türkiye'de çocukların durumu raporu

kurallar, AB’ye uyum meseleleri, bebek maması üreticilerinin lobi faaliyetleri ve hükümetin
kararsızlığı gibi nedenlerle henüz kabul edilmemiştir 50 .
Mikronütriyenler: Sağlık Bakanlığı, anne sütüyle beslemeye yönelik desteğe ek olarak
çeşitli başka politikalar da izlemektedir ve zaman zaman UNICEF’in de desteğinde yürütülen
bu çalışmalar iyot, demir ve D vitamini eksikliklerinin giderilmesine yöneliktir. İyot
yetersizliği, Türkiye’de çocuklar arasında yaygın görülen zihinsel ve psikomotor geriliğin
başlıca nedenidir. 2003 yılında hanelerin yüzde 70’i iyotlu tuz kullanırken bugün bu oran
yüzde 85’in üzerindedir. Buna karşılık kırsal hanelerin yüzde 29’u bugün de iyotsuz tuz
kullanmaktadır. Çocuklar arasında demir yetersizliği 2000’li yılların başında yüzde 30
oranında yaygınken, Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2006-2007’de bu oran yüzde 8’e
inmiştir. Bu gelişme, tüm bebeklerin demir yetersizliği açısından kontrol edilmesini, 4-12
aylık bebeklerde demir takviyesi yapılmasını ve demir yetersizliği olanların tedavi edilmesini
öngören bir programla birlikte sağlanmıştır. Unun demirle zenginleştirilmesi uygulaması
yaygınlaşmıştır ve zenginleştirilmiş unun en yoksul ve en ücra kesimdekilere ulaşmasını
sağlamak amacıyla iyotlu tuzda olduğu gibi bunun da zorunlu hale getirilmesi gündemdedir.
Bununla birlikte anemi insidansı konusunda daha fazla veriye ihtiyaç vardır. Bu arada, D
vitamini yetersizliğini gidermek için de benzer bir program uygulanmaktadır.
Bağışıklama ve hastalıkların azaltılması: DSA’ya göre, 12-23 aylık çocukların yüzde 74’ü
tam olarak bağışıklanmış durumdadır; oysa bu oran 2003 yılında yüzde 54’te kalıyordu 51 .
Ücra yerlerdeki nüfus kesimlerine ulaşma gibi kimi sorunlara karşın bağışıklama oranları
tedricen artmış ve bağışıklama politikalarının kapsamı genişletilmiştir. Türkiye 2002 yılından
bu yana çocuk felcinden arınmıştır. 2003-2005 döneminde uygulanan Ulusal Kızamık Aşısı
Kampanyası Sağlık Bakanlığı’na göre yüzde 95 kapsama ile sonuçlanmıştır. Böylece kızamık
aşısında kapsama oranı sanayileşmiş ülkelerle aynı düzeye gelmiş, bebeklerin tamamı bu
hastalığa karşı aşılanmasını öngören Binyıl Kalkınma Hedefi gerçekleşebilir duruma
gelmiştir. Annelerde neonatal tetanosun ortadan kaldırıldığı 2009 yılında teyit edilmiştir.
Gelişim engelli küçük çocuklar 52
Çocuklarda gelişim güçlükleri başlıca sağlıksızlık nedenidir ve bu durum ülkelere ve toplumlara ekonomik ve
sosyal anlamda yük getirmektedir. Tüm ülkelerde her on çocuktan en azından biri, kendisini engellilik riskiyle
karşı karşıya bırakan gelişim güçlükleriyle karşılaşmaktadır. Psikososyal yoksunluk, malnütrisyon, demir ve iyot
yetersizliği gibi sıkça karşılaşılan sorunların daha hafif engellilik durumlarına yol açtığı ve örneğin otizm gibi ağır
engelliliğe nadiren, 150 çocukta bir neden olduğu düşünüldüğünde, çocukluk dönemi engellilik oranlarının
Türkiye’de çok yüksek olduğu sonucuna varılabilir. Dolayısıyla, çocukluk dönemindeki engellilikler söz konusu
olduğunda, yaygınlığın tam düzeyini belirlemek üzere yeni epidemiyolojik araştırmaları beklemeden, kaynaklar
önleme, erken tanı ve yönetim/müdahale alanlarında optimal bakım için yönlendirilmelidir.
Önleme: önleyici çabalarda sektörleri kapsayan bir eylem planı benimsenmeli, erken tanı yöntemleri devreye
sokulmalı ve ülke çapında teşhis merkezleri kurulmalıdır. Sağlık sistemi içinde, neonatal yaşama döndürme
(resüskitasyon),demir ve iyot yetersizliklerinin önlenmesi, metabolik ve endokrin bozukluklara yönelik
taramalar anlamında yaygın önleyici girişimler söz konusudur. Bununla birlikte bu programlar, gelişim güçlükleri
ve engellilik durumlarının önlenebilir nedenlerinden pek azını ele almaktadır, ne kapsayıcı ne de eşgüdümlüdür.
Yenidoğan yoğun bakım birimleri de yaygınlaşmaktadır ve riskli durumdaki birçok çocuk yaşatılabilmektedir; ne
var ki, yaşatmanın ötesinde bu çocukların karşılaştıkları çok sayıda sorunu ele alacak bir sistem mevcut değildir.
50
Ayrıca bakınız: Uluslararası Bebek Mamaları Eylem Ağı (IBFAN): Ülkelere göre kuralların durumu, 2006,
http://www.ibfan.org/site2005/abm/paginas/articles/arch_art/298-11.pdf.
51
DSA’da tam bağışıklanmış bir doz BCG, 3 doz çocuk felci ve bir doz kızamık aşısının alınmış olması
anlamına gelir.
52
Bu bölüm büyük ölçüde Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Gelişim Pediatrisi Bölümünden Profesör İlgi Ertem
tarafından sağlanan bilgilere dayanmaktadır.