türkiye'de çocukların durumu raporu

grubundan çocukların yaklaşık yüzde 3,5’una ulaşılmaktadır. 66 ). Programların
yaygınlaştırılması ve en dezavantajlı topluluklara ulaşılması, için siyasi kararlılık ve
finansman sağlanması gerekmektedir. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel
Müdürlüğü (SHÇEK) de ülkedeki dezavantajlı mahallelerde bulunan 79 Çocuk Merkezinde
çocuk yetiştirme eğitimi ve danışmanlık hizmetleri sunmaktadır. 67
Küçük çocuklara günlük bakım: Okul öncesi yaşlardaki çocukların büyük çoğunluğuna
evlerinde anneleri tarafından bakılmaktadır. Dışarıda çalışıyor olmaları durumunda da anneler
çocukların yüzde 30’unun başlıca bakıcısı durumundadır (yaptıkları işin durumuna bağlı
olarak). Çocuklara bakan diğer kişiler arasında annenin kayınvalidesi (yüzde 25), annesi
(yüzde 11), bir kız çocuğu (yüzde 6) veya başka bir akraba (yüzde 5) yer almaktadır. Anneleri
çalışan okul öncesi yaşlardaki çocukların yalnızca yüzde 7’si anaokuluna gitmekte, gene
yalnızca yüzde 5’i için evde bakıcı tutulmaktadır. Bu son iki durum, ağırlıklı olarak ülkenin
batısında, kentsel yerleşimlerde, daha yüksek gelir gruplarında ve eğitimli kadınlar söz
konusu olduğunda görülmektedir 68 . 0-3 yaş grubuna yönelik profesyonel erken dönem çocuk
bakım hizmetleri Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu – SHÇEK tarafından
verilmektedir; ancak bu hizmetlerin kapsamı son derece sınırlıdır. Avrupa’da ise bu yaş
grubundaki çocukların yüzde 27’si hizmet kapsamındadır. 69 Erken dönem çocuk bakım
hizmetlerinin olmayışı sosyal politika sistemi açısından önemli bir boşluk olduğu gibi ayrıca
kadının işgücüne katılımını da azaltmaktadır. Bir STK olan Kadın Emeğini Değerlendirme
Vakfı (KEDV) tarafından uygulanan kadınlara ve çocuklara yönelik kooperatif günlük bakım
merkezleri girişimi yoksul mahallelerdeki kadınları bir araya getirerek çocukların gündüz
bakım hizmetlerini kendi kendini finansman usulüyle sağlamakta, bu yanıyla da söz konusu
boşluğun kapatılmasında yenilikçi bir çaba olarak bir model sunmaktadır. 70
İlkokul öncesi eğitimde kapsam: Türkiye’de çoğu çocuk okula geç yaşta ve bir anda
başlamaktadır. Bu da çocukların okul başarılarını olumsuz etkilemekte, daha erken yaşlarda
öğrenme ve sosyalleşme bakımından daha fazla fırsatları olmuş az sayıda çocuğa kıyasla
onları duygusal, bilişsel ve dilsel açılardan dezavantajlı bir konuma düşürmektedir. Milli
Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen merkeze dayalı okul öncesi programlar halen en yaygın
erken dönem çocuk gelişimi programı durumundadır. Bu programlar 3-6 yaş grubundan
çocuklara hizmet vermektedir ve bağımsız anaokullarında veya ilkokullar bünyesindeki okul
öncesi sınıflarda uygulanmaktadır (kamu ve özel). Henüz 2006-2007 ders yılı gibi yakın bir
dönemde erken dönem çocuk eğitiminde kapsam yüzde 16 ile dünya ortalaması olan yüzde
37’nin çok altında, Sahra Güneyi Afrika’ya yakındı (yüzde 12). İlkokul öncesi eğitim
kapsamını genişletmeye yönelik kararlı çabalar meyvesini vermeye başlamıştır ve kapsam
2009-2010 döneminde 3-5 yaş grubu için yüzde 26,92’ye, 4-5 yaş grubu için de yüzde 38,55’e
çıkmıştır (AB’de bu yaş gruplarındaki çocukların yaklaşık yüzde 85’i okul öncesi eğitimden
yararlanmaktadır). İlkokul öncesi eğitimde toplam çocuk sayısı 2009-2010 yılında
980.654’ken bunların 728.817’si 2004, 210.133’ü 2005 ve 50.804’ü de 2006 doğumlu idi.
66
Dünya Bankası, 2009.
67
Ibid.
68
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü: Demografi ve Sağlık Araştırması 2008
69
Avrupa’da Erken Dönem Çocuk Eğitimi ve Bakımı: Sosyal ve Kültürel Eşitsizliklerin Aşılması, Eurydice
Raporu, 2009.
70
Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu, Türkiye’de Çocuk Bakım Hizmetlerinin Yaygınlaşmasına Dair
Bir Öneri: Mahalle Kreşleri, 2009.