türkiye'de çocukların durumu raporu

Ergenler, çevreleri ve sağlık
Son güncellenme tarihi: 5 Nisan 2010
Özel dikkat gerekliliği: Ergenlerin özel dikkate ve birçok durumda da kendi ihtiyaçlarına
göre uyarlanmış hizmetlere gereksinimi vardır. BM Çocuk Hakları Komitesi, “Çocuk
Haklarına dair Sözleşme bağlamında ergen sağlığı ve gelişimi ile ilgili” Genel Görüşünde
ergenliği şöyle tanımlamaktadır: “cinsel ve üreme anlamında olgunlaşma dahil,hızlı fiziksel,
bilişsel ve sosyal değişikliklerin gerçekleştiği; yeni bilgi ve becerileri gerektiren yeni
sorumlulukların da üstlenildiği, yetişkinliğe özgü davranış ve rollerini benimseme
kapasitesinin arttığı bir dönem.” 110 Bu dönemde ergenler ve gençlerin fiziksel, bilişsel ve
sosyal gelişimlerini desteklemek; sosyal, fiziksel ve cinsel olgunlaşmayla bağlantılı risklerden
kaçınmalarına yardımcı olacak bilgilere erişmek; ekonomik etkinlikler dahil yetişkin yaşama
katılmak için fırsatlara sahip olmak açısından zamana ihtiyaçları vardır. Yetişkinlik
döneminde vazgeçilmez önem taşıyan beceri ve bilgiler – sözlü iletişim becerileri, duyguların
kontrolü, kamu hizmetlerine nasıl ulaşılabileceği, bağımlılıktan nasıl kaçınılabileceği gibi
konularda bilgiler - ergenlik ve ilk gençlik dönemlerinde kazanıldığından yaşamın bu evresi
hayli kritiktir. Yeterli özen ve uygun hizmetler bu yaş grubundaki kız ve erkeklerin hızlı
gelişiminden sağlanacak yararların artırılmasına katkıda bulunabilir ve aynı zamanda bu
gelişimin beraberinde getirdiği riskleri de azaltabilir.
Sayılar ve algılamalar: Çocukların bu döneme geçişlerindeki deneyimleri büyük farklılıklar
gösterebileceğinden bir yaş grubu olarak ergenliği doğru olarak tanımlamak güçtür. Ergenlik
dönemine gerekli özen ve ilginin gösterilmemesi gibi bir durumla bütünleştiğinde, bu güçlük
özel olarak ergenlere ilişkin istatistik verilere ulaşılmasını da güçleştirmektedir. 2008 yılı
sonu itibariyle Türkiye’de 10-14 yaş grubunda 6,5 milyon kişi yaşamaktadır ve 15-19 yaş
grubundakilerin sayısı da 6,2 milyondur. 111 Gençlere Cumhuriyet’in kollayıcıları,
modernleşme ve kalkınmanın katalizörleri olarak bakıldığı günler çoktan sona ermiştir.
Gençler, 1970’lerde sağcılar ve solcular olarak toplumlun kutuplaşmasından sorumlu
tutulmuşlardır. 1982 yılında askeri rejim döneminde hazırlanan Anayasa gençliğin bölücü
ideolojilerden korunması gerekliliğini vurgulamaktadır (Madde 58). 1980’lerin ve 1990’ların
kamusal söyleminde ise gençler apolitik ve tüketimci olarak algılanmış, kendilerine
güvenilmemiştir. 112 Bugün ise tutumlar daha da çeşitlilik kazanmış olabilir; ancak, ergenlerde
bir değer değil sorun olarak bakma eğilimi bugün de sürmektedir.
Ebeveyn kapasitesi: ana babaların çoğunun eğitimi ileri düzeyde değildir ve küçük
çocukların sağlığı ve gelişimi ile ilgili bilgilerinin sınırlı olduğu gibi, ergenlik döneminde
ortaya çıkan sorunları tanıyarak çözüm bulmak ya da bunları çocuklarıyla konuşma -
bakımından büyük ölçüde hazırlıksız oldukları söylenebilir. Bu sorunun aslında ana babaların
çocuklarına sevgi ve şefkat gösterdikleri ve/veya şiddet tehdidiyle üzerlerinde disiplin
kurabildikleri, ancak onları yararlı boş zaman etkinliklerine yönlendirme, tutarlı kurallar
koyma veya açıklama yapıp tartışarak saygı kazanma bakımından zayıf kaldıkları erken
yaşlardan itibaren etkisini gösterebilir. Çocuklarının temel ihtiyaçlarını karşılama uğraşı
içindeki, çocuklarının eğitim düzeyi kendilerininkinden ileri olan veya çocukları kendilerinin
yetiştiği ortamlardan çok daha farklı ortamlarda yetişen yetişkinler, ergenlik döneminde
110
BM Çocuk Hakları Komitesi: Genel Görüş 4: Çocuk Haklarına dair Sözleşme bağlamında ergen sağlığı ve
gelişimi, 2003, para. 2.
111
Türkiye İstatistik Kurumu (Türkstat).
112
Halil Nalçaoğlu: Gençlik ve Yeni Toplumsal İletişim Ethos’u: Yanılsamalar, Bulgular ve Spekülasyonlar,
Eğitimin Değeri ve Gençlik içinde (Umut Sarp Zeylan, ed.), 2007, sayfalar 91-93.