Demanslı Yıllara Değer katan Aktiviteler - İstanbul Büyükşehir ...

D E M A N S L I Y I L L A R A D E Ð E R K A T A N A K T Ý V Ý T E L E R
GÝRÝÞ
Prof. Dr. Mehmet Akif KARAN
Prof. Dr. Iþýn BARAL KULAKSIZOÐLU
Uzm. Dr. Gülistan BAHAT ÖZTÜRK
Bunama (týp dili ile demans), edinsel olarak biliþsel (kognitif) yeteneklerde, günlük yaþam
aktivitelerini bozacak düzeyde bozulmalar olmasýdýr (1). Deðiþik hastalýklarýn sonucu olarak
ortaya çýkan klinik bir tablo olduðu için tek baþýna bir hastalýk olarak deðil, (pek çok farklý
hastalýðýn sebep olabildiði bir klinik sonuç ) sendrom olarak tanýmlanýr. Sýklýkla beyinde
hücresel bozulmaya (nörodejenerasyon) sebep olan çok sayýda hastalýðýn (Alzheimer
hastalýðý, vasküler demans, Lewy cisimcikli demans, Parkinson demansý, Frontotemporal
demans, Huntington hastalýðýna baðlý demans) sonucu olarak ilerleyici þekilde görülmekle
birlikte ensefalit (beyin iltihabý), kafa travmasý veya karbon monoksit zehirlenmesi gibi
bazý diðer hastalýklar sekel bulgu olarak ilerleyici olmayan demans sendromuna sebep
olabilir. Her demans sendromunun ayrý klinik yansýmalarý ve tedavi seçenekleri vardýr.
Alzheimer Hastalýðý (AH) en sýk rastlanan demans çeþididir ve 1906 yýlýnda nöropatolog
Dr. Alois Alzheimer tarafýndan tanýmlanmýþtýr. Halen 65 yaþ üstü toplumun %5 i AH tanýsý
almaktadýr. Her beþ yaþ aralýðý için de sýklýk ikiye katlanmaktadýr. Buna göre 85 yaþ üzeri
kiþilerin %30-50 si AH tanýsý alýr. Türkiye’de bu oran 70 yaþ üzeri kiþilerde yapýlan bir
çalýþmada % 9,8 olarak belirlenmiþtir. Ülkemiz nüfus sayýmý sonuçlarýný ele alýrsak
toplumun % 6’ sý halen 65 yaþýn üzerindedir. Ancak 2020’ de, bu oran %10-12 ye
yükselecek ve demans önümüze daha da yaygýn bir hastalýk olarak çýkacaktýr. Yani yaþ
ortalamasý gitgide artan, yaþlanan toplumumuzda hastalarda çok hýzlý bir þekilde artmaktadýr.
Halen Türkiye’de 400,000 civarýnda AH hastasý olduðu tahmin edilmektedir. Sýk görülen
Alzheimer hastalýðýna diðer tüm nörodejeneratif hastalýklar eklenince ileri yaþlarda demansýn
neredeyse bir halk saðlýðý sorunu olduðu ortaya çýkar.
Alzheimer Hastalýðý’na baðlý geliþen demansta en önde etkilenen beyin iþlevi ‘bellektir’.
Yani hastalýk unutkanlýk ile baþlar. Kiþi gördüðü, duyduðu, algýladýðý bilgileri kayýt edemez,
bellek depolarýna gönderemez ve bilgi lazým olunca da ‘hatýrlayamaz’. Hastalýðýn ilerlemesi
ile konuþma, nesneleri adlandýrma, olaylar hakkýnda akýl yürütme, geleceði ve yapacaklarýný
planlama, neyin gerçek neyin olmadýðýný ayýrt edebilme gibi diðer beyin becerileri de
bozulur. Bunlarýn sonucunda para hesabý yapma, yemek piþirme, temizlik yapma, seyahat
etme, yolunu bulma gibi beceriler kaybolur. Ýleri aþamada ise hastalar basit günlük yaþam
aktivitelerinde, yemek yemekte, idrar ve dýþký tutabilmekte, tek baþýna yürüyebilmekte bile
zorlanýrlar, maalesef hastalýðýn sonuna doðru tamamýyla bir bebek gibi bakýma muhtaç
hale gelirler.
Demans evreleri kabaca erken, orta ve aðýr evre olarak sýnýflandýrýlabilir. Hafif evre demansý
iþte ve ev dýþýnda baðýmsýzlýðýn bozulmaya baþladýðý, orta demansý, bunlar tümüyle
baðýmlýlaþýrken ev yaþamý ve kendine bakýmda sorunlarýn baþladýðý, aðýr demansý ise sürekli
11