Demanslı Yıllara Değer katan Aktiviteler - İstanbul Büyükşehir ...

D E M A N S L I Y I L L A R A D E Ð E R K A T A N A K T Ý V Ý T E L E R
bakým gereken, tümüyle baðýmlý bir durum olarak tarif edebiliriz (2). Tipik olarak Alzheimer
Hastalýðý’nda sað kalým süresi 8-10 yýl civarýndadýr (1). Hezeyanlar (sanrý: sapmýþ, yanlýþ
inançlar), halüsinasyonlar (gerçekte var olmayan algýlama: görsel veya duysal olabilir),
depresyon, anksiyete (sýkýntý, endiþe), ajitasyon (huzursuzluk, saldýrganlýk) gibi psikiyatrik
belirtiler özellikle ileri evrelerde hastalýða eþlik eder.
Yukarýda özetlendiði üzere demanslý bireylerin günlük yaþam aktivitelerinde, demansýn
evresine ve tipine göre, deðiþik düzeylerde kýsýtlamalar oluþur. Benzer þekilde yine demansýn
evresine ve demansa sebep olan hastalýða baðlý olarak yukarýda bahsedilen hezeyan,
halüsinasyon, anksiyete, ajitasyon ve depresyon gibi psikiyatrik belirtiler ortaya çýkar. Ne
yazýk ki henüz en sýk demans tipi olan Alzheimer hastalýðý ve yukarýda sýralanan diðer
dejeneratif beyin hastalýklarýna baðlý demanslarýn tedavisinde (þifa saðlayan) demansý
tamamen düzelten ilaçlara sahip deðiliz. Bununla birlikte hastalýðýn doðal sürecini
deðiþtiremese de, hastalýk ilerlemesini ve hastalýða iliþkin belirtileri geciktirebilen ve
semptomatik yarar saðlayan ilaç tedavileri vardýr ve yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Öte
yandan ilaç dýþý davranýþ-uðraþý tedavileri de demanslý hastanýn tedavisinde önemli yer
tutar (1). Her iki tip tedavinin ortak amacý demans nedeniyle bozulma sürecinde veya
riskinde olan iþ yapabilme gücü yani günlük yaþam aktivitelerinin idamesi ve iyileþtirilmesi,
saðlýðýn ve yaþam kalitesinin düzeltilmesi, bakým verenlerin yükünün azaltýlmasý ve demanslý
hastanýn yaþamýnýn rahat, basit ve güvenli kýlýnmasýdýr. Özellikle agresif ve ajite davranýþlarýn
tedavisinde ilaç dýþý giriþim birinci basamak tedavi olarak kullanýlmalýdýr. Rutin bakým
pratiðinde sýklýkla göz ardý edilen davranýþ tedavileri, demanslýlarýn ihtiyaç duyduklarý veya
yapmak istedikleri aktiviteleri yapmalarýna yardýmcý olabilir, böylelikle bireylerin günlük
yaþam aktivitelerini yapabilme kabiliyetlerini iyileþtirmede yararlý olabilir (3). Demansýn
özellikle erken dönemlerinde hastalar öz bakým ve diðer aktiviteler konusundaki eðitimlerden
faydalanabilirler. Bu fayda demansýn ilerlemesini yavaþlatan týbbi tedavilerden yararlanan
hastalarda daha belirgindir.
Uðraþý terapistleri demanslý bireylerin tedavisinde demansýn evresine göre içeriði deðiþen
çok sayýda yaklaþýmdan faydalanýrlar. Bu yaklaþýmlarýn örnekleri kitabýmýzda farklý alt
bölümler altýnda detaylandýrýlmýþ, hangi aktivitelerin hangi evre demanslýlarda uygun
olacaðýna iliþkin kýsa bilgiler verilmiþtir.
“Zihinsel Aktiviteler” ile (renkler ve þekillerin birlikte yorumlanmasý, kavramlar arasý iliþki
kurulmasý, olaylarýn sýralanmasý, sabah ve akþamýn, mevsimlerin, ayýn vurgulanmasý, saatin
kaç olduðunun birlikte yorumlanmasý, bu saat dönemlerinin günün hangi kýsmýna karþýlýk
geldiðinin, günün söz konusu bölümlerinde ne yapýldýðýnýn birlikte yorumlanmasý, vb.)
bireyin zaman, mekân ve kiþi oryantasyonunun korunmasý ve iyileþtirilmesine yardýmcý
olunabilir; dikkati yoðunlaþtýrma kapasitesinin artýrýlmasý ya da idamesi ve dolayýsý ile
yaþam kalitesinin artmasý saðlanabilir. Demanslýlara hatýrlatýcý ipuçlarý kullanma becerileri
geliþtirilerek, bir süre daha günlük yaþam aktivitelerini idame ettirmeleri saðlanabilir. Bellek
yardýmcýlarý olarak kullanýlan defterler, listeler sýklýkla iþe yararlar. Hastalarýn mevcut zihinsel
kapasitelerini dikkat, bellek, dil, soyutlama, planlama, olaylarý deðerlendirme ve görsel
mekânsal iþlevlerde desteklemek mevcut hastalýkla baþa çýkma kapasitelerini artýrmak ana
hedeftir.
12