

evlerimize kadar girip çocuklarımızın beyinlerini yıkadı ve yeni haberimiz 

oluyor. 

Agop küçük düşmenin verdiği sesle: 

- Ama ben nerden bilirdim onun o denli bilgili ve kurnaz olduğunu, ben 

onu yönlendireyim derken o bizden birilerini kendi safına aldı; nihayetinde 

bir boyacıydı. 

Papaz Levendis kızgın: 


215

- Onun gibiler bizim için çok tehlikeli, onda Osmanlıyı görüyorum. Tarihi- 

ni, dinini ve her şeyi hatta Hıristiyanlığı bizden daha iyi biliyor. 

Agop tasdikledi: 

- Evet çok sinsi, Müslüman olduğunu bilmeseydim onun Hıristiyan oldu- 

ğuna rahatça inanabilirdim, dedi. 

Papaz Levendis arkasını dönüp iki adım uzaklaştı. Hitabı sertti: 

- Onu içimize sen soktun, şimdi eserlerini kaybedecek onu bu defterden 

sileceksin!. 

Agop: 

- İki sene önce doktora yaptığımız gibi mi? 

Papaz Levendis cevaba lüzum görmeden gider ayak: 

- Sen ne yapacağını iyi bilirsin. Ha unutmadan Hamza o doktordan çok 

daha tehlikelidir.! 

Agop papazın peşi sıra büyük evden çıktı, bitirilmesi, yapılması gereken 

bir işi vardı artık... 

Hamza, Beyoğlu’nun dar sokağındaki bekar odasında Cuma ile sohbet 

ediyordu. Cuma Hamza’nın ses tonundan hasretinin arttığını seziyordu. 

Hamza: 

- Özledim, çok özledim. Anam, kardeşim, babam ve atım Yunus... 

- Baban ne zaman gitmişti. 

- Yaklaşık üç ay oldu. 

- Sen de, şöyle bir on beş yirmi günlüğüne gidip gelsen ferahlarsın. 

- İşleri toparlayalım, zaten askerliğin tecilini uzatacağım, mayıs ayı gelsin 

giderim. 

Cuma: 

- Kapıya vuruluyor. 

Yüksek sesle bir kadın sesi: 

- Hamza, Hamza! 


216

Ses telaşlıydı. Hamza elindeki gazeteyi bir kenara bırakıp sesin telaşesi 

hızında basamakları indi. Gelen Kadriye kadındı. 

Hamza: 

- Buyur Kadriye abla bir şey mi istedin? 

Kapıya hızlı hızlı vuran Kadriye çaresiz bir tavırla: 

-Koş ayır Hamza, Yılmaz’la Nilay birbirlerini yiyor. Beni dinledikleri yok, 

şunları arala, dedi Zavallı kadın. 

Tatmadığı dert kalmamıştı. Bazı zaman delirmesine an kalırdı. Bilmeceyi 

anımsatan girintili çıkıntılı birçok anlamsız kapının bulunduğu dar evinde ço- 

cukları kavga ediyordu, neler çekmemişti ki, nelere sabretmemişti ki, yıllar- 

dır neler görmemişti ki... 

Hamza; 

- Evdeler mi? 

Aceleci bir sesle: 

- Evet, evet. 

Biri genç kızlığa, biri delikanlılığa yeni yeni adım atmıştı; neydi bunların 

alıp veremediği. Biraz sonra Hamza dar mutfaktan geçip odanın rengi sol- 

muş kapısını araladı. Güzel kız Nilay, küçük odanın penceresinin altında, iki 

büklüm, ellerini göz yaşlarının ıslattığı yüzüne kapamış hüngür hüngür ağlı- 

yor, hıçkırıkların böldüğü şu cümle dökülüyordu, ağzından: 

virdi: 

- Ben gideceğim diyordu, kaçacağım, elinizden kurtulacağım. 

Hamza Nilay’ın konuşmasını kesti. Azarlayıcı bir sesle: 

- Nereye gideceksin, söyle nereye, dedi ve acıyan bakışlarını Yılmaz’a çe- 

- Nedir sizin derdiniz koçum? 

-Ya abi hiç söz tutmuyor. 

Nilay kendince haklı: 

- Sakız çiğniyorum, diye beni dövüyor. 


217

Yılmazın soluk alış verişi sporcuları andırıyordu, kan ter içinde kalmışlar 

gözlerine kin hakim olmuştu. Yılmaz hala hıncını alamamıştı. İri elleriyle 

Nilay’ın zeytin siyahlığındaki uzun saçlarını kavramak için uzandı, beraberin- 

de Nilay’ın çığlıkları da geldi. Şirin kız Nilay kalkmak istedi, Yılmaz’ın ayak 

darbesiyle yeniden yere yığıldı. Hamza Yılmaz’ı itekleyip iki kardeşin arasına 

girdi. 

Şaşkındı bu kardeşlik nasıl kardeşlikti! Yılmaz ve Nilay bilselerdi Ham- 

za’nın kardeşi Yunus’a olan sevgisini, sırf o sevgi için birbirlerine saygı du- 

yarlardı. Hamza bakışlarındaki acımayla birlikte sertçe: 

- Düşman mısınız siz, dedi ve Yılmaz’ı kavradı. 

Nilay’a hitaben: 

- Sen odadan çık. 

Nilay güç bela sıyrılıp odadan çıkabildi. Yılmaz hala şeytanın hakimiyeti 

altında: 

- Geberteceğim onu. 

Bu ara Kadriye kadın binanın girişinde küçülerek konuşulanları dinliyordu. 

Nilay’sa eski binanın basamaklarında ağıta devam ediyor. Odaya kulak veren 

Kadriye kadın sinir krizlerine girmemek için sabır dağının eteklerinde umut- 

larına mola verdirmişti. Yılmaz, hala: 

- Geberteceğim onu diyordu. 

Hamza: 

- Kimi geberteceksin, diyordu. Bana bak Yılmaz sen kardeşliği ucuz mu 

sanıyorsun? Kardeş kaybedilince kıymeti anlaşılır, Allah onu sana yoldaş 

vermiş. Sonra burasını köy mü sanıyorsun ki komşuya gitsin. Neden bu de- 

rece hiddetleniyorsun? Ya alıp başını evden giderse... koçum burası İstan- 

bul, leşkargaları hemen kapar onu, acımazlar Yılmaz, acımazlar... Kardeşinin 

orospu olmasına sebep mi olacaksın, git orospularla konuş bakalım sana ge- 

rekçe olarak neyi gösterecekler. Sana orospunun kardeşi dedikleri zaman 

bugünkü gibi başın dimdik gezebilecek misin? Sabır diye bir şeyi duymadın 

mı, diyordu Yılmaz’ı hiddetle tutmuş olan Hamza. 


218

Kadriye kadın konuşulanları dinliyordu, fazla gecikmedi, çilenin kahır yük- 

lü duası. Ve çığlığı sesinin çıkabildiği kadar yüksek sesle koyuverdi. Sesi du- 

yan soluğu Kadriye kadının evinde aldı. Birbirine kenetlenmiş parmaklarını 

açamıyorlardı. 

Yılmaz, kavgayı çoktan unutmuştu, istenilen kolonyayı getirdi. Hamza sa- 

dece dua edebilirdi. Sadece Kadriye kadın mı? Sokaktaki ailelerin her biri 

birbirinden dertliydi. Adeta kasavetler birbiriyle yarış yapıyordu. 

Bir başka gün sokağın bitimindeki binanın ikinci katındaki ailenin hali içler 

acısıydı. Evladı askerden firar eden anneyle oğlunun içler ürperten sahneleri, 

olay bir anda cereyan ediyor. Şaşkın olan sadece Hamza, sokak böylesi şey- 

lere alışkın. Tombul kadının oğlu özbeöz annesine en iğrenç küfürleri sarf 

ediyor, hınç, evde kırılmayan bir şey bırakmamıştı. Kırılan camlar kolunu ke- 

sip kan revan içinde bırakmış ve polisler gelmiş, asker kaçağını götürmüş- 

lerdi. Annenin ağlamaklı son sözü: 

- Seni bir daha eve alırsam kocamın yerine geçmişsin saysınlar. 

Ve bir haftayı geçmeden evlat evinde, ne ilginç sahne, sebepler apaçık 

gün gibi ortada, zerre kadar terbiye ve ahlak yok. Böyle aileler çökmeye 

mahkum. Bu seferki telaş Hanife kadında. Küçük oğlu Enes’e soruyor: 

- Münevver nerde kaldı? 

Enes umursamaz televizyona kapılmış: 

- Bilmiyorum anne. 

Kocası Mustafa’da da var bu telaş: 

- Bu kız nerde saat kaç olmuş yok. 

Münevver, gözlerindeki ışık yeni beliriyor, henüz on beşinde, Esra’nın 

kardeşi Münevver. 

Hanife kadının evinde karanlığın hakim olduğu bir bekleyiş hakim. Arana- 

cak yerler aranmış, kontrol edilecek yerler edilmiş, Münevver yok. Bu bekle- 

yişi az sonra duyulan ayak sesi ferahlattı. Bu Münevver’di neşeli bir şekilde: 

- Ben geldim anne. 

Baba Mustafa: 


219

- Demek sen geldin, gel bakalım. 

Odadan herkes: çıkartıp kızıyla baş başa kalan baba elindeki demirle Mü- 

nevver’i dövüyor, nereye rastlarsa vuruyordu. Münevver’in haykırışları boş. 

Baba kızgın: 

- Neredesin nereye gittin? 

Münevver’in sesi zor çıkıyor: 

- Arkadaşımın ordaydım. 

- Sana kim dedi bu saate kadar gez? 

Ve dayak dayak üstüne, annenin yüreği dayanamıyor ve müdahale edip 

Münevver’in ıstırabına son veriyor. 

Ertesi günün gecesi ders Hanife kadının evinde idi. Hamza’dan yardım is- 

tiyor, dün akşam olanları bir bir anlatıyordu ve sordu: 

- Söyle Hamza biz bu kıza ne yapalım, duyuyoruz erkek arkadaşı varmış, 

bazen geç saatlere kadar gecikiyor, Esra’yı büyüttüm, hep Esra bana akıl 

verdi bu hiç öyle değil. 

Hamza bakışlarıyla televizyonu işaret edip: 

- Bu ahlaksız fitnevizyonlar varya! O lağım kanalları evlerimize akınca ev- 

lerimizi pislik bastı. Pisliğin bastığı yetmez gibi kokusu da her yanımızı sardı. 

Şimdi çıkıpta bu koku nerden geliyor diye yakınmamalıyız. Zira kendi elimizle 

bunu hazırlıyoruz. Kızını yetiştirmek istiyorsan, fitnevizyonu kaldırır atarsın o 

kadar, dedi ve başka açıklama yapmadı. 

Mayıs ayı yeni girmişti. Hamza bu sefer köye gitmekte kararlıydı. Askerlik 

tecilini açık öğretim okumak bahanesiyle uzatması da gerekiyordu. Yirmi beş 

yaşına gelmişti. Aynanın karşısına geçtiği zaman yüzünde beliren çizgilerin 

derinleştiğini fark etti, saçına düşen aklar ise onu bahtiyar ediyordu. Bazen: 

- Yirmi beş sene diyordu nasılda geçti, saniyeden daha çabuk, yarınsa 

sanki hiç gelmeyecek. 

Agop’un kız kardeşi abisine Hıristiyan olduğunu söylemişti ama karısı aynı 

şeyi yapmayıp Agop’tan boşanmıştı. Gayena ise okulda birkaç arkadaş bul- 

muş İslam’ı onlardan öğreniyordu. Agop’un Hamza’ya kini büyümüş, kök 


220

salmıştı. Hamza’yı uzaktan takip ettiriyor, planını uygulamak için fırsat göz- 

lüyordu... 

Hamza nihayet köye gitme kararı almıştı, ilk kez bu kadar uzun ayrı kal- 

mamıştı. On ay olmuştu. Hasret katlanmış kendisini köyüne götürecek oto- 

büse kadar yol olmuştu. Hamza’yı yolcu eden Cuma idi. Hamza: 

- İnşallah yirmi gün sonra dönerim, dedi ve gecenin sabahla birleştiği va- 

kitlerde ilçeye geldi. 

Yolculuk on bir saat sürmüş, Hamza’yı yormuştu. O gün ilçe pazarının ku- 

rulduğu, salı günüydü ve bu münasebetle kalabalıktı. İnsanlar koşuşturma 

halindeydi. Hamza dedesinin yanına gitmeyi düşündü, vazgeçmesi fazla 

uzun sürmedi, başka bir güne bıraktı, bir çorbacıda karnını doyurdu, vakit 

öğleye yaklaşırken pazarı gezmek istedi. Yorgun ve uykusuz olduğu yüzün- 

den seziliyordu. Bir kaç okul arkadaşıyla karşılaştı, kısa sürdü hasbıhalleri. 

Köyün dolmuşu geç giderdi, erken gidebilmek için vasıta aradı. Cuma’nın 

babası Cemil Ağa’ya rastladı, traktörle gelmiş olduğunu, bir saate kadar gi- 

deceğini öğrendi. Cemil Ağa bir kaç soru daha sorup pazardan ayrıldı. Ham- 

za’yı da beraberinde götürecekti. 

Hamza pazarın içlerine girdikçe faytoncuların atlarını görüyor, atını hatır- 

lıyordu ve onu bir an önce görmek istiyordu. Bu merak fazla sürmedi. Gör- 

düğü sahne tüylerini diken diken etti, daha dikkatli baktı. Eli yaşlarındaki yü- 

zü kırış kırış olmuş bıyıksız faytoncunun kırbaçladığı at Yunus muydu? Şaş- 

kınlaştı. Faytoncu: 

-Yürü be sulu göz diyordu, bir senedir başıma belasın, seni nerden aldıy- 

dım, iyi kazık yedim diyor, kırbacı daha hiddetli vuruyordu. 

Siyah at Yunus’un uzun zamandır zalim bir faytoncunun elinde derisinin 

ışığı kaybolmuş, zayıflamış, bakışları değişmiş, o hırçın at gidip yerine zavallı 

bir at gelmişti. 

Hamza faytoncunun yanına yaklaştı, son vurmak istediği kırbacı arkasın- 

dan tuttu bunu fark eden faytoncu başını çevirmeye kalmadan elinden kır- 

bacı alındı. Kırbacı elinden alan bir delikanlıydı, kendisine hiçbir şey deme- 

den gidip ata yaklaşması ve atın yelesini okşaması onu hayli şaşırttı. Gördü- 


221

ğü sahne gitgide ilginçleşiyordu, kırbacı elinden alan delikanlı, atın uzun ya- 

naklarına alnını yaslamış, hüngür hüngür ağlıyor, anlaşılmayacak şekilde bir 

şeyler mırıldanıyordu. Bir at için değer miydi böylesine ağlamak, sonra kimdi 

bu? Malını yüklediği müşterisinin: 

- Hadisene be amca işimiz var, seni mi bekleyeceğiz, demesi faytoncu- 

nun Hamza’ya müdahalesine neden oldu. 

- Çekil git atımın yanından. 

Hamza faytoncuyu duymuyor: 

- Biri sendin biri Eylül, diyor çocuklar gibi ağlıyordu. 

Hamza: 

- Sana sahip olamadım, ya Eylül o da senin gibi istemeyerek mi, başka 

ellerde kayboldu. 

Hamza faytoncunun ısrarlarını duymuyor, konuşuyor: 

- Ah Yunus ah.. Sen kimin yadigarıydın, senin ve Eylül’ün halini görmek- 

tense... diyor yine akıtıyordu gözyaşlarını. 

Atın uzun yanaklarına alnını yaslamış, ağlıyordu. Akıtıyordu gözyaşlarını, 

atı Yunus’un hali Hamza’yı perişan etmişti, bıyıksız faytoncunun omuzuna 

değen eli Hamza’yı ayılttı. Islak gözlerle faytoncuya baktı. Faytoncu: 

- Bak yavrum, şimdi benim işim var eğer atları seviyorsan, boş bir fay- 

toncu var, git onun atını sev. 

Hamza faytoncuyu zavallı der gibi bir bakışla süzüp: 

- Bu atı ne zaman aldın, diye sordu. 

- Sekiz ay falan oluyor. 

- Kimden aldın? 

- Hacıpaşalı Osman Ağa diye birinden. 

- Göbekli biri miydi? 

- Evet, hatta bu at torununmuş, boşa arpa yediriyorlar diye hayıflanıyor- 

du bana satarken, bir işe yaradığı da yokmuş. 

- ................................... 


222

- Aldığım sıralar zor zaptediyordum, baksana gözlerine, hiç durmadan öy- 

le dolup dolup boşalıyordu, onun için adını da sulu göz koydum. 

Hamza’nın gönlündeki fırtınalar dinmek bilmiyor, çıldırdı çıldıracak. Islak 

gözlerinin yaşını silip faytoncuya bir daha sordu: 

- Peki nasıl alıştırdın? 

Faytoncu yılışıp devam etti: 

- Bizde şeytan tüyü var, dedi 

Atın zayıf sırtına elini koyup devam ederek: 

- Aç bıraktım, yoksa çok güçlüydü yenilmiyordu, kırbaçladım ancak bunu 

uzun süreli yaptığım için uysallaştı. 

Bıyıksız faytoncunun sözleri henüz bitmişti ki, karşısındaki delikanlının yü- 

zünün kızardığını, bakışlarının değiştiğini fark etti uzun sürmedi, delikanlının 

ellerini yakasında buldu. Hamza: 

- Aç mı bıraktın, diyordu gözleri yerinden çıkacak gibi olmuştu: 

- ......................... 

- Dövdün haa... 

- ........................ 

- Ve Allah’tan korkmadan bir hüner gibi anlatıyorsun. 

- ......................... 

- Aç mı bıraktın vicdansız herif? 

Faytoncunun gıkı çıkmıyordu, gözlerine yardım edecek birilerini arattı. Az 

sonra aradığını bulmuştu, siyah atın kişnemesi Hamza’yı sakinleştirdi. Fera- 

ha ermiş faytoncu: 

- Bana ne kızıyorsun atı satanın kabahati yok mu? 

Yüreğinde anlamlı bir sızı hisseden Hamza: 

- Kaç paraya aldın. 

- Satmam. 

Hamza hançeri anımsatan bakışlarındaki keskinliği artırıp, sertçe: 


223

- Satacaksın! 

Faytoncu baş edemeyeceğini anlamıştı, bu bir deli diye düşünüyordu. 

Hamza cebindeki bir miktar parayı faytoncunun yüzüne serpeleyip: 

- Çöz şu atı. 

- Müşteri. 

- Müşteri falan anlamam. 

- .......................... 

Hamza sesini yükseltti: 

- Çöz dedim sana. 

Zayıf ve bıyıksız faytoncu titreyerek, semeri gevşetip atın üzengilerini çı- 

karttı. Atın serbest kalınca kaçacağını, karşısındaki delikanlının da atı tuta- 

mayıp ona sahip olamayacağını beyninde bir yıldırım hızıyla planlayıp atı 

çözdükten sonra: 

- Deh deyip atın kalçalarına var gücüyle vurdu. 

Serbest kalan at koşar adımlarla kalabalığın arasına daldı, dalmasıyla be- 

raber birtakım bağrışmalarda duyuldu, halk ürkmüştü ansızın yanlarında be- 

liren attan. 

Faytoncunun bakışlarına sinsilik hakim olmuş, şimdi ne yapacak diye için 

için gülüyordu. Hamza faytoncunun bunu bilinçli olarak yaptığını sezmişti, 

sağ eliyle faytoncunun bıraktığı yakasını yeniden kavrayıp kendine yaklaştır- 

dı: 

- Bak şimdi, vicdansız adam, bir hayvan şefkatle mi yoksa dayakla mı eği- 

tilir gör, demesiyle gür bir ıslık çalması bir oldu. 

Siyah at bu ıslığı tanımıştı, tanımasıyla beraber yeniden dönüp Hamza’nın 

yanına gelmesi, sadece faytoncuyu değil tüm kalabalığı şaşırtmıştı. Siyah at 

Yunus Hamza’nın tam karşısına durmuş kafasını indirip kaldırıyor onunla 

hasret gideriyordu. 

Nihayet Cemil Ağa’nın traktörünün römorkuna atı da bindirmiş, dedesine 

kızgın bir şekilde köye gidiyorlardı. Öte yandan faytoncu soluğu Osman 

Ağa’nın yanında almıştı. Yalaka dili: 


224

- İşte böyle Osman Ağa, diyor her şeyi abartılı ve lehine anlatıyordu. 

Osman Ağa faytoncunun tarif ettiği delikanlının torunu Hamza olduğunu 

çoktan anlamıştı bile. Bunu anlayıp faytoncuya: 

- O torunumdu demesi, faytoncunun bozuk moralini düzeltti. Bu; verdiği 

parayı Osman Ağa’dan geri alması için yeterliydi. 

Bununla da yetinmeyen faytoncu Hamza’yı dedesine öyle anlatmaya baş- 

ladı ki içinde bir tane dahi doğru yoktu, Osman Ağa’nın renkten renge girdi- 

ğinin farkında bile değildi. Faytoncu: 

- Bu nasıl torun. 

- ........................... 

- Ataya karşı gelinir mi hiç, terbiye denen bir şey verilmemiş. 

Vakit ikindiye yaklaşırken münâfık tabiatlı faytoncu, Osman Ağa’nın ya- 

nından ayrıldı. Osman Ağa’nın yüreğine kin tohumlarını ekmişti. Hamza’ya 

karşı yeşerecek bu tohumlar, bir dedenin torununa karşı hissedebileceği 

duygular değildi. 

Aradan beş gün geçmesine rağmen Osman Ağa halâ kendi kendini yiyip 

bitiriyordu. Bu Hamza’nın yanına kalmamalıydı, köye gitmeyi tasarladı. 

Öte yandan Hamza’nın köye gelişi dostlarına mutluluk, düşmanlarına da 

hüzün vermişti. Hamza’nın gelişine en çok Tahir Ağa kızgındı: 

- Bir sene rahat ettik diyordu. 

Hamza’nın atıyla gelmesi köylüyü hiç şaşırtmamıştı. Hamza’nın, geri geti- 

receğini söylemişlerdi ve söyledikleri gibi yapmıştı Hamza. 

Yunus Emre’nin yüzünde gülücükler eksilmiyordu, abisi geldi geleli. Ama 

bugün Kızılarkaç’ta babasıyla beraberdi, gözleri arada sırada yolu kontrol 

ediyor abisini bekliyordu, uzun tarlada çift sürülüyor, tarla ekime hazırlanı- 

yordu. 

Öte yandan Yavuz, babası Tahir Ağa’nın teşvikleriyle iki sene önce yemiş 

olduğu dayağın intikamını alma planları kurmuş, dört gözle Hamza’yı bekle- 

meye koyulmuştu. Bununla da kalmayıp yeminler, ahitler etmişti, o da Ham- 

za’nın yüreğini yakacaktı. O gün gelip çattı, plan hazır, gaye o nasıl benim 


225

abamın omuzunu kırdıysa bende onun babasının omuzunu kıracağım ve 

onu da mahvedeceğim düşüncesi beyninde yer etmiş, işte bugün icraata sı- 

ra gelmişti. 

Plan işlenmeye başlandı. Şehirden getirdiği beş kişiyle susa ismini verdik- 

leri asfalt yolun başlangıcında buluştular, gelenlerin beşi de birbirinden kibir- 

liydi, şaşırdıkları nokta neden bir kişiye karşı dokuz kişiydi. İki takside peş 

peşe Hasan Usta’nın çift sürdüğü arazinin bir kilometre uzağından geçen 

yolda durdu. Şehirden gelenlerden biri Yavuz’a hitaben: 

- Tüfekleri de alalım mı? 

Yavuz direksiyona bakıp: 

- Alın, dedi. 

Beşi silahlı dokuz kişi Kızılarkaç istikametine doğru yürümeye başladı. 

Hamza’yı da tarlada biliyordu şehirden gelen beş kişi, kimdi bu Hamza? Ya- 

vuz’u ve diğerlerini soru yağmuruna tutmuşlardı. Sarı saçlı olanı: 

- Bir kişiye karşı neden dokuz kişiyiz? 

Ziya verdi cevabı: 

- Sen onu ne tanır ne de bilirsin. 

Bir diğer şehirli sordu: 

- Nihayetinde o da bizim gibi bir insan ve bir kişi dokuz kişiyle asla baş 

edemez. 

Yavuz: 

- O bir insan değil canavar, hiç aklınız ermez, şeytan gibi kurnazdır, bun- 

dan öncede beş kişiydik, aklımız bile ermedi nasıl madara olduğumuza, he- 

pimiz hastanelik olduk, ayrıca babamın omuzunu kırdı. Beş şehirli de ürk- 

menin eşiğinde idiler. 

Biri sordu: 

- Kan akıtmak var mı? 

Yavuz: 

- Son çare, evet. 


226

İsmi Yakup olanı atıldı: 

- Kan varsa biz yokuz, anlaşmamızda kan yoktu, biz bu tüfekleri sadece 

korkutmak için aldık. 

Yavuz Yakup’a hitaben kızgınca: 

- Ya o seni öldürecek olursa. 

Kısa bir süre suskunluk hakim oldu. Az sonra Kızılarkaç’a geldiler, el işa- 

retiyle traktörle çift süren Hasan ustayı durdurdular. İlk plan dost gibi gö- 

rünmekti. Hasan usta av için geldiklerini düşündü ve durdu. Bu ara gözleri- 

ne Yunus Emre’yi arattı, koşarak dağın eteklerinden indiğini gördü. Dokuz 

kişiyi iyice süzen Hasan Usta: 

- Burada tavşan veya keklik bulamazsınız, dedi. 

Bu ara Yunus Emre’de geldi. Yavuz hiç bir şey söylemeden az ilerdeki 

ağacın altına oturdu, sırtını ağaca yaslayıp ne yapacaklarını anlattığı sekiz 

kişiyi ve Hasan Usta’yı seyre koyuldu. O aklınca son hamleyi yapacaktı. 

Hamza her an gelebilirdi, ara sıra yolu kontrol ediyordu: 

- Evet Hamza... Sana çok güzel sürprizlerim var, diye söylenerek sigara- 

sını yaktı. 

Yunus Emre haklı olarak korkmuştu; eli silahlı, tipi bozuk beş kişiden, di- 

ğerlerini tanıyordu, Yavuz, Ziya, Kenan ve sarhoş Veysel’di. Bunlar abisini 

sevmeyen zamanında abisinden dayak yiyen insanlardı. Az sonra alay etme- 

ye başladılar. Hasan Usta’ ya hitaben küçük düşürücü sözleri sıralıyorlardı. 

İsmi Yakup olan: 

- Şu sakalından bir iki kıl versene bana, dedi ve Hasan Usta’nın yeni yeni 

ak düşen sakalına ellerini uzatıp onu rahatsız etti. 

Alaylı konuşmalardan ve tavırlardan dokuz kişinin niyetini anlamıştı Hasan 

Usta. Baş edilecek bir sayı değildi, sonra birilerine karşı bir hatası da olma- 

mıştı. Aklına Hamza geldi. Evet bunlar oğlu Hamza için gelmiş olmalılar. Bi- 

razdan Hamza’da gelecekti, bu kötüydü ne yapmalıydı. Allah’a sığındı oğlu 

Hamza’yı koruması için, duada bulundu, kendinden çok onu düşünüyordu. 

Sarı saçlı şehir züppesi: 


227

- Yo, biz tavşan avına değil sakallı avına çıktık. 

Hasan Usta sabırlıydı, karşılık vermedi. Bir diğeri kahkahayla birlikte: 

- Sakallı avı, dedi. 

Hasan usta: 

- Buyurun beyler işte sakallı, işte av. 

Yakup: 

- Bu ne cüret, demesiyle Hasan Usta’ya vurması bir oldu. Küçük Yunus 

Emre’nin bakışlarını çaresizlik sarmıştı, atıldı babasına vuran Yakup’un üstü- 

ne... 

Yakup: 

- Haaa, haaa, haaa.... diye bir gülüşle Yunus Emre’nin kolundan tutup 

savurdu. 

Yere düşen Yunus Emre’nin kaşı taşa çarptı ve yarıldı. Veysel ağa: 

- Bu da büyüyünce abisi gibi olur diyordu, yılanın başını küçükken eze- 

ceksin deyip Yunus Emre’ye iki tokat vurdu. 

Şehirliler, üç yumrukla yere serilen içlerinden sadece birine zarar verebi- 

len Hasan Usta’ya bakıp kendileriyle gurur duydular. Anlatılanlara bakınca 

yerde yatan adam beş kişiyi haklamış biriydi. Biz çok güçlüyüz, adama böyle 

yaparız diye düşünüyorlardı. Bilmiyorlardı onun dövmek için geldikleri Ham- 

za’nın babası olduğunu. 

Yavuz sıkı tembihlerde bulunmuştu, onu iyi benzetmeleri lazımdı. Yarı 

baygın yerde yatan Hasan Usta’yı iki kişi kaldırdı. Veysel Ağa: 

- İyi evlat yetiştirememişsin, deyip vuruyordu, 

Daima iyilik görmüştü Hasan Usta’dan Nankör. Diğer beş kişi Veysel 

Ağa’nın evlat diye bahsettiği mevzuu anlayamıyorlardı. Elliye yaklaşan Ha- 

san Usta, son gücünü toparlayıp kendini tutanlardan sıyrıldı, önce Kenan’a, 

sonrada Veysel Ağa’nın çenesine var gücüyle vurdu, çıkan ses çenenin kırıl- 

mış olduğuna işaretti. Yakup gecikmedi, elindeki tüfeğin tipçiğiyle Hasan Us- 

ta’nın nurlu yüzüne vurdu. Hasan Usta kan revan içinde bir daha serilmişti 

yere. Çenesi kırılan Veysel Ağa: 


228

- Vay yobaz vay, bu oğlundan da sert vuruyor demiş çenesinin derdine 

düşmüştü. 

Yunus Emre kan revan içinde koşmuş, köye yaklaşmıştı bile. Biraz sonra 

köye ulaştı, gözünün arasından, burnunun üstünden dudaklara ulaşan kan 

boğazına kadar inmişti, ağlamaklı bir ses tonuyla: 

- Abi... abi... 

Başka bir şey bilmiyordu. Atı hazırlamakla meşgul olan Hazma, Yunus 

Emre’nin yüzündeki kanları sildi, sakinleşmesini bekliyordu: 

- Ne bu halin? 

Yunus Emre taşmış soluğuyla: 

- Abi Kızılarkaçta. 

- Eeee.- 

- Babamı... 

Hamza bir müddet kardeşini susturdu. Yunus Emre nihayet söyleyebildi: 

- Abi Tahir Ağa’nın oğlu yanında bir sürü adamla babamı dövüyorlar, tü- 

fekleri de var. 

Yunus Emre söyleyeceklerini söyledi. Hamza hiç beklemiyordu böyle bir 

şeyi, eve koştu tüfeği ve fişekliği aldığıyla çıktığı bir oldu. Annenin tedirginli- 

ği gözlerinden okunuyor, çaresizlik içinde kıvranıyordu. 

Hamza atını uzun zamandır ilk defa bu kadar hızlı sürüyordu, köyün için- 

den bir rüzgar gibi geçmesi görenleri şaşırtıyordu, elindeki tüfek manzarayı 

daha da ilginçleştiriyordu. Ava giderdi, silahı iyi kullanırdı ama bu kadar ace- 

le iş yapmazdı. Siyah at sahibini anlarcasına hızlıydı, üzerinde başka bir bini- 

ci olsa düşebilirdi. 

Kızılarkaç’ta ki manzara gitgide fenalaşıyordu. Yavuz sırtını hala ağaçtan 

ayırmamış seyrine devam ediyordu. Yunus Emre’yi gözleriyle takip etmiş 

Hamza’ya bildireceğini ve onun da geleceğini bildiği için sinsi gözlerini yol- 

dan ayırmıyordu, dokuz kişi olmalarına rağmen korkuyordu: 

- Eğer bu sefer de baş edemezsem beni sağ koymaz, diyordu. Yaşasam 

bile sağlam olmam, diye kendi kendine hüküm vermişti. 


229

Diğerleri hala Hasan Usta’yla meşgul... Yakup: 

- Nasıl’da dirençli birisiymiş diyor, Hasan Usta’da kalıcı izler bırakmaya ça- 

lışıyordu. 

Az sonra Yavuz’un ikazı onları uyardı: 

- Yoldan bu tarafa gelenin atını vurun diyordu: 

Hepsi bakışlarını yola yöneltmişti. Yakup: 

- Bize sadece bir kişi demiştiniz. 

Ziya: 

- İşte size bahsettiğimiz kişi geliyor, deyip Hasan Usta’yı ima ederek; 

- Bu adam onun babasıydı. 

Sarı saçlı züppe ürktü: 

- Deme ya... 

Yakup: 

- Şimdi ne yapacağız? 

- Atı vurun. 

- Vur demesi kolay ya üstündekini vurursak ne olacak? 

Yavuz bir daha istedi: 

- Atını vurun yoksa geliyor. 

Şehirli beş kişi, beraberindekilerin tedirginliği karşısında ne yapacaklarını 

şaşırmıştı, Yavuz bunun farkında son olarak: 

- Peki beni dinlemeyin, beni sorarsa ben yokum, dedi ve ağaca çıktı. 

Yüreğindeki korkular kabarmıştı. O ilk yediği yumruk nasılda ağırdı öyle, 

ya Büşra? Hep onun yüzündendi. Şimdi Sabri diye birisiyle nişanlıydı. Ah! 

Hamza orda karışmasaydı bu gün Büşra benim olabilirdi, diye düşündü. 

Ağacın yapraklarıyla gizlenmeye çalışan Yavuz’u korku sarmıştı. Yeniden 

Hamza’ya baktı, bu bakış emrini de beraberinde getirdi, yüksek sesle: 

- Dağılın... dedi. 


230

Bu hitapla sekiz kişi hızlı adımlarla buldukları bir kaya ve taşların arkasına 

sızdılar. Hazma onları görmüştü, atını durdurdu ve indi. Tarla ile arasındaki 

mesafe dört yüz metreye kadar düşmüştü. Atını tarlanın bulunduğu yöne 

boş bir şekilde peyikledi. Az sonra siyah at yavaşladı, ağır adımlarla yoluna 

devam etti. Atın peşi sıra saklanarak Hamza’da ilerledi. Kızılarkaç’ın yan ya- 

maçlarına yöneldi, bir gölge gibi sessizce arkalarından yaklaştı. 

Nihayet birini görebildi, gördüğü şahsın sağına soluna göz gezdirdi tam 

bir avdı, bir yılan gibi sürünerek yaklaştı, saklananlar hala siyah atı bekle- 

mekle meşguldüler, atın yavaşlamasına bir anlam veremiyorlardı. 

Hamza yaklaştığı, ismi Emin olan şehirlinin sırtına otomatik tüfeğin nam- 

lusunu dayadı. Bu hareket Emin’i yerine mıhlamıştı, bir an öleceğini düşün- 

dü, bu düşünceyi susmasını söyleyen emir bozdu. Tüfeğinin fişeklerini alan 

Hamza kısık ve kararlı bir sesle: 

- Şimdi bir el havaya ateş açacağım diyordu. Sen de onu vurdum diye- 

cek, bağırarak işte şurada, diye ayağa kalkacaksın, dedi ve sordu: 

- Anladın mı? Yoksa hayatın boyunca yatağa mahkum biri olmanı sağla- 

rım, yürüyemezsin!. 

Emin’nin korkusu, daha da katlanmıştı, gördüğü insan sıradan birine ben- 

zemiyordu. Korkak ve kısık bir sesle: 

- Tamam diyebildi. 

Hamza yerini aldı: 

- Şimdi, dedi. 

Ve bir el ateş etti, sıyrık göbekli Emin söylenenleri harfiyen yerine getirdi. 

Hepsi bir bir yerlerinden çıkıp Emin’in başarısını görmek için atağa geçmişti. 

Küçük dereyi aştılar, az sonra Yavuz da büyük bir memnunlukla oraya gel- 

mişti. Hepsi bir aradaydı. Gözler Emin’e soru sorar gibiydi. 

Hamza’nın gür sesi bunun bir oyun olduğunu söylüyordu. Tüfeğin namlu- 

su dokuz kişilik topluluğa yöneltilmişti. 

- Silahları bırakın, dedi bu gür ses. 


231

Tuhaf, tuhaf Hamza’ya bakıyorlardı. Havaya sıkılan ikinci el kendilerine 

getirdi: 

- Size son kez söylüyorum, silahlarınızı bırakın. 

Silahını ilk olarak sarı saçlı şehirli bıraktı, peşinden diğerleri. Hamza’nın 

işaret ettiği yere geçtiler. Hamza babasına baktı, yüreği cız etti. Hiddetle: 

- Bunu kim yaptı, diye sordu 

Çıt yoktu. 

Havaya bir el daha ateş edip yine sordu: 

- Kim yaptı bunu? 

Hamza’nın yüz hattı korkunç bir şeylerin habercisi gibiydi. Bunu hisseden 

Veysel Ağa iki büklüm oldu, yalvarmaya başladı: 

- Biz ettik sen etme, diyordu. 

Ne kadar yalvaracak kelime varsa sarf ediyordu. Daha da ileri gitti Hasan 

Usta’yı ayağa kaldırarak ona yalvarmaya başladı. Hamza Veysel Ağa’ya iğre- 

nerek bakıyordu: 

- Bir insan bu denli iğrenç olamaz, dedi ve tüfeğin dipçiğiyle Veysel 

Ağa’ya vurdu. Bu ara Yakup bir oyun düşündü ve uygulamaya kalktı: 

- Ben, diye öne çıktı. Babanı ben bu hale getirdim. Yakup’un niyeti kendi- 

sine yöneltilen tüfeği bir şekilde Hamza’dan almaktı. 

İki adım yaklaşan Hamza Yakub’a baktı: 

- Dokuz kişi bir insanı bu hale getirmek doğrusu şerefsizlerin işi, deyip tü- 

feğin dipçiğine bir u dönüş yaptırarak Yakup’un beklemediği bir şekilde çe- 

nesinin altına sertçe vurdu. 

Dişleri birbirine geçen Yakup olduğu yere yığıldı. Yandan veya karşıdan 

gelecek darbeye karşı hazırladığı plan çenesinin altından gelen darbeye karşı 

etkisiz kalmıştı. Hasan Usta’nın müdahalesi Hamza’yı durdurdu: 

- Bırak oğlum Allah’tan bulsunlar dedi. 

Hamza önce babasının isteğini reddedecek oldu. Babasının son sözü onu 

sakinleştirdi. Hasan Usta: 


232

- Oğlum diyordu, iyiliğe iyilik er kişinin kârı, kötülüğe iyilik er kişinin kârı. 

Kötülük yapana iyilik yap ta Allah’ın nazarında değerin artsın. 

Hitap, diğerlerinin canının yanmasını önlemişti. Yere yığılanların kolların- 

dan tutup kaldırdılar. Taksilere doğru ellerindeki boş tüfeklerle gidiyorlardı. 

Hamza 

- Hey! Yavuz ve Ziya siz kalın. 

Bu ses sertti, ikisini de olduğu yere mıhladı. Hamza yeniden babasına 

baktı: 

- Sen gidebilir misin baba? 

Hasan Usta ağrıyan yerlerini elleriyle kontrol etti: 

- Bir şeyim yok, giderim. 

Az sonra Hasan Usta oğluna Yavuz ve Ziya’ya bir şey yapmamasını sıkı 

sıkı tembih etmiş ve ayrılmıştı. Yavuz ve Ziya tir tir titriyordu, yapılan plan 

ve onca çaba boşa gitmişti. Oysa ne hayaller kurmuşlardı. Kendileri için o 

anın iyi tarafı Hamza’nın sakinleşmiş olmasıydı. Hamza’nın: 

- Eveet, demesi çaresiz gözlerine az önce giden taksileri arattı. 

Bunu anlayan Hamza: 

- İki yöne giden takside de acil hasta ve en az sizin kadar büyük korkuları 

var, silahları yok ve suçlular, demesi, ümitlerini iyiden iyiye kaybetmelerine 

sebep oldu. 

Hamza: 

- Köpeği dövmek yerine kokutmak daha iyidir. Benim zerre kadar niyetim 

yoktu birilerini öldürmeye, dediğim gibi hepinizi korkuttum, diyen Hamza 

gülümsedi. 

Yavuz’un ve Ziya’nın terleri soğumaya başladı, bunu gören Hamza Ya- 

vuz’a hitaben: 

- Ama seni öldürürüm, demesi Yavuz’a inandırıcı geldi. 

Hamza devam etti: 

- Çırılçıplak köyde gezmek ister misiniz? 


233

le: 

- ......................... 

İkisi de yutkundu, Hamza’nın elinde silah da vardı. Ziya yalvaran bir ses- 

- Bize ne yaparsan yap, öyle bir şey yapma. 

Sudan çıkmış, üşüyen bir köpek gibi acınacak durumdaydılar. Hamza, 

elindeki tüfeği atın sırtına sardı, elleri boş bir şekilde yeniden yanlarına gel- 

di. Ziya’nın zavallı gözlerinde bir sinsilik belirmişti, masumluğa bürünüp: 

yim. 

- Hamza çok sıkıştım, müsaade eder misin, şu ağacın yanına gidip gele- 

Hamza tüfeği koyarken, Ziya Yavuz’un kulağına bir şeyler söylemişti, Ya- 

vuz söyleneni yapmak istiyordu: 

- Hamza lütfen beni affet! 

Hamza gülümsedi: 

- Sizi Allah’tan başka havale edeceğim yer yok, ne haliniz varsa görün ve 

babama dua edin, yoksa bu kadar kolay kurtulamazdınız, dedi ve gitmek is- 

tedi. 

Ziya işini görebilmek için Hamza’nın arkasındaki ağaca yönelmişti. Yavuz 

Hamza’yı oyalamak istiyordu. 

- Utancımdan yüzüne bakamam, elinde fırsat olmasına rağmen, bizi affet- 

tin, diyordu. 

Hamza son sözüm der gibi; 

- Allah affetsin, dedi gitmeye niyetlenmişti ki, bir gölgenin ayaklarında 

gezindiğini fark etti. 

Gölgenin elinde yuvarlak bir cisim olduğu anlaşılıyordu. Kolunun hareket 

etmesiyle birlikte Hamza’nın kendini yana atması bir oldu. Hamza’nın kafası- 

na vurmak için attığı iri taş, Yavuz’un diz kapağına geldi. Yavuz’un çığlığı 

deve böğürtüsünü anımsattı. Acı bağırıyordu. 

- Vay anam vay... 


234

Ziya köpekler gibi pişman olmuştu, büyüyen gözleri Yavuz’un diz kapağı- 

nın görünen kırılmış kemiklerinde: 

- Nasıl yaptım bunu, diyor sebepler sıralıyordu. 

Taş Yavuz’un diz kapağını kırmıştı. 

Ziya: 

- Nasıl yaptım?! 

Hamza acıyarak olayı seyrediyordu, gider ayak Ziya’ya hitaben: 

- Sen yapmadın Allah yaptırdı da belanızı buldunuz, dedi ve köye yöneldi: 

- Tahir Ağa’ya selamınızı ileteceğim, dedi son olarak. 

Biraz sonra Hamza Tahir Ağa’ya haberi ulaştırdı: 

- Kızılarkaç’ta Ziya’nın bana vurmak istediği taş oğlunun diz kapağına 

rastladı ve kırıldı, koş hastaneye kaldır dedi Hamza, başka bir şey söyleme- 

di. 

Tahir Ağa Kızılarkaç’ta gördüğü sahneyi unutamazdı, bas bas bağırıyordu 

oğlu, Ziya’nın hali içler acısı. Tahir Ağa öldüresiye dövüyordu Ziya’yı. Kim 

suçlu, neden suçlu, nasıl gibi sorulması gereken bir çok soru vardı. 

Ertesi gün hastanedeydiler. Sonuç, Yavuz açısından kötü. Yavuz bir ömür 

boyu topallayacaktı. Ziya’nınsa Tahir ağadan aldığı darbelerin sızısını biraz 

olsun dindirmişlerdi. Bu olayın Tahir Ağa için bir tek iyi tarafı vardı; köylü 

hiçbir şey bilmiyordu, Veysel Ağa’nın çenesindeki problemin ne olduğunu 

Yavuz’un neden hastanede olduğunu ve daha bir çok şeyi bilmiyorlardı. 

Veysel Ağa: 

- Merdivenden düştüm, diyor aklınca köylüyü kandırıyordu. 

Artık tövbe etmişti bir daha Hamza’ya asla musallat olmayacaktı. Ona gö- 

re Hamza baş edilecek biri değildi. Şeytan mıydı neydi... 

Tahir Ağa soluğu Dede Osman Ağa’nın yanında almıştı, Osman Ağa’nın 

ise kin tohumları Tahir Ağa’nın sulamasıyla yeşerdi, yeşerdi... 

Tahir Ağa atada değiniyordu: 

- Benim torunum olacaktı ki... 


235

Ve nihayet Osman ağanın beyninde yeşeren tohumların meyve verme 

zamanı gelmiş ve de kararı vermişti, o atı vuracaktı. Babası Cuma Usta’dan 

kalan çifteyi taksinin bagajına koyup soluğu Hacıpaşa Köyü’nde aldı: 

- Nerde, diyordu Hamza nerde? 

Oğlu Hasan Usta’nın evinde esip gürlüyordu, istediği cevabı alması ge- 

cikmedi: 

- Atını aşağı kuyuya götürdü. 

Taksiye binmesiyle Hamza’nın yanında belirmesi bir oldu. Bagajdan çifteyi 

çıkartıp namluya fişekleri sürdü, yaklaştı Hamza’ya kızıyordu: 

- Ulan eşşek oğlu eşek, diyordu sen niçin söz tutmazsın, benim sattığım 

atı nasıl geri alırsın. 

Hamza şaşkındı, hepsi neyse de tüfeğin namlusu siyah ata yöneltilmişti. 

Osman Ağa kızgın, ilk defa taksiyi bu kadar kinle sürmüştü, karşı çıkarsa 

bir de bacağına sıkarım diye söylenmişti. 

Siyah atla arasındaki on metrelik mesafeyi beşe düşüren Osman Ağa tü- 

feğin namlusunu atın alnında durdurup bakışlarını Hamza’ya çevirdi; 

- Ben sana ne dedim, bu at evde durmayacak, şimdi bak ne yapıyorum 

dedi ve tetiğe dokundu. Atın alnıyla buluşmuştu saçmalar, siyah at Yunus 

heybetiyle yere yığıldı, acı acı sesler çıkartıyordu, bu sesler Hamza’yı çıldırtı- 

yordu, koştu atın kanlı başını dizlerinin üzerine koydu. 

Yunus’un iri gözlerinden sular akıyordu. Hamza’nın ruhu bedenine dar ge- 

liyor, Yunus’un gözlerinden akan yaşta kayboluyordu. Mazi fasıl fasıl beliri- 

yor, her bir damla sanki Hamza’nın yüreğine hançer gibi batıyordu, bu ne 

kahroluştu. 

Ümitsizlik denen kavram yürek ikliminde yaşanıyordu. Siyah atın gözle- 

rinde bir kahroluşun son faslı olan Eylül’ün gözlerini görüyordu. Yunus’un 

boğulduğu gölde siyah atın şaha yükselişi de belirdi, bu beliriş, siyah atın 

gözlerinden akan son sıvıyla birlikte kayboldu. Yunus’un büyük gözleri artık 

açılmıyordu. Onca sene onca sevgi, bu sefer Hamza ağlamaya başladı, ço- 


236

cuklar gibi ağlıyordu. Gözlerinden akan sıvılarda bent bent maziler beliriyor- 

du, bu belirişler Eylül’ün yağmurlu bir gündeki manzarasında son buldu. 

Hazma, hala hiddeti geçmemiş dedesine baktı; bu bakış öyle şeyler anla- 

tıyordu ki, bunu Osman Ağa’nın anlaması imkansızdı. Sesi dedesine acıyor- 

du: 

- Ne geçti eline, diyordu. Bir inat uğruna bunu yaptın, zerre kadar zararı- 

nı gördün mü bu atın? Yediği arpa senin miydi? Samanını sen mi verdin? 

Yemin ediyorum dede, bu at benim yanımda senden çok daha kıymetli ve 

bir o kadarda üstündü... 

Sustu atı Yunus’a bir daha baktı ve devam etti: 

- Vallahi billahi eğer dedem, atam olmasaydın seni..... 

Konuşamadı Hamza. Osman Ağa hala hıncını alamamıştı: 

- Ben ne yaparmışım gördün mü, dedi ve oda geldi artık ölmüş olan siyah 

at Yunus’un yanına. 

Pervasızca yılışıyordu, tüfeği siyah at Yunus’un cansız bedenine dayayıp 

Hamza’nın bakışları altında tetiğe bir daha dokundu. Atın cansız bedeni bir 

daha silkindi. Daha fazla dayanamadı Hamza ayağa kalktı, dedesinin kalın 

boynunu iki eliyle kavradı, henüz sıkmamıştı yeniden bıraktı ve itekledi, iğ- 

renerek bakıyordu: 

- Senin gibi dede olmaz olsun be... dedi, 

Osman Ağa’nın yüz yirmi kiloluk bedeni bir iki adımdan sonra gür çimen- 

lerin üstüne düştü. Hamza: 

- Vicdansız, Allah’tan korkmaz... Hadi beni de vursana! Allah’tan değil 

mahkemelerden korkarsın değil mi, dedi. 

Osman Ağa’nın hıncı daha da çoğalmıştı, kalktı, hızlıca taksiye doğru gitti, 

değnek gibi kullandığı tüfeğe bir fişek daha yerleştirdi, Hamza’ya yöneltti: 

- Ulan benim de senin gibi torunum yok dedi ve tetiğe dokundu, namlu 

kaymıştı. 


237

Saçmaların bir kısmı Hamza’nın sol omuzunda kayboldu, acı duydu, bunu 

taksiye binmiş gitmekte olan dedesine belli etmek istemedi. Osman Ağa 

taksinin penceresinden gider ayak: 

- Tüh!Dua etki iyi atıcı değilim, diyordu. 

Hamza omzundaki saçmaların verdiği elemi hissetmiyordu bile, önünde 

sere serpe uzanmış cansız yatan atına bakıyor, yüreğinde ilk defa nefret 

duygusu beliriyordu, göz yaşları ile bu duyguları suluyordu, kardeşi Yunus’u 

göl almış, kar çiçeği kadar masum hayallerini umut simsarları çalmış, atı 

Yunus’u amansız esen bir yel almış ve Eylül’ü ise el almıştı. Bu ne kaybedişti 

böyle... 

Yo! Hayır, isyan etmemeliydi, belki hepsi birer imtihandı. İsyan duyguları 

kanatlandı, sabır dağındaki yuvasına döndü. Üç saat sonra omuzundaki sızı 

Hamza’yı kendine getirtti. Gözlerindeki yaşlar kurumuştu: 

- Buraya kadarmış Yunus. Buraya kadarmış. 

Ertesi gün olaylar duyulmuş, kimileri sevinmiş, kimileriyse üzülmüştü. 

Hamza omuzundaki saçmaları çıkartmış, bundan da kimseyi haberdar et- 

memişti. Nihayet yirmi beş gün akıp gitmiş vedalaşma faslı başlamıştı. Dost- 

larıyla son muhabbetini yaptı, üç gündür hasta olan annesinin ızdırap kokan 

ellerini öptü, babası bir ay sonra İstanbul yolcusuydu, onunla da helalleşti, 

kardeşi Yunus Emre’nin gözlerine öpücüklerini kondurdu: 

- Yunuslar dedi, konuşamadı, annesine bir daha sarıldı: 

- Hakkını helal eyle. 

Anne evham denizlerini yırtarcasına baktı evladına, bakışın gözleri dolu: 

- Ah... Oğul! Ben hakkımı haram etsem, sütüm etmez, sütüm etse, bunu 

Allah kabul etmez. Ben Allah’a duacıyım, dedi ve bir daha kucakladı, dudak- 

ları: 

- Helal olsun oğul, diyordu. 

Ve yüreğinde çıldıran çileyle birlikte İstanbul yolunda sadece bir isim mı- 

rıldanıyordu, ağır ağır: 

- Allah, Allah, Allah... 


238

Ne müthiş bir kelime. Alfabelere meydan okuyan beş harf... Aman Al- 

lah’ım! Dünyanın en güzel şiiri bile insanı bu kadar etkileyemez, ne muhte- 

şem bir isim... Yo hayır, bu isim değil bambaşka bir şey: 


İnsan zikriyle mest oluyor, şiire ne lüzum var, Yaradan’ın şanına ne kadar 

uygun. 


Sabah ezanıyla birlikte, Hamza İstanbul’a inmişti, bir haftayı geçmeden 

sokağın hoş geldin faslı sona erdi. Komşular, Hamza’nın olduğu yerde bir 

huzur, bir güven, bir mutluluk buluyor, yanından ayrılmak bile istemiyorlar- 

dı, bu manevi duygular maddiyatla dalga geçiyordu. Bu duyguları onlara 

hissettiren Hamza, bu hissi vermenin huzuru içerisindeydi. 

Akşama doğru iş dönüşü Cuma ile birlikte İstiklal Caddesi’nde yürüyorlar- 

dı. İstiklal Caddesi’nin bitmeyen koşuşturması, günün büyük bir kısmı de- 

ğişmeyen tablo hala aynıydı. Cuma Hamza’nın durgunluğunu fark etti, sor- 

du: 

- Ne oldu? 

Hamza’nın işaret ettiği yere baktı, bir köşede bir kadınla bir erkek, dudak- 

ları birbirinde kendilerinden geçmiş... Cuma, Hamza’nın kolundan tutup çek- 

ti: 

- Boş ver geç, gidelim, 

Hamza kararlı: 

- Hayır ben boş vermem, dedi ve dakikalardır onlarca insanın yanından 

geçtiği ve umursamadıkları ve hala dudakları ıslak olan, şehvetin kapısını 

aralayan gençlerin yanına yaklaştı. 

Cuma’nın ısrarları faydasızdı. Hamza adımlarını hızlandırdı, erkeğe omuz 

vurdu. Sıktırma kot giymiş olan genç: 

- Hop ayı... 

Hamza hitaba farklı bir karşılık verip sordu: 

- Burada ne yapıyorsunuz? 


239

- Görmüyor musun? 

Dudağında ki kalın boyayı diliyle ıslatan kız konuşmalara dahil oldu, arka- 

daşına hitaben: 

- Bırak Erol, biz işimize bakalım. 

Bu arada Cuma geldi ve Hamza’yı tanımıyormuş gibi: 

- Beyefendi, bu bayanla bayı niçin rahatsız ediyorsunuz, dedi. 

Hamza bakışlarını gençlere yöneltip tekrar sordu: 

- Sahi siz ne yapıyordunuz burada? 

Tombul yüzlü kız: 

- Aaa... Ne ayıp canım, size ne bundan?. 

Hazma, ismi Erol olan gence bir daha sordu: 

- Ne yapıyordunuz? 

Cuma: 

- Dur ben söyleyeyim dedi ve eliyle gelip geçen insanları ve birkaç çocu- 

ğu göstererek: 

- Bu kadar insanın gözleri önünde ve şu çocukları da unutmayalım, haya 

ve iffet perdesini yırtıyorlar. 

Hamza kıza yönelip sordu: 

- Sence bunlardan hangisi ayıp? 

Erol ve tombul yüzlü kız önemsemediler, bıraktıkları yerden devam ettiler. 

Hamza ve Cuma birbirlerine baktılar. O denli alçalış karşısında insanlıkların- 

dan utanç duydular. Hamza bu utancı kaldıramadı. Erol’un omuzundan kav- 

rayıp oradaki süslü duvara yasladı, genç kıpırdayamıyordu. Kaşlarını çatan 

Hamza’nın sesi, biraz öncekinden çok farklı ve sertti: 

- Bana bak diyordu, bu rezaleti utanmadan yapmana başkaları burası İs- 

tanbul, diye aldırmayabilir, ama ben ne İstanbul’um nede İstanbulluyum 

ben aldırırım. Şu çocukları, şu kalabalığı hiçe sayarak yaptığınız hoş bir şey 

mi? Şunu iyi bil ki bir köpekten farkınız yok. Zira köpeklerde yer ve zaman 

aramaz, aynen sizin yaptığınız gibi, dedi ve omuzu sızlayan genci bıraktı. 


240

Kız; ismi Tarık olan erkek arkadaşına durumunun nasıl olduğunu soruyor 

nefretle Hamza’ya bakıyordu. 

Cuma kızla gence yaklaşıp sordu: 

- Anlaşıldı mı? 

-................................... 

- Hadi yine yapın aynı şeyi. 

- .................................. 

Hamza ve Cuma gidiyorlardı ki Erol omuzunu tutarak mırıldandı: 

- Orospu ç...... 

Henüz kelimeler dudaklarından dökülmüştü ki Hamza’nın aniden dönüp 

yumruk halindeki elinin tersiyle vurduğu şamarla karşılaştı. Erol’un ağzından 

bir avuç tükürükle karışık kanın çıkmasıyla beraber, yere sere serpe uzandığı 

görüldü. Genç kız haykırmaya başladı, kimsenin yardımını göremeyince: 

- Polis, poliiis!... diye bağırarak polis aramaya koyuldu. 

Cuma olacakları kestirmişti, Hamza’nın kolunda çekerek onu uyardı, kala- 

balığın içinde dar sokaklara yönelip kayboldular. O iki genç, bir ömür boyu 

insanların içinde az önceki sahneyi bir daha gerçekleştiremeyecekti. 

Hamza’nın işleri bir parça olsun toparlanmıştı. Yakında babası da gelecek- 

ti. Ermeni evlerindeki işler çoktan bitmiş, yarım kalan işlerini tamamlıyordu. 

Doktor Selim’in boyanamayan balkonu için o akşam evindeydi. Doktor Se- 

lim: 

- Sözünün eriymişsin delikanlı. 

- Çok şükür, öyle olmaya çalışırım. 

Az sonra sohbeti koyulaştırdılar, konu konuyu açıyordu. Doktor Selim ha- 

tırına gelen bir mevzuyu Hamza’ya açtı: 

- Senin memleketinden bir hemşire benimle çalışıyor. 

Hamza, soruyu umursamazdı, aklına Eylül gelmesine rağmen, zira o sah- 

ne beliriyor, çıldırtıyordu onu, sordu: 

- İsmi nedir? 


241

- Çok güzel bir kız, Eylül. 

Yüreği cız etmişti Hamza’nın, soyadını da sorup öğrenmesiyle: 

- Tanıyor olmam lazım, dedi. 

- Zavallı kız ceset göre göre, o masum yüreği benim gibi taşa dönüşecek, 

Tarık diye ihtisas yapan bir doktor hemen kaptı kızı, sanırsam yakında evle- 

nirler. 

Hamza yine kendinde kayboluyor du kendisine hakim oldu: 

- Yeter ki mutlu olsun, dedi. 

Doktor Selim: 

- Bir ara gelirsin hastaneye görüşürsünüz. 

- Hayır, sadece ona selamımı söyleyin. 

- Morgda hatırlatırım, diyen doktor Hamza’ya bir soru daha sordu: 

- Hala, ceset güzel kokar, diyor musun? 

Hamza derin derin doktorun gözlerinin içine baktı: 

- Hala değil, yüz yıllardır bu böyledir ve yine böyle olacaktır. Kararım ve 

inancım değişmez. 

Doktor Selim yine anlattı, bazı kere mesleğinin en ince teferruatına kadar 

iniyordu, son söz olarak: 

- Cesetteki en küçük hücrenin bile kokusu iğrenç olup, güzel kokması im- 

kansızdır, dedi. 

- Keramet de insan oğluna Allah tarafından bağışlanan bir hediyedir, yal- 

nızca şehitler için geçerlidir bu ikram. Siz bir dine inanmadığınız için ne an- 

latsam boş gelir, örnek versem inanmazsınız ama ben kayıtsız inanıyorum. 

Doktor Selim ilk defa Hamza’ya cahilsin der gibi baktı, gülümsedi: 

- Eğer bunu ispatlayabilirsen ateistliği terk senden daha samimi bir Müs- 

lüman olacağım. 

- Bunu ben değil ancak Allah ispat edebilir ki benim elimde olan bir şey 

değil, dedi Hamza. 


242

Konuşulan birçok konuda hep Hamza’nın hakim çıkmasıyla sonuçlanıyor, 

doktorun sıkıştıkça bu konuyu açıyordu. Bu konuda ısrar oluyor, açıklıyor 

sanki hep o konuyu konuşalım diyor gibiydi. Nihayet balkonun işi tamamen 

bitmiş, hesap görülmüş, el sıkışmıştılar, kapıyı açan doktor: 

- Görüşürüz, dedi. 

Hamza’nın başı eğik, kapıdan çıktı, başını kaldırdı: 

- Belki görüşemeyiz. 

- Hayırdır, bir hatamız mı var? 

Bakışlarını doktorun gözlerinde sabitleyen Hamza: 

- Hayır, ölüm var doktor bey ölüm, dedi ve gitti. 

- Doğru, diyordu kendi kendine doktor Selim; Ya dediği gibiyse, İslam 

hak dinse, Kuran-ı Kerim Allah’ın kitabıysa... 

İlk defa dini konularda birisi doktor Selim’i bu denli düşüncelere sevk et- 

mişti. Ya bir zamanlar papaz olan Harmın’a ne demeliydi, bu düşüncelerle 

yoğrulan doktor Selim ince bir araştırmaya koyuldu. 

Hamza yine kırgındı, yine bitkin, tiksinmişti İstanbul’dan, İstiklal caddesini 

bin bir türlü düşüncelerle adımlıyordu, gözleri şer görmekten usanmıştı, 

kendini zorluyordu, yılmamak için, yorulmamak için... Ağa camii’nde abdest 

tazeledi. Huşu içinde akşam namazını kıldı, namaz çıkışı bir kaç dilenci gör- 

dü, mırıldandı: 

- Merhamet avcıları. 

İnsanların merhametini gözlüyor pusuda bekliyorlardı: 

- Ya ben... dedi, ne farkım var şu dilencilerden, onlar beş dakikalık bir di- 

lenmekle avları olan merhameti buluyor, ya ben yıllardır yaratıcıya dileniyo- 

rum: 

- Evet, dedi onlarınki sadece beş dakikalık ve sonuç, benimkisi ise bir 

ömür boyu sürecek, sonu meçhul bir dilencilik. 

Yüreğinde beliren merhametle cebine davrandı, demir liraları çıkartı, di- 

lenciye verdi. Aklına yine Eylül geldi. Ona karşı hissetiği duygular, sonsuz bir 

boşlukta gibiydi. O kadar çaba sarf etmesine rağmen onu düşünmekten 


243

kendini alamıyordu. Köye yönlendirdi düşüncelerini. Yine Eylül çıktı karşısı- 

na, ne yapmalıydı da onu unutabilmeliydi. 

Dua ederek geldi, Galatasaray Lisesi’nin önüne kadar, lisenin karşısındaki 

araya yöneldi, hediyelik eşya ve kaset satıcısının önünde bacakları titredi. 

Ses sonuna kadar açık, bir şarkı çalınıyordu. Bir robot gibi donmuş kalmıştı, 

biraz sonra, akmaya alışkın gözleri doldu, kirpikleri ıslandı, göz yaşları yana- 

ğına kayıp âdeta soluğunu kesiyordu. Bir ünlünün söylediği şarkıyı dinliyordu 

Hamza. Sanatçı parça içinde yer yer şiir de okuyordu. Altı ay önce yarışma- 

ya gönderdiği şiirdi bu, bir kısmı bestelenmiş, bir kısım şiir olarak okunmuş- 

tu. Küçük çıkartma ve eklemelerle şiirde değişiklikler yapılmıştı. Çok ünlü bir 

ses bu yapıtı seslendiriyordu. 

- Çekil şuradan, diyenleri duymuyordu Hazma. 

Yalansız dili öyle bir eyvah dedi ki, taşlar duysaydı bu eyvahı paramparça 

olabilirlerdi. Az sonra kasetçinin: 

- Bir şey mi istediniz, sorusunu kasetçinin üç kere tekrar etmesi Ham- 

za’nın kasete bakmak istemesine vesile oldu. 

Kasetin kabını araladı, söz ve bestenin kasetin sahibi ünlü şarkıcıya ait ol- 

duğu yazıyordu. Sitem dolu bir tebessüm edip kaseti yerine koydu. Ham- 

za’nın üzüntüsü, eyvah demesi başka şey içindi. Onun şanda şöhrette zerre 

kadar gözü yoktu. Ona eyvah çektiren şey, o şiirin insanların aldanmasına 

sebep olma ihtimaliydi. Kim bilir kimler şiirin esintisine kapılıp içki içecekti, o 

şiirle kaç genç kız kandırılacaktı. Şiir; gazinolarda, meyhanelerde, barlarda, 

içki masalarına meze olacaktı... 

Gözlerinin ıslağını silip ellerini yaratıcıya açtı, yalvarıyordu: 

- Affet, bağışla diye. 

Kendini bekar evine zor attı, seccadesini kıbleye yöneltmiş için için ağlı- 

yor, dua ediyordu; alnı secdede secde güllerinin kokusunu hissediyordu, ko- 

ku hürmetine bağışlayıcıdan bağışlanmasını istiyordu; 

- Bağışla, diyordu bağışlamayı seven Allah’ım! 


244

Biraz sonra elindeki ekmeklerle Cuma geldi, secdedeki gözü yaşlı, dudak- 

ları mırıltılı Hamza’yı seyre koyuldu. Bu hâl yatsı ezanına kadar sürdü. Cuma 

Hamza’ya neden ağladığını sorsa da cevabı alamayacağını hissediyordu. His- 

settiği gibi de oldu. Hamza, son olarak: 

- Beni ikinci bir hataya sevk etme, dedi. 

O gece zehir olmuş, Hamza’yı bu kaset uyutmamıştı, o vebal Eylül’ün ve- 

baliydi. Başına neler açmıştı bu sevda. Nihayet bu sevdanın son közleri çalı- 

nan şiirin verdiği elemle oluşan rüzgar tarafından söndürülmüştü. Şayet Ey- 

lül’e aşık olmasaydı, ona gönül bağından gül vermeyecek, böyle bir şiir ya- 

zılmayacak, ağır bir vebale girmeyecekti. Yarışma yapıyoruz diyenler, onu 

aldatmışlardı... 

Beş gün sonra Yasin misafirleriydi, yeni aldığı bir kaseti siyah ceketinin 

yan cebinden çıkartıp teybe yerleştirdi, play tuşuna dokundu, Hamza’ya hi- 

taben: 

- Şimdi sana bir şiir dinleteceğim, beğeneceksin. Adam öyle müthiş yaz- 

mış ki her bir kelimesine ayrı anlam saklamış; her radyo bunu çalıyor, gaze- 

te ve radyolar hep bundan bahsediyor. 

Ve Hamza’nın sessiz gözyaşlarıyla birlikte yarışmaya gönderdiği şiirin mıs- 

raları duyuldu, kahroluyordu Hamza, keşke çok kötü yazmış olsaydı, tutul- 

masaydı, bilinmeseydi gibi düşüncelerden sıyrılıp çekingen bir sesle: 

- Bu şiiri yazanın vay haline dedi. 

Cuma: 

- Bu dünyada işi iş, diyordu. Yarın ahirette bu şiirin sebep olduğu her is- 

yanın, meze olduğu her içki masasının, kandırılan her gönlün yani bu şiirin 

neticesinde doğan her günahın bir misli de şiirin sahibine verilecektir. Ölün- 

ce günah defteri açık kalacak, çok pişman olacak ama... dedi ve sustu. 

Hamza bunları bir de Cuma’nın ağzından duyunca kendine hakim olama- 

dı, teybi kapattı ve odadan gözleri ıslak, dudaklarda yalvarışla çıktı. 


245

Kendisine yazıldığından habersiz olan Eylül’ün bazen kuruyup pembele- 

şen kiraz rengindeki dudakları da o şiir; mırıldanıyordu. Bir bilseydi kendisi- 

ne yazılmış olduğunu, belki de Hamza’ya koşarak gelirdi. 

Öte yandan her geçen gün, şairin gözlerindeki yaş çoğalıyor, kulakları sa- 

ati geciktirmeden şiirini duyuyor dudaklar; 

- Affet, yakarışlarıyla meşgul oluyordu. 

Öte yandan Hamza’yı takibe almıştı, Agop ve adamları. Hamza’yı iki gün- 

dür Okmeydanı çifte cevizlerdeki parkın yanında görüyorlar ve akşam beş 

gibide parkın arkasındaki sokakların birinden çıkıp geldiğini öğrenmişler, du- 

rumu Agop’a bildirmişlerdi. 

Biliyorlardı ki Hamza cuma günü istirahat eder pazar günleri çalışırdı. 

Hamza’ya engel olmalıydılar, yoksa o konuştuğu her Hıristiyan’ı etkileyerek 

birçok dindaşlarını yoldan çıkartabilirdi. 

Hamza’nın gönlü bazı konularda son derece bahtiyardı. İstanbul’da bir yılı 

geçen çalışma hayatında yüzlerce eve girmiş bir o kadar aileyle tanışmış, 

her evden en az bir kişinin yüreğini Allah sevgisiyle tanıştırmıştı. Kadınsa, 

çirkin asrın yegane süsü olan baş örtüsünü saçlarıyla buluşturuyor, erkekse, 

namaz başlıyordu. Çokları beynamazlıktan Hamza’nın sayesinde kurtulmuş- 

tu. 

- Hamza’dan Allah razı olsun diyorlardı, hidayetlerine vesile oydu. 

Hamza’nın yüzündeki nuru açık seçik görebiliyorlardı. Hamza’nın gözleri- 

ne kim baksa ona güven duyuyordu. Kahkaha nedir bilmeyen Hamza’yı, te- 

bessüm iyi tanırdı, tebessümle çıkan gamzelerinin aynısı babası Hasan usta- 

da vardı. On gün sonra o da gelecekti. 

Babasının yanında çalışan iki kişiyle toplam beş çalışan vardı. Hamza’yı 

tanıyan boyacılar, dürüstlüğüne hayran kalıyorlar onun işinde çalışmak için 

can atıyorlardı. Genç olmasına ve bir sene içerisinde bu kadar samimi bir 

çevre edinmesine şaşkındılar. Bunlardan biri de Talip usta idi. O da Ham- 

za’yla çalışıyordu, namaz vakitlerinde mola veriyorlar, sükut içerisinde na- 

mazlarını eda ediyorlardı. 


246

Hamza çalışanlardan önce giderdi işe. Pazar günü de öyle oldu, abdestsiz 

adım bile atmayan Hamza, abdest tazeledi. Her pazar sabahı olduğu gibi İs- 

tanbul uykudaydı. Duraklar da sabahın altı buçuğunda üç beş kişi vardı. 

Çöpçüler ise yüzlerindeki memnuniyetsiz tutumlarla caddeleri süpürmekle 

meşguldü. 

Az sonra Eminönü - Okmeydanı yazılı belediye otobüsü geldi, bir müddet 

bekledikten sonra hareket etti. Hareket eden bir araç daha vardı, Agop ve 

dört adamını taşıyan. 

Uzun takipleri bu gün son bulacaktı, susturucu taktıkları silahları son bir 

defa daha kontrol ettiler, her şey yolundaydı. Az sonra Çifteceviz’ler dura- 

ğında inen Hamza’nın peşi sıra onlarda ilerledi. Hamza’nın az ilerdeki odun- 

cunun bulunduğu sokaktan dönmesini bekliyorlardı. 

Bunlardan habersiz olan Hamza, dükkanını erken açan oduncunun dinle- 

diği müziği tanıdı, sabah sabah yankı yapıyordu, dudakları yine duaya sarıl- 

dı, bu seferki dua bambaşkaydı: 

- Allah’ım, bu şiirin vesile olduğu günahların karşılığı olarak yaşadığım sü- 

rece gönülleri senin sevdan ile aşılayacağım, senin için yeşerecek tohumları 

beyinlere saçacağım, onları gözyaşımla sulayacağım, diyor yine ıslanıyordu 

gözleri. 

Öte yandan Agop ve kiralıkları silahlarının namlusunu Hamza’nın sırtına 

yöneltmiş Agop’un işaretini bekliyorlardı. Agop’u heyecan basmış, taksinin 

direksiyonuna hakim olamıyordu, bu şekilde: 

- Şimdi, dedi. 

Gri mersedesin yan camlarından, susturucu takılı silahlar peşpeşe ateş- 

lendi. Hamza’nın sendelediğini gören Agop rahatladı. Hamza duasını tamam- 

lamak için uğraşıyordu: 

- Affet, Allah’ım dedi, ama sağ omuzundaki ilk sızı duayı yarım bıraktı. 

Yönünü kurşunun geldiği istikamete çevirdi, bir kurşunu da diğer 

omuzunda hissetti ki üçüncü kurşun diğer ikisinin acısını bastırdı. Gözünün 


247

hizasından kulağının üstünden alınını sıyırmıştı. Kurşunlar kesilmiyordu. Son 

gücünü kullanarak kurşunun geldiği yöne baktı, bu Agop’tu. 

- Ben ne yaparmışım der gibiydi. 

Son kurşunu Allah aşığı kalbine sıkmışlardı. 

Hamza’yı olduğu yerde dizlerinin üstünde iki büklüm secdeyi andırır bir 

şekilde gören Agop, olay yerinden acı teker sesleriyle uzaklaştı. 

Dürüstlüğün bile ondaki dürüstlüğe bakıp hayran olduğu Hamza, artık 

son nefesini alıyordu, yüzünden ince ince sızan kanın çenesini geçmesiyle: 

- Ölüm bu olmalı diye düşündü, tarifsiz büyük bir acı çekiyordu, Hamza. 

Nerde kaldın Azrail, diye söylendi? 

Nerdeydi melekler, az sonra ılık bir rüzgar hissetti bedeninde, bu hisle 

beraber bütün ıstırabının kaybolduğuna şahit oldu, yoksa ölmeyecek miydi? 

- Yo hayır, artık Allah’a kavuşmalıydı. 

Ilık esen bir rüzgar daha hissetti. Son gücünü kullandı: 

- La ilahe illallah, dedi. Kara gözlerinin önünde kardeşi Yunus belirdi, su 

veriyordu abisine. 

Biraz sonra bir ambulans geldi, görevlilerin telaşesi boştu, yerde iki bük- 

lüm kanlar içerisinde, secdeyi andıran bir şekilde duran delikanlının vücu- 

dundan akmayan kan kalmamıştı. Polislerin yardımıyla hastaneye kaldırıldı. 

Oduncudan hala Hamza’nın şiiri duyuluyordu. Polisler oduncuya birkaç soru 

sorup onu da beraberlerinde götürdüler. 

Hamza’nın naaşı en yakın hastane olan Okmeydanı SSK’ya getirildi. Has- 

tane kapısında bekleyen gazeteciler peş peşe soruyordu: 

- Kim? 

- Neyin nesi? 

- Nerde vurulmuş? 

- Niye vurulmuş? 


248

Hastaneye getirilen Hamza çoktan can vermişti. Gazetecilerin isteği üze- 

rine, üzerinden çıkan kimliği ve resmini verdiler. Bedeninden dokuz kurşun 

çıkarıldı ve polislere verildi, ceset morga kaldırıldı. 

Hamza’nın cansız bedeni doktor Selim’in ve sevmeyi beceremediği Ey- 

lül’ün çalıştığı hastanenin morgundaydı. Pazar olması münasebetiyle doktor- 

lar keyiflerini bozmayıp ertesi güne bırakılmıştı otopsisi. 

Cuma ve çalışanlar, o sabah oduncunun hemen karşısındaki kan gölünü 

görmüş ve bir kişinin vurulduğunu öğrenmiş bir şekilde işe başladılar. Ham- 

za’nın nerede olduğunu merak etseler de bu merak geçici oldu. 

Ertesi gün gazeteler kimi birinci, kimi ikinci sayfada çeşit çeşit başlıklar al- 

tında olayı yayımladılar. Hamza’nın resminin altına yorumlar yazmışlardı. 

Hastanede her şeyden habersiz bir bekleyen vardı. Dünkü cesedin otopsisi 

için Eylül, doktor Selim’e yardımcı olmakla görevlendirilmişti. 

Kader ağır ağır işliyordu. Doktor Selim ter telaş evinden çıkıp hastane yo- 

luna düşmüştü, gazetelere bakmaya lüzum görmediği o gün. 

Harmın, yani Lokman haberi Hatice’den öğrenmişti. Hacer ve diğer yeni 

Müslümanlar gözyaşları içinde Agop’u lanetliyor, hastaneye koşuyorlardı. 

Sadece onlar mı? Hamza’nın evlerini boyadığı birçok kişi onun vurulduğunu 

gazetelerden öğrenmişti. Haberde vurulan gencin sahibi yok deniliyordu. 

Bunun üzerine bir birinden habersiz Okmeydanı SSK hastanesine koşmuş- 

lardı. 

Gözyaşları içindeydiler. İlk defa Beyoğlu’nda bir sokak vurdum duymaz 

değildi, birbirlerine ulaştırmışlardı acı haberi, Kadriye kadının evi ve diğerleri 

sokak ilk defa bu kadar boştu, onlarda koşmuştu hastaneye. Cuma’nın hali 

berbattı, gözyaşı döküyor, ağlıyor ağlıyordu. Talip Usta kırkını geçmesine 

rağmen babasının ölümünde tutmadığı yası şimdi tutuyordu. Aytekin’in ça- 

resiz yorgun gözleri hastane bahçesindeki kalabalığa bakıyor, kalabalığın 

kime geldiğini bilmiyor: 

- Hastaneler hep böyle mi diye kendine soruyordu... 


249

Az sonra Hamza için gelen insanlar, miting alanlarına gelenler kadar ço- 

ğalmıştı. Birçoğu birbirinden habersiz aynı eleme yas tutuyordu. Dilleri Ham- 

za’nın kendilerine öğrettiği sözleri dillendiriyor, hadisler söylüyorlardı: 

- O verdi bu canı, ancak o alır. 

- Dünya güzeli olsan ne çıkar, bir gün kefene girmeyecek misin? 

- Ölüm benim için doğuştur, ... 

Hastanenin çalışanları şaşkındı, birbirlerine soruyorlardı, gazetecilerin bir- 

birlerine sorduğu gibi: 

- Yine hangi sanatçı öldü? 

- Acaba hangi ünlü hasta? 

- Hangi parti başkanı burada? 

Hamza ne bir parti başkanı, ne de bir ünlüydü, o Allah’ın rızasını çilekeş 

gönüllerde arayan bir delikanlıydı. Oraya gelenlerse, hidayetlerine bilgisi ve 

tatlı diliyle vesile olduğu insanlardı. Sırf Allah rızası için menfaatsiz, çıkarsız 

bir sevgiyle Hamza’ya koşmuşlardı. 

Öte yandan doktor Selim de bu kalabalığı görüp yıllanmış tecrübesinin 

verdiği tavırlarla, meraka kapılmadan, beyaz önlüğü giyip, hemşire Eylül’le 

morgun yolunu tuttu. Eylül’e hitaben: 

- Bu gün yorgunum, şu kalabalık beni daha çok yordu. 

Eylül elindeki bir takım evrakları düzene koyup: 

- Haklısınız doktor bey, ben de bu gece uyuyamadım. 

Az sonra morga girdiler. Doktor Selim: 

- Dün gelen ceset hangisi? 

Eylül kara gözleri evraktaki numaraya baktı: 

- Dokuz/a... 

Doktor Selim bir hışımla tabutu anımsatan cesedin üzerinde yattığı raylı 

demir sacı çekti, çekmesiyle beraber beyaz önlüğü saca takılıp açılmıştı. 

Aman Allah’ım! O ana dek ikisi de böylesi harika bir kokuyla karşılaşma- 

mıştı. Bu ne kadar tatlı bir kokuydu, bu koku şehidin bedeninden yayılıyor- 


250

du. Doktor Selim, mest olmuş, doktor olduğunu, önündeki cesedi unutmuş- 

tu bile, Eylül’ün ise güzel gözlerindeki tutkuların ışıltısı değişmiş, hayranla 

doktor Selim’e bakıyordu, nerden bulabilirdi böyle bir parfümü. Sordu: 

- Doktor bey! 

Doktor Selim hala cesedin üzerindeki örtüyü kaldırmış değil: 

- Evet. 

- Bu parfümü nereden aldınız? Ne kadar güzel bir koku ilk fırsatta almak 

istiyorum. 

Güzel koku karşısında iki insanda şaşkındı. Yalnız doktorun şaşkınlığı biraz 

daha fazlaydı. Eylül’e cevap vermeye lüzum görmeden şehidin yüz kısmını 

açtı. Eylül hala doktordan adres istiyordu, zaten o pek bakmazdı cansız be- 

denlere. Doktorun hüznünü fark etti. Doktorun göz yaşları akmaya başladı, 

hayret Doktor Selim ağlıyordu. Kokunun güzelliği doktorun halini önemset- 

medi, o hala: 

- İsmini verin şu parfümün, diyordu. 

Doktor Selim gözyaşına engel olamıyordu, şehit Hamza’nın nurlu ve gü- 

lümseyen yüzündeki kanları damlayan yaşlar bir bir siliyordu. Eylül’ün soru- 

suna cevap verdi: 

- İslam Mah. Şehit Sok. Cennet taksim HAMZA. 

Eylül şaşırdı, ne diyordu ağlayan bu adam! Geç kalmış sorusunu sordu: 

- Niçin ağlıyorsunuz, ilk defa sizin bir ölü için ağladığınızı görüyorum: Üç 

hafta önce kardeşinizin otopsisine gülerek girmiştiniz, şimdi tanımadığınız bi- 

ri için bu kadar göz yaşı fazla değil mi, dedi hala cesedin yüzüne bakmaya 

korkan Eylül. 

Doktor Selim’in taşlardan daha sert kalbini Hamza’nın bedenindeki koku 

yumuşatmış, gözleri ıslanmıştı. Doktor Selim hıçkırarak haykırıyordu: 

- Haklıymışsın Hamza! Şehitlerin bedeni cennet kokarmış. Haklıymışsın 

Hamza! Şehitler gerçekte ölmezmiş Hamza, Hamza!... 

Eylül şaşkın bir şekilde Doktor Selim’i dinlemeye devam ediyordu. 


251

- Bunu bana ispat edersen senden daha iyi Müslüman olacağımı söyle- 

miştim, artık ateistlik yok Hamza, diyordu. İşte Kelime-i Şahadet: 

- “Eşhedü en la ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühu ve 

Rasüluh.” Allah birdir Hamza, ondan başka ilah yoktur Hamza, ve Muham- 

med Allah’ın kullu ve elçisidir. Şaşırma söyleyişime, bunları öğrenmiştim 

Hamza!... 

Her sözün peşinden Hamza ismini söylemesi, Eylül’ü maziye götürmüştü. 

Hayal meyal belirdi, kara gözlerinin tam önünde. Bir köyde ismi Hamza olan 

hırçın bir delikanlı. Nasılda almıştı elinden rengarenk çiçekleri, bir baş örtüsü 

yüzünden kaşlarını çatan o delikanlı. Aaa baş örtüsü de neydi, biraz eski ka- 

famı neydi? Oysa ihtiyarlar takmalıydı baş örtüsünü, İslam’ı da dedeler ya- 

şamalıydı, şu şöyleymiş bu böyleymiş. 

Daha fazla devam edemedi Eylül, çünkü o harika kokunun cazibesi, onu 

maziden ayırdı. Doktor Selime bir daha sordu: 

- Ne mahallesi demiştiniz? 

Doktor Selim işaret parmağını şehit Hamza’ya yöneltip: 

- İslam... dedi bir daha hıçkırdı. İşte şu delikanlı veya şehit Hamza. 

- Ne yani bu koku cesetten mi geliyor? 

- Ölü değil şehitten geliyor bu koku, şu delikanlının yüzüne iyi bak! Bu 

ana kadar gördüğüm hiçbir cesede benzemiyor. Yo, hayır cesed değil bu, 

birçok canlının yüzünden daha canlı, diyordu. Allah’ının dediği gibi şehitler 

ölmez. 

Eylül biraz yaklaştı, beyaz tenindeki ışıltılı gözlerinin ucuyla baktı, birisine 

benzetti, iki adım daha atı, dikkatini yoğunlaştırdı. Birden bire kiraz rengin- 

deki dudakları pembeleşti: 

- Hamza!... Hamza!... diyordu. 

Donup kalmıştı Eylül, narin elleriyle güllerin kıskanacağı kadar güzel olan 

yüzünü kapadı. Hamza’nın bir bakışta aşık olduğu Eylül’ün kara gözleri göz- 

yaşına büründü. Hamza’dan seni sevdim hitabını duyamayan kulaklarında şu 

mısralar yankılandı: 


252

“Yüz yıllık zevkimi bir anlık acı unutturur. 

Zamanı gelince solan çiçekten farkın ne ki?” 

Eylül kendinden kopmuştu, koşar adımlarla güneş gibi parlayan siyah 

saçları için baş örtüsü aramaya koyuldu. Az sonra Hamza’nın aşık olduğu 

şekle bürünmüş bir halde geldi. Bir daha açmayacağım der, gibi bağlamıştı 

baş örtüsünü. 

Lokman’da Doktorun yanına teşrif etti, o da nasibini almıştı şehidin mu- 

azzam kokusundan. Lokman hayret içinde mırıldandı: 

- Bu delikanlı büyük insandı, büyüklüğüne delil şu ki ölüsü bile iki insanın 

hidayetine vesile olabiliyor. Şu cennet kokusu ise Allah’ın bu gence bir hedi- 

yesi. 

Doktor: 

- Hayır buna değil, bütün şehitlere bu koku hediye... 

Şehidi soranlar bir çığ gibi büyüdü. Otopsi bitti. İşlemler tamamlandı. 

Hazma Cuma’ya teslim edildi. Cuma memleketine götürecekti, köylü olayı 

duymamıştı. 

Az sonra cenaze hastaneden alındı. Cuma kalabalığın bir çoğunu tanıyor- 

du, anlamıştı Hamza için geldiklerini. Hamza için gelen kalabalık, şehitteki 

kokunun tesiriyle kendilerini unutmuş Hamza’nın yüzünü son kez görmek is- 

tiyordu. Doktor Selim, Lokman, Eylül ve diğerleri... Şaşkındılar, bir ünlünün 

cenazesine bile bu kadar insan gelmemişti, nereden nasıl tanımış, bu derece 

sevmişlerdi Hamza’yı. 

Yüzünü son bir kez görmek için ısrarları arttı, Cuma’nın müsaadesiyle şe- 

hidin nurlu yüzü açıldı; göz yaşı içinde sırayla bakıyor, gülümseyen simasını 

görüyor cennet kokusu karşısında imanları güçleniyordu. O canlı simasını 

görünce: Yo hayır, Hamza ölmemiş, diyorlardı. 

Cuma kalabalığa hitaben yüksek sesle: 

- Bu şehidin toprağa verilmesi için on bir saatlik yolu var, bizimle gelmek 

isteyen buyursun, deyip polislerin sorularına cevap verdi. 


253

Cuma’nın yüreği öylesine ağırlaştı ki çırpınıyordu. Canından üstün tuttuğu 

kardeşinden öte sevdiği arkadaşı Hamza’nın gülen nurlu siması ve şehitliği- 

nin alameti olan bedenindeki cennet kokusu ona: 

- Emeklerin, gayretlerin boşa değilmiş, dedirtiyordu. Sen, işte sen kazan- 

dın, diyordu onca yıl mücadelesini verdin ve şimdi kardeşin Yunus gibi sen- 

de kavuştun yüz akı ile Allah’ına. 

Okmeydanı SSK hastanesinin önündeki kalabalık onu bırakıp dağılamıyor- 

du. Şehitteki o harika koku adeta bağlamıştı onları, nereye giderse gideceğiz 

diyorlardı. Kadriye kadın tabutun üzerine çileli ellerini koyup: 

- Sen bizi bırakamazsın, diyordu. İmrendim hep annene, evlatlarımın hep 

senin gibi olmalarını istedim, diyordu. 

Yakınanlar, göz yaşına bürünenler o kadar çoktu ki hastanenin bahçesi 

dolup taşmıştı. O öyle yiğitti ki kalabalığı on bir saatlik yola düşürdü, kimileri 

taksileriyle, kimileri tuttukları dolmuşlarla, otobüslerle, evi barkı, işi bırakmış 

hayat ırmaklarına yön veren bu delikanlının, bu şehidin cansız bedenini top- 

rağa vermek için cenaze aracını takibe koyulmuşlardı. Konvoyu görenler 

partilerin boy gösterisi sanırdı. Bilmezlerdi o konvoyun yüreklerinde yarım 

kalan bir duanın barındığını… 

Cuma, Hamza’nın cansız bedenini taşıyan araçtan konvoyu gördü içi acılı: 

- İşte gör kardeşim, diyordu. Riyadan, gösterişten tiksinir, korkardın her 

şeyin Allah rızası içindi. Şu kalabalığa bak! Yaratıcının sana bir hediyesi, kim 

işi bırakıp bir cenaze için on iki saatlik yola düşmüş? İşte senin için geliyor 

bu kalabalık, işte sevgi bu. Ah Hamza, dedi. Bunları sen görseydin; yine al- 

çak gönüllülüğünü gösterirdin, bunlar benim için değil, Allah için geliyor, 

derdin demesiyle gözyaşının bittiğini fark etti. 

Sabaha karşı gelebildiler. Cuma zor da olsa Hamza’nın dedesinin evine 

telefon edip söylemişti. 

- Bir saat sonra cenazeyi köye ulaştırırız deyip fazla teferruata inmemişti. 

Nasıl öldüğünü bilmiyordu Osman Ağa: 

- Allah’ın emri demişti. 


254

Osman Ağa; imamın ortanca kızı Büşra’nın düğününü yapan köye bildir- 

miş ve mezarın kazılmasını istemişti. Fatma kadın ayılıp bayılıyordu, bu onun 

için büyük bir acıydı, solmuş dudakları: 

- Şimdi Hasan’ım duyunca ne yapacak, diye feryat ediyordu. 

Amcaları hüzün içindeydi. Dört bir yana Hamza’nın acı haberi ulaştırılmış- 

tı. Hasan Usta bir anlam veremiyordu misafirlerin bu derece çoğalmasına, 

hepsinin de üzgün durmasından bir şeyler sezer gibi olsa da bir mana vere- 

miyordu. İmamın kızı Büşra’nın düğünü yapılıyordu, köy odası düğün için 

açılmıştı, güzel Büşra’yı, üzengi binicisi Sabri’yle evlendiriyorlardı. Zavallı kız 

ne kadar yok dese de, çaresizdi. 

Köy odasında haberi alan Tabir Ağa köşeye kurulmuş: 

- Canım, diyordu o da Allah’ın emri bu da, çalın oynayın. 

İmam Şefik ise: 

- İşin yoksa şimdi ölü yıka, bilmiyordu Hamza’nın şehit olduğunu. 

Dede Osman Ağa, amcası Nazım ve diğerleri köydeydiler. Hasan Usta an- 

lamıştı bir şeyler, ama korkuyordu sormaya, korktuğu başına geldi ve an- 

latması zor da olsa söylediler: 

- Bir saat sonra cenazesi gelir, dediler. 

Aman Allah’ım! Hasan Usta, ilk oğlunun cenazesindeki gibi değil; nurlu 

yüzü acıdan siyahlaştı kavruluyor, dili tutulmuş hiç bir şey soramıyor. 

Nasıl olmuş, neden olmuş, diyemiyordu. Sanki yüreği eziliyordu. Sıra has- 

ta annedeydi nasıl alıştırıp söyleyeceklerdi. 

Evine gelen misafirleri güler yüzle karşılayan hasta annesindeydi sıra, bir 

aydır hastaydı, bir bir anlatıldı, son söz olarak: 

- Büyük oğlun Hamza’yı; yıllar evvel ölen oğlun Yunus yanına çağırmış, 

oda koşa koşa gitmiş, dendi. 

Dendi denmesine ama; annenin hali perişanda, en katı yürek halini görse 

dayanamaz, erir giderdi. 

Feryada alışkın dilinde: 


255

- Oğul!... oğul oğul!...başka bir şey yok, gül oğul, can oğul Hamza’m!. 

Hasan Usta’nın evinin önü civar köyden gelenlerle daha çok kalabalıklaştı, 

düğün alayının eğlencesini göz yaşı ve ağıt bastırıyordu, gelin adayı Büşra 

bu haberle tamamen bir ruh halini almış, düğününe gelenlere nefret püskü- 

rüyordu, son olarak teybi kapıp yere çalması ne kadar ciddi olduğunu göste- 

riyordu. 

Köylü; cenaze aracını bekliyordu, kazanı kurup altına ateş vermişlerdi, 

bilmiyorlardı Hamza‘nın şehit olduğunu, tek başına bir cenaze aracı bekli- 

yordu. Az sonra düğün alayı onlarca araçla imamın evinin önünde durdu, 

gözlerinde heyelanlar kopan Büşra’yı götüreceklerdi. Cenazenin oluşunu öğ- 

renmeleri ile Sabri’nin evi kendinden utanmış, hocaya ve Tahir Ağa’ya kız- 

mışlardı. 

Köylü cenazeyi bekliyordu, Hamza’nın arkadaşı Asım, karayağız delikanlı 

Murat ve diğerleri gözyaşı içinde hazırlamışlardı kabrini. 

Asım: 

- Bugünleri de mi görecektik, diyordu. 

Nasıl ve ne şekilde öldüğü bilinmeyen bir cesedi bekliyordu köylü, az son- 

ra haber geldi; 

- Cenaze susa ismini verdikleri yol ayrımına gelmiş on dakikalık bir yol 

kalmıştı. 

Köyde; kadın erkek ne kadar insan varsa, Hasan Usta’nın evinin önünde, 

düğün alayı da cenazeyi bekliyor. Tahir Ağa olacakları görmek için gelmiş, 

kinli bir bekleyişteydi. Sarhoş Veysel azda olsa kırgın, Yavuz topallıyor, Hik- 

met, Cemal, Ziya, Kenan bir arada duruyorlar. Kahveci Kamil de ilginç bir 

ağıt tutturmuştu. Büşra’nın yanan yüreği bu haberle köz olmuş, Zekiye ile 

ağıt ağıt üstüne… 

Eylül’den haberi alan Hüseyin, Hamza’nın ona söylediği sözü söylüyor: 

- Veren o, alan o, kaderden sual olunmaz… 

Şaşırmıştı, Eylül’ün anlattığına göre, tartıştığı doktorun hidayetine vesile 

olmuştu. 


256

Az sonra: 

- Sala verilsin, dendi. 

Bu isteği Asım yerine getirdi: 

- İmam Şefik’in sala vermesini istemezdi, dedi. 

Ve ağlayan bir sesle sala verdi, yanık sesi; Allah için mücadele edilmiş 

onca yılı anlatıyordu. 

Biraz sonra İstanbul’dan cenazeyle gelen araçlarla, cenaze arabası şirin 

Hacıpaşa Köyü’ne girdi. Konvoy halindeki araçlar, Hasan Usta’nın evinin 

önünü doldurmuş, köye sığmamıştı. Cenaze aracını gören kalabalık gür bir 

ağıda başladı. Tüm köylü şaşkındı, bu kadar kalabalık bir grubun İstan- 

bul’dan gelişine. 

- Ne çok seveni varmış, diyorlardı. 

Tahir Ağa gibi pek az kişi kıskançlıktan kendini yiyordu. Hamza’nın cena- 

zesi bile Tahir Ağa’ya ağır geliyordu, gösteriş olsun düşüncesi ile cenaze 

arabasının yanına kadar geldi, bu riya İmam Şefik’te de vardı. 

Hacıpaşa Köyü tarihi boyunca hiçbir düğünde veya ölümde böylesine ka- 

labalık görmemişti. Mevla adeta: 

- Kulum diyordu, sen bana olan sevginde, ibadetinde gösteriş yapmadın, 

bende ölümünden sonra unutulmayacak ibretler veriyorum. 

Cuma, yorgun tavırlarla cenaze aracından, Yasin’le beraber indi. İkisinin 

de ağlamaktan gözlerine kan oturmuş, gözyaşları kalmamıştı. 

İmam Şefik Cuma’ya hitaben: 

- Su hazır, çabuk olalım, cenaze bekletilmez, dedi. 

- Hayır hoca, Hamza şehit oldu. 

Tahir Ağa için için güldü. 

Tabut çıkartılırken iğrenç bir şekilde kokacak ve kötü anılacak diye düşü- 

nen İmam Şefik: 

- Emin misiniz şehit olduğundan? 

Tahir Ağa: 


257

- Kim bilir belki de uçkurunun peşinde vuruldu. 

Ağlamaktan gözlerine kan oturan Yasin, Tahir Ağa’nın uzun suratına tü- 

kürüp, kalabalığın gözleri önünde sertçe bir yumruk attı. 

- Kendin mi sanırsın herkesi, dedi. 

Topluluk olanları seyrediyordu, bu ara doktor Selim’de geldi Lokman’la 

beraber, İmam Şefik iki kravatlı adam görünce birde onlara sormak istedi: 

- Şehitliği kolay sanmayın, nasıl vuruldu? Hırsızlık yaparken vurulmuş ol- 

masın, dedi 

Bu sefer Cuma atıldı, kanların kızarttığı gözleri, imamı parçalarcasına ba- 

kıyordu, birbirinin peşi sıra İmam Şefik’e iki yumruk attı, yakasından tutup, 

kalabalığın gözleri önünde: 

- Sana da, senin gibi hocaya da… Allah’ından bul, dedi ve bıraktı. 

Aracın arka kısmına gelip, Hamza’nın kefene sarılmış naşını almak için 

kapıları açtılar, ara ara hissedilen şehidin misk amber kokusu öyle arttı ki bi- 

raz sonra köyü tamamen kaplamıştı. 

Aman Allah’ım! Ne kadar güzel, ne kadar harika idi, köylü tuhaf bir hoş- 

nutluğa kapılmış titriyordu. Dört elden tutulan tabut, omuzlara alınmıştı ki; 

ikinci oğlunu kaybeden zavallı annenin içler açısı çığlığı duyuldu, o güzel 

cennet kokusu, bir annenin yüreğini etkileyememişti. 

- Durun! Son bir kez defa bakayım oğlumun gül yüzüne! 

Dedesi Osman Ağa’nın yüreği şehidin cennet kokusu karşısında eriyip 

gitmişti. O da çocuklar gibi ağıta koyulmuş, diğerleri gibi, son bir defa göre- 

yim diye Hamza’nın cennet kokusu saçan şehit bedenine koşuyordu. Çilekeş 

anne nasırlı elleri ile Hamza’nın yüzünü okşuyor, şehidin simasını gören köy- 

lü hayretler içerisinde: 

- Gülümsüyor, sanki canlı, ölmemiş, diyordu. 

Yüreği taşlanmış İmam Şefîk’e de hidayet yolunu açmıştı cennet kokan 

şehidin bedeni, görmek istedi. Tahir Ağa ve diğerleri gibi, kokladıkları şehi- 

din cennet kokusu karşısında ne kalplerinde kin, ne de haset kalmıştı. Vey- 

sel Ağa bir köpek gibi pişman olmuştu yaptıklarına. Tahir Ağa’da öyleydi, 


258

içinde Hamza’ya ait olan sırları da bir bir söylemek istemişti. Sarhoş Veysel, 

Hamza’nın nurlu yüzünü görüp: 

- Senin sayende aslanım, sarhoşluktan kurtuldum. Senin gibi birini düş- 

man kabul ettiğim için utanıyorum kendimden. 

Biraz sonra tekbirlerle aşağı kuyudaki musalla taşına geldiler. Siyah atıyla 

Hamza bir zamanlar mesken tutmuştu oraları, çok konuşmuştu musalla taşı 

ile, ona gününü bilmediğini söyleyip randevuda vermişti. İşte verdiği buluş- 

ma günüydü bugün. 

Cenazenin peşini köylü bırakmıyordu, köyün dışında bulunan kabristanın 

yolu yürüyüş yapılırcasına kalabalıktı. Önde Hamza’nın cansız bedeni ile er- 

kekler ve onları uzaktan takip eden gözü yaşlı kadınlar. 

Köy bomboştu, şehidin kokusunun cazibesi köyü bomboş bırakmıştı. 

Hasan Usta’nın yaslı kalbini ferahlatmıştı, bir şehidin babası olma duygu- 

su, yine de gözyaşlarını tutamıyordu, abdestler gözyaşı ile yoğruluyordu, di- 

rençli biri lazımdı. 

Aranan imam kendisi çıktı, bu Cuma idi. Ağlamaktan gözlerinde bir damla 

gözyaşı kalmamıştı. Canından çok sevdiği arkadaşının cenaze namazı için 

tekbiri aldırdı, ne kadar ağır ve acıydı, bir an için yeniden ağlayacağını zan- 

netti ama gözyaşı kalmamıştı. 

Nihayet kabristana tekbirlerle gidiliyordu. Bu sefer tabutun bir köşesinden 

Cemil Ağa tutmuştu: 

- Hey gidi hey, Hamza hey, diyor sen benimkini taşıyacakken ben senin- 

kini taşıyorum… 

seydi : 

Ve gözyaşı. Aman Allah’ım! Bu kadar çok gözyaşı olmazdı Hamza gör- 

- Bunlar benim için değil günahları için ağlıyor, derdi diye düşünen Asım, 

Hamza’ya imrenip: 

- Ne mutlu sana ki şehitsin, diyordu. 


259

Az sonra bir ucu hala köyde olan kalabalık kabristanı tamamen sarmış; 

bütün yollar insanla dolmuş, taşmış, bu manzarayı görenlere, ünlü birisi ve- 

ya parti başkanı dedirtecek seyri almıştı. 

Vermek istemiyorlardı Hamza’yı kara toprağa, şehidin kokusunu toprağa 

gömmekten korkuyorlardı. 

Zavallı annenin yüreği paramparça, aman Allah’ım! Ne büyük bir ızdırap 

ve elem içinde, ana yüreği dememişler boşuna, söyleniyor çığlık çığlığa: 

- Bu dünya onların, ahiret bizim olsun ana diyordun. İşte şimdi şehit ana- 

sıyım oğul! Ahiret bizim oldu da ne oldu? Ananı bu hallere koyar mıydın 

oğul, of ki ne of!... 

Annenin yakarışı büyük, nerdeyse isyana düşecek, Hamza’nın naşını ver- 

mek üzereler, dedesi Osman Ağa ilk defa bakışları ile yalvarıyor: 

- Affet beni Hamza, diye: 

Kahveci Kamil atıldı: 

- Durun, dedi. Gözleri ıslak ve sesi titreyerek; benim ona bir gömlek bor- 

cum var! 

Üzerinden rengi soluk gömleğini çıkarıp kefenin yanı başına koydu. 

Anlaşılan Tahir Ağa da bir şeyler söyleyecekti, vicdan azabı çekiyordu, ka- 

labalığa karşı yüksek sesle vicdanını rahatlatmak için: 

- Ey köylüm ve misafirler! 

Ağlıyordu devam etti: 

- Ben öyle vicdansız mışım ki; şu toprağa verdiğiniz delikanlıya etmediği- 

mi bırakmadım, bana ne yapsanız yeridir. Yıllardır çalışıp çabalayıp, uğraştı- 

ğı; okuldan gelen sınavın sonucu elime geçti, hasta oluşundan istifade ede- 

rek yaktım, kazandığı yer bilgisayar mühendisliği idi. Besmelesiz oğlumla bir 

olup iftira attım. Şimdi onun cansız bedenine yakarıyorum, af eylesin, dedi. 

Dedesi Osman Ağa Tahir Ağa’ya nefretle bakmaya başladı. 

Kahveci Kamil, Tahir Ağa’ya vurmamak için kendini zor tutuyordu kinle 

bakıp: 


260

- Kuşkuya kapılma! O şu an yaşıyor olsaydı seni affederdi, çünkü senin 

kadar küçük değil. 

Kalabalık öylece dikilmiş, hüzün ve sessizlik içinde naşın kapatılmasını 

bekliyor, kimsenin eli varmıyordu Hamza’nın kabrini kapatmaya. 

Hüseyin atıldı: 

- O verdi, o alır. Her can ölümü tadacaktır, dedi. 

Ağır ağır Yunus’un kabrinin yanındaki boşluğa yapılan Hamza’nın mezarı 

doldurulmaya başlandığında Tahir Ağa mırıldanıyordu: 

- Faizin en küçüğü, insanın kendi annesiyle zina etmesi kadar günahtır. 

Sana yemin ediyorum Hamza bir daha faiz yemeyeceğim. 

Biraz sonra Hamza’nın şehit bedeni, insanlara hidayet veren muhteşem 

cennet kokusu ile beraber toprağa verilmişti. 

Karayağız delikanlı Murat’ın gözlerinde hüzün şahlanmış, mırıldanıyordu: 

- İşte son osmanlı, şanlı bir insan! Gurur duyulacak büyük bir arkadaş, 

yalan dünyada bitti. 

Zavallı annenin son büyük çığlığı ve işareti kalabalığın dikkatini çekti: 

- İşte, diyordu. 

Eliyle semayı gösterip. 

-Gök yarıldı, çilekeş gözlerine bir şeyler gözüküyor, devam ediyor: 

- Bakın işte oğlum! Hamza’mın siyah atına kanat takmışlar. Üzerinde de 

küçük oğlum, ölen Yunus’um var! Bakın buraya geliyor, bana gülümsüyor, 

siyah atları ne kadar gençleşmiş, işte geldi, bana selam veriyor, abisini so- 

ruyor. İşte şimdi Hamza’m kabrinden çıktı, üstünü kapatmadınız mı? O da 

bindi Yunus’um ile gelen siyah atlarına, bana öpücük atıyorlar, göğe doğru 

uçuyorlar işte! İşte! Beni sıratta bekliyorlarmış… 

Gür bir at kişnemesi duyuldu. Yürekler bir daha titredi. Kalabalık ne kadar 

baksa da hiçbir şey göremiyordu, anne için: 

- Delirdi zavallı kadın, hükmünü koydular, ama kulaklarının zarını adeta 

yırtacak kadar gür olan bu at kişnemesi, sanki anneyi doğruluyordu. 


261

Hamza, Allah için harcadığı gençliğinin mükafatını şehitlikle almıştı. Ham- 

za için bir dua idi mücadele. Ömrünü Allah için harcamıştı, Rasülullah’ın ha- 

yatını, sahabeleri, Abdulkadir Geylani’leri, dedelerinin mum ışığında yazdığı 

eserleri, dikkatle, bir bir okuyup hafızasına kazıdığı için, bugün hafızalara 

kazınmıştı, her gittiği yere İslam için yeşerecek bir tohum bırakmasını bil- 

mişti. 

Kendisinin kutsal duası, ölümü ile beraber yarım kalmıştı ama elbette ar- 

kasında duasını tamamlayacak birilerini bırakmıştı. Yarım kalan duayı elbette 

birileri tamamlayacaktı. Bu dinin Hamza’ları bitmezdi, özenle yetiştirmişti kü- 

çük kardeşi Yunus Emre’yi, o da bir Hamza olacaktı. 

- Bilgili ve ahlaklı olup beni geçeceksin tamam mı koçum, demişti. 

Daha niceleri vardı, arkasında bu yarım kalan duayı tamamlayacak!. 

Hamzalar; kendi gibi birilerini, arkalarında bırakmadan Azrail’e can vermez- 

di. Elbette bu dua tamamlanacaktı. Nice Lokman’lar, Cuma’lar, Kemal’ler, 

Selim’ler vardı. Hamza’nın yarım kalan duasını tamamlamak için, biter miydi 

Kadriye’ler, Esralar ve Eylül’ler. Bunlarda yarım kalan duayı tamamlayamaz- 

sa, elbette bir yürek çıkacaktı, elbette bu satırları okuyan bir dudak kararlı 

ve içli mırıldanacaktı. 

Diyecekti ki: 

- Öyle dürüst ve mert olacağım ki, dürüstlük ve mertlik bana hayran ola- 

cak. İslam’ı öğrenip yaşayıp bunun mücadelesini verip bu duayı tamamlaya- 

cağım. 


262

yarımkalandua - Adem Korkmaz

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?