türkiye'de çocukların durumu raporu

verilecektir. Hizmet öncesi eğitimin kalitesinin artırılması ve bu eğitimin daha uygun hale
getirilmesi muhtemelen Bakanlıkla Yüksek Öğretim Kurumu arasında daha ileri bir işbirliğini
gerektirecektir. Bugünkü haliyle öğretmen eğitimi öğretmenleri güç ortamlarda görev
yapmaya yeterince hazırlayamamaktadır. Doğu ve Güneydoğu’nun ücra yöreleri dahil böyle
yörelerdeki okullarda deneyimsiz öğretmenler görev yapabildiği gibi personel değişim hızı da
çok yüksektir. Öğretmenler merkezi bir sınav sistemi ile seçilmektedir ve sistem seçmeli
sorulara dayanmaktadır. İl eğitim müdürleri veya okul müdürleri gibi yerel görevlilerin
öğretmen alım ve atamalarında herhangi bir etkisi yoktur. Uzun dönemli hedefler arasında,
öğretmen atamalarında görevlendirme ölçütlerinin geniş tutulması ve yerel görüşlere de
başvurulması, dezavantajlı yörelerde öğretmen kalitesine yönelik yeni programların
oluşturulması düşünülebilir. 86
Öğrenim sonuçları ve sınav sistemi: Türkiye’deki okullarda çocuklar, gelişmiş ülkelerle
önde giden ve gelişmekte olan ülkelerde görülen standartlara göre mütevazı denebilecek
düzeyde bilgi ve beceriye ulaşabilmektedir. 2006 yılında yapılan PISA (Uluslararası Öğrenci
Değerlendirme Programı) testlerine göre, Türkiye’den 15 yaşındaki çocuklar, bu testlerin
uygulandığı OECD ülkesi olan ve olmayan 57 ülke arasında fende 44’üncü, okumada 38’inci
ve matematikte de 43’üncü olmuşlardır. Dahası, “temel yeterlilik düzeyine” ulaşamayan Türk
öğrenci oranı okumada yüzde 32, fende yüzde 47 ve matematikte yüzde 52’dir ve bu veriler
çok sayıda çocuğun sosyal yaşama aktif katılım için gerekli vasıfları edinemediğini
göstermektedir. 87 Ortaöğretimin en başarılı mezunları arasında bile yeterli becerilerin
bulunmayışı – muhtemelen birkaç seçkin okulu bitirenlerin dışında- gerek işverenlerin
gerekse üniversitelerin ortak şikâyetidir. Türkiye’deki tüm gençlerin, eleştirel düşünme, dijital
okuryazarlık, yabancı dil ve sağlık eğitimi dahil olmak üzere yaşam, daha ileri düzeyde
öğrenme ve istihdam açısından gerekli olan birtakım temel becerileri edinmesi isteniyorsa,
daha alınacak çok yol vardır.
Ortalama olarak düşük puanların yanı sıra Türk eğitim sistemindeki çocuklar başarı düzeyi
açısından çok farklılaşan durumlar sergilemektedir. PISA testleri ve üniversite giriş sınav
sonuçları bunu açıkça göstermektedir. Nitekim Hakkâri ve Şırnak gibi küçük Doğu illerinden
adaylar sayıca az olmanın ötesinde çok düşük puanlar elde edebilmektedir. Yapılan
araştırmalara göre ana babanın eğitim düzeyi ve sosyoekonomik durumu ile çocuklarının
eğitimdeki başarısı arasında yüksek bir doğru orantı bulunmaktadır. 88 Sistemin testlere
endeksli karakteri bu durumu daha da ağırlaştırmaktadır; çünkü çocuklar rekabetin hayli
yoğun olduğu giriş sınavları için ücretli hazırlık dershanelerine gitmek zorunda kalmaktadır.
Teste dayalı bu sistem, ailelerin ve çocukların enerjisi, zamanı ve parası, eleştirel düşünme,
yaratıcı yazım veya kendini iyi ifade etme becerilerini edinmek yerine seçmeli soru çözme
becerisi kazanmak için harcandığından, verimli değildir. Ayrıca, hazırlık dershanelerine giden
çocuklar, okul ile ev arasına her gün bir de bu özel dershaneleri katmak zorunda
olduklarından dinlenme, oyun ve boş zaman haklarından da yoksun kalmaktadır.
Sınav stresi: Sınavların sıklığı ve sınavlara okullar ve veliler tarafından verilen önem de
önemli bir stres kaynağıdır; bu stresin kimi durumlarda çocuğu intihara bile sürüklediği
örnekler görülmektedir. HBSC araştırmasına 89 göre, Türkye, Avrupa ülkelerin arasında
86 Isha Sheth: Akılcı Seçim: Türkiye’de Seçme ve Göreve Alma Yoluyla Öğretmen Kalitesinin Artırılması
(yayınlanacak), Eğitimde Reform Girişimi (ERG), 2009
87 Milli Eğitim Bakanlığı Araştırma ve Geliştirme Dairesi, PISA 2006 Ulusal Ön Rapor, 2007.
88 Eğitimde Reform Girişimi (ERG), Eğitimde Eşitlik: Politika Analizi ve Öneriler, 2009.Sosyoekonomik köken
ile PISA puanları arasındaki ilişkinin kanıtları için: Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya Bölgesi İnsani
Kalkınma Raporu: Bir Sonraki Kuşak için Daha Fazla Fırsat – yaşama şansı raporu, Şubat 2010
89 Currie, C. et al. (2008), Inequalities in Young People’s Health: HBSC International Repor t from the
2005/2006 Survey, WHO Avrupa Bölge Ofisi, Kopenhag