türkiye'de çocukların durumu raporu

1980 sayımında bu oran yalnızca yüzde 44 idi. 35 Türkiye’deki hanelerin yaklaşık yarısı
doğduğu köyde veya kasabada yaşamamaktadır. 15 ile 19 yaşlar arasında olanların yüzde 38’i
yaşamlarında en az bir göç deneyimi yaşamıştır. Kentsel alanlara yerleşme uzun vadede daha
iyi sosyal hizmetlerden yararlanmayı sağlayabilir, ancak kısa vadede okullar ve çocuklara
yönelik diğer hizmetler dahil olmak üzere altyapı ve hizmet sunumu nüfus artış hızına ayak
uyduramayabilir. Bu arada aileler ve çocuklar kentsel ortamlara bir süre içinde alışabilmekte,
hizmetlere nasıl erişileceğini ve risklerin nasıl göğüsleneceğini öğrenmeleri zaman
almaktadır. Yoksul göçmen aileler “gettolardaki” yaşamlarını sürdürebilmektedir. Çocukları
çalışmak zorunda kalabilmekte, okullarında başarısız olabilmekte veya zamanlarının büyük
bölümünü sokaklarda geçirebilmektedir. 1986 ile 2005 yılları arasındaki dönemde, genellikle
Güneydoğu Anadolu’nun kırsal yörelerinden güvenlik nedenleriyle Türkiye’nin doğusundaki,
güneydoğusundaki ve güneyindeki kentlere göçmek durumunda kalan tahminen 1.1-1.2
milyon kişi söz konusu olduğunda tüm bu olguları sıkça gözlemek mümkündür 36 . Günümüzde
kentlerde yaşamakta olan yoksul toplulukların bir bölümü bu özel nüfus kayması sonucunda
ortaya çıkmıştır. Durumu hafifletmeye yönelik çabalardan biri, halen sürmekte olan, AB
finansmanlı İçGöç Entegrasyon Projesi’dir (İGEP). Söz konusu proje, bir HDK konsorsiyumu
tarafından ve danışmanlarla birlikte İstanbul, İzmir, Ankara ve Bursa kentlerinde
sürdürülmektedir. Göç süreçlerinin bugün yavaşladığı söylenebilir; böylece, sosyal
bütünleşme ve hizmet sunumu açısından belirli fırsatlar ortaya çıkmaktadır – ayrıca, gene bu
sayede dikkatler bu kez köylerinde veya diğer azgelişmiş yörelerde “bırakılanlara”
yönelmektedir. Ne var ki, bu göçmenler nüfusun daha yerleşik diğer kesimlerine göre farklı
sosyal özelliklerini halen sürdürmektedir ve kırdan-kente, Doğudan-Batıya göç için henüz
ciddi bir alan vardır.
Kültürel çeşitlilik: Nüfusun, çocukların yaşamı ve refah adına sergilenen tüm çabaları
etkileyebilecek bir başka özelliği de etnik ve dinsel çeşitliliktir. Yalnızca çok küçük Rum
Ortodoks, Musevi ve Ermeni toplulukları resmen azınlık olarak tanınırken, ortada geniş bir
kültürel çeşitlilik bulunmaktadır. Farklı kaynaklara göre nüfusun yüzde 10 ile 23 arasında
değişen bir bölümü Kürt’tür. Kürtler, birçok doğu ve güneydoğu ilinde nüfusun çoğunluğunu
oluşturmaktadır ve ayrıca belli başlı kentlere son zamanlarda göçenlerin de önemli bir bölümü
Kürtlerdir. Dolayısıyla, çoğu durumda, ekonomik dezavantajlılık ile Kürt etnisitesinin
örtüştüğü görülmektedir 37 . Kürtlerden bir bölümü, özellikle kırsal kesimdeki Kürt kadınlar ve
çocuklar Türkçeyi iyi bilmemektedir. Kürtlerin özel toplumsal ve kültürel hakları, bu arada
devlet dairelerinde ve kamusal alanda Kürtçenin kullanımı konusu gündemdedir ve Kürtçe
yayına bir ölçüde izin verilmektedir. Diğer kültürel unsurlar arasında ise Çerkezler, Araplar,
Lazlar ve Süryanileri saymak mümkündür.
Kent ortamlarında Roman çocuklar
Romanlar, Türkiye’nin çeşitli kentlerinde kent yoksullarının bir bölümünü oluşturmaktadır. Toplam sayıları 0.5
ile 2.5 milyon arasında tahmin edilmektedir. Romanların büyük çoğunluğu yerleşik yaşam sürdürmektedir.
Genel olarak, sağlıksız konutların yoğunlaştığı kent mahallelerinde yaşamaktadırlar; ancak, toplumsal
dayanışmaları sürmektedir. Diğer yoksul çocuklar gibi Roman çocukların yoksulluğu da ailelerin kalabalık oluşu
gibi nedenlerle artmaktadır. Birçok örnekte, ailelerinin geçimine katkıda bulunmak amacıyla Roman çocukların
– genellikle sokaklarda- çalıştıkları veya çalışmak zorunda kaldıkları görülmektedir.
Roman çocukların kimi başka dezavantajları da vardır. Bu kesim içinde çocukluk kavramı zayıftır ve gerek
çalışma yaşamına atılma gerekse evlilik geleneksel olarak erken yaşlarda meydana gelmektedir. Romanlar kamu
idaresinden uzakta kalmayı tercih etmektedir ve bu da Roman çocukların nüfus kaydı, okula zamanında kayıt,
35 Türkstat.
36 Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü: Göç ve Yerinden Edilen Nüfus Araştırması, 2006
37 Bu paragrafta yer alan bilgiler, kısmen, Uluslararası Azınlık Hakları Grubu’ndan alınmıştır. Unutulmuş mu,
Asimile mi Olmuş? Türkiye’nin Eğitim Sisteminde Azınlıklar, 2009.