Demanslı Yıllara Değer katan Aktiviteler - İstanbul Büyükşehir ...

DEMANSLI YILLARA 

DEÐER KATAN 

AKTÝVÝTELER 

ErgoterapÝ AktÝvÝtelerÝ 

Uðraþ TerapÝsÝ AktÝvÝtelerÝ 

RehabÝlÝtasyon AktÝvÝtelerÝ 

Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi 

Saðlýk ve Sosyal Hizmetler Daire Baþkanlýðý 

Ýstanbul Darülaceze Müdürlüðü 

ÝBB BASIMEVÝ 

1.Basým: Mart 2009 - 3.000 Adet

Bu kitap Ýstanbul Darülaceze Müdürlüðü 

tarafýndan yayýna hazýrlanmýþtýr. 

Kitabýn ilmi ve fikri muhtevasý ile dil bakýmýndan 

sorumluluðu bölüm yazarlarýna aittir. Kitabýn 

basým organizasyonu, telif ve daðýtým hakký 

Ýstanbul Büyükþehir Belediyesine aittir. 

KÝTAP KAPAÐI 

Kitap kapaðýnýn dizaynýnda demans hastalýðýnýn 

karakteristiði olan “unutma” konsept olarak konu edilmiþtir. 

Hastalýðýn ilerlemesi ile birlikte unutulanlar artarken 

hatýrlananlarýn sayýsý azalýyor. 

Kitap kapaðýndaki merkezde daha az bir alaný kaplayan 

renkli kýsým gittikçe küçülen hafýzayý temsil ederken, 

periferideki gri kýsým ise gittikçe büyüyen unutulan anýlarý 

temsil ediyor. 

Kitap kapaðýndaki alegori tam olarak demans hastalýðýnýn 

bu iki yönünü anlatýyor.

DEMANSLI YILLARA 

DEÐER KATAN 

AKTÝVÝTELER 

Bilimsel Kurul 

Prof. Dr. Mehmet Akif KARAN 

Ýstanbul Üniversitesi Ýstanbul Týp Fakültesi 

Ýç Hastalýklarý Anabilim Dalý / Geriatri Bilim Dalý 

Prof. Dr. Iþýn BARAL KULAKSIZOÐLU 


Psikiyatri Anabilim Dalý / Yaþlýlýk Psikiyatrisi Bölümü 

Prof. Dr. Hasan DURSUN 

Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi / Saðlýk ve Sosyal Hizmetler Daire Baþkanlýðý 

Ýstanbul Darülaceze Müdürlüðü / Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi 

Prof. Dr. Rukiye PINAR 

Marmara Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Fakültesi 

Hemþirelik Bölümü Ýç Hastalýklarý Anabilim Dalý 

Prof. Dr. Ali SEYYAR 

Sakarya Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi 

Sosyal Siyaset Anabilim Dalý 

Editör 

Dr. Nurullah YÜCEL 




Sekreterya 

Yasemin EKÞÝOÐLU 

Yasemin CAMCI 

Fatih AKSU 

Gülistan BAHAT ÖZTÜRK 

Fotoðraf-DVD 

Esra ÖZCAN 

Sinan KANDEMÝR 

Kapak 

Zeynep EROL SULTANOÐLU

Saygýdeðer Yaþlý Dostlarý, 

Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi olarak ‘insan’a hizmet verme bilinciyle, çaðýn 

gereklerine göre deðiþen ihtiyaçlarý belirlemekte ve bu ihtiyaçlara yönelik 

planlar, programlar hazýrlayýp yürürlüðe koymaktayýz. 

Sosyal belediyecilik anlayýþýný kendimize rehber edindiðimiz bu yolda 

hizmetlerimizi; ihtiyaç duyulan her alanda, en kaliteli þekilde her yaþtan 

vatandaþlarýmýza götürmekteyiz. Bu hizmetler arasýnda çaðýn getirdiði 

deðiþimlerle beraber önemi ve gerekliliði her geçen gün artan “yaþlý bakýmý” 

da bulunmaktadýr. 

Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi olarak ihtiyaç sahibi yaþlý insanlarýmýza 

gereken bakýmý, bilimsel kriterler ýþýðýnda en modern biçimiyle yapabilmek 

amacýyla Ýstanbul Darülaceze Müdürlüðü Kayýþdaðý tesislerimizde 

vatandaþlarýmýza hizmet vermekteyiz. Yaþlýlarýmýzýn ihtiyaçlarý göz önünde 

bulundurularak hizmet verilen bu tesisimizde, yaþlýlarýmýza bakýma muhtaçlýk 

derecesi ve saðlýk durumlarýna göre farklý sitelerde hizmet verilmektedir. 

Teknoloji ve saðlýk alanýnda elde edilen geliþmelere baðlý olarak insan ömrü 

uzamakta bunun sonucunda da demans/Alzheimer hastalýðý da geliþmiþ 

ülkelerdeki yaþlý nüfusunun önemli bir sorunu haline gelmektedir. Hastalýkla 

beraber ortaya çýkan deðiþik problemler demanslý yaþlýlarýmýzýn bakýmýný 

diðer yaþlýlarýmýzýn bakýmýndan farklýlaþtýrmaktadýr.

Ýstanbul Darülaceze Müdürlüðü’nde hizmet alan yaþlýlarýmýz arasýnda 

demans/Alzheimer hastalýðý olan sakinlerimize, tesisimizde farklý ihtiyaçlarý 

doðrultusunda kendilerine özel programlara uygun olarak bakým 

verilmektedir. 

Ýstanbul Darülaceze Müdürlüðü Kayýþdaðý tesislerinde 132 demanslý yaþlýmýza 

kurumsal bakým hizmetleri verilmektedir. Kurumumuz Türkiye’de, demanslý 

yaþlý bakýmýnda bilimsel çalýþmalarýn yapýldýðý, en modern tedavi seçeneklerinin 

uygulandýðý öncü bir merkez haline gelmiþtir. 

Ýstanbul Darülaceze Müdürlüðü çalýþanlarýnýn yýllar süren deneyimi ve bilim 

adamlarýmýzýn engin bilgi ve tecrübelerinin bir araya gelmesi ile ortaya 

çýkan bu kitap, demanslý yaþlýlara hizmet veren tüm kurumlarýn ve ailesinde 

demanslýya bakým veren halkýmýzýn her zaman baþvurabilecekleri bir kaynak 

olacaktýr. 

Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi olarak verdiðimiz hizmetin kalitesini geliþen 

dünya standartlarýna uygun olarak yükseltmek için sürekli çalýþmaktayýz. 

Bu çalýþmalarýmýzýn bir ürünü olan bu kitabýn hazýrlanmasýnda emeði geçen 

herkese teþekkür eder, çalýþmamýzýn demanslý yaþlýlarýmýza bakým veren 

Türkiye’deki tüm kurumlara ve ailelere yardýmcý olmasýný dilerim.

ÝÇÝNDEKÝLER 

ÖNSÖZ…………………………………………………………………………………………………………………9 

GÝRÝÞ ……………………………………………………………………………….....................………………… 11 

I. ZÝHÝNSEL AKTÝVÝTELER ………………………………….....................………………………..………………… .15 

Iþýn BARAL KULAKSIZOÐLU, Yasemin EKÞÝOÐLU, Fatma ZENGÝN DAÐIDIR, Mehtap TÝRYAKÝ 

II. PSÝKOMOTOR AKTÝVÝTELER ………………….....................………………………………………47 

Iþýn BARAL KULAKSIZOÐLU, Yasemin CAMCI, Esra POLAT, Melek KARADAÐ 

III. SANAT AKTÝVÝTELERÝ ………………………………………………………………………........….79 

Reyhan YILMAZER, Yasemin EKÞÝOÐLU, Mukadder ÜNAL, Sibel AKAN, Sevgi KAÞKAYA 

IV. EGZERSÝZ VE SPORTÝF AKTÝVÝTELER ……………………………………....................……101 

Hasan DURSUN, Alý KUZ, Sevgi Nafýa ERDOÐAN, Hasan SERT, Erdem KIZILBOÐA 

V. DEMANSLILARA UYGUN MÝMARÝ DÜZENLEMELER …………............................... …..145 

Zeynep EROL SULTANOÐLU 

VI. MÜZÝK AKTÝVÝTELERÝ ……………………………………….....................………………………………..177 

Mehmet Akif KARAN, Gülistan BAHAT ÖZTÜRK, Fatih AKSU, Nurten KAYA, Abdülkadir TEKÝN 

VII. HOBÝ AKTÝVÝTELERÝ ………………………………………....................…………………………… .191 

Mehmet Akif KARAN, Gülistan BAHAT ÖZTÜRK, Fatma Nur ÇAKIR, Yeliz ÖNCÜ, Mahmut YELTEN 

VIII. OYUN AKTÝVÝTELERÝ ……………………………………....................…………….…………… …..209 

Rukiye PINAR, Nurullah YÜCEL, Adem YETER, Hülya TAÞÇI 

IX. DIÞ MEKAN AKTÝVÝTELERÝ ………………………………………………………………………...…… ….229 

Mustafa KARAGÖZ, Zeynep LAÇÝN, Zennur ÇÝFTÇÝ, Ýbrahim KOÇHAN 

X. MANEVÝ BAKIM AKTÝVÝTELERÝ ……………………………………....................………………… …..247 

Ali SEYYAR, Mustafa KARAGÖZ, Nurullah YÜCEL, Fatih AKSU, Gülüþan UÇAR 

XI- PAYLAÞIM SAATÝ AKTÝVÝTELERÝ ……………………………………………………………..…...273 

Reyhan YILMAZER, Fatih AKSU, Gülsen YENÝGÜN, Meryem BALTACIOÐLU 

XII. SOLUNUM REHABÝLÝTASYONU AKTÝVÝTELER ……………………………………......……….…………299 

Hasan DURSUN, Emine UZDU, Sabriye DAÐ, Cüneyt SEVÝNÇ 

XIII. DEMANSLI YAÞLILARIN KURUMSAL BAKIMA UYUM SAÐLAMASI VE 

BAKIM VERENLERÝN TÜKENMÝÞLÝK SENDROMU ……………………………………………....…… ………325 

Iþýn BARAL KULAKSIZOÐLU, Nurullah YÜCEL, Yasemin CAMCI, Yasemin EKÞÝOÐLU, Tahir KARABULUT 

KAYNAKÇA ………………………………………………………………………...………………..337

D E M A N S L I Y I L L A R A D E Ð E R K A T A N A K T Ý V Ý T E L E R 

ÖNSÖZ 


Yaþlýlýk, insan hayatýnda fiziksel ve ruhsal deðiþimlerin görüldüðü bir dönemdir. 

Kiþinin tüm organ ve sistemlerinde yaþlýlýða baðlý fizyolojik fonksiyon kaybý 

görülmesi, bu kiþilerde birçok kronik hastalýða sebep olmakta ve beraberinde 

günlük ilaç kullanýmýný artýrmaktadýr. 

Kiþinin karakterine de yansýyan bu deðiþimleri kabul etmesi ve bunlara uyum 

saðlamasý bazý zorluklarý beraberinde getirmektedir. Bu dönemde kiþi, yaþlýlýðýn 

doðasý gereði kendini sosyal hayattan izole etmektedir. 

Etrafýndaki insanlarla iletiþimi azalmakta olan yaþlýnýn, ayný zamanda hayat 

ile olan baðlarý da zayýflamaktadýr. Bununla beraber yaþlýlýðýn beraberinde 

getirdiði hastalýklar, özellikle demans/Alzheimer hastalýðý, bu dönemi daha 

da güç hale dönüþtürmektedir. 

Demans, sýklýkla yaþlýlarda ortaya çýkan bir rahatsýzlýktýr. En sýk demans sebebi 

olan Alzheimer Hastalýðý, kiþinin geçmiþte edindiði bilgileri korurken yeni 

öðrenilen bilgileri çabuk unutmasýna sebep olur. Çevresine olan ilgisi zamanla 

kaybolan yaþlýnýn, sosyal hayattan kendisini izole etmesi, zamanýnýn çoðunu 

evinde ve yataðýnda geçirmesine sebebiyet vermektedir. Bunun sonucunda 

yaþlýya bakým veren kiþilerde de ciddi týbbi ve psikolojik sorunlar ortaya 

çýkmaktadýr. 

Demanslý yaþlýnýn bakýma muhtaçlýðý arttýkça ilaçlarýný düzenli olarak almasý, 

yemeðini üç öðün yemesi, alt bezinin günde dört defa deðiþtirilmesi aile için 

bazen imkânsýz olmaktadýr. Bu durum sadece yaþlýlarýn yaþam kalitesini 

olumsuz etkilemekle kalmayýp, ailenin ve bakým veren kiþilerin de günlük 

yaþantýlarýný olumsuz yönde etkilemekte ve bu kiþilerde tükenmiþliðe neden 

olmaktadýr. 

Bu kitap, demans /Alzheimer hastalýðý olan yaþlýnýn bakýmýný kolaylaþtýrmak, 

yaþam kalitesini artýrmak, ailesinin ve bakým veren kiþilerin günlük yaþamlarýndaki 

zindeliðini korumak ve demanslý yaþlýlarýn aktiviteler ile yaþamlarýna deðer 

katmak amacý ile hazýrlanmýþtýr. 

Her yaþlýnýn farklý olduðu düþüncesi göz önünde tutularak, ‘bireysel bakým 

modeli’ne uygun olarak hazýrlanan kitabýmýz, yaþlýnýn demans derecesine 

ve bakýma muhtaçlýk durumuna göre tasarlanmýþtýr. 

9


Bu aktiviteler teorik bilgilerden ziyade pratikte uygulanmýþ aktiviteler olup 

neticesinde birçok güzel sonuca ulaþmýþtýr. Ýlerleyen zamanlarda elde ettiðimiz 

bilgilerle ve yaptýðýmýz uygulamalarla geniþletilebilecek olan aktivitelerimizin 

kurumlarda çalýþan bakým personelinin mesleki kariyerlerine de katkýda 

bulunabileceðini düþünmekteyiz. 

Kitabýmýzý bakým personeli, hemþire, psikolog, sosyolog, mimar, fizyoterapist 

gibi farklý meslek gruplarýndan uzmanlar ile psikiyatri, nöroloji, fizik tedavi 

ve iç hastalýklarý uzmanlýðý alanlarýnda en yetkili akademik camia bir araya 

gelerek hazýrlamýþtýr. Demanslý yaþlýya çok yönlü bir bakým hizmetinin 

planlanmasýnda ekibimiz multidisipliner ve interdisipliner bir yaklaþýmla 

çalýþýlmasýnýn önemine dikkat çekmektedir. 

Bu çalýþmayla Türkiye’de demanslý yaþlýlara verilen kurumsal bakým hizmetleri 

kalitesinin arttýrýlmasýna katký saðlamak en önemli hedefimizdir. 

“Demanslý Yýllara Deðer Katan Aktiviteler” kitabýnýn, düþünce aþamasýndan 

sizlerin eline geçinceye kadarki süreçte bizleri teþvik eden ve desteklerini 

esirgemeyen Site hekimlerimize, Ýstanbul Darülaceze Müdürü Av. Tayfun 

KARALÝ’ye ve Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi Saðlýk ve Sosyal Hizmetler Daire 

Baþkaný Dr. Mehmet YILDIRIM’a teþekkür ederiz. 

10


GÝRÝÞ 



Uzm. Dr. Gülistan BAHAT ÖZTÜRK 

Bunama (týp dili ile demans), edinsel olarak biliþsel (kognitif) yeteneklerde, günlük yaþam 

aktivitelerini bozacak düzeyde bozulmalar olmasýdýr (1). Deðiþik hastalýklarýn sonucu olarak 

ortaya çýkan klinik bir tablo olduðu için tek baþýna bir hastalýk olarak deðil, (pek çok farklý 

hastalýðýn sebep olabildiði bir klinik sonuç ) sendrom olarak tanýmlanýr. Sýklýkla beyinde 

hücresel bozulmaya (nörodejenerasyon) sebep olan çok sayýda hastalýðýn (Alzheimer 

hastalýðý, vasküler demans, Lewy cisimcikli demans, Parkinson demansý, Frontotemporal 

demans, Huntington hastalýðýna baðlý demans) sonucu olarak ilerleyici þekilde görülmekle 

birlikte ensefalit (beyin iltihabý), kafa travmasý veya karbon monoksit zehirlenmesi gibi 

bazý diðer hastalýklar sekel bulgu olarak ilerleyici olmayan demans sendromuna sebep 

olabilir. Her demans sendromunun ayrý klinik yansýmalarý ve tedavi seçenekleri vardýr. 

Alzheimer Hastalýðý (AH) en sýk rastlanan demans çeþididir ve 1906 yýlýnda nöropatolog 

Dr. Alois Alzheimer tarafýndan tanýmlanmýþtýr. Halen 65 yaþ üstü toplumun %5 i AH tanýsý 

almaktadýr. Her beþ yaþ aralýðý için de sýklýk ikiye katlanmaktadýr. Buna göre 85 yaþ üzeri 

kiþilerin %30-50 si AH tanýsý alýr. Türkiye’de bu oran 70 yaþ üzeri kiþilerde yapýlan bir 

çalýþmada % 9,8 olarak belirlenmiþtir. Ülkemiz nüfus sayýmý sonuçlarýný ele alýrsak 

toplumun % 6’ sý halen 65 yaþýn üzerindedir. Ancak 2020’ de, bu oran %10-12 ye 

yükselecek ve demans önümüze daha da yaygýn bir hastalýk olarak çýkacaktýr. Yani yaþ 

ortalamasý gitgide artan, yaþlanan toplumumuzda hastalarda çok hýzlý bir þekilde artmaktadýr. 

Halen Türkiye’de 400,000 civarýnda AH hastasý olduðu tahmin edilmektedir. Sýk görülen 

Alzheimer hastalýðýna diðer tüm nörodejeneratif hastalýklar eklenince ileri yaþlarda demansýn 

neredeyse bir halk saðlýðý sorunu olduðu ortaya çýkar. 

Alzheimer Hastalýðý’na baðlý geliþen demansta en önde etkilenen beyin iþlevi ‘bellektir’. 

Yani hastalýk unutkanlýk ile baþlar. Kiþi gördüðü, duyduðu, algýladýðý bilgileri kayýt edemez, 

bellek depolarýna gönderemez ve bilgi lazým olunca da ‘hatýrlayamaz’. Hastalýðýn ilerlemesi 

ile konuþma, nesneleri adlandýrma, olaylar hakkýnda akýl yürütme, geleceði ve yapacaklarýný 

planlama, neyin gerçek neyin olmadýðýný ayýrt edebilme gibi diðer beyin becerileri de 

bozulur. Bunlarýn sonucunda para hesabý yapma, yemek piþirme, temizlik yapma, seyahat 

etme, yolunu bulma gibi beceriler kaybolur. Ýleri aþamada ise hastalar basit günlük yaþam 

aktivitelerinde, yemek yemekte, idrar ve dýþký tutabilmekte, tek baþýna yürüyebilmekte bile 

zorlanýrlar, maalesef hastalýðýn sonuna doðru tamamýyla bir bebek gibi bakýma muhtaç 

hale gelirler. 

Demans evreleri kabaca erken, orta ve aðýr evre olarak sýnýflandýrýlabilir. Hafif evre demansý 

iþte ve ev dýþýnda baðýmsýzlýðýn bozulmaya baþladýðý, orta demansý, bunlar tümüyle 

baðýmlýlaþýrken ev yaþamý ve kendine bakýmda sorunlarýn baþladýðý, aðýr demansý ise sürekli 

11


bakým gereken, tümüyle baðýmlý bir durum olarak tarif edebiliriz (2). Tipik olarak Alzheimer 

Hastalýðý’nda sað kalým süresi 8-10 yýl civarýndadýr (1). Hezeyanlar (sanrý: sapmýþ, yanlýþ 

inançlar), halüsinasyonlar (gerçekte var olmayan algýlama: görsel veya duysal olabilir), 

depresyon, anksiyete (sýkýntý, endiþe), ajitasyon (huzursuzluk, saldýrganlýk) gibi psikiyatrik 

belirtiler özellikle ileri evrelerde hastalýða eþlik eder. 

Yukarýda özetlendiði üzere demanslý bireylerin günlük yaþam aktivitelerinde, demansýn 

evresine ve tipine göre, deðiþik düzeylerde kýsýtlamalar oluþur. Benzer þekilde yine demansýn 

evresine ve demansa sebep olan hastalýða baðlý olarak yukarýda bahsedilen hezeyan, 

halüsinasyon, anksiyete, ajitasyon ve depresyon gibi psikiyatrik belirtiler ortaya çýkar. Ne 

yazýk ki henüz en sýk demans tipi olan Alzheimer hastalýðý ve yukarýda sýralanan diðer 

dejeneratif beyin hastalýklarýna baðlý demanslarýn tedavisinde (þifa saðlayan) demansý 

tamamen düzelten ilaçlara sahip deðiliz. Bununla birlikte hastalýðýn doðal sürecini 

deðiþtiremese de, hastalýk ilerlemesini ve hastalýða iliþkin belirtileri geciktirebilen ve 

semptomatik yarar saðlayan ilaç tedavileri vardýr ve yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. Öte 

yandan ilaç dýþý davranýþ-uðraþý tedavileri de demanslý hastanýn tedavisinde önemli yer 

tutar (1). Her iki tip tedavinin ortak amacý demans nedeniyle bozulma sürecinde veya 

riskinde olan iþ yapabilme gücü yani günlük yaþam aktivitelerinin idamesi ve iyileþtirilmesi, 

saðlýðýn ve yaþam kalitesinin düzeltilmesi, bakým verenlerin yükünün azaltýlmasý ve demanslý 

hastanýn yaþamýnýn rahat, basit ve güvenli kýlýnmasýdýr. Özellikle agresif ve ajite davranýþlarýn 

tedavisinde ilaç dýþý giriþim birinci basamak tedavi olarak kullanýlmalýdýr. Rutin bakým 

pratiðinde sýklýkla göz ardý edilen davranýþ tedavileri, demanslýlarýn ihtiyaç duyduklarý veya 

yapmak istedikleri aktiviteleri yapmalarýna yardýmcý olabilir, böylelikle bireylerin günlük 

yaþam aktivitelerini yapabilme kabiliyetlerini iyileþtirmede yararlý olabilir (3). Demansýn 

özellikle erken dönemlerinde hastalar öz bakým ve diðer aktiviteler konusundaki eðitimlerden 

faydalanabilirler. Bu fayda demansýn ilerlemesini yavaþlatan týbbi tedavilerden yararlanan 

hastalarda daha belirgindir. 

Uðraþý terapistleri demanslý bireylerin tedavisinde demansýn evresine göre içeriði deðiþen 

çok sayýda yaklaþýmdan faydalanýrlar. Bu yaklaþýmlarýn örnekleri kitabýmýzda farklý alt 

bölümler altýnda detaylandýrýlmýþ, hangi aktivitelerin hangi evre demanslýlarda uygun 

olacaðýna iliþkin kýsa bilgiler verilmiþtir. 

“Zihinsel Aktiviteler” ile (renkler ve þekillerin birlikte yorumlanmasý, kavramlar arasý iliþki 

kurulmasý, olaylarýn sýralanmasý, sabah ve akþamýn, mevsimlerin, ayýn vurgulanmasý, saatin 

kaç olduðunun birlikte yorumlanmasý, bu saat dönemlerinin günün hangi kýsmýna karþýlýk 

geldiðinin, günün söz konusu bölümlerinde ne yapýldýðýnýn birlikte yorumlanmasý, vb.) 

bireyin zaman, mekân ve kiþi oryantasyonunun korunmasý ve iyileþtirilmesine yardýmcý 

olunabilir; dikkati yoðunlaþtýrma kapasitesinin artýrýlmasý ya da idamesi ve dolayýsý ile 

yaþam kalitesinin artmasý saðlanabilir. Demanslýlara hatýrlatýcý ipuçlarý kullanma becerileri 

geliþtirilerek, bir süre daha günlük yaþam aktivitelerini idame ettirmeleri saðlanabilir. Bellek 

yardýmcýlarý olarak kullanýlan defterler, listeler sýklýkla iþe yararlar. Hastalarýn mevcut zihinsel 

kapasitelerini dikkat, bellek, dil, soyutlama, planlama, olaylarý deðerlendirme ve görsel 

mekânsal iþlevlerde desteklemek mevcut hastalýkla baþa çýkma kapasitelerini artýrmak ana 

hedeftir. 

12


“Psikomotor Aktiviteler” bölümünde örneklendirildiði üzere ( halka sýralama, denge 

saðlama, kuka oyunu, hamur yoðurma, vida sýkma, bebek giydirme, vb.) geçmiþte 

ilgilendikleri aktiviteler ile uyumlu aktivitelerin beraber yapýlmasý birey ile diyaloðu saðlamak 

ve iletiþimi pekiþtirmek, aktivitelere katýlýmýný saðlamak, el becerilerini ve vücut esnekliklerini 

idame ettirmek, negatif davranýþsal belirtileri kontrol etmek için faydalý olabilir. 

“Paylaþým Saati Aktiviteleri” kýsmýnda örneklendirildiði üzere hatýrlama terapileri ile bireysel 

veya gruplar halinde eski deneyimler paylaþýlabilir ve konu hakkýnda konuþmalarý saðlanabilir. 

Eski anýlarýn anlatýlmasý ve paylaþýlmasý, bu konuda yorumlar yapýlmasý (askerlik anýlarý, 

meslek anýlarý, okul anýlarý, eski bayramlar, vb.) belleði daha diri tutmaya, bireylerin 

terkedilmiþ duygularýndan sýyrýlmasý ve depresif belirtilerinin önüne geçilmesi için faydalý 

olabilir. Genellikle fotoðraflar, ev aletleri, müzik ve ses kayýtlarý ve geçmiþte kullanýlan 

herhangi bir alet hatýrlamada yardýmcý olabilir. 

“Hobi Saati Aktiviteleri” ve “Sanat Aktiviteleri” ve “Müzik Aktiviteleri” bölümlerinde 

örneklendirildikleri üzere tanýdýk, kýsa süreli aþina olunan iþlerin yaptýrýlmasý (örneðin aþçýlýk 

yapmýþ demanslý hastaya demansýn evresine göre gözetim altýnda melemen, limonata 

gibi nispeten kolay yiyeceklerin hazýrlatýlmasý, bayanlara havlu iþlemesi, tülbent oyalamasý, 

örgü yaptýrýlmasý, vb.), aþina olunan müziklerin seçilerek bireye dinletilmesi, beraber 

söylenmesinin teþviki, halk oyunlarýna mümkünse katýlýmlarýnýn saðlanmasý, resim yapma 

imkânýnýn saðlanmasý ve teþviki, dil kullanýmý zor hale gelmiþ olan hastalarýn kendini bir 

þekilde ifade etmesinde, yine hem bellek kaybýný azaltmada, depresif yakýnmalarýn 

azalmasýnda, sosyalleþmenin ve iletiþimin saðlanmasý, dikkatin ve motor becerilerin 

idamesinin saðlanmasýnda yararlý olabilir. 

Özellikle yemek ve banyo esnasýnda dinletilen müzik ile demanslý bireylerin davranýþsal 

problemlerinde azalma saðlanabilir. Hafýza ile ilgili sorunlarý olan demanslýlara hatýrlatýcý 

ipuçlarý kullanmalarý önerilerek, bir süre günlük yaþam aktivitelerini idame ettirmeleri 

saðlanabilir. 

Bilindiði gibi, gerek yaþlýlýða, gerek yaþla birlikte sýklýðý artan hipertansiyon, diyabet gibi 

sistemik hastalýklara, gerekse de demansa ikincil olan fizyolojik, fiziksel ve biliþsel ve 

psikolojik deðiþiklikler sonucu olan hareketsizlik (inaktivite), sebep olduðu pek çok problem 

ile hem yaþam süresini hem de günlük yaþam aktivitelerini olumsuz yönde etkileyebilir. 

“Egzersiz ve Spor Aktiviteleri” ile demanslý bireylerin motor aktivitelerinin zinde kalmasý, 

uzun süre kullanýlmamaya ikincil geliþebilecek kontraktürlerin önlenmesi ve inaktiviteye 

ikincil ortaya çýkabilecek sistemik problemlerin oluþmasý engellenebilir; demanslý bireylerde 

sýk karþýlaþýlan depresyonda, özellikle bazý demans türlerine eþlik eden aþýrý yemek tüketimini 

düzenlemede yardýmcý olabilir. Yine hafif bir fiziksel egzersiz veya yürüyüþ demanslý 

bireylerin davranýþsal problemlerinde azalma saðlayabilir. 

Demans genellikle yaþlý bireylerin bir hastalýðý olduðundan solunum fonksiyonlarýnda 

yaþlanma ile iliþkili meydana gelen azalmalar, solunum sistemine ait eþlik eden hastalýklara 

(kronik bronþit, astým, vb.) ikincil bozulmalar ve demansýn ileri evresinde yataða baðýmlý 

hale gelinmesi nedeniyle hareketsizlikten kaynaklanan solunum problemleri “Solunum 

Rehabilitasyonu Aktiviteleri” ile azaltýlabilir. 

13


“Oyun Aktiviteleri” ile kurgulama, yargýlama, kendini ifade etme, iletiþim kurabilme, günlük 

yaþamýný sürdürebilme becerileri bozulmuþ, bir baþka ifade ile tekrar çocukluklarýna dönmüþ 

demans hastalarýnýn yeniden yapýlandýrmasý ve öðretilmeleri amaçlanabilir. Amacý olan, 

duyularý uyaran, kiþisel tercihleri ve kapasiteleri göz önünde bulunduran oyun aktiviteleri 

ile demanslýlarýn yaþam kaliteleri artýrýlabilir, bireyler kendilerini daha iyi ifade edebilir, 

sosyal izolasyon duygularý azaltýlarak daha kolay iletiþim kurmalarý, duyu-kas ve sinir 

uyarýlmalarý ile kas koordinasyonu, güç ve tonusunda iyileþme, uyku kalitesinde artýþ ve 

depresif belirtilerde azalma saðlanabilir. 

“Manevi Bakým Aktiviteleri” ile kiþinin geçmiþ hayatýnda mensubu olduðu din veya benzeri 

ahlaki öðretileri ile uyumlu ritüellerin parçasý olmalarý saðlanarak, söz konusu aktiviteye 

aþinalýðýn saðladýðý pozitif etki ve manevi huzur hissiyatý ile yaþam kalitelerinin artýrýlmasý, 

yine depresif belirtilerinin önüne geçilmesi, davranýþsal belirtilerinin azaltýlmasý saðlanabilir. 

“Dýþ Mekân Aktiviteleri” aþina olunan yerlerin seçilmesi halinde aþinalýkla iliþkili pozitif 

etkileriyle, aþina olunan yerlerin olmadýðý durumda özellikle hafif ve orta evrelerdeki bazý 

demanslýlarda, demanslý bireyin hareket etmesine, deðiþik aktivitelere katýlýmýný saðlayarak 

yaþam kalitesinin artmasýna, motor fonksiyonlarýnýn korunmasýna aracýlýk edebilir. 

Özellikle bakýmevine yerleþtirilmek, ilk dönemde demanslýnýn konfüzyonunu (kafa karýþýklýðýný) 

ve ajitasyonunu artýrabilir. Bu dönemde tekrarlanan güven verici cümleler, yeni ortamýna 

oryante olmasýný saðlamak amacýyla bakýmevinin ne ve neresi olduðunun tekrar tekrar 

anlatýlmasý ve yeni personelin dikkatli þekilde tanýtýmý bu dönemi kolaylaþtýrýr. (1). Kitabýmýzýn 

“Kuruma Uyum Saðlama Aktiviteleri” bölümünde bu konuya iliþkin öneriler detaylandýrýlmýþtýr. 

Yine kitabýmýzda ayrý bir bölüm halinde “Demanslýlara Uygun Mimari Düzenlemeler” 

detaylandýrýldýðý üzere kiþisel odasýnda “uygun oda düzeninin saðlanmasý” (kiþisel odasýnda 

takvimin bulunmasý, geçmiþ yaþamýnda kendisi ve sevdiklerine iliþkin fotoðraflarýn 

bulundurulmasý, kiþisel deðer verdiði ve ilgi duyduðu eþyalara yer verilmesi, ýslak zeminlerde 

kaymayan zemin kaplamalarýnýn saðlanmasý, kenarlarýna takýlabilecek yer kaplamalarý 

yerine uygun zemin kaplamalarýnýn tercih edilmesi, vb.) davranýþsal belirtilerin kontrol 

edilmesinde, bireyin oryantasyonunun saðlanmasýnda ve azalan biliþsel kapasitesi nedeniyle 

risk altýnda olan güvenliðinin saðlanmasýnda yararlý olabilir. Bahçe düzenlemesi ve gün 

ýþýðýnýn demanslýlar için uygulanabilir örnekleri detaylandýrýlmýþtýr. 

14

1. BÖLÜM 

ZÝHÝNSEL 

AKTÝVÝTELER 




Yasemin EKÞÝOÐLU / Psikolog 

Fatma ZENGÝN DAÐIDIR / Uzman Psikolojik Danýþman 

Mehtap TÝRYAKÝ / Bakým Personeli 


15


ZÝHÝNSEL AKTÝVÝTELERÝN AMAÇLARI 

• Bilgi birikimini korumak 

• Dikkat yoðunlaþtýrma kabiliyetini korumak 

• Algýlama süreçlerini kuvvetlendirmek 

• Öðrenme becerisini korumak 

• Belleði güçlendirmek 

• Nesneleri tanýma-anlamlandýrma süreçlerini korumak 

• Zaman- mekân oryantasyonunu saðlamak 

• Hayal gücünü kullanmasýný saðlamak 

• Farklý renk ve þekilleri algýlamasýný saðlamak 

• Olaylar arasýnda baðlantý kurma becerisini korumak 

• Neden sonuç iliþkisini korumak 

• Gerçeklikle olan baðlarýn korunmasýna yardýmcý olmak 

• Þekil bilgisini korumak 

• El becerilerini desteklemek 

• El-göz koordinasyonunu saðlamak 

• Gözlem yeteneðini korumak 

• Kavramlar arasý iliþki kurabilme yeteneðini korumak 

• Meyve bilgisini korumak 

• Sayý sayma becerisini korumak 

• Renk bilgisini korumak 

• Hayvan bilgisini korumak 

• Günlük yaþam olaylarý ile iliþkisini korumak 

• Nesne bilgisini korumak 

• Yorumlama becerisini korumak 

• Mevsim bilgisini korumak 

• Zýt kavramlar bilgisini korumak 

• Duyusal farkýndalýðýný artýrmak 

Zihinsel süreçler, demans rahatsýzlýðýna baðlý gerilemenin en fazla olduðu alandýr. 

Yaþlýnýn düþünme, öðrenme, bilme ve yargýlama gibi biliþsel süreçlerinde 

bozulmalara rastlanýlmaktadýr. 

Bu bozulmalarýn ilerlemesini yavaþlatmak için düzenlenen bu bölümde, aktivitelerin 

verimli olabilmesi için; yaþlýnýn kültürel özelliklerine ve eðitimine dikkat edilmesi 

gerekir. 

17


ZÝHÝNSEL AKTÝVÝTELER 

• Kavramlarý Tanýma 

• Çorap Eþleþtirme 

• Hangi Nesne Ne Ýþe Yarar 

• Mevsim Meyve ve Sebzeleri 

• Saat Oyunu 

• Lego Aktivitesi 

• Olaylarý Sýralama 

• Hikâye’nin Sonunu Getirme 

• Normal Olmayan Yanlýþ Bir Özelliði Bulma 

• Þekiller ve Renkler 

• Hafýza Kartlarý 

• Ýliþki Kurma 

• Meyve Sepeti 

• Renkli Þekilleri Yerleþtirme 

• Hayvanlar ve Yavrularý 

• Hayvanlar ve Ürünleri 

• Hayvanlar ve Yaþadýklarý Yerler 

• Durum Çözüm 

• Hava Durumu ve Mevsimler 

• Günlük Ýþler 

• Zýt Kavramlar 

• Geometrik Þekiller ile Resim Oluþturma 

• Obje Takibi 

• Pirinç- Nohut 

• Sesleri Ayýrt Etme 

19


KAVRAMLARI TANIMA 

Kimlere: Hafif, orta ve ileri derece demanslý 

Kullanýlacak Malzemeler 

Meslekler, taþýtlar, hayvanlar, sayýlar, nesneler, zýt kavramlar, sebzeler, meyveler 

ve giyecek resimlerinin bulunduðu kartlar. 

Uygulama 

Yaþlý ile karþýlýklý oturulur. 

Demanslý yaþlýya sýra ile kartlar gösterilir. 

Karttaki resim doðrultusunda Alzheimer hastasý ile iletiþime geçilir. 

Karttaki resmin ne resmi olduðu, ne iþe yaradýðý, nerelerde kullanýldýðý, 

vb. soru ve yönlendirmelerle aktiviteye devam edilir 

21


ÇORAP EÞLEÞTÝRME 

Kimlere: Hafif ve orta derece demanslý 


Hafif derece demanslýlara 15-20 çift çorap, orta derece demanslýlara 10-15 çift 

çorap 

Uygulama 

Masanýn üzerine yaþlýnýn demans derecesine göre çiftler halinde karýþýk þekilde 

çoraplar konulur. 

Bunlarýn içersinden çoraplarý eþleþtirmesi istenir 

Eþleþtirme esnasýnda yaþlýya bulmak istediði çorabýn özellikleri hatýrlatýlýr. 

Doðru eþi bulduðunda olumlu pekiþtireç verilir. 

Yanlýþ eþ ile eþleþtirilmiþ ise doðruyu bulmasý için yardýmcý olunur. 

Aradýðý çorabýn özellikleri söylenir. El ve göz iþareti ile çorabýn eþi gösterilmez. 

Aktivite esnasýnda; Çorabýn erkek, kadýn veya çocuk çorabý mý olduðu, çorabýn 

ne iþe yaradýðý ve çorabýn niçin giyildiði, vb. sorular sorulur. 

Bu þekilde yaþlýlarýn aktiviteye katýlýmý saðlanýr. 

Yarýþma heyecaný ile sürdürülen aktivite sonunda en çok çorap eþleþtiren yaþlýya 

bir çift çorap hediye edilir. 

22


HANGÝ NESNE NE ÝÞE YARAR 


Amacý 

Yaþlýnýn günlük yaþamda kullandýðý nesneleri tanýmlayarak bu nesnelerin iþlevleri 

hakkýndaki bilgi birikimini korumasý amaçlanýr. 


Yaþlýlarýn günlük hayatta kullandýklarý ve hatýrlayabilecekleri nesneler 

(Kalem, defter, saat, top, çorap, telefon, kaþýk, çatal, bardak, sürahi, tornavida, 

vb.). 

Hafif derece demanslý grubunda 15-20 nesne, Orta derece demanslý grubunda 

10-15 nesne ile aktivite düzenlenir. 

Uygulama 

Gruptaki her yaþlýnýn bir tane nesneyi eline almasý ve bu nesneye odaklanmasý 

istenir. 

Nesnenin adýnýn ne olduðu, þeklinin nasýl olduðu, nelerden yapýldýðý, hangi iþlere 

yaradýðý, günlük hayatta kullanýmý, nerelerden satýn alýnabileceði, vb. sorular ile 

grup üyelerinin aktif katýlýmý saðlanýr. 

Aktivite sonunda sürahi ve bardak hakkýnda konuþulduktan sonra meyve suyu 

sürahiye doldurulur ve Alzheimer hastalarýna ikram edilir. 

Orta derece demanslýlarda; masaya konan nesnelerin daha basit, anlaþýlýr ve 

dikkat çekici renkler olmasý gerekir. 

23


MEVSÝM MEYVE VE SEBZELERÝ 



Meyve ve sebzelerden oluþan puzzle (yap-boz) ve 

Yaþlýlarýn sebzeleri görsel olarak algýlamasý için canlý mevsim sebze ve meyveleri 

(Pýrasa, ýspanak, havuç, mandalina, kiraz, karpuz, kavun, þeftali, vb.). 

Uygulama 

Masanýn üzerine meyve ve sebzelerden oluþan puzzle (yap-boz) konulur. 

Bu puzzle (yap-boz)da yaþlýnýn sebze ve meyvelerdeki benzerlikleri bulmasý, 

eksikleri tamamlamasý istenir. 

Yaþlýnýn mümkünse yardým almamasý, düþünmeye teþvik edilir. 

Ayrýca mevsim meyve ve sebzeleri de aktivitede bulundurulur. 

Yaþlýnýn meyve ve sebzeleri eline almasý, incelemesi ve temas etmesine imkan 

verilir. 

Puzzle çalýþmasý ve mevsim meyve sebzeleri incelenirken, alzheimer hastasý ile 

bunlar hakkýnda konudan çok uzaklaþmadan aktivite boyunca iletiþim saðlanmaya 

çalýþýlýr. 

Sebzelerin ve meyvelerin isimleri, faydalarý, hangi sebzeden hangi yemeðin 

yapýldýðý, bu sebzelerin hangi mevsimlerde yetiþtiði, nerelerde yetiþtikleri vb. 

konularda konuþulur. 

Aktivite sonunda yaþlýlara meyve ikram edilir. Yaþlýlarýn kabuklarýný soyup bir 

birlerine ikram etmeleri konusunda teþvik edilir. 

24


SAAT OYUNU 



Saat ve saatlere uygun görsel öðelerle anlatýlmýþ olay kartlarý. 

Örneðin sabah saat 9’u gösteren bir saat figürü ve yataktan kalkan insan resmi. 

Bunun gibi günün tamamýný gösteren resimler. 

Uygulama 

Yaþlý ile karþýlýklý bir þekilde oturulur. 

Masanýn üzerine duvar saati konulur. 

Ardýndan saat deðiþik zamanlara getirilir. 

“ Saat 09.00” günün hangi vaktine giriyor? (sabah, öðle, akþam), ve bu saatlerde 

neler yapýlýr?’’ gibi zamana uygun sorular sorulup cevap beklenir. 

Alzheimer hastasýnýn cevap veremediði durumlarda yardýmcý olunur ve ardýndan 

tekrar onun anlatmasý beklenir. 

25


LEGO AKTÝVÝTESÝ 



Legolar ve þekillerin resmedildiði kartlar. 

Uygulama 

Masanýn üzerine farklý renkler ve deðiþik þekillerde olan legolar konulur. 

Ardýndan farklý þekillerin resmedilmiþ olduðu kartlardan her yaþlýya birer tane 

verilir ve resimde gördüðü þekli legolarý kullanarak yapmasý istenir. 

Alzheimer hastasý ile bu çalýþmayý yaparken arada þekiller hakkýna konuþulur ( 

legonun hangi renk ve nasýl bir þekil olduðu gibi). 

26


OLAYLARI SIRALAMA 



Olaylarýn baþlama, geliþme ve sonuç bölümlerinin olduðu resimli kartlar. 

Bunlar herhangi bir olay kartý olabilir. 

Örneðin; sabah kalkýldýðýnda yapýlan olaylarý sýralayan kartlarý düzgün bir biçimde 

olay sýralamasýna göre dizme (yataktan kalkýlýr-kahvaltý yapýlýr-diþ fýrçalanýr, vb.). 

Uygulama 

Farklý durumlarýn resmedildiði kartlarýn ilk baþlangýç olaný yaþlýya gösterilir ve 

beraberce incelenip resim hakkýnda yorumlar yapýlýr. 

Ardýndan Alzheimer hastasýndan bu olaydan sonra neler olabileceði hakkýnda 

tahmin yapmasý istenir. 

Daha sonra diðer kartlar sýralanýr ve içinden yaþlýnýn tahmin ettiði olayý bulup ilk 

kartýn yanýna sýralamasý istenir. 

27


HÝKAYENÝN SONUNU GETÝRME 


Amacý 

Bir temaya yoðunlaþýp anýlarýný hatýrlayýp, anlatmasýný saðlamak. 


Kýsa, basit dille anlatýlmýþ olan hikâyeler.. 

Uygulama 

Okuyacaðýmýz hikâyeyi dinlemeleri istenir. 

Hikâye yavaþ, anlaþýlýr bir þekilde tane tane okunur. Anlamadýklarý taktirde tekrar 

edebileceði söylenir. 

Ardýndan siz olsaydýnýz bu hikâyeye nasýl devam ederdiniz?, diye Alzheimer 

hastasýna sorulur ve onu dinleyip beraberce yorumlar yapýlýr. 

Hafif evredeki demanslýyý hikâye okumaya veya anlatmaya teþvik edilir. 

28


NORMAL OLMAYAN YANLIÞ BÝR ÖZELLÝÐÝ BULMA 



Resimli kartlar. 

Örneðin ayakkabý giydirilmiþ bir ördek resmindeki normal olmayan absürd (saçmagülünç 

bir) durumun resmedildiði bir kart. 

Uygulama 

Üzerinde yanlýþ/normal olmayan bir özelliðe sahip absürd nesne veya durumlarýn 

resmedildiði kartlar masa üstüne konulur. 

Alzheimer hastasýndan resimdeki normal olmayan, yanlýþ özelliði fark etmesi ve 

gerçekte olmasý gereken halini bulmasý istenir. 

Bulduktan sonra bu resimler hakkýnda konuþulur. 

29


ÞEKÝLLER VE RENKLER 



Üzeri resimli oyun kartlarý, deðiþik renklerde þekiller. 

Uygulama 

Resimli kartlar ve þekiller demanslý yaþlýlara verilir. 

Alzheimer hastasýndan resimli kartlardaki eksik yerlere uygun renkteki þekilleri 

yerleþtirmesi istenir. 

Doðru yerleþtirilen þekiller için olumlu pekiþtireç verilir. 

30


HAFIZA KARTLARI 



Çiftler halinde üzeri resimli oyun kartlarý. 

Örneðin bir araba resmi veya bir elma resmi. 

Her karttan ikiþer adet bulunmalýdýr. 

Uygulama 

Hafif evredeki demanslýlarda 10 çift kart, orta evredeki demanslýlarda 5 çift kart 

masanýn üzerine konulur. 

Kartlar karýþýk olarak ortaya konur. 

Demanslý yaþlýya bir kart gösterilir ve bu kartýn eþini bulmasý istenir. 

Resmin ne olduðu, ne iþe yaradýðý, nerelerde kullanýldýðý, vb. soru ve yönlendirmeler 

ile kartta gösterilen nesne, taþýtlar, vb. hakkýnda Alzheimer hastasý ile iletiþim 

saðlanýr. 

Her doðruda yaþlýya olumlu pekiþtireç verilir. 

31


ÝLÝÞKÝ KURMA 



Birbiriyle iliþkili olan resimli oyun kartlarý. 

Örneðin bir öðretmen ve öðretmenin kullandýðý eþyalarýn resmedildiði kartlar. 

Uygulama 

Kartlar karýþýk olarak ortaya konur. 

Alzheimer hastasýna bir kart gösterilir ve bu kartla iliþkili olan diðer kartlarý bulmasý 

istenir. 

Örneðin bir doktor resmi verilir. 

Daha sonra doktor ile ilgili olan diðer kartlarý bulmasý istenir. Bu kart bir enjektör 

veya bir stetoskop resmi olabilir. 

Karttaki resmin ne olduðu, ne iþe yaradýðý, nerelerde kullanýldýðý, ne yaptýklarý, 

resimler arasýndaki iliþki vb. hakkýnda demanslý ile iletiþime geçilir. 

Her doðruda yaþlýya olumlu pekiþtireç verilir. 

32


MEYVE SEPETÝ 



Deðiþik renklerde meyve boncuklarý, boncuklarýn yerleþtirileceði pano ve zar. 

Uygulama 

Her meyveyi temsil eden deðiþik renkteki boncuklar ortaya konur. 

Her yaþlýdan kendisine bir meyve türü seçmesi istenir. 

Yaþlýlarýn her birinin zar atmasý istenir. 

Zarda gelen sayý kadar kendi meyvesinin boncuklarýný panoya yerleþtirir. 

En çok meyve yerleþtiren Alzheimer hastasý ödüllendirilir. 

33


RENKLÝ ÞEKÝLLERÝ YERLEÞTÝRME 



Renkli geometrik þekiller ve þekillerin yerleþtirileceði renkli pano. 

Uygulama 

Alzheimer hastalarý yuvarlak masa etrafýna oturur. 

Masanýn üzerine renkli geometrik þekiller konulur. 

Yaþlýlarýn her biri sýra kendisine geldiðinde þekillerden birini panoda uygun yere 


Aktivite boyunca grup üyelerinden þekli tamamlamalarý istenir. 

34


HAYVANLAR VE YAVRULARI 



Hayvanlar ve yavrularýnýn resmedildiði kartlar. 

Uygulama 


Masanýn üzerine hayvan resimlerinin bulunduðu kartlarý ile bu hayvan yavrularýnýn 

bulunduðu kartlar konulur. 

Alzheimer hastasýndan bir hayvan seçmesi istenir. Bu hayvan hakkýnda konuþurken 

yavrusunu bulmasý istenir. 

Aktivite boyunca hayvanlar ve yavrularý eþleþtirilirken sohbete devam edilir. 

35


HAYVANLAR VE ÜRÜNLERÝ 



Hayvanlar ve ürünlerinin resmedildiði kartlar. 

Uygulama 


Masanýn üzerine hayvan resimlerinin bulunduðu kartlarý ile bu hayvan ürünlerinin 

bulunduðu kartlar konulur. 

Alzheimer hastasýndan bir hayvan seçmesi istenir. Bu hayvan hakkýnda konuþurken 

ürününü bulmasý istenir. 

Aktivite boyunca hayvanlar ve ürünleri eþleþtirilirken sohbete devam edilir. 

Ýlerleyen zamanlarda Alzheimer hastasý hayvanat bahçesine götürülür. Hayvanlar 

ve gerçek ürünleri görsel olarak pekiþtirilir. 

36


HAYVANLAR VE YAÞADIKLARI YERLER 



Hayvanlarýn yaþadýklarý yerleri gösteren resimler ile hayvanlarýn resimleri. 

Uygulama 


Masanýn üzerine hayvanlarýn yaþadýklarý yeri gösteren büyük bir resim konulur. 

Ardýndan karýþýk þekilde hayvan biblolarý ortaya konulur. 

Alzheimer hastasýndan uygun olan hayvaný seçip önündeki resmin üzerine 


37


DURUM ÇÖZÜM 


Uygulama 

Yaþlýdan kendisini çeþitli durumlarda hayal etmesi istenir. 

Bu durumlarda yapýlmasý gereken uygun davranýþýn ne olmasý gerektiðiyle ilgili 

karþýlýklý konuþulur. 

(örn: “acýktým”?”yemek yemeliyim; “susadým”?”su içmeliyim”). 

Sorular sorarak Alzheimer hastasý konuþmaya teþvik edilir. 

Doðru cevaplar için olumlu pekiþtireçler kullanýlýr. 

38


HAVA DURUMU VE MEVSÝMLER 



Mevsimler ve hava durumlarýnýn resmedildiði olay kartlarý. 

Uygulama 

Alzheimer hastasýna mevsim ve aylarýn özelliklerinin olduðu kartlar gösterilir. 

Karttaki resimler doðrultusunda iletiþime geçilir. 

Karttaki resmin hangi mevsim olduðu, hangi hava durumunu gösterdiði, 

vb. soru ve yönlendirmeler ile aktiviteye devam edilir. 

39


GÜNLÜK ÝÞLER 



Evde geçen günlük olaylarýn ve nesnelerin resmedildiði kartlar. 

Uygulama 


Masanýn üzerine evde ve huzurevinde yapýlan günlük iþlerle alakalý kartlar konulur. 

Örneðin; sabah kalkýnca el ve yüzün yýkanmasý, yataðýn toplanmasý, kahvaltý 

yapýlmasý, vb. 

Bu kartlar hakkýnda aktivite boyunca sohbet edilir. 

Sohbet aralarýnda evde yapýlan iþlerin aynýsýnýn bakýmevinde de yapýldýðý yaþlýya 

anlatýlýr. 

Mesela “evde de yemekten sonra ellerimizi yýkadýðýmýz gibi, bakýmevinde de 

yemekten sonra ellerimizi yýkarýz”. 

Aktivite esnasýnda konuþulan eylem uygulamalý olarak yapýlýr. 

40


ZIT KAVRAMLAR 



Zýt kavramlarý içeren resimli kartlar 

(Uzun - kýsa boylu, þiþman-zayýf insan resimlerinin karþýlaþtýrýldýðý kartlar). 

Uygulama 


Masanýn üzerine Zýt kavramlarýn bulunduðu kartlar konulur. 

Alzheimer hastasýna kartlar gösterilerek nesneler ve zýt kavramlar hakkýnda 

konuþulur. 

41


GEOMETRÝK ÞEKÝLLER ÝLE RESÝM OLUÞTURMA 



Geometrik þekillerden oluþan büyük bir resim ve renkli geometrik þekiller. 

Uygulama 

Demanslý yaþlýnýn önüne geometrik þekillerden oluþan büyük bir resim konur. 

Alzheimer hastasýndan ortadaki geometrik þekiller ile bu resmin aynýsýný yapmasý 

istenir. 

42


OBJE TAKÝBÝ 

Kimlere: Ýleri derece demanslý 


Canlý renklerde bir top veya kalem. 

Uygulama 

Canlý renklerde bir obje alýnýr. 

Bu obje kýrmýzý bir kalem veya kýrmýzý top olabilir. 

Önemli olan bu objenin yaþlýnýn dikkatini çekecek bir renk olmasýdýr. 

Bu obje ileri evredeki demanslýnýn görebileceði þekilde deðiþik yönlerde hareket 

ettirilir. 

Bu hareket esnasýnda Alzheimer hastasýndan gözleriyle hareket eden bu objeyi 

takip etmesi istenir. 

43


PÝRÝNÇ-NOHUT 



Ýçinde nohut ve pirinçlerin bulunduðu derin bir kâse. 

Uygulama 

Görme problemi olan/gözleri görmeyen demanslýlar için uygulanabilecek bir 

aktivitedir. 

Demanslý yaþlýnýn önüne içinde nohut ve pirinçlerin bulunduðu bir kâse konur. 

Yaþlýdan bu kâsenin içindeki nohutlarý ayýrarak dýþarý koymasý istenir. 

Daha sonra dýþarý koyduðu nohutlarý saymasý istenir. 

Aktivite esnasýnda nohut ve pirincin günlük hayatta kullanýmýna dair Alzheimer 

hastasý ile sohbet edilir. 

44


SESLERÝ AYIRT ETME 



Hayvan, taþýt, yaðmur ve rüzgâr gibi benzeri sesleri içeren CD’ler. 

Uygulama 

Görme problemi olan/gözleri görmeyen demanslýlar için uygulanabilecek bir 

aktivitedir. 

Alzheimer hastasýndan kendisine dinletilen seslerin ne sesi olduðunu bulmasý 

istenir. Cevap veremediði taktirde ipucular vererek, yaþlý düþünmeye teþvik edilir. 

Örneðin; yaðmur sesi dinlettikten sonra ipucu olarak yaþlýya bu sesin bir doðahava 

olayý ile ilgili olduðu söylenir. 

Cevabý aldýktan sonra Alzheimer hastasý ile yaðmur hakkýnda sohbet edilir. 

45

11. BÖLÜM 

PSÝKOMOTOR 

AKTÝVÝTELER 




Yasemin CAMCI / Psikolog 

Esra POLAT / Hemþire 

Melek KARADAÐ / Bakým Personeli 


47


PSÝKOMOTOR AKTÝVÝTELERÝN AMAÇLARI 

• Ýnce kas motor becerisini korumak 

• Kaba kas motor becerisini korumak 

• El- göz koordinasyonuna yönelik becerileri korumak 

• El, göz, kulak ve beyninin koordinasyonunun devamýný saðlamak 

• Dikkatin daðýlmadan çalýþabilme becerisini korumak 

• Günlük hayatta konsantrasyon yeteneðinin sürdürülmesini saðlamak 

• Kalem kullanabilme becerisini korumak 

• El ve parmak kavrama gücü azalan sakinin kas gücünü korumak 

• Bilek kaslarýnýn hareket kabiliyetini korumak 

• Parmaklarýný kullanabilme yeteneðini korumak 

• Benlik saygýsýnýn yükseltmek 

• Grup çalýþmasý yapabilme becerisini korumak 

• Ýletiþim becerilerini korumak 

• Nesne tanýma ve adlandýrma becerilerini artýrmak 

• Renk tanýma ve adlandýrma becerilerini korumak 

• Renkleri ayýrt edebilme kabiliyetini korumak 

• Þekil ve nesne tanýma becerilerini artýrmak 

• Planlama becerisini artýrmak 

Psikomotor aktiviteler demanslý yaþlýnýn hastalýk ve yaþ faktörleriyle etkilenen 

hareket kabiliyetinin mümkün olduðunca uzun süre korunmasýný saðlamak için 

çok önemlidir. 

Uygulayýcý aktivitelerdeki sorularý çoðaltabilir ve demanslý grubun kendi aralarýnda 

diyaloglarýný daha aktif sürdürmelerini saðlar. 

Yaþlýnýn aktiviteye daha aktif katýlýmýný saðlamak için bu aktivitenin kendisine 

olan faydalarýndan söz edilir. 

Çalýþmalar neticesinde elde edilen ürünler huzurevinin duvarlarýna asýlýr. 

49


PSÝKOMOTOR AKTÝVÝTELER 

• Düðme Dikme 

• Sulu boya ile Limon Baskýsý 

• Ýpe Boncuk Dizme 

• Çizgi Tamamlama 

• Kesme Çalýþmalarý 

• Sýnýrlý Boyama 

• Parmak Boyama 

• Hamur Yoðurma 

• Panoya Çivi Yerleþtirme 

• Ayný Renkleri Sýralama 

• Ýp Dolama 

• Kesme Yapýþtýrma 

• Yýrtma Yapýþtýrma Faaliyetleri 

• Vida Sýkma 

• Yüz Tamamlama 

• Tak-Çýkar 

• Tahta Blok Yapma 

• Kule Yapma 

• Ýpi Diðerine Baðlama 

• Halka Sýralama 

• Denge Saðlama 

• Kuka Oyunu 

• Bebek Giydirme 

• Bebek Sallama 

• Pullar ile Eliþi 

51


DÜÐME DÝKME 


Uygulama 

Demanslý yaþlýlara büyük bir bez parçasý verilir ve her birinden renkli düðmeleri 

bez parçasýna dikmesi istenir. 

Düðme deliklerinin büyük olmasý ve düðmelerin çeþitli ebat ve renkte olmasý 

tercih edilir. 

Grup üyesi Alzheimer hastalarýna ortak bir iþin parçasý olduklarý hissettirilir. 

Aralarýnda karþýlýklý bir iletiþim oluþmasý saðlanýr. 

Ýlgilerini artýrmak için aktivite yarýþma havasýnda yapýlýr. 

Örneðin : “ Beþ düðmeyi en çabuk kim diker yarýþmasý” 

Elde dilen ürün çerçeveletilip bakýmevi duvarýna asýlýr. 

Not: El ve parmaklarýnda deformite olan ve Parkinson hastalýðý nedeni ile ellerinde 

titremeler olan demanslýlar için bu aktivite uygun deðildir. 

53


SULU BOYA ÝLE LÝMON BASKISI 


Amacý 

Bu aktivitenin psikomotor genel amaçlarýnýn yanýnda ayrýca; amacý limon yardýmýyla 

tükürük salgýsýnýn artýrýlmasý, böylelikle yaþlýlarda sindirim sisteminin çalýþmasýnýn 

kolaylaþtýrýlmasý ve yaþlýlarda sýk görülen aðýz kuruluðu yakýnmasýnýn azaltýlmasýdýr. 

Uygulama 

Demanslý yaþlýlara limonlarý ikiye kesmeleri söylenir. 

Limonun iç tarafýný sulu boya ile boyadýktan sonra kâðýda baský yapmalarý istenir. 

Suluboyadaki her renk yaþlýya sorulur ve tanýtýlýr. 

Baskýlarýn her biri deðiþik renklerde olmalýdýr. 

“Limon ne renk?” diye sorulur. 

Limonun kendi renginde baský yapmasý özellikle istenir. Limonu sarý renk ile 

boyamasý teþvik edilir. 

Aktivite esnasýnda; 

Limonun hangi bölgede ve hangi illerde yetiþtiði, 

Limon aðaçlarýnýn nasýl olduðu, Aðaçtan limonun nasýl toplandýðý, 

Limonun nerelerde satýldýðý, Ýyi 

bir limonun nasýl 

anlaþýlabileceði, Limonun 

nerelerde kullanýldýðý, Hangi 

yemeklere sýkýldýðý, Limonatanýn 

hangi mevsimde içildiði, 

Limonatanýn nasýl yapýldýðý, 

Limonata yapýlýrken nelere 

dikkat edilmesi gerektiði, 

Limona benzeyen (mandalina, 

greyfurt, portakal, vb.) kardeþ 

meyvelerin hangileri olduðu, 

vb. soru ve yönlendirmeler ile 

aktiviteye devam edilir. 

Sorulan sorulara verdikleri 

cevaplar ile Alzheimer 

hastasýnda iletiþim becerilerinin 

korunmasýna yardýmcý olunur. 

Bu aktivite ayda bir defa 

düzenlenebilir. 

54


ÝPE BONCUK DÝZME 


Uygulama 

Masanýn üzerine ip ve renkli boncuklar konulur. 

Boncuklarýn hangi renkte olduklarý ve bu renklerin onlara çaðrýþtýrdýðý diðer 

kavramlar sorulur. 

Örneðin kýrmýzý bir boncuk ipe dizilirken yaþlýya “Kýrmýzý renkli meyveler hangileri?” 

diye sorulur ve kýrmýzý meyvelerden bahsedilir. 

Alzheimer hastasýndan ayný renk ve desendeki boncuktan peþ peþe üçer tane 

dizmesi istenir, böylece Alzheimer hastasýnýn benzer nesneleri gruplama yetilerinin 

de korunmasýna yönelik çalýþýlmýþ olur. 

Tüm boncuklarý ipe dizmesi istenir. 

Ayný zamanda yaþlýdan dizdiði boncuklarý saymasý da istenerek sayý bilgisinin 

korunmasý saðlanýr. 

Yaþlýnýn isteðine baðlý olarak dizdiði boncuklardan bilezik, kolye, tespih, vb. 

tarzda nesneler yapmasýna yardýmcý olunur. 

Böylece demanslýnýn yaptýðý ürünü sergilenerek benlik saygýsýnýn yükseltilmesi 

hedeflenir. 

55


ÇÝZGÝ TAMAMLAMA 


Uygulama 

Kesik çizgilerle çizilmiþ resimler ile aktivite yapýlýr. 

Resimler yaþlýnýn demans derecesine göre ayrýntýlý veya düz olur. 

Örneðin; ileri derecede demanslý ile basit geometrik þekilli resimler ile (kare, 

üçgen, vb.), hafif derecede demanslý ile insan veya hayvan resimleri ile aktivite 

düzenlenir. 

Alzheimer hastasýna aktivite hakkýnda bilgi verildikten sonra bir tane örnek 

uygulama yapýlýr. 

Daha sonra Alzheimer hastasýndan aynýsýný yapmasý istenir. 

Aktivite esnasýnda resimdeki obje hakkýnda sohbet edilir. 

56


KESME ÇALIÞMALARI 


Uygulama 

Masa üzerine makas ve kesilecek olan materyal konulur. 

Demanslý yaþlýdan bu materyalleri tarif edildiði gibi kesmesi istenir. 

Bu aktivite; rastgele kesme çalýþmasý, düz çizgiyi kesme, bir düz çizginin yanýndan 

dönerek kesme, eðri çizgileri kesme, karýþýk þekiller kesme þekillerinde olabilir. 

Aktivite sýrasýnda gazete ve kesilen materyaller merkezli konuþmalar için yaþlýlar 

yönlendirilir. 

Hafif derece demans hastalarý ile yapýlan aktivitelerde kesilen resimler belli 

konularda (temizlik, doða, vb.) poster oluþturulur ve huzurevi duvarýna asýlýr. 

Not: El ve parmaklarýnda deformite olan ve Parkinson hastalýðý nedeni ile ellerinde 

titremeler olan demanslýlar için bu aktivite uygun deðildir. 

57


SINIRLI BOYAMA 


Uygulama 

Demanslý yaþlýnýn önüne renksiz bir figür resim verilir. 

Alzheimer hastasýndan önce bu resmi tanýmlamasý istenir. 

Örneðin resimde bir aðaç figürü varsa yaþlýdan bunu anlatmasý istenir. 

Resmi anýmsayamýyorsa çaðrýþým kurarak hatýrlamasý saðlanýr. 

Yaþlýdan figürü uygun olan renklere boyamasý istenir. 

Aktivite sýrasýnda boyanan resimdeki nesne merkezli konuþmalar için Alzheimer 

hastasý yönlendirilir. 

Bu nesnelerden yola çýkýlarak hikâyeler üretilebilir. 

58


PARMAK BOYAMA 


Uygulama 

Demanslý yaþlýnýn önüne renksiz bir figür resim verilir. 

Alzheimer hastasýndan önce bu resmi tanýmlamasý istenir. 

Örneðin resimde bir aðaç figürü varsa yaþlýdan bunu anlatmasý istenir. 

Resmi anýmsayamýyorsa çaðrýþým kurarak hatýrlamasý saðlanýr. 

Yaþlýdan figürü uygun olan renklere boyamasý istenir. 

Aktivite sýrasýnda boyanan resimdeki nesne merkezli konuþmalar için Alzheimer 

hastasý yönlendirilir. 

Bu nesnelerden yola çýkýlarak hikâyeler üretilebilir. 

59


HAMUR YOÐURMA 


Uygulama 

Masanýn üzerine renkli hamurlar konulur. 

Bu hamurlar ve renkleri hakkýnda Alzheimer hastalarý ile konuþulur. 

Yaþlýdan belirli bir obje yapmasý istenir. 

Örneðin yaþlýdan çiçek,sepet .vb. yapmasý istenir. 

Yaþlý istediði renk hamur ile bu objeyi yapar. 

Yapmak istediði þekil hakkýnda aktivite esnasýnda konuþulur. 

Gerekirse istenilen þekillerde hamur yapýmýnda demanslý yaþlýya destek verilir. 

60


PANOYA ÇÝVÝ YERLEÞTÝRME 

Kimlere: Hafif ve Orta derece demanslý 

Uygulama 

Masaya renkli ve çeþitli ebatlarda plastik çiviler ile üzerinde çivilerin geçebileceði 

delikler bulunan plastik pano konulur. 

Yaþlýya model olunarak plastik çivileri nasýl kullanacaðý gösterilir. 

Alzheimer hastasýndan plastik çivileri kullanarak çeþitli þekiller yapmasý istenir. 

Bu çivileri takýp çýkararak istenilen þekli yapmasý saðlanýr. 

Demanslý yaþlýya gerektiðinde fiziksel destek ve pozitif pekiþtireç verilir. 

61


AYNI RENKLERÝ SIRALAMA 


Amacý 

Demanslý yaþlýnýn planlama yapma becerisini korumak amaçlýdýr. 

Yaþlýnýn aktivite içinde hangi yoldan hangi renk tahtayý sürükleyeceðine karar 

vermesi ve bunu planlamasý istenir. 

Uygulama 

Masanýn üzerine üzerinde tahta çiviler ve tahta bir zemin üzerinde yollar olan 

pano konulur. 

Yaþlýdan bu çivileri renklerine göre deðiþik yollarda ilerletmesi ve tahta düzlemin 

köþelerinde ayný renkleri toplamasý istenir. 

Olumlu pekiþtireçler kullanýlarak Alzheimer hastasý aktivite için teþvik edilir. 

62


ÝP DOLAMA 


Uygulama 

Demanslý yaþlýya üzerinde çiviler bulunan tahta parçasý ve ip verilir. 

Yaþlýya model olunarak ipi nasýl bu çivilerin etrafýnda dolamasý gerektiði gösterilir. 

Alzheimer hastasýndan ayný þekilde ipleri çivilere dolamasý istenir. 

Ýp dolama ile yapýlacak þekle yaþlý ile beraber kara verilir. 

Gerektiðinde fiziksel yardýmda bulunulur. 

63


KESME YAPIÞTIRMA 


Uygulama 

Masaya üzerinde bir figür bulunan kâðýt, makas ve yapýþtýrýcý konulur. 

Bu figür demanslýnýn derecesine göre basit veya karmaþýk olur. 

Makas ile bu kâðýtlarýn üzerindeki þekilleri kenarlarýndan kesmesi istenir. 

Daha sonra kesilen figürler renkli bir karton üzerine yapýþtýrýlarak poster yapýlýr. 

Alzheimer hastasý ile þekiller ve neye benzedikleri hakkýnda konuþulur. 

64


YIRTMA YAPIÞTIRMA FAALÝYETLERÝ 


Uygulama 

Masanýn üzerine renkli eliþi kâðýtlarý ve figür bulunan kaðýt konulur. 

Yaþlýdan el iþi kaðýtlarýný küçük parçalar halinde yýrtmasý ve eliþi kâðýtlarýný figürün 

içine yapýþtýrmasý istenir. 

Figüre uygun olan renkteki eliþi kâðýdýný kullanmasý için teþvik edilir. 

Gerektiðinde aktivitenin baþýnda Alzheimer hastasýna örnek uygulama gösterilir. 

Aktivite yapýlýrken figürler ile ilgili sohbet edilir. 

65


VÝDA SIKMA 


Uygulama 

Masanýn üzerine vidalar ve vidalarýn içinden geçirilip sýkýlacaðý tahtalar konulur. 

Demanslý yaþlýya vidayý tahtadan geçirip nasýl sýkacaðý gösterilir. 

Daha sonra Alzheimer hastasýndan vidalarý tek baþýna takmasý ve taktýðý vidalarý 

Ýngiliz anahtarý yardýmýyla tekrar sökmesi istenir. 

Aktivite esnasýnda kullanýlan malzemeler ve ilgili meslekler hakkýnda iletiþime 

geçilir. 

Baþarýlý olan yaþlýlar ödüllendirilir. 

66


YÜZ TAMAMLAMA 


Uygulama 

Masaya üzerinde bazý kýsýmlarý eksik olan insan yüzlerinin olduðu resimler konulur. 

Demanslý yaþlý ile resimde yüzün eksik olan organlarý ve bölümleri tespit edilir. 

Resmin eksik yerlerini yaþlý tamamlar. 

Göz, kulak, aðýz, burun vb. konu merkezli sohbet edilir. 

67


TAK-ÇIKAR 


Uygulama 

Masaya üzerinde deðiþik resimler bulunan tahtalar ve bu tahtalarýn yerleþtirileceði 

bir pano konulur. 

Alzheimer hastasýndan bu panodaki boþluklara gelecek resimli tahtalarý seçmesi 

ve panoda uygun yerlere yerleþtirmesi istenir. 

Gerektiðinde uygun yerleri bulmasý için yardým edilir. 

68


TAHTA BLOK YAPMA 


Uygulama 

Masanýn üzerine deðiþik renklerdeki ahþap þekiller konulur. 

Alzheimer hastasýndan bu þekilleri üst üste uygun çubuða dizmesi istenir. 

Bu esnada demanslý ile þekiller ve renkleri hakkýnda konuþulur. 

69


KULE YAPMA 


Amacý 

Demanslý yaþlýnýn büyük küçük kavram bilgisini korumak 

Aktivite yapýlýrken yaþlýnýn kovalarý büyüklüklerine göre sýralamasý istenir. 

Uygulama 

Masanýn üzerine deðiþik büyüklük ve renklerdeki kovalar konulur. 

Alzheimer hastasýndan bu kovalarý büyükten küçüðe doðru üst üste dizerek bir 

kule yapmasý istenir. 

Bu esnada demanslý yaþlý ile kovalarýn renkleri ve üzerindeki sayýlar ve resimler 

hakkýnda sohbet edilir. 

70


ÝPÝ DÝÐERÝNE BAÐLAMA 


Amacý 

Demanslý yaþlýlarýn birlikte çalýþmalarý ve yaþlýlarýn birbirleri ile iletiþim kurma 

becerilerini korumak. 

Uygulama 

Demanslýlar masa etrafýnda oturur. 

Yaþlýlarýn birinden renkli iplerden iki farklý rengi seçerek bunlarý birbirine baðlamasý 

ve yanýndaki yaþlýya vermesi istenir. 

Grup üyeleri sýra ile ip baðlarlar. 

Aktivite esnasýnda bir önceki ipin aynýsýný baðlamasý yada tüm üyelerin ayný renk 

ipi baðlamasý istenir. 

Bu esnada yaþlýlarla renkler ve renklerin çaðrýþtýrdýklarý, ip ile yapýlabilecek örgüler 

hakkýnda sohbet edilir. 

71


HALKA SIRALAMA 


Amacý 

Aktivite yapýlýrken yaþlýnýn halkalarý büyüklüklerine göre sýralamasý, yaþlýnýn büyük 

küçük kavram bilgisini korumak için önemlidir. 

Uygulama 

Masanýn üzerine deðiþik büyüklük ve renklerdeki halkalar konulur. 

Alzheimer hastasýndan bu halkalarý büyükten küçüðe doðru üst üste dizmesi 

istenir. 

Aktivitede yaþlý ile halkalarýn renkleri ve büyüklükleri hakkýnda sohbet edilir. 

72


DENGE SAÐLAMA 


Uygulama 

Demanslý yaþlýnýn önünde deðiþik renklerdeki ahþap þekiller üst üste dizilir. 

Yaþlýdan bu sütunu devirmeden alttaki tahtalardan bazýlarýný itmesi istenir. 

Sütun yýkýlana kadar Alzheimer hastasýndan alttaki tahtalarý itmeye devam etmesi 

istenir. 

Aktivitede yaþlýya pozitif pekiþtireç verilir. 

73


KUKA DEVÝRME OYUNU 


Uygulama 

Alzheimer hastasýndan elindeki top ile lobutlarý devirmesi istenir. 

Yaþlýnýn demans derecesi ve fiziksel durumu göz önüne alýnarak uzaklýk mesafesi 

ayarlanýr. 

Baþarýlý olan demanslý yaþlýya pozitif pekiþtireç verilir. 

74


BEBEK GÝYDÝRME 


Amacý 

Aktivite esnasýnda bebeðe mevsime uygun giysiler giydirilmesi yaþlýnýn elbise ve 

mevsimlerle olan baðlantýsýný korumak. 

Uygulama 

Masanýn üzerine bebek resimleri ve deðiþik kýyafet resimleri konur. 

Demanslý yaþlýdan bu bebeklerin üzerine birbiriyle uyumlu kýyafet resimlerini 

koymasý istenir. 

Yaþlýdan bu kýyafetleri mevsim özelliklerine göre seçmesi istenir. 

Gerektiðinde Alzheimer hastasýna uyumlu parçalarý bulmasý için yardým edilir. 

75


BEBEK SALLAMA 

Kimlere: Orta ve ileri derece demanslý 

Amacý 

Demanslýnýn bebek sallama aktivitesi ile geçmiþ yaþantýsýyla baðlantý kurmasý 

amaçlanýr. 

Yaþlýnýn anýlarýný canlandýrmayý amaçlayan bu aktivite ile uzun süreli belleði 

kullanabilme becerisi korunmaktýr. 

Uygulama 

Ýki yaþlý ile uygulanacak bir aktivitedir. 

Yaþlýlar karþýlýklý olarak oturur. 

Alzheimer hastalarýna bir çarþaf verilir. 

Çarþafýn içine oyuncak bebek konur. 

Bu bebeði beraber sallamalarý ve ninni söylemeleri istenir. 

Bebeði sallarken Alzheimer hastasý ile geçmiþ yaþantýsý hakkýnda sohbet edilir. 

76


PULLAR ÝLE ELÝÞÝ 



Evde geçen günlük olaylarýn ve nesnelerin resmedildiði kartlar. 

Uygulama 

Demanslý yaþlýlara deðiþik renklerde pullar verilir. 

Bu pullarý ellerindeki beyaz tülbentlerin kenarlarýna dikmeleri istenir. 

Aktivite esnasýnda eskiden bu faaliyete benzer yaptýklarý eliþleri hakkýnda iletiþime 

geçilir. 

Aktivite sýrasýnda gerekli ise fiziksel yardýmda bulunulur. 

77

I11. BÖLÜM 

SANAT 

AKTÝVÝTELERÝ 

Uzm.Dr. Reyhan YILMAZER 


Darülaceze Týp Merkezi / Nöroloji Uzmaný 


Mukadder ÜNAL / ÝSMEK Hocasý 

Sibel AKAN / ÝSMEK Hocasý 

Sevgi KAÞKAYA / ÝSMEK Hocasý 


79


DEMANSLI YAÞLILARLA SANAT AKTÝVÝTELERÝ 


Uðraþ terapisi ve ergoterapi, hastalýðýn oluþturduðu fonksiyon kaybýný azaltmak, 

hayatý düzenlemek ve performansý artýrmak ya da farkýnda olunmayan yetenekleri 

hastalýða raðmen ortaya çýkarmak, sosyal yaþantýsýnda kullanabilir hale getirmek 

için yapýlan çalýþmalarýn bütünüdür. 

Toplumsal olarak mevcut yeteneklerimizin farkýnda olmamak, onlarý ortaya 

çýkaramamak gibi ciddi bir sýkýntýmýz mevcutken, bunu yaþlýlýk döneminde ortaya 

çýkarmaya çalýþmanýn daha zor olduðu bir gerçektir. 

Geçmiþten günümüze, sanatla ilgili çok güzel anekdot ve atasözleri olmasýna 

raðmen, yaþamýn herhangi bir döneminde, insanlar sanat için vakit 

ayýrmamaktadýrlar. Belki özgüven eksikliðinden, belki de farkýnda olamamaktan 

kaynaklanan bu durum, daha uzun süre çözüme ulaþamayacak gibi gözükmektedir. 

Ýnsanlar sürekli gelecek kaygýsýyla yaþadýðýndan dolayý sanatsal etkinlikler hep 

zaman kaybý olarak görülmüþtür. Ama çok az kendi gayretiyle bu durumla baþ 

edebilen ve sanatýný her þeye raðmen icra etmeyi baþarabilen insanlar ortaya 

çýkabilmektedir. 

Renklerin ya da seslerin güzelliðinden esinlenerek kendisinin hoþuna gittiði gibi 

baþkalarýnýn da beðenisini kazanacak çalýþmalar hayata baðlýlýðý arttýrýp kiþinin 

mutsuzluk ve iþe yaramazlýk duygusunu azaltacaktýr. 

Herhangi bir nedenle öfkelenmiþ ya da huzursuzlanmýþ bir çocuðu nasýl ki ilgisini 

çekebileceði baþka bir þeyle rahatlatma yoluna gidiyorsak, ajite olmuþ bir demanslýyý 

da hoþlanabileceði bir uðraþa yönlendirerek ayný amaca ulaþmak mümkün 

olacaktýr. 

Demanslý yaþlýlar hem zihinsel hem de fiziksel olarak bu aktivitelere katýlým saðlar. 

Bunun sonucunda; günlük hayatta konsantrasyon yeteneðinin sürdürülmesi 

saðlanýr, motor becerilerinin gerilemesi engellenmeye çalýþýlýr, el, göz, kulak ve 

beyinin koordinasyonlu çalýþma kabiliyetinin devamý saðlanýr. 

Sanat aktiviteleri ile Demanslý yaþlýlarýn özgüvenlerini kaybetmemeleri saðlanýr 

ve onlarýn yaþamlarýndaki farklýlýklarý ortaya çýkarmalarý için uygun ortam oluþturulur. 

Bu aktiviteler ile yaþlýlarýn sanata karþý ilgisi ve meraký devam ettirilmeye çalýþýlýr. 

Ayný masa etrafýnda beraberce bir þeyler üretmenin verdiði sevinç ve tebessüm 

bu aktiviteler için en önemli kazanç olabilir. 

81


SANAT AKTÝVÝTELERÝ 

• Stencil Kalýp Çalýþmasý 

• Desenleme 

• Polyester Kalýp Çalýþmasý 

• Çerçeve Süsleme 

• Kolye-Bileklik Yapýmý 

• Sonbahar Yapraklarýndan Nazarlýk Yapýmý 

• Seramik Hamurdan Kelebek Çalýþmasý 

• Seramik Hamurdan Meyve Yapýmý 

• Kürdan Süsleme 

• Basit Tablo Yapýmý 

• Fotoðraf Çiçeði 

• Gökkuþaðý 

• Hamur Çiçek Yapýmý (Papatya) 

• Kalýp Yöntemi ile Rüzgâr Çaný Yapýmý 

• Fitil Yöntemi ile Sepet Yapýmý 

• Plaka Yöntemi ile Kalemlik yada Vazo Yapýmý 

83


STENCÝL KALIP ÇALIÞMASI 



Þeffaf asetat üzerine hazýrlanmýþ kalýplar 

(çiçek,meyve, hayvan, deniz kabuklarý, vb.). 

Bu desen kalýplarýnýn uygulanacaðý zeminler 

(ahþap, seramik, cam, deri, kumaþ, vb.). 

Uygulama 

Masanýn üzerine kalýplar konulur. 

Yaþlýdan bu kalýplardan hoþuna giden bir tanesini seçmesi istenir. 

Ardýndan kalýbýn uygulanacaðý zemin masanýn üzerine konulur. 

Zeminin uygun bir tonda boyanmasý gerekliyse, bunu yaþlýnýn önceden hazýrlamasý 

gerekir. 

Alzheimer hastasýnýn seçmiþ olduðu rengi zeminin üzerine yerleþtirmesi istenir. 

Küt uçlu fýrça yardýmýyla, yaþlýdan deseni tampon boyama þekliyle boyamasý 

istenir. 

Boyadýktan sonra kalýbý düzgünce çýkartýnca desen ortaya çýkar. 

85


DESENLEME 



Uygun renklerde kullanýlacak olan zemin, tutkal, desenler 

(çiçek, meyve, hayvan vb) 

Uygulama 

Aktivitede kullanýlacak uygun renkteki zeminler masanýn üzerine konulur. 

Bu zeminlerin yaþlýnýn sonradan kullanabileceði veya odasýna asacaðý bir obje 

olmasý bu aktiviteye katýlma isteðinin artmasýna olanak saðlar. 

Yaþlýdan ortadaki desenlerden hoþuna gidenleri seçmesi istenir. 

Seçeceði desenlerin, zeminin rengine, biçimine uygun olmasý yönünde demanslýya 

yardým edilir. 

Deseni yapýþtýracaðýmýz zemini tutkalladýktan sonra Alzheimer hastasýndan deseni 

zemin üzerine yapýþtýrmasý istenir. 

Tutkal kullanýlmak istenilmez ise onun yerine kendiliðinden yapýþkanlý desenler 

tercih edilir. 

86


POLYESTER KALIP ÇALIÞMASI 



Alçý ve seramikten oluþan objeler (ayna, kutu, çerçeve, çiçek motifi, vazo vb) 

Metalik boyalar, eskitme boyalar, parmak yaldýzlar. 

Uygulama 

Alzheimer hastasýndan istediði objeyi seçmesi istenir. 

Masanýn üzerine çeþitli boyalar konulur. 

Demanslý yaþlýnýn bu boyalarla objesini boyamasý istenir. 

Boyandýktan sonra antika görünümüne gelen bu süs obje yaþlýnýn odasýnýn 

duvarýna asýlýr. 

87


ÇERÇEVE SÜSLEME 



Ahþap resim veya ayna çerçevesi 

Süsleme için boncuk, deniz kabuklarý, ipler, desenli kâðýtlar, renkli taþlar, pullar, 

metal aparatlar. 

Uygulama 

Kullanýlacak olan çerçeve ve süsleme malzemeleri masanýn üzerine konulur. 

Tamamen serbest çalýþýlan bu aktivitede, yaþlýnýn isteðine baðlý kalýnarak, istediði 

yere istediði süsü yerleþtirmesi, kendi zevkine göre düzenlemesi istenir. 

Süsleme iþi tamamlandýktan sonra demanslýnýn çerçeveyi huzurevinde vya odasýnda 

istediði yere yerleþtirmesi istenir. 

88


KOLYE-BÝLEKLÝK YAPIMI 



Renkli boncuklar, ipler ve klipsler 

Uygulama 

Yaþlýlar üzerinde renkli boncuklarýn olduðu masanýn etrafýnda oturur. 

Demanslý yaþlýlardan istedikleri boncuklarý seçmesi istenir. 

Ardýndan ellerine boncuklarý dizecekleri ip verilir. 

Boncuklarýn büyük- küçük özellikleri dikkate alýnarak ve sayarak dizim yaptýrýlýr. 

Daha sonra ipleri iki ucundan düðüm yapmalarý istenir. 

Boncuklarýn renkleri hakkýnda da fikir alýþveriþi yapýldýktan sonra boyun ve bilek 

ölçüsü alýnarak kolye veya bileklikler yapýlýr. 

Kendi el becerileriyle bir þeyler üretebilme mutluluðuna sahip olan yaþlýlardan 

en sevdiði arkadaþýna hediye etmesi istenir. 

89


SONBAHAR YAPRAKLARINDAN NAZARLIK YAPIMI 



Yerlere dökülen incir, çýnar yapraklarý. 

Göz boncuðu, simli boyalar, simli þeritler, pullar ve payetler, mukavva karton, 

yapýþtýrýcý, makas. 

Uygulama 

Sonbaharda yerlere dökülen yapraklar Alzheimer hastalarý ile birlikte toplanýr. 

Çalýþma odasýndaki masa üzerine konulur. 

Her sakin kendi istediði boydaki yapraklarý seçer. 

Mukavva kartona seçilen yapraklar yapýþtýrýcý yardýmý ile yapýþtýrýr. 

Makas ile çevresinden kesilir. 

Yapraðýn üzerine yaldýz boya sürülür. 

Kuruduktan sonra pullar ve boncuklar ile süslenir. 

Yaprak sapýndan simli þeritler ile fiyonk yapýlýr. 

Bu çalýþmada hem fiziksel hem de görsel aktivite uygulanmýþ olur. 

90


SERAMÝK HAMURDAN KELEBEK ÇALIÞMASI 



Tutkal, un, niþasta, merdane, makas, pudra (hamur açmak için), analin boyalar 

(ya da akrilik boya), tel, meyve ve kelebek resimleri, yaprak kalýbý. 

Uygulama 

Alzheimer hastasýndan tutkal, niþasta, un karýþtýrarak hamur elde etmesi istenir. 

Yaþlýlara eþit boylarda hamurdan verilir. 

Masa üzerine pudra serperek hamuru merdane yardýmý ile açmasý istenir 

Kelebek kalýbý hamurun üzerine koyularak çevresinden çizilerek kesilir. 

Kesme iþleminde yardýmcý olunur. 

Demanslý yaþlý hangi kelebekten istiyorsa seçtiði kelebeðe göre boyama iþlemine 

geçilir. 

Boyasý kuruyan kelebekler boncuk boyalarla renklendirilir. 

Renk ve þekiller hakkýnda karþýlýklý sohbet edilir. 

Ýlkbahar ve kelebekler ilgili anýlarý dinlenir. 

Anýlar anlatýlýrken boyasý kuruyan kelebeklere cila yapýlýr. 

Kendi resimlerini koyduklarý çerçeveler kelebekler ile süslenir. 

91


SERAMÝK HAMURDAN MEYVE YAPIMI 



Seramik hamuru, meyve resimleri, minik sepetler, doðal dallardan hazýrlanmýþ 

minik çemberler, kurdele, makas, boya, fýrça, merdane, peçete. 

Uygulama 

Alzheimer hastalarýna çalýþma 

masasýnda seramik hamurundan 

eþit þekilde paylaþtýrýlýr. 

Ýstedikleri, sevdikleri meyveler 

sorulur. 

Kim, hangi meyveyi çalýþmak 

istiyorsa, resmine bakarak, 

hamura o meyve þeklini vermesi 

istenir. 

Çalýþma kurumaya býrakýlýr. 

Birkaç gün sonra meyveler 

doðadaki renklerine göre boyanýr. 

Boyalar kuruyana dek meyvelerin 

yeþil yapraklarý hazýrlanýr. 

Yapraklarý da boyanýr. 

Daha sonra meyvelere tel 

yardýmýyla yeþil yapraklarý takýlýr. 

Tanzimleri demanslýlarýn zevklerine 

göre dizayn edilir. 

92


KÜRDAN SÜSLEME 



Bir kutu kürdan, çeþitli renkte boncuklar, yapýþtýrýcý ve minik kürdanlýk. 

Uygulama 

Alzheimer hastalarý ile aktivite odasýna geçilir. 

Kürdanlar masa üzerindeki tabak içerisine konulur. 

Kürdan uçlarýna yapýþtýrýcý sürer ve istenilen renk ve çeþitli boydaki boncuklarý 

yapýþtýrýr. 

Boncuklarýný yapýþtýrdýðý kürdanlarý, kürdanlýklara yerleþtirir. 

Parti, kokteyl gibi özel günlerde kanepelerin üzerinde kullanýlýr. 

Demanslý yaþlýlar ile böyle bir kutlama yapýlarak, uygulamalý görsellik saðlanýr. 

93


BASÝT TABLO YAPIMI 



Büyük boy mukavva, parça kumaþlar, tutkal, boyutlu boya (altýn/gümüþ), kesme 

fýrça (no:2), makas. 

Uygulama 

Aktivite odasýndaki masa üzerine malzemeler konulur. 

Alzheimer hastalarýna daha önceden yapýlmýþ tablo gösterilerek bilgiler verilir. 

Yaþlýlar kumaþlarý istenilen þekillerde keser. 

Zevklerine göre ister soyut, ister yelkenli, vb. olarak kesilen parçalara tutkal 

sürülerek kartonlara yapýþtýrýr. 

Demanslý yaþlýlarý aktivite boyunca renklerdeki uyuma dikkat etmeleri konusunda 

bilgi verilir. 

Yapýþtýrma iþlemi bittikten sonra kurumaya býrakýlýr. 

Birkaç gün sonra kuruyan tabloya kumaþlarýn yapýþtýrma yönlerine göre boyutlu 

boya ile desen ve süslemeler yapýlýr. 

Kurumaya býrakýlýr. 

Kuruduktan sonra çerçeve yaptýrýlýr. 

94


FOTOÐRAF ÇÝÇEÐÝ 



Dosya kâðýdý, el iþi kâðýdý, yaþlý fotoðrafý, yeþil renkli boya 

Uygulama 

El iþi kâðýdýndan çiçek þekli keser. 

Kesilen çiçek resmini dosya kâðýdýna yapýþtýrýr. 

Ardýndan çiçeðin ortasýna yuvarlak þekilde kesilmiþ olan kendi fotoðrafýný yapýþtýrýr. 

Alzheimer hastasý yeþil boya ile çiçeðin sapýný boyar. 

Sapýn altýna gelecek þekilde iki tarafýna yaþlý kendi el baskýsýný yapar. 

Bu baskýlar çiçeðin yaprak kýsmý olacaktýr. 

95


GÖKKUÞAÐI 



Büyük boy pano ve renkli el iþi kâðýtlarý 

Uygulama 

Her demanslý yaþlý elini el iþi kâðýdýnýn üzerine koyar ve ardýndan el kalýplarýný 

kaðýdýn üzerine çizer ve çizdikten sonrada keser. 

Her yaþlýnýn kullandýðý el iþ kaðýtlarý farklý renkte olmalý. 

Kesilen rengârenk el þekilleri büyük bir panoya düzenli bir þekilde yapýþtýrýlýr. 

Gökkuþaðý görünümü saðlanýr. 

Huzurevinin görünen bir yerine asýlýr. 

96


HAMUR ÇÝÇEK YAPIMI (PAPATYA) 



Niþasta, tutkal, un, pudra, merdane, çiçek teli, toz çiçek boyasý, çiçek ve yaprak 

teneke kalýplar, makas, irmik. 

Uygulama 

Tohumun Yapýlýþý: Leblebi büyüklüðünde toplar yapýlarak tele geçirilir. 

Tutkal sürülerek irmiðe batýrýlýr. Kurumaya býrakýlýr. 

Bir ölçü tutkal ile bir ölçüden biraz fazla un ve niþasta hamur haline getirilir, 

dinlendirilir. 

Hamur merdane ile açýlýr. Açarken pudra serpilir. 

Teneke kalýpla papatya çiçeði hamuru kesilir. 

Kesilen çiçekler bir bez üzerine alýnýr. Ters yüz edilerek kurumasý saðlanýr. 

Daha sonra çiçek avuca alýnarak tam ortasýna baþparmak yardýmýyla hafif derinlik 

verilir. 

Keskin olmayan býçakla çiçek dilimlerine hafif bastýrýlarak çizgiler oluþturulur. 

Tekrar hamur açýlarak yeþil yapraklar kalýplar ile kesilir. 

Yapraklara býçak yardýmýyla damarlar yapýlýr. Arkasýna tel yapýþtýrýlýr. 

Kuruyan papatyalara hazýrlanmýþ olan tohumlar tutkallanarak geçirilir. 

Yeþil yapraklar ilave edilerek çiçekler hazýrlanýr. 

97


KALIP YÖNTEMÝ ÝLE RÜZGÂR ÇANI YAPIMI 



Þamotlu çamur, ebeþuar bez, merdane, çýta, fýrça, su, bardak, sünger 

Uygulama 

Çamurun yapýþmamasý için yaþlýlarýn önlerine bez serilir. 

Çamurdan portakal büyüklüðünde parçalar koparýlarak yaþlýlara verilir. 

Çamurun içinde hava kabarcýklarýnýn kalmamasý için çamur bir müddet masaya 

yukardan atýlarak dövülür. (Çamurun içinde kalan hava kabarcýklarý fýrýnlanma 

esnasýnda aþýrý sýcaktan kaynaklanan genleþme yaparak ürünlerin patlamasýna 

sebebiyet verir, bu yüzden iyi dövülmüþ bir çamur patlama konusunda az risk 

taþýr.) 

Dövülen çamur 1 er cm lik çýtalarýn ortasýna konularak merdane yardýmý ile açýlýr. 

Açýlan çamur gerek alçý, gerek plastik, gerekse metal kurabiye kalýbý þeklindeki 

kalýplarla kesilir. 

Yaþlýlar kesilen parçalara delikler açar. 

Fýrýnlamadan önceki son iþlemimiz olan kuruma aþamasýna býrakýlýr. 

Yaklaþýk 1 haftalýk kuruma sürecinden geçen mamullerimiz fýrýnlanmak üzere 

gönderilir. 

Fýrýndan gelen ürünler soðuk seramik boyalarý ile boyanýr. 

Boyalarý kurumuþ olan gerek kuþ gerek kalp vb. þekillerdeki ürünlerimiz sakinler 

tarafýndan ip ve boncuklara dizilerek rüzgâr çanýmýz hazýrlanmýþ olur. 

98


FÝTÝL YÖNTEMÝ ÝLE SEPET YAPIMI 




Uygulama 

Yaþlýlarýn rahat çalýþabilmesi için önlerine bez serilir. 

Þamotlu çamurdan bir parçayý yaþlýlar ellerine alýr. 

Çamurun içerisindeki hava kabakçýklarýnýn çýkmasý için bir miktar dövülür. 

Masa üzerine birkaç kez atýlan çamur bir kenara alýnýr. 

Bu çamurdan bir mandalina ile bir ceviz aralýðýndaki büyüklükte bir parça koparýlýr. 

Bu parça ürünümüzün zeminini oluþturacak büyükte olur. 

Koparýlan parçayý elde yuvarlayýp 1 er cm’lik çýtalar arasýna konulur. 

Merdane yardýmý ile açýlýr. Açýlan çamur bir kenara alýnýr. 

Dövülmüþ olan çamurdan parçalar alýnarak fitiller (sucuk) yapar. 

Merdane yardýmý ile açýlan çamurun kenarlarýna ebeþuar yardýmý ile çentikler 

açýlýr. Açýlan çentiklerin üzerine bardak içinde hazýrlanan az çamur ve su karýþýmý 

olan sulu çamur sürülür ve üzerine fitil konulur. 

Çentik ve sulu çamur sürme iþlemi çamurlarýn birbirlerine yapýþtýrýlmasý amacý ile 

uygulanýr. 

Birkaç kat bu þekilde yapýlýr. 

Demanslýnýn arzusuna göre ortaya çýkan sepete yine ayný çentik ve sulu çamur 

sürme yöntemi ile sap eklerler. 

Yaþlýlara süngeri suyun içinde ýslatýlarak sepetin rötuþunu yapar. 

Rötuþlanan ürün fýrýnda piþirilir, soðuduktan sonra fýrýndan çýkartýlýr. 

Eðer ürün sýrlanýyorsa tekrar fýrýn aþamasýna girer ve kullanýma hazýr hale gelir. 

Sýr ürünün su emmesini engelleyerek ürünün daha uzun ömürlü ve daha þýk 

olmasýný saðlar. 

99


PLAKA YÖNTEMÝ ÝLE KALEMLÝK YA DA VAZO YAPIMI 




Uygulama 

Yaþlýlarýn rahat çalýþabilmesi için önlerine bez serilir. 

Þamotlu çamurdan bir parçayý yaþlýlar ellerine alýr 

Çamurun içerisindeki hava kabakçýklarýnýn çýkmasý için bir miktar dövülür. 

Masa üzerine birkaç kez atýlan çamur bir kenara alýnýr. 

Bu çamurdan bir mandalina ile bir ceviz aralýðýndaki büyüklükte bir parçayý 

koparýýr. 

Bu parça ürünümüzün zeminini oluþturacak büyükte olur. 

Koparýlan parçayý yaþlýlar ellerinde yuvarlayýp 1 er cm lik çýtalar arasýna konulur. 

Merdane yardýmý ile açýlýr. 

Açýlan çamur bir kenara alýnýr. 

Yaþlýlar dövülmüþ olan çamurun geriye kalan parçasýyla kendi isteðine göre büyük 

yada küçük bir parça alýr. 

Alýnan bu parça 1 er cm lik çýtalarýn ortasýnda merdane yardýmý ile açýlýr. 

Açýlan bu parçanýn kenarýna ebeþuar yardýmýyla çentikler açýlýr. 

Bu çentiklerin üzerine baþka bir çamur yapýþtýrmak amacýyla hazýrlanan sulu 

çamurdan sürerler. 

Ýkinci açýlan çamur yaþlýlar tarafýndan, yardým alýnarak sulu çamur sürülen yerler 

bir kalemlik yada vazo formu oluþturulacak þekilde yerleþtirilir. 

Yapýþtýrma kýsýmlarý ebeþuar yardýmýyla düzeltilir. 

Kurumaya býrakýlmadan önce su ve sünger yardýmýyla rötuþlarý yapýlýr.1 haftalýk 

kuruma sürecinden sonra fýrýnlama iþlemi yapýlmak üzere gönderilir. 

Fýrýnlamadan gelen ürünler istenilirse sýrlanarak tekrar fýrýnlamaya gönderilir. 

Ürün soðuk seramik boyalarýyla boyanýr. 

100

IV. BÖLÜM 

EGZERSÝZ ve 

SPORTÝF 

AKTÝVÝTELER 





Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi 

Alý KUZ / Fizyoterapist 

Sevgi Nafýa ERDOÐAN / Fizyoterapist 

Hasan SERT / Saðlýk Koordinatörü 

Erdem KIZILBOÐA / Saðlýk Memuru 


101


YAÞLANMA SÜRECÝNDE DEMANS ve EGZERSÝZ UYGULAMALARI 


1- Yaþlanma 

Yaþlanma hücre ölümü ve doku kaybý ile seyreden bir süreçtir. Hücreler genlerle 

belirlenmiþ bir ömrün sonunda ölürler (apoptoz). Böylece hücre sayýsý gerekli 

oranlarda sabit kalýr ve kanser oluþumu engellenir. Diðer yandan hücre içinde 

ve çevresinde zararlý madde birikimi (oksijen radikalleri, aðýr metaller v.b.), genlerde 

bozulma (hýzlý bölünme, radyasyona maruz kalma gibi nedenlerle) ve doku 

kanlanmasýndaki azalma da hücre ölümüne ve doku hasarýna (nekroz) neden 

olur. 

30-40 yaþlarýna kadar artan fiziksel performans ve fonksiyonel yetenekler, daha 

sonra hücre ölümü ve doku kaybý nedeni ile gerilemeye baþlar. Zamanla tüm 

doku, organ ve sistemlerde az veya çok sorunlar ortaya çýkar. Fiziksel ve zihinsel 

performans azalýr ve nihayet kaçýnýlmaz son; ölüm vakti gelir... 

Yani yaþama süremiz ve hastalýklara yatkýnlýðýmýz genlerle belirlenmiþtir. Ancak 

temiz çevre, saðlýklý beslenme, düzenli egzersiz, yüksek moral ve aktif bir yaþantý 

ile yaþlanmayý geciktirmek, uzun ve saðlýklý bir ömür yaþamak mümkündür. 

Yaþlanma sürecinde birçok doku ve organda problemler ortaya çýkmaya baþlar. 

Bu problemlerin her birinin teþhisi, tedavisi ve takibi hem hasta ve hem de toplum 

için maddi ve manevi bir yüktür. 

Solunum ve dolaþým problemleri, demans, kas-iskelet hastalýklarý, kronik aðrý gibi 

birçok hastalýðýn her biri tek baþýna veya birlikte sakatlýða (impairment, disability, 

handicap) neden olabilir ve hastanýn bakým ihtiyacý ortaya çýkar. Bakým ihtiyacý; 

ortaya çýktýðýnda tedavi yükünü dramatik bir hale getirir. Bu nedenle yaþlýlarda 

tedavi planlanýrken sakatlýðýn engellenmesi ve/veya tedavisi esas alýnmalýdýr. Bu 

ise ilaç ve ameliyat gibi týbbi uygulamalar ile birlikte bakým (management) ve 

rehabilitasyon uygulamalarýný içerir. Yani yemek yeme, giyinip soyunma, temizlenme, 

tuvalete gidip gelme, merdiven inip çýkma gibi günlük faaliyetlerde baðýmsýzlýðýn 

sürdürülmesi yaþlý bakým ve tedavisinin birinci amacý olmalýdýr. 

Rehabilitasyon uygulamalarýnýn esasý tedavi edici egzersizlere dayanýr. Egzersiz 

yaþlanmaya baðlý tüm hastalýklarýn ve sakatlýklarýn hem engellenmesi, hem de 

tedavisi için gereklidir. Burada demansla ilgili bir ön bilgi verildikten sonra, 

demanslýlarý da içeren yaþlý bireyler için genel egzersiz uygulamalarýndan söz 

edilecektir. 

103


2- Demans 

Demans; bilinç düzeyinde, günlük yaþantýyý olumsuz etkileyecek derecede bozulma 

olarak tanýmlanabilir. Bilinç düzeyindeki bozulma; hafýza, konuþma, zamaný ve 

mekâný algýlama, hesap yapma, yargýlama, problem çözme gibi yetenekleri etkiler. 

Bazý hastalarda depresyon, hayal görme, paranoya, ajitasyon gibi sorunlar da 

ortaya çýkabilir. Demans genellikle ilerleyici bir hastalýktýr. Ancak bazen dalgalanmalar 

gösterebilir veya ilerleme olmayabilir. 

Tüm zihinsel faaliyetler etkilenmekle birlikte, demans tanýsý için hafýza kaybýnýn 

(amnezi) gözlenmesi gerekir. Hafýza beynin her tarafýnda, daðýnýk olarak 

depolanmýþtýr. Limbik sistem bu daðýnýk hafýza parçalarýnýn uygun bir þekilde 

birleþtirilmesinde ve bilinçli hatýrlamada rol oynar. Beynin farklý bölgelerinin 

lezyonlarýnda parçalý hafýza kayýplarý olabilir. Ancak hafýza kaybý genellikle limbik 

sistem lezyonlarý ile ilgilidir. Hafýza kaybý olaydan sonrasýný (anterograd) ve/veya 

olaydan öncesini (retrograd) içerebilir. Bu durumlarda diðer beyin alanlarýndaki 

bilgi parçacýklarý gizli hafýza (implicit memory) þeklinde korunur. Bu hastalar daha 

önceki tecrübelerini hatýrlamamalarýna raðmen, eski becerileri yeniden öðrenebilirler. 

Tek taraflý lezyonlarda hafýza kaybý geçicidir. 

Limbik sistem hafýza kadar davranýþlarý ve duygu durumunu da kontrol eder. 

Hafýza ile ilgili hücreler kolinerjik nöronlardýr. Duygu ve davranýþlarý kontrol eden 

hücreler ise adrenalin, dopamin, serotonin, glutamin gibi maddeler salgýlarlar. 

Bundan dolayý Alzheimer’li hastalarda kolinerjik nöron kaybý önemlidir. Diðer 

demans türlerinde nöron kaybý daha çok duygu ve davranýþ bozukluklarýna neden 

olabilir ve hafýza kaybý göreceli olarak arka planda kalabilir. 

Alzheimer hastalýðý limbik sistemde kolinerjik nöronlardan baþlar, sonra diðer 

nöronlarý da etkileyerek çevreye yayýlýr ve nihayet tüm beyin kabuðunda yaygýn 

dejenerasyona neden olur. Vasküler demans ise beyin kabuðunda rastgele yamalar 

tarzýnda, bölgesel hasarla birliktedir. 

Alzheimer hastalýðýnda temel sorun nöronlarýn erken ölümüdür. Bu hücrelerin 

çinde amiloid plaklarý ve ipliksi yapýlar birikir. Bu maddelerin yaþlanma ile bir 

miktar birikmesi normaldir. Ancak Alzheimer hastalýðýnda birikim aþýrýdýr ve hücre 

ölümüne yol açar. Diðer demans türlerinde ise mekanik ve toksik etkiler, enfeksiyon, 

kanlanma bozukluðu gibi nedenlerle hücre ölümü ve doku hasarý söz konusudur. 

Hücre ölümü sonucu nöron sayýsý azalýr, nöronlar arasý baðlantý (sinir aðý) zayýflar 

ve demans geliþir. 

Hücre ölümünde inflamasyona ve doku hasarýna yol açan katabolik madde (TNF?, 

ÝL-1 v.d.) miktarýnda artýþ, hücrelerin yaþamasý için gerekli anabolik (NGF, TGFß, 

IGF, nörotrofin v.d.) madde miktarýnda artma önemli rol oynar. Bu süreç kas- 

104


iskelet sistemini oluþturan dokular için de geçerlidir. Ýnaktivite kas, kemik, kýkýrdak 

gibi dokularda bu süreci uyararak doku kaybýna (atrofi), egzersiz ise bu süreci 

tersine çevirerek hücre ve doku artýþýna (hipertrofi) neden olmaktadýr. Ýnaktivite 

sonucunda atrofiye uðrayan kaslarla birlikte, o kaslarý kontrol eden beyin bölgesinde 

de atrofi olduðu, egzersizle kas gücü ve becerisinde artýþ gözlendiðinde, ilgili 

beyin alanlarýnýn da geliþtiði gözlenmiþtir. Bu bulgular motor, duyusal ve zihinsel 

komponentleri olan uygun egzersiz programlarýnýn demanslý hastalar için önemini 

vurgulamaktadýr. 

3- Yaþlýlarda Egzersiz 

Yaþamak hareket etmekle mümkündür. Hareket ise kas gücüne baðlýdýr. 

Ýnsanoðlunun yapabileceðinin hepsi hareket ettirmektir; ister bir hece fýsýldarken, 

ister bir orman devirirken tek eylemcisi kastýr. Kaslar çizgili ve düz olmak üzere 

iki gruba ayrýlýr. Çizgili kaslar beyin kabuðunun kontrolündedirler ve kemiklere 

tutunarak eklemleri hareket ettirirler. Bilinçli hareketlerden sorumludurlar. Düz 

kaslar ise alt beynin (subkortikal alanlar) kontrolündedir ve damar cidarýnda, 

mide ve barsak duvarýnda, salgý kanallarýnda bulunurlar. Bilinç dýþý ( kendi kendine 

– otonom) çalýþýrlar. Çizgili kaslarý çalýþtýran sinirlere motor sinir, düz kaslarý 

çalýþtýran sinirlere ise otonom sinir adý verilir. Egzersiz programlarý esas olarak 

çizgili kaslara yönelik bir takým hareketleri içerir. Bu esnada temel görevi çizgili 

kaslara lojistik destek olan düz kaslar da egzersize iþtirak eder (1). 

Çizgili kaslar, kas lifi (kas hücresi) tipine göre Tip I ve Tip II olmak üzere iki gruba 

ayrýlýr. Tip I lifler ince ve zayýftýrlar. Yavaþ kasýlýrlar, bol oksijen kullanýrlar (aerobikoksidatif) 

ve yorgunluða karþý dayanýklýdýrlar. Tip II lifler ise kalýn ve güçlüdürler. 

Hýzlý kasýlýrlar, oksijeni yeterince kullanamazlar (anaerobik-glikolitik) ve çabuk 

yorulurlar. Tip I ve II’nin ortak özelliklerini barýndýran ve Tip IIb olarak adlandýrýlan 

bir üçüncü grup daha vardýr. Çizgili kaslarda bu liflerin hepsi, belirli bir oranda, 

bir arada bulunur. Bu lif oraný genetik olarak belirlenmiþtir ve kiþinin sportif 

performansýný belirler. Kalýn kaslý (Tip II baskýn) kiþiler güreþ gibi kuvvet gerektiren 

sporlara, ince kaslý (Tip I baskýn) kiþiler ise atletizm gibi dayanýklýlýk gerektiren 

sporlara yatkýndýrlar. 

Yaþlanma ile tüm kaslarda atrofi gözlenir. Atrofi Tip II liflerde daha belirgindir. 

Uygun bir egzersizle yaþlý kasýnda da toparlanma (hipertrofi) ve belirgin bir kuvvet 

artýþý gözlenebilir. Hipertrofi, daha çok atrofik Tip II liflerde gözlenir. 

Kuvvet (kas gücü) egzersizleri, dayanýklýlýk egzersizleri ve beceri egzersizleri 

(fonksiyonel rehabilitasyon) olmak üzere baþlýca üç egzersiz grubundan söz 

edilebilir. Ýyi bir egzersiz programý bu üç egzersiz türünü bir arada içermelidir 

(2). 

105


3a- Kuvvet Artýrýcý Egzersizler 

Kaslar sabit bir aðýrlýða karþý (izotonik), sabit bir uzunlukta (izometrik) veya sabit 

bir hýzda (izokinetik) kasýlabilirler. Ýzotonik kasýlma esnasýnda kasýn boyu kýsalýrsa 

konsantrik, uzarsa eksantrik kasýlmadan söz edilir. Bir aðýrlýðý yerden kaldýrýrken 

konsantrik, bir noktada tutarken izomertik, yere býrakýrken egzantrik kasýlma söz 

konudur. Ýzokinetik kasýlma için bilgisayar destekli özel düzeneklere ihtiyaç vardýr. 

Ancak su içi egzersizler pratikte izokinetik kasýlma olarak kabul edilir. 

Kas gücünü artýrmak için yükü (aðýrlýðý) artýrmak gerekir. Ancak tekrar sayýsý ve 

hareket hýzý artýrýlarak da kas gücü artýrýlabilir. Bu yöntemler arasýnda bir 

karþýlaþtýrma yapmak zordur ve hepsiyle de kuvvet artýþý elde edilebilir. Kuvvet 

artýþý kas lifi hipertrofisine ve sinir sisteminin adaptasyonuna baðlýdýr. Bunun için 

egzersize en az 6-8 hafta devam etmelidir. 

Günlük uygulamada en sýk yükün giderek arttýðý, az tekrarlý ve yüksek dirence 

karþý yapýlan izotonik egzersizler (Progresif rezistans egzersizleri-PRE) tercih 

edilmektedir. PRE eklem hareket açýklýðý boyunca sabit bir dirence karþý yapýlan 

dinamik kas kontraksiyonlarýdýr. Direnç kas gücündeki artýþa paralel olarak artýrýlýr. 

Daha hafif, sabit bir yükle hýzýn giderek artýrýlmasý da kas gücünü artýrabilir. Kiþi 

rahatlýkla 20 tekrar yapabildiðinde uygulanan aðýrlýk artýrýlýr. 

Ýzotonik egzersizler kolay uygulanabilir, ev programý olarak verilebilir ve ucuzdur. 

Egzersizler için dambýl, kum torbalarý, el ve bileðe takýlabilen aðýrlýklar ve çeþitli 

ev eþyalarý kullanýlabilir. Ayakkabý, kemer veya koldaki manþonlara baðlanan 

aðýrlýklar da kullanýþlý bir yöntemdir. Makaralar çekme yönünü deðiþtirme açýsýndan 

kullanýþlýdýr. Yerçekimine karþý vücut aðýrlýðý da bu amaçla kullanýlabilir. 

Ýzometrik egzersizler de fazla zaman ve ekipman gerektirmez. Daha az kas 

aðrýsýna neden olur ve hareketin istenmediði durumlarda tercih edilir. Ancak 

kuvvet artýþý sadece çalýþýlan pozisyonda olur ve egzersiz esnasýnda kan basýncý 

daha çok yükselir. 

Kasýn güçlenmesi ile birlikte sinir ileti hýzý, çeviklik ve denge de artar, fonksiyonel 

yetenekler artar, endurans geliþir. Kemik, eklem kýkýrdaðý, kapsül, baðlar (ligament) 

ve kiriþler (tendon) güçlenir. 

Kaslar güçlendirilirken sað ve sol taraf kaslarýn eþit güçte olmasýna, yaklaþtýrýcý 

(ön grup-fleksör) ve uzaklaþtýrýcý (arka grup – ekstansör) kas dengesini korumaya 

özen göstermelidir. Aþýrý zorlama zayýf ve hasarlý dokularda kýrýlma, kopma, 

parçalanma gibi istenmeyen sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle egzersiz esnasýnda 

dikkatli olmalý, zayýf dokulara ani ve aþýrý yükleme yapmaktan kaçýnmalýdýr. 

106


3b- Dayanýklýlýðý (Enduransý) Artýrýcý (Aerobik) Egzersizler 

Kaslar hareketin baþlangýcýnda (ilk 30 sn) depolanmýþ enerjiyi kullanýrlar. Daha 

sonra þekeri oksijen kullanmadan parçalayarak (glikoliz) az miktarda, ancak hýzlý 

bir þekilde enerji üretirler. Bu þekilde yýkýlan þeker laktik aside dönüþür. Laktik asit 

ise aðrý ve yorgunluða neden olur. Þeker 3 dk sonunda oksijen harcanarak 

yanmaya baþlar (oksidasyon). Bu þekilde daha yavaþ ve fakat çok daha fazla enerji 

elde edilir, þeker karbondioksit ve suya dönüþür, yorgunluk açýða çýkmaz. Bu 

nedenle 3 dk.’dan uzun süren egzersizlere aerobik egzersizler adý verilir. Düzenli 

yapýlan ve 20 dk.’dan daha uzun süreli aerobik egzersizlerde kaslar enerji için 

daha çok yaðlarý kullanýr. 

Aerobik egzersizlerde de temel prensip yükün artýrýlmasýdýr. Yük artýþýnda temel 

referans nabýz hýzý veya yorgunluðun açýða çýkmasýdýr. Nabýz hýzý hesabýnda 

220’den yaþ çýkarýlarak “Maksimal Nabýz Hýzý” bulunur. 60 yaþýndaki biri için 

maksimal nabýz hýzý (220-60=160)’týr. Harekete maksimal nabýz hýzýnýn %60’ý 

ile baþlanmalý ve giderek %80’e çýkýlmalýdýr. Yani 60 yaþýndaki biri için baþlangýçta 

nabýz hýzý 90-100 arasýnda tutulmalý, egzersizi tolere ettikçe (haftalar içinde) 

125-130’a yükseltilmelidir. Nabýz hýzý kontrol edilemiyorsa efora, yorgunluk açýða 

çýkýncaya kadar devam etmek gerekir. Yaþlý yorulmuyor ve ter atmýyorsa, aerobik 

performans artýþý saðlanamaz. 

Dayanýklýlýk egzersizleri için kullanýlan yürüme bandý, bisiklet ve kol ergometresi 

gibi ekipmanlar nabýz kontrolü açýsýndan avantaj saðlar. Açýk havada yürüme, 

hafif koþu, yüzme gibi aktiviteler de iyi birer aerobik egzersiz yöntemleridir. 

Zayýf ve atrofiye uðramýþ kaslar kuvvetlendirme egzersizleri ile normal hale 

getirilmeden, dayanýklýlýk egzersizlerine baþlanmamalýdýr. Kuvvet artýrýcý egzersizlerle 

hem Tip I ve hem de Tip II liflerde hipertrofi ortaya çýkar. Aerobik egzersizlerinde 

ise daha çok Tip I lifler ve otonom çalýþan düz kaslar geliþir. 

Aerobik egzersizler ile akciðerlerde gaz transferi hýzlanýr. Kalp hýzý yavaþlar, kalbin 

atým hacmi artar ve iþ yükü azalýr. Damar elastikiyeti artar ve kan basýncý düþer. 

Kemik iliði daha çok kan üretir, kansýzlýk düzelir ve baðýþýklýk sistemi güçlenir. 

Hormon salýnýmý dengelenir, kan þekeri ve yað seviyesi düþer, yüksek dansiteli 

koruyucu kolesterol (HDL) seviyesi artar. Beyin dahil tüm dokularýn kanlanmasý 

artar. Bu nedenle aerobik egzersizler, demanslý hastalara özellikle önerilmelidir. 

3c- Beceri (Fonksiyonel Rehabilitasyon) Egzersizleri 

Becerileri, yani fonksiyonlarý korumak veya yeniden kazanmak (rehabilitasyon) 

için kas gücü ve dayanýklýlýk ile birlikte kontrol ve koordinasyonun da korunmasý 

ve geliþtirilmesi gerekir. Bunun da baþlýca yolu tekrardýr. Aktivite yeteri kadar 

107


tekrar edilirse öðrenilir ve hafýzaya kaydedilir. Gerekli olan hareket, giderek daha 

düþük konsantrasyonlarda ve daha az gayretle ortaya konabilir. Bu amaca yönelik 

üç temel yaklaþým vardýr; 

1-Hasta, doðrudan doðruya spesifik bir hareketi yapmaya yöneltilir. Yani asýl 

amaç yürümekse, hasta bir þekilde yürütülür. Hasta yürümeyle ilgili kaba 

hareket kalýplarýný öðreninceye kadar, koordinasyon ve yanlýþlarýn düzeltilmesi 

için çaba harcanmaz. Eðer hasta yürüyemiyorsa, çalýþmaya oturma, ayakta 

durma, denge gibi yapýlabilen bir fonksiyonla baþlanýr. Hasta bir aþamada 

yeterli hale geldikten sonra diðer bir aþamaya geçilir. 

2-Spesifik bir hareket komponentlere ayrýlýr, bu komponentler ayrý ayrý geliþtirilir 

ve daha sonra birleþtirilir. Örneðin yürümeden önce, ayaða pozisyon verme, 

bacak salýnýmý, aðýrlýðýn transferi, denge gibi komponentler geliþtirilmeye 

çalýþýlýr. Bu komponentler daha sonra birleþtirilir. 

3-Spesifik bir hareketten önce kontrol ve koordinasyonla ilgili olmayan 

aktiviteler geliþtirilir. Yürüme için, ayak, ayak bileði ve kalça hareketleri ile 

resiprokal hareketler, temel kas gruplarýný uyaran veya baskýlayan deðiþik 

kalýplar geliþtirilmeye çalýþýlýr. Bunlar yeterli seviyeye gelmeden hasta yürütülmez. 

Sinir sisteminde saðlam kalan duyu ve motor kontrol, yedek alanlar ve saðlam 

yollar beyin ile vücut arasýndaki baðlantýyý saðlayabilirler. Ek olarak sesli komut, 

görsel duyular, pozisyon, dokunma ve basýnç gibi duyular da hareketi 

baþlatmada yardýmcý olur. Normal duyu yoksa ek “feedback” yöntemleri 

geliþtirmelidir. Örneðin aktif hareketler zor yapýlýyorsa, pasif hareketler ve 

germe refleksi yoluyla hareket baþlatabilir. Düzgün hareket yaptýkça, hastanýn 

motive edilmesi de cevabý artýrýr. 

Mental durum, konsantrasyon, dikkat, algýlama ve motivasyon gibi beyin 

fonksiyonlarýnýn bozulmasý, kompleks aktivitelerin de bozulmasýna neden 

olur. Bu nedenle demanslý hastalarda zihni güçlendirmek amacýyla renkleri, 

objeleri, çevreyi, günlük olaylarý ve geçmiþi sorgulama þeklinde zihin jimnastiði 

(kognitif reedükasyon) yaptýrýlmalýdýr. 

3d- Eklem Açýklýðýnýn (EHA) Korunmasý 

Normalde günlük aktiviteler EHA'nýn korunmasý için yeterlidir. Ancak bazý kiþilerde 

EHA inaktivite sonucu kolaylýkla kýsýtlanabilir. Bu nedenle geriatrik hastalarda 

eklemler, hasta bakýmýnýn bir parçasý olarak günde 2-3 kez, EHA boyunca hareket 

ettirilmelidir. Ancak yeni kýrýk ve tendon tamiri gibi durumlarda, bir fizyoterapist 

tarafýndan kontrollü ve düzenli hareketler yaptýrýlmalýdýr. 

108


Herhangi bir nedenle eklem hareketi engellendiðinde, EHA'ný korumak veya 

açmak amacýyla egzersiz gerekir. Bu egzersizleri hastanýn kendisi yapabileceði 

gibi refakatçisi, hemþire, meþguliyet (iþ-uðraþý) terapisti veya fizyoterapist tarafýndan 

da yaptýrýlabilir. Kendi kendine egzersizler için makaralar (pulley), kuþak veya 

kemerler, omuz çarký gibi aletlerle kullanýlabilir. Bu amaçla sürekli pasif hareket 

(CPM, Continue Passive Motion) cihazý da kullanýlabilir. 

EHA'ný korumak ve kontraktürleri engellemek için iyi bir yöntem de yatak veya 

sandalyede, çeþitli eklemlerin yastýk veya uygun bir splintle desteklenmesidir. 

Kontraktürleri kolaylaþtýran pozisyonlardan kaçýnmalýdýr. Genellikle yatakta kalça 

ve diz fleksiyonu ile ayak bileðinin plantar fleksiyonu, fleksiyon kontraktürlerine 

yol açar. 

Kýsýtlanmýþ eklemde EHA’nýn açýlmasý için germe, mobilizasyon, manipülasyon 

gibi tekniklerden yararlanýlýr. Bu teknikler fizyoterapi ile birlikte, bir fizyoterapist 

tarafýndan uygulanmalýdýr. 

3e- Yaþlýlarda Rehabilitasyon Uygulamalarý 

Yaþlýlarda dik postür korunmalý, kifoz, skolyoz gibi omurga bozukluklarý 

engellenmeli, geliþmiþse tedavi edilmelidir. Kas gücü ve aerobik performans 

artýrýlarak denge güçlendirilmeli ve rahat bir yürüyüþ saðlanmalýdýr. Egzersizlerle 

birlikte görme ve iþitme problemleri çözülmeli, ayak deformiteleri, diz ve kalça 

patolojileri tedavi edilmeli, derin duyu ve pozisyon hissi uyarýlmalýdýr. Bu amaçla 

gerekirse ýsý tedavisi, elektroterapi, mekanoterapi gibi pasif fizik tedavi 

uygulamalarýna baþvurulmalýdýr. 

Düzenli egzersiz, yaþlýlýkta sakatlýða ve hastalýða eþlik eden mobilite azalmasý ve 

onun komplikasyonlarýný geriye çevirebilir. Egzersizler yaþlýnýn genel durumuna 

ve bireysel ihtiyaçlarýna göre planlanýr. Egzersizin amacý, yoðunluðu, sýklýðý, 

içerdiði kas gruplarý ve kontraksiyon türü ne olursa olsun genel olarak tüm vücut 

fonksiyonlarýný destekler. 

Düzgün postür için omuz elevatörleri ve sýrt kaslarý güçlendirilmelidir. Günde 1- 

2 kez 0,5-1 saat süre ile yüzükoyun yatmak, dik oturmaya ve dik yürümeye gayret 

etmek kamburluðu engellemede yararlý olabilir. Bu amaçla baston ve destek 

korseleri kullanýlabilir. 

Yürümenin desteklenmesi ve dengenin saðlanmasý için baston, koltuk deðneði, 

yürüteç gibi çeþitli ortezler kullanýlabilir. Bastonlar hafif ve dayanýklý malzemeden 

üretilmelidir. Üç veya dört ayaklý bastonlar stabiliteyi artýrýrlar. Bastonun boyu, 

büyük trokanter hizasýnda olacak þekilde ayarlanmalýdýr. Baston saðlam elde 

109


tutulmalý ve karþý ayakla ayný anda hareket etmelidir. Her iki elde de baston var 

ise iki nokta dönüþümlü, üç nokta veya dört nokta yürüyüþlerden biri tercih 

edilmelidir. 

Sýrt kaslarý ile birlikte kalça, uyluk ve baldýr kaslarýnýn güçlendirilmesi dengeyi 

güçlendirir, düþme ve kaza riskini azaltýr. Pozisyon ve denge hissinin geliþtirilmesi 

de buna yardýmcý olur. Aerobik performansýn artýrýlmasý hem hastanýn baðýmsýzlýk 

düzeyini, hem de kendine güvenini artýrýr. 

Yaþlýlara yemek piþirme ve yeme, giyinip soyunma, temizlik, banyo gibi günlük 

aktiviteleri yardým görmeden yapmak üzere gerekli teknikler öðretilmeli, yardýmcý 

araç-gereçler konusunda bilgi verilmeli ve aktif olarak bir iþte çalýþmalarý teþvik 

edilmelidir. Bu mümkün deðilse süsleme, çiçek yapýmý, oymacýlýk gibi el sanatlarý, 

resim, müzik gibi sanatsal faaliyetler, bahçe iþleri, balýk tutma, yürüyüþ gibi sportif 

aktiviteler ve iskambil oyunu gibi rekreasyonel faaliyetlerle ilgilenmeleri saðlanmalýdýr. 

Ayrýca yaþlýnýn ibadetlerini yerine getireceði ortam saðlanmalýdýr. Bunlar yaþlýyý 

hem fiziksel ve psikolojik, hem de sosyal ve ekonomik yönden aktive eder. 

Yaþlýlarýn yaþadýðý ortamdaki takýlýp düþmeye ve kazaya neden olabilecek gereksiz 

aksesuarlar ve kapý eþikleri ortadan kaldýrýlmalýdýr. Sivri kenarlý, köþeli olmayan 

mobilyalar seçilmeli, masa ve sandalyeler hafif ve kullanýþlý olmalýdýr. Telefon ve 

elektrik düðmelerine kolay ulaþýlabilmeli, içinde yaþanýlan mekân uygun bir 

ýþýklandýrma, ýsý ve neme sahip olmalýdýr. Tuvalet, banyo, duþ ve lavabolar kolay 

girip çýkmaya, oturup kalkmaya göre ayarlanmalý, kaygan olmamalý, iyi aydýnlatýlmalý 

ve duvarlarda tutunacak saðlam barlar olmalýdýr. 

110


EGZERSÝZ ve SPORTÝF AKTÝVÝTELER 

Fizyoterapist Ali KUZ 

Fizyoterapist Sevgi Nafia ERDOÐAN 

Yaþlýlýkta fizyolojik, fiziksel ve psikolojik deðiþmeler sonucu meydana gelen 

deðiþikler kiþilerde inaktiviteye neden olarak günlük yaþam aktivitelerini etkilerler. 

Düzenli yapýlan egzersizler bu olumsuz sonuçlarý engellerler ve düzelmeye neden 

olurlar. Yaþlýlarda yapýlan egzersizlerin ne þiddet ve yoðunlukta yapýlacaðý ve 

hangi egzersizlerin yapýlacaðý önemlidir. Egzersiz yaparken yaþlýlarýn fiziksel, 

psikolojik ve fizyolojik durumlarý göz önünde bulundurulmalýdýr (3). 

Ýnaktivite sonucu yaþlýlarda meydana gelen deðiþiklikler; 

1- Kalp-damar sistemi; akciðerler, kalp ve kan damarlarýndan oluþmaktadýr. 

Zamanla kan damarlarý içinde kalsiyum, kolesterol ve yaðlar birikerek týkanýklýða, 

bu durum ise kalp krizi veya inmeye neden olur. Ölümlerin çoðu bu nedenle 

olmaktadýr. 

2- Kas dokusunda azalma-yað dokusunda artma. 

3- Þeker hastalýðý (diyabet). 

4-Kemikler yaþ ilerledikçe mineral içeriklerini (kalsiyum ve fosfor) kaybederler. 

Bu durum ileri yaþlarda kemik erimesi (osteoporoz) olarak adlandýrýlan büyük 

saðlýk problemini ortaya çýkartýr. 

5-Depresyon. 

6-Bel aðrýsý. 

7-Kireçlenme (artrit) gibi birçok hastalýðýn ortaya çýkmasýna ya da var olanlarýn 

þiddetinin artmasýna neden olacaktýr. 

8-En yavaþ bozulmaya baþlayan merkezi sinir sistemidir. Reflekslerimiz ve 

reaksiyonlarýmýz daha yavaþ hale gelir ve biz çeviklik isteyen hareketlerde hýz 

kaybederiz. Düþme veya kayma gibi durumlarda kendimizi korumamýz zorlaþýr. 

Kontraktür 

Kontraktür, adalenin inatçý bir þekilde kýsalmasýndan dolayý eklemin anormal bir 

postür almasýdýr. Kontraktürler, eklemlerde hareketsizlik sebebi ile oluþan, eklem 

hareket açýklýklarýnda kayba sebep olan aðrý ve þekil bozukluklarý sorunlarý 

oluþturan durumlardýr 

111


Neden Kontraktür Oluþur 

Hastalýk veya yaralanma sonucu uzun süreli yatak istirahatý, travma sonucu 

alçýlama ve cihazlamaya baðlý, spinal kord ve beyin hasarý sonucu kas hareket 

açýklýðýnýn tümünde düzenli olarak kullanýlmadýðý zaman, o kasýn tendonlarý 

(kiriþleri) kýsalýr. 

Bu durum kasýn gerilmesini daha da zorlaþtýrarak, fazla kýsalmadan ve gerilme 

yeteneðinin azalmasýndan oluþan bir kýsýrdöngü yaratýr. Kasta, tam hareket 

açýklýðýný önleyen fibröz skar dokusu geliþebilir. Tedavi edilmeyen kontraktürün 

en sonunda varacaðý nokta, kalýcý ve çoðu kez aðrýlý olan anormal postürdür 

Kontraktürler 4 safhada ilerler: 

1.Safha: Kontraktürler 4 gün gibi kýsa bir sürede geliþmeye baþlar. 

2.Safha: Daha sonraki 1. ve 2. haftada geliþir. Kontraktürlerin çoðu 3. safhadan 

önce fark edilemez. 

3.Safha: Kontraktürler 500 günde son halini alýr. 

4.Safha: Kiþinin eklem ve kaslarý o kadar sert bir hale gelir ki kiþi anne karnýndaki 

gibi bükülü hale gelir 

Tedavi Yöntemleri 

1-Manüel Teknik: eklem mobilizasyonu ve germe egzersizleri yaygýn olarak 

eklem hareket açýklýðýný arttýrmada kullanýlan bir yöntemdir. 

2-Mekanik Teknik: continuous passive motion (CPM) , özelikle eklem ameliyatlarý 

sonrasý kullanýlan popüler bir makinedir. Eklem hareket açýlýðýný arttýrmaya 

yönelik kullanýlýr. Cerrahi sonrasý 24-72 saat sonra kullanýlmaya baþlanýr. Hasta 

tolere edebildiði kadar hareket açýklýðý arttýrýlýr. 

3-Cihazlama: kontraktürü önlemede ve mevcut hareket açýklýðýný korumada 

kullanýlýr. Germe ve egzersiz sonrasý kazanýlan eklem hareket açýlýðýný korumak 

için uzun süreli germe saðlar. 

4-Cerrahi: diðer tekniklerle açýlamayan kontraktürler için kontrakte kasa yönelik 

serbestleþtirme ameliyatý uygulanýr. 

5-Alternatif Tedavi Teknikleri: vücudun bazý bölümlerinde chiropractic teknikleri 

eklem hareket açýklýðýný arttýrmayý saðlar. Masaj kan dolanýmý arttýrýr ve kasýn 

elastikiyeti için yardýmcý olur. Yoga kontraktürün rehabilitasyonunda ve eklem 

mobilizasyonunu fasilite etmede yardýmcý olur. 

112


Kontraktürün önlenmesi: 

Konraktür oluþtuktan sonra kasýn geri dönüþü zor ve zahmetli olduðundan dolayý 

kontraktürün önlenmesi tedavi edilmesinden çok daha kolaydýr. Kontraktürün 

önlenmesi için aktif ve pasif hareketler, aktif ve pasif germeler, pozisyonlama ve 

cihazlama yapýlmalýdýr. . 

Demanslý kiþide osteoporoz, ciddi romatizmal hastalýk veya diðer kas eklem 

rahatsýzlýklarý yoksa doktor kontrolü olmadan da eklem hareket açýklýðý egzersizleri 

yapýlabilir. Bu egzersizler kontraktürü önlediði gibi kaslarýn kitle kaybýný da önler. 

Ayrýca kan dolaþýmýný artýrýr ve kiþinin kendisini daha iyi hissetmesini saðlar. Eklem 

hareket açýklýðý egzersizleri günde 2-3 kez yapýlmalý, demanslý hastaya bu 

frekanslarla egzersizler hatýrlatýlmalýdýr. 

Eklem Hareket Açýklýðý Egzersizlerinde Dikkat Edilecek Hususlar 

1-Kiþide osteoporoz, romatizmal hastalýk kaynaklý eklem þekil bozukluklarý, 

iyileþmekte olan kýrýk gibi özel eklem kýsýtlýlýklarý varsa egzersizlere baþlamadan 

önce doktora danýþýn. 

2-Hekim tavsiyesi olmadan demanslý kiþiye boyun egzersizleri yaptýrmayýn. 

3-Kiþi fiziksel olarak egzersize karþý çýkýyorsa, egzersiz öncesi girdap banyosu 

yardýmcý olabilir. 

4-Tam eklem hareket açýklýðý için yeterli alaný saðlayýn ve egzersiz öncesi 

kiþinin sýrtüstü rahat bir pozisyonda yatmasýna özen gösterin. 

5-Tam gevþemeye yardýmcý olacak telkinlerde bulunun. 

6-Kiþi ile konuþup basitçe kendisine egzersizle ilgili bilgi verin. 

7-Her hareketi en az 3-5 kez tekrarlayýn. Ne kadarýný aktif kendisi yaparsa o 

kadar iyi olur. Çok fazla yormayýn. Yaralanma oluþturmamaya dikkat edin. 

8-Vücudun önce üst sonra alt kýsýmlarýný çalýþtýrýn. 

9- Egzersiz sýrasýnda bir elinizi eklemin üst, diðer elinizi eklemin alt kýsmýndan 

tutarak eklemi destekleyin. 

10-Eklem hareket açýklýðýnýn sonunda bir miktar durun, ondan sonra hareketi 

geri döndürüp devam edin. 

11-Dirençle karþýlaþtýðýnýzda o noktadan sonrasýný fazla zorlamayýn. 

12-Eðer kas spazmý varsa ekleme hafif bir basý uygulayarak o açýda bir müddet 

tutun. 

113


13-Ciddi aðrý ile karþýlaþtýðýnýzda egzersizi durdurun. 

14-Kiþide aðrý þikâyeti, terleme, nefes darlýðý ve renk deðiþimi ciddi bir sorun 

habercisi olabilir. 

15- Günlük aktiviteleri yerine getirebilmek için belli eklemlerde olmasý gereken 

minimum hareket açýklýðý sürdürülmelidir. Omuz hizasýnda kollarý yana açma, 

ellerin sýrta deðdirilmesi ve ellerin enseye deðdirilmesi, dirseklerin 90 derece 

iken avucun aþaðý ve yukarý dönmesi 45 derece kalça 90 derece ve diz 110 

derece bükülebilmelidir. Eklem hareket açýklýðý egzersizlerine küçük açýlarda 

baþlanmalý ve nazikçe yapýlmalýdýr. 

Egzersizin Faydalarý 

1-Hareket geniþliðini arttýrýr. 

2-Kaslarýn elastikiyetini saðlar. 

3-Kas gruplarýný kuvvetlendirir. 

4-Postürü ve dengeyi geliþtirir. 

5-Harekete baþlama, ritim ve koordinasyonu, buna baðlý olarak da yürürken 

güven duygusunu geliþtirir. 

6-Kalp ve akciðer saðlýðýnýn korunmasýný (kan dolaþýmýný, solunum oraný ve 

derinliðini deðiþtirerek yardýmcý olur) 

7-Konuþma ve yutma problemlerini azaltýr 

8-Depresyonu azaltýr, morali düzeltir. 

9-Kontrol hissini arttýrýr. 

10-Baþarma hissi verir. 

Demanslý yaþlýlarda egzersiz yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar 

Demanslý kiþilerle çalýþýrken fonksiyonelliðe yoðunlaþýlmalý fakat hafýza 

kusurlarýnýn yeni motor hareketlerin öðrenilmesine mani olabileceði 

unutulmamalýdýr. Bu sebeple yaþlýlarda fonksiyonel eðitim saðlýklý kiþilerden 

farklýlýk gösterir (4). 

1- Tedavi þekli, tedavi ortamý: Kiþinin iþ veya hobilerini hangi alýþkanlýklarla 

sürdürdüðü tespit edilip, bu fonksiyonel hareketler yapýlmak istenen egzersizlerle 

eþleþtirilmelidir. Örneðin vücut aðýrlýðýný bacaklara aktarma egzersizi için, 

kiþinin hoþuna gidecek bir müzikle dans etmesini saðlayabiliriz. Bununla 

beraber istenmeyen bir reaksiyonu tetikleyebilecek müdahaleler tespit edilmelidir. 

114


Su içi egzersiz yüzmeyi seven biri için ideal olurken, yüzmekten korkan veya 

geçmiþinde boðulma tehlikesi atlatmýþ biri için yanlýþ bir yaklaþým olur. Kiþi 

mümkün olduðunca kendi yaþadýðý ortamda egzersizlerini yapmasý tercih 

edilmelidir. 

2- Kiþi tarafýndan açýkça anlaþýlabilecek bir dil kullanýlmalýdýr. Hastalýðýn doðasý 

iyi anlaþýlmalý ve bir konuþma þekli iyi sonuç vermiyorsa farklý yaklaþýmlar 

denenmelidir. Hastaya karþý sakin olunmalý, kiþinin endiþe ve gerginliðine 

engel olmak için devamlý güven telkin edilmelidir. 

3- Tüm deðerlendirme ve uygulamalar kiþinin dikkatinin daðýlmasýna mani 

olacak þekilde en az görsel ve duysal uyaranlarýn olduðu bir ortamda yapýlmalýdýr. 

4- Demanslý kiþiye sözel veya sözel olmayan harekete baþlama iþaretini her 

seferinde tekrar vermek gerekir. Demanslý kiþi ile her konuþulduðunda göz 

temasý kurulmalý ve sözel baþlama iþareti mümkün olduðunca görsel hareketle 

desteklenmelidir. Küçük egzersiz gruplarý tekrarlý egzersizlerin yapýlmasýný 

takviye etmede faydalý olabilir. Çünkü kiþi grup lideri ile beraber diðer grup 

üyelerini gözlemleyip aktive ve motive olabilir. Top, balon, egzersiz bandý gibi 

objelerin renkli olmasý bu kiþilerde komutlara cevap vermede daha faydalý 

olabilir. Çünkü demanslý kiþiler uzaysal ve algýsal sorunlar yaþama eðilimindedirler. 

Yine basamak egzersizlerinde, basamak kenarlarýnýn parlak boya ve bantlarla 

belirginleþtirilmesi bu amaca hizmet eder. 

5- Demanslý kiþinin eksiksiz yapabileceði fiziksel aktiviteleri geliþtirip devam 

ettirmeye yoðunlaþýlmalýdýr. Kiþinin deðiþen fonksiyonel durumuna kendi 

ortamýnda adapte olmasýnýn kiþinin bu konuda tekrar eðitime tabi olmasýndan 

daha kolay olacaðý unutulmamalýdýr. 

6- Demanslý kiþiler çok adýmlý komutlarý içeren egzersizleri ve arasýnda boþluk 

olan iþleri yapamazlar. Ayný seansta birden fazla prosedürün uygulanmasý 

doðru deðildir. 

7- Demanslý kiþinin deðerlendirme ve tedavisi için ekstra süre ayrýlmalýdýr. 

Kognitif yetersizlikler reaksiyon ve hareket süresini uzatabilir. Eðer demanslý 

kiþi acele ettirilirse motor hatalar ortaya çýkabilir ve kiþinin güvenliði tehlikeye 

düþebilir. Demanslý kiþi kolay yorulma eðilimindedir ve bu kiþinin yaptýðý iþi 

sürdürebilme becerisini ciddi oranda zorlar. 

8- En iyi egzersizler daha primitif, otomatik cevaplarýn kullanýldýðý egzersizlerdir. 

Bu sebeple ayakla topa vurmak, topu atýp tutmak bacak ve kol kaslarýný 

kuvvetlendirmek için aðýrlýk kaldýrmaya göre daha uygun bir yoldur. Bununla 

beraber yürürken ve dans ederken ayak bileklerine 400-800 gr aðýrlýk takmak 

tercih edilebilir. 

115


9- Bahçe iþleri, golf ve bowling yaþlýlar tarafýndan kolay benimsenmesine 

raðmen, dönme ve eðilme gibi aktiviteler içerir ve vertebral kýrýk riskini 

arttýrabildiðinden pek önerilmezler 

10- Ýp atlama, koþma ve zorlayýcý aerobik egzersizler önerilmez. 

Demanslý Yaþlýlarýn Yapabilecekleri Egzersiz ve Sportif Aktiviteler 

1- Aerobik Egzersizler 

2- Kuvvetlendirme Egzersizleri 

3- Germe Egzersizleri 

4- Denge – Koordinasyon Egzersizleri 

5- Tai Chi Chuan (Tcc) Egzersizleri 

6- Pilates Egzersizleri 

Aerobik Egzersizler 

Yürüme, koþma bu tür egzersizlerdir. Egzersizin yoðunluðu kiþinin maksimum 

kalp hýzýnýn %50'sini aþmaz ve iki haftada bir %5 artýrýlýr ancak %70 düzeyinin 

hiçbir zaman aþýlmamasý gerekir. Yaþlýnýn egzersize toleransý basitçe konuþma 

testi ile anlaþýlabilir; egzersiz esnasýnda konuþmakta güçlük çekiliyorsa yoðunluk 

fazla demektir. Egzersizlerin toplam süresi haftada 3 gün, 20-30 dakika kadardýr 

(5). 

Bu aktivitelerin verimli olabilmesi için; 

Yüksek þiddette egzersizin kalp problemi ve kas yaralanmalarý riskini artýracaðýný 

unutmayýnýz!!! 

Aktivite hakkýnda yaþlýya bilgi verilir. Yürüyüþe uygun kýyafetler giydirilir. 

Ayakkabýlarýn yaþlýnýn ayaðýna uygun ve rahat olmasýna dikkat edilir. 

Kuvvetlendirme Egzersizleri 

Yaþlýda majör kas gruplarýna (kuadriseps, hamstring, abdominal v.b. kaslar) 

uygulanýr. Makine, serbest aðýrlýklar, top, egzersiz lastiði ile çalýþýlabilir. Süre 20- 

30 dakikadýr. 60 dakikayý geçmemelidir. 

Majör kaslara haftada 2-3 kez, 8-15 tekrar, 1-3 set verilir (6). 

IRM (Bir maksimum tekrar)'nin %40-60 ile baþlanýr. Ýlk 6-8 hafta IRM in 40-50 

ile çalýþýlýr. 

116


Egzersizlerde set, tekrar sayýsý, direnç aðýrlýðý önemlidir. 

Kuvvetlendirme ve fleksibilite egzersizleri öncesi 5 dakika aerobik (yürüme, bisiklet 

gibi) egzersiz önerilebilir. 

Ýleriderece demanslý kiþilerde kuvvetlendirme egzersizleri (Sandalyeye oturup 

kalkma, merdiven inip çýkma, kum torbasý ile yürüme gibi) fonksiyonel olarak 

yapýlmasý tercih edilmelidir. 

Germe Egzersizleri 

Germe, egzersiz programýnýn esas taþýdýr. Germe ve gevþeme þeklinde uygulanýr. 

Eklemlerin fleksibilitesini saðlayarak düþme ve yaralanmalardan korur. Yavaþ ve 

nazikçe baþlanmalý, doðru bir þekilde yapýlmalý ve germe yapýlan kasa 

odaklanýlmalýdýr. Yaþlýlarda büyük eklemlerdeki esnekliðin azalmasý fonksiyonel 

aktivitelerde kýsýtlamaya neden olurlar. Bu nedenle omuz, kalça, diz ve gövde 

esnekliðine önem verilmelidir. Yaþlýlarda esnekliðin kazanýlmasý için uygulanan 

germe egzersizleri Güvenli, Etkili ve Basit olmalýdýr. 

Germe egzersizleri kontraktür oluþmasýný engellemede en etkili yöntemlerden 

biridir. Kontraktür ilerledikçe kiþi istemli eklem hareketlerini giderek kaybeder. 

Banyo yapma giyinme günlük bakým zorlaþýr. Kiþiyi tamamýyla pozisyonlamak 

daha zor olur çünkü kontraktür basý yaralarýna yol açabilecek basý noktalarý 

oluþturur. 

Denge – Koordinasyon Egzersizleri 

Yaþlýlarda denge ve koordinasyonda meydana gelen deðiþiklikler yürümeyi zorlaþtýrýr 

ve düþmelere neden olurlar. Yapýlan araþtýrmalarda denge egzersizlerinin yaþlý 

kadýn ve erkeklerde düþmeyi %50 azalttýðý bildirilmektedir (7). 

Denge Egzersizleri : Önce yatakta baþlanýr. Oturma dengesi iyi hale geldikten 

sonra ayakta denge çalýþmalarýný geçilir. Denge egzersizleri seviye seviye uygulanýr. 

Alt seviyeden bir üst seviye egzersize geçmek için 20-30 sn boyunca hareketi 

devam ettirebilmesi gerekir. 

Koordinasyon Egzersizleri : Koordinasyon, amaca yönelik bir hareketle iskeletle 

kaslarý ile merkezi sinir sisteminin uyum içinde çalýþmasý. etkileþimidir. 

Baþlangýçta basit ve yavaþ olarak yapýlan hareketlerin her bölümü hasta tarafýndan 

izlenebilmeli ve algýlanabilmelidir. 

Hareketler hatasýz olarak yapýlabildiðinde hýzlandýrýlýr. Koordinasyonun 

kazanýlmasýnda saðlam bir kas-iskelet sistemine gereksinim vardýr. Amaç hastanýn 

günlük yaþam aktivitelerini baðýmsýz olarak yapabilir hale gelesini saðlamaktýr. 

117


Frenkel egzersizleri : Zorluk derecesi arttýrýlarak yapýlan alt ekstremiteye yönelik 

egzersizlerdir. Basit hareketler doðru ve hýzlý bir þekilde yapýlýr hale geldikten 

sonra kalça ve diz harekelerinin birlikte yapýldýðý komplike hareketlere, daha zor 

olan hareketlere geçilir. 

Yorgunluk oluþturmamak için her seansta en fazla 4 tekrar yapýlýr ve 3-4 saat ara 

ile tedavi seanslarý tekrar edilir (8). 

Tai Chi Chuan (Tcc) Egzersizleri 

Birçok yöne aðýrlýk kaydýrma, vücudun düzgünlüðü hakkýnda bilinci arttýrma, 

hareketlerin çok yönlü koordinasyonu ve ilave olarak düzenli solunumdan oluþur. 

Bu egzersizlerin yaþlýlarda denge ve fleksibiliteyi düzelttiði ve güven duygusunu 

artýrdýðý gösterilmiþtir. 8 hafta süreyle, haftada 7 seans ve her bir seans 1 saat 

olacak þekilde uygulanýr. 

Baþlangýçta 10 dakika ýsýnma, bitiþte 10 dakika soðuma ve arada 40 dakika 

süreyle TCC egzersizlerini içerir (6). 

Pilates Egzersizleri 

Dirençli egzersizler ile denge egzersizlerinden oluþur, son zamanlarda yaþlýlarda 

çok popüler olmaya baþlamýþtýr. Ekstremite kaslarýný güçlendirme, germe, solunum, 

gövde kaslarýný güçlendirme ve denge egzersizlerini kapsar. 

Ýzometrik (dikkatli), ekzantrik, konsantrik izotonik egzersizler ile kokontraksiyonlar 

kullanýlýr. Lumbopelvik stabiliteyi düzeltme, omurganýn segmental mobilizasyonu, 

omuz, dirsek, kalça, diz ve ayak bileði eklemlerinin mobilizasyonu ve stabilitesi, 

koordinasyon ve denge egzersizlerini içerir. 

Özetle Pilates egzersizleri gövde kaslarýný güçlendiren, kas iskelet sistemi 

bütünlüðünü artýran, spinal mobilite ile eklem stabilizasyonunu saðlayan 

egzersizlerdir. 

Hastalar gövde kaslarýnda güçlenme, postürde düzelme, postüral stabilite, eklem 

mobilitesinde artýþ, denge ve koordinasyonun artmasý, kolay kabul edilebilmesi, 

kompliansýn ve güven duygusunun artmasý ile oldukça memnun kalýrlar. 

Pilates egzersizlerinde göðüs kafesini posterior ve lateral olarak ekspanse ederek 

yapýlan solunum önemlidir ve omurganýn doðal hareketlerini kolaylaþtýrýr. Gövde 

kaslarýnýn güçlendirilmesi hareket yeteneðini artýrýr ve travmalara karþý korur. 

118


EGZERSÝZ ve SPORTÝF AKTÝVÝTELER 

I-Aerobik Egzersizler 

a-Hafif Þiddetli Egzersizler 

b-Orta Þiddetli Egzersizler 

II-Kuvvetlendirme Egzersizleri 

a-Üst ekstremite kuvvetlendirme egzersizleri 

- Thera-band egzersizleri 

- Dambýl- serbest aðýrlýklý makine egzersizleri 

- Mat egzersizleri 

b-Alt ekstremite kuvvetlendirme egzersizleri 

- Thera-band egzersizleri 

- Dambýl- serbest aðýrlýklý makine egzersizleri 

- Mat egzersizleri 

c-Bel – karýn kuvvetlendirme egzersizleri 

d-Pelvik taban (Kegel) egzersizleri 

III-Germe Egzersizleri 

a-Üst ekstremite germe egzersizleri 

- Omuz kavþaðý germe egzersizleri 

- Dirsek germe egzersizleri 

- El bileði – parmak germe egzersizleri 

b-Alt ekstremite germe egzersizleri 

- Kalça bölgesi germe egzersizleri 

- Diz ve diz çevresi germe egzersizleri 

- Ayak bileði germe egzersizleri 

c-Bel – sýrt germe egzersizleri 

IV- Denge – Koordinasyon Egzersizleri 

a- Denge egzersizleri 

b- Koordinasyon egzersizleri 

V- Tai Chi Chuan (Tcc) Egzersizleri 

VI- Pilates Egzersizleri 

119


HAFÝF ÞÝDDETLÝ EGZERSÝZLER 



Yavaþ yürüme 

Yürüyüþ yavaþ tempoda (5 km/h altýnda) olmalýdýr. 

Yürüyüþte baþ dik tutulmalý ve kollarda doðal bir þekilde sallanmalýdýr. 

Baþlangýçta ilk haftalarda 20 dk ile baþlanýr, Bir ay sonra 30 dk’ya çýkarýlýr. 

Yavaþ yürüme egzersizinin süresi haftada 3 gün, 20-30 dakika kadardýr. 

Yaþlýnýn egzersize toleransý basitçe konuþma testi ile anlaþýlabilir: egzersiz esnasýnda 

konuþmakta güçlük çekiliyorsa yoðunluk fazla demektir. 

Egzersiz bisikleti kullanma 

Egzersiz bisikletine dikkatli ve güvenli bir þekilde oturduðundan emin olmalýyýz. 

Ýlk haftalarda yavaþ hýzda 40-50 RPM beþ dakika süreyle bisiklet kullanmaya 

baþlar. Ýlerleyen haftalarda yavaþ yavaþ 15 dakikaya çýkarýlýr. 

Oturarak balýk tutma 

Balýk tutma kardiyovasküler dayanýklýlýðý arttýrmamasýna raðmen hafif þiddetli bir 

egzersiz ve sosyal bir aktivite olmasý nedeni ile tercih edilir. 

Hafif tempoda dans etme 

Hafif tempoda dans etmek denge ve koordinasyonu geliþtirtir. 

Hafif ev iþleri 

Çamaþýr katlama, etrafý toplama 

Golf ve Bahçe iþleri 

Bahçe iþleri, golf ve bowling yaþlýlar tarafýndan kolay benimsenmesine raðmen, 

dönme ve eðilme gibi aktiviteler içerir ve vertebral kýrýðý arttýrabildiðinden pek 

önerilmezler 

121


ORTA ÞÝDDETLÝ EGZERSÝZLER 



Tempolu yürüyüþ (saatte yaklaþýk 5 km) 

Yürüyüþte baþ dik tutulmalý ve kollarda doðal bir þekilde sallanmalýdýr. 

Baþlangýçta ilk haftalarda 20 dk ile baþlanýr, Bir ay sonra 30 dk’ya çýkarýlýr 

Egzersizlerin toplam süresi haftada 3 gün, 20-30 dakika kadardýr. 

Demanslý yaþlýnýn egzersize toleransý basitçe konuþma testi ile anlaþýlabilir: 

Egzersiz esnasýnda konuþmakta güçlük çekiliyorsa yoðunluk fazla demektir 

Hafif aðýrlýklarla çalýþma 

Hafif aðýrlýk ile 15-20 tekrar olarak yapýlýr. 

Dans etme 

Orta þiddet tempoda dans etmek denge ve koordinasyonu geliþtirir 

Hafif tempoda dans etme 

Hafif tempoda dans etmek denge ve koordinasyonu geliþtirtir. 

Hafif ev iþleri 

Egzersiz bisikleti çevirme 

Egzersiz bisikletine dikkatli ve güvenli bir þekilde oturduðundan emin olmalýyýz. 

Ýlk haftalarda yavaþ hýzda 50-60 RPM beþ dakika süreyle bisiklet kullanmaya 

baþlar. Ýlerleyen haftalarda yavaþ yavaþ 15 dakikaya çýkarýlýr. 

122


ÜST EKSTREMÝTE ÖN KOL BÖLGESÝ THERA-BAND EGZERSÝZLERÝ 


Kimlere: Hafif, orta ve ileri derece 

demanslý 

Üst ekstremite dirsek bükme 

Bant ayaklarýn altýna sýkýþtýrýlýr ve 

avuç içleri yukarý bakacak þekilde 

tutulur. 

Dirsekler sabit kalacak þekilde 

kollar yukarý doðru büküp tekrar 

baþlangýç pozisyonuna dönülür. 

Hareket 3 set halinde yapýlýr, her 

set 12-15 tekrardan oluþmalý. 

Üst ekstremite dirsek açma 

Bir el baþýn üzerinde diðeri belin 

üzerinde olacak þekilde bant 

vücudun arkasýndan tutulur. 

Üstteki dirsek bükülüyken, alttaki 

kol aþaðý doðru gerilir. 

Aþaðýdaki kol bükülmeye 

baþladýðýnda da üstteki kol 

gerilecektir. 

Hareket 3 set halinde yapýlýr, her 

set 12-15 tekrardan oluþmalý. 

123


ÜST EKSTREMÝTE OMUZ VE SIRT BÖLGESÝ 

THERA-BAND EGZERSÝZLERÝ 



Omuz yana kaldýrma 

Ayaklar omuz geniþliðinde açýk, kollar hafif bükülü pozisyonda, bant ayaklarýn 

altýna sýkýþtýrýlýr. 

Kollar omuz mesafesinde yana doðru açýlmalý. 

Hareket 3 set halinde yapýlýr, her set 12-15 tekrardan oluþmalý. 

Omuz öne kaldýrma 

Ayaklar omuz geniþliðinde 

açýk, kollar hafif bükülü 

pozisyonda, bant ayaklarýn 

altýna sýkýþtýrýlýr. 

Kollar omuz mesafesinde 

öne doðru kaldýrýlýr. 

Hareket 3 set halinde yapýlýr, 

her set 12-15 tekrardan 

oluþmalý. 

Kürek çekme 

Thera bant (Lastik bant) 

ayaklarýn altýna sýkýþtýrýlýr ve 

her iki el ile tutulur. 

Vücut belden aþaðý doðru 

eðilmeli. 

Sýrt sýkýþtýrdýðýný hissettikten 

sonra tekrar baþlangýca 

dönülür. 

Hareket 3 set halinde yapýlýr, 

her set 12-15 tekrardan 

oluþmalý. 

124


ÜST EKSTREMÝTE KOL BÖLGESÝ 

DAMBIL- SERBEST AÐIRLIKLI MAKÝNE EGZERSÝZLERÝ 



Kol ön grup çalýþtýrma 

Demanslý yaþlý arkasý destekli 

sandalyeye oturtulur. 

Ellerine eþit aðýrlýklý dambýllar 

verilir. 

Dirseklerini vücuda 

birleþtirerek tutar. 

Avuçlar yukarý bakacak 

þekilde tutularak ellerini 

dirsekleri bükerek omzuna 

doðru kaldýrýr. 

Sonra baþlangýç pozisyonuna 

döner. 8-15 tekrarlý 3 set 

yapar. 

Kol arka kol çalýþtýrma 


sandalyede oturtulur. 

Bir el baþ üzerine kaldýrýlýr. 

Diðer el ile kol desteklenir. 

Baþ üzerindeki kol dirsekten 

bükülü pozisyondan düz 

hale getirilir. 


dönülür.8- 15 tekrarlý 3 set 

yapýlýr. 

125


ÜST EKSTREMÝTE OMUZ BÖLGESÝ 

DAMBIL- SERBEST AÐIRLIKLI MAKÝNE EGZERSÝZLERÝ 



Omuz öne kaldýrma 




verilir. 

Kollarýný dirsekler düz tutarak 

önden omuz hizasýna kadar 

kaldýrýlýr. 


dönülür. 

8- 15 tekrarlý 3 set yapýlýr 

Omuz yana kaldýrma 




verilir. 

Kollarýný dirsekler düz tutarak 

yandan omuz hizasýna kadar 

kaldýrýlýr. 


dönülür. 

8- 15 tekrarlý 3 set yapýlýr 

126


ÜST EKSTREMÝTE MAT EGZERSÝZLER 



Göðüs kaslarýný kuvvetlendirme 

Demanslý yaþlý sýrtüstü yatar. 

Kollarýný her iki yana dirsekler düz olacak þekilde yana açar. 

Kollarýný yukarý kaldýrarak her iki kolu paralele duruma getirir. 

Sonra baþlangýç pozisyonuna dönülür. 

8- 15 tekrarlý 3 set yapýlýr. 

Duruma göre ellerine aðýrlýk baðlanabilir 

Karýn kaslarýný kuvvetlendirme 


Her iki dizini büker. 

Baþýný kaldýrýp destek almadan karþýyý bakar( elleri ile dizlerini tutmaya çalýþýr). 

Köprü kurma 


Her iki dizlerini büker. 

Kalçasýný kaldýrarak sýrtýný düzleþtirmeye çalýþýr 

127


ALT EKSTREMÝTE THERA-BAND EGZERSÝZLERÝ 



Bacak yana açýþ 

Demanslý yaþlý ayakta, bacaklar omuz hizasýnda açýk olacak þekilde durur. 

Bir ayak yerde sabit, diðer bacak yana açýlýr ve baþlangýç pozisyonuna dönülür. 

Hareket ayaklara egzersiz lastiði takýlarak yapýlabilir. 

8- 15 tekrarlý 3 set yapýlýr. Sonra 

diðer bacakta hareket tekrar 

edilir. 

Bacak öne çekme 

Demanslý yaþlý ayakta, bacaklar 

omuz hizasýnda açýk olacak 

þekilde durur. 

Bir ayak yerde sabit, diðer ayak, 

bacak düz þekilde öne götürülür. 

Hareket ayaklara egzersiz lastiði 

takýlarak yapýlabilir. 



edilir. 

Geriye hamle 

Eller belde veya bir yerden destek 

alarak, bir ayak sabit diðer ayak 

geriye doðru adým atýlýr ve baþa 

dönülür. 

Aðýrlýk öndeki bacakta olmalý. 

Hareket öndeki bacak ve kalçada 

en çok hissedilir. 



edilir. 

128


ALT EKSTREMÝTE DAMBIL- SERBEST AÐIRLIKLI MAKÝNE EGZERSÝZLERÝ 



Dizi yukarý kaldýrma 

Demanslý yaþlý arkasý destekli sandalyede oturtulur. Ayak bileðine kum torbasý 

baðlanýr. 

Hasta dizini yukarý kaldýrýr. 8- 15 tekrarlý 3 set yapýlýr. Sonra diðer bacakta hareket 

tekrar edilir. 

Uyluk ön grup kasalarý 

kuvvetlendirme 


sandalyede oturtulur. Ayak 

bileðine kum torbasý baðlanýr. 

Hasta ayaðýný dizden itibaren 

yukarý kaldýrýr. 8- 15 tekrarlý 

3 set yapýlýr. Sonra diðer 

bacakta hareket tekrar edilir. 

Uyluk arka grup kasalarýný 

kuvvetlendirme 

Demanslý yaþlý bacaklar omuz 

hizasýnda açýk olacak þekilde, 

masa önünde dik olarak 

durur. Bir ayak yerde sabit, 

diðer ayak bileðine kum 

torbasý baðlanýr. 

Dizin ve kalçanýn öne 

gitmesine izin verilmeden 

topuk arkada kaldýrýlarak diz 

bükülür. 


dönülür. 

8- 15 tekrarlý 3 set yapýlýr, 


edilir. 

129


ALT EKSTREMÝTE MAT EGZERSÝZLER 



Uyluk ön grup kaslarý kuvvetlendirme 

Demanslý yaþlý sýrt üstü yatar pozisyonda diz altlarýna rulo konulur. Tek ayaðýný 

yukarý kaldýrýr. 10’a kadar sayar ve aþaðý indirir. Diðer bacakta ayný hareketi tekrar 

eder. Yaþlýnýn Durum göre ayak bileðine kum torbalarý baðlanýr 

Düz bacak kaldýrma 

Demanslý yaþlý sýrtüstü yatar pozisyonda tek dizini büker. Diðer bacaðýný diz düz 

olarak yukarý kaldýrýr. Sonra baþlangýç pozisyonuna dönülür. 8- 15 tekrarlý 3 set 

yapýlýr, diðer bacakta hareket tekrar edilir. Yaþlýnýn Durum göre ayak bileðine 

kum torbalarý baðlanýr 

Yana bacak açma 

Demanslý yaþlý yan yatar pozisyonda iken alttaki dizini büker. Üstteki bacaðý düz 

olarak yana ( yukarý ) kaldýrýr. Sonra baþlangýç pozisyonuna dönülür. 8- 15 tekrarlý 

3 set yapýlýr, diðer bacakta hareket tekrar edilir. Yaþlýnýn Durum göre ayak bileðine 

kum torbalarý baðlanýr 

130


PELVÝK TABAN (KEGEL) EGZERSÝZLERÝ 



Amacý 

Demanslý yaþlýnýn 

Ýnkontinans þikâyetini ve sýk idrara çýkmasýný azaltmak 

Ýdrar kesesi kapasitesini artýrmak. 

Ýdrar yapma aciliyetini giderme ve idrara çýkma aralýðýný 3-4 saate çýkarmak. 

Uygulama 

Demanslý yaþlýya iþlem hakkýnda bilgi verilir. 

Ýlk olarak mesanesinin boþalmasýný saðlanýr. 

Rahat edebileceði giysiler giyilir. 

Yataða yatarak baþý hafifçe bir yastýkla yükseltilir. 

Dizler bükük bir þekilde uzanýlýr. 

Alzheimer hastasýnýn 2-3 defa derin bir nefes alýp vererek gevþemesi saðlanýr. 

Ýdrarý durdurmaya çalýþýyormuþ gibi pelvik kaslar kasýlýr. 

10’a kadar sayýp gevþetilir. 15 saniye gevþemiþ halde beklenir. 

Gevþeme hareketinden sonra iþlem tekrar edilir. 

Bu iþlem otururken ya da ayaktayken de yaptýrýlabilir. 

Her pozisyonda 15 tekrar edilip iþlem sonlandýrýlýr. 

131


OMUZ KAVÞAÐI GERME EGZERSÝZLERÝ 

Üst Ekstremite Germe Egzersizleri 


Uygulama 

Omuz ön kapsül germe egzersizleri 

Alzheimer hastasý ayakta duvar kenarýnda yan olarak durur. 

Kolunu omuz hizasýna kadar kaldýrarak eli ile duvardan tutunur. 

Elini duvardan kaldýrmadan diðer tarafa dönmeye çalýþýr. 

10 kadar sayýp baþlangýç pozisyonuna geri döner. 

Bu hareketi 10 kez tekrar eder. 

Sonra diðer taraf ile hareketi yapar. 

Omuz arka kapsül germe egzersizleri 

Alzheimer hastasý ayakta durur veya arkasý 

destekli bir sandalyede oturur. 

Bir eli ile diðer dirseðinden tutarak karþý tarafa 

doðru dirseðini çeker. 



Sonra diðer tarafta ayný hareketi yapar. 

Kollarý yukarý kaldýrma 

Alzheimer hastasý ayakta durur veya arkasý 

destekli bir sandalyede oturur. 

Ýki eli ile bir sopayý tutar. 

Kollar birbirine paralel ve omuz geniþliðinde açýk 

tutar. 

Her iki kolunu önden yukarý kaldýrabildiði kadar 

kaldýrýr. 



Elleri arkada birleþtirme 

Alzheimer hastasý ayakta durur. 

Her iki elini arkada kalça üzerinde birleþtirir. 

Ellerini yukarý doðru sýrtýna kadar kaldýrýr. 



132


DÝRSEK GERME EGZERSÝZÝ 



Uygulama 

Alzheimer hastasý sandalyede oturur. 

Bir eli ile uyluk dýþ kýsmýndan tutar. 

Diðer eli ile dirseðinden tutup kendine doðru çeker. 



Sonra diðer tarafta ayný hareketi yapar. 

133


EL BÝLEÐÝ - PARMAK GERME EGZERSÝZÝ 



Uygulama 

Alzheimer hastasý arkasý destekli bir sandalyede oturur. 

Her iki elini göðüs hizasýnda avuç içleri birbirine bakacak þekilde birleþtirir. 

Avuçlarýný tamamen birleþtirmeye çalýþmalýdýr. 



134


KALÇA BÖLGESÝ GERME EGZERSÝZÝ 

Alt Ekstremite Germe Egzersizleri 


Uygulama 

Alzheimer hastasý sýrt üstü yatarken tek dizini karnýna doðru çeker, diðer bacak 

düz olarak uzatýlýr. 10’a kadar sayýlýr ve bacak düz olarak uzatýlýr. 


Sonra diðer bacakta ayný hareket tekrar edilir 

135


DÝZ VE DÝZ ÇEVRESÝ GERME EGZERSÝZLERÝ 



Uygulama 

Uyluk ön grup kaslarý germe 

Alzheimer hastasý sýrt üstü yatar. 

Tek dizini karnýna doðru çeker. 

Elleri ile ayak bileðinden tutarak topuðunu kalçaya deðdirmeye çalýþýr. 



Sonra diðer bacakta ayný hareket tekrar edilir 

Uyluk arka grup kasalarý germe 

Alzheimer hastasý bacaklarý düz olarak oturur, iki eli ile ayaklarýna doðru uzanarak 

tutmaya çalýþýr. Dizlerin bükülmesine izin verilmez 

136


AYAK BÝLEÐÝ GERME EGZERSÝZLERÝ 



Uygulama 

Alzheimer hastasý ayakta duvara yüzü dönük olarak durur. 

Elleri ile bir ayak geride olacak þekilde duvara yaslanýr. 

Öndeki dizini topuk yerden kalkmayacak þekilde büker. 

10’a kadar sayar. Bacaklarýný deðiþtirir. 

Ayný hareketi diðer bacak için tekrar eder. 

137


ÝKÝ DÝZ ÇEKME EGZERSÝZÝ 

Bel Sýrt Germe Egzersizleri 


Uygulama 

Alzheimer hastasý sýrt üstü yatar. 

Her iki dizini çekerek elleri ile tutar. 

10’a kadar sayarak bacaklarýný uzatýr. 


138


OTURARAK DENGE EGZERSÝZLERÝ 

Denge Egzersizleri 


Uygulama 

Seviye 1 

Alzheimer hastasý muayene masasý gibi stabil bir yüzeyde oturtulur. 

Terapistin gösterdiði yönlerde kollarýný ileriye, baþýnýn üzerine ve yana doðru 

uzatýr. 

Tekrar sayýsý giderek artýrýlýr. 

Seviye 2 

Alzheimer hastasý stabil olmayan bir yüzeyde ( yumuþak bir yatak) oturtulur. 


uzatýr. 

Tekrar sayýsý giderek arttýrýlýr. 

Seviye 3 

Alzheimer hastasý hareketli bir yüzeyde (egzersiz topu) oturtulur. 


uzatýr. 

Tekrar sayýsý giderek arttýrýlýr 

139


AYAKTA DENGE EGZERSÝZLERÝ 

Denge Egzersizleri 


Uygulama 

Seviye 1 

Alzheimer hastasý ayakta masa kenarýnda durur. 

Çok az miktarda masadan tutmasýna izin verilir. 

Seviye 2 

Alzheimer hastasý yatakta masa kenarýnda durur. 

Masadan destek almasýna izin verilmez. 

Seviye 3 

Alzheimer hastasý ayakta masa kenarýnda durur, gözlerini kapatýr. Çok az miktarda 

masadan tutmasýna izin verilir. 

Seviye 4 

Alzheimer hastasý yatakta masa kenarýnda durur, gözlerini kapatýr. Masadan 

destek almasýna izin verilmez. 

Seviye 5 

Alzheimer hastasý masa kenarýnda tek ayak üzerinde durur. 

Çok az miktarda masadan tutmasýna izin verilir. 

Seviye 6 

Alzheimer hastasý masa kenarýnda tek ayak üzerinde durur. Masadan tutmasýna 

izin verilmez. 

Seviye 7 

Alzheimer hastasý masa kenarýnda tek ayak üzerinde durur, gözlerini kapatýr. Çok 

az miktarda masadan tutmasýna izin verilir. 

Seviye 8 

Alzheimer hastasý masa kenarýnda tek ayak üzerinde durur, gözlerini kapatýr. 

Masadan tutmasýna izin verilmez. 

Seviye 9 

Alzheimer hastasý masa kenarýnda tek ayak üzerinde durur, dizini hafifçe büker. 

Gözlerini kapatýr. Çok az miktarda masadan tutmasýna izin verilir. 

Seviye 10 

Alzheimer hastasý masa kenarýnda tek ayak üzerinde durur, dizini hafifçe büker. 

Gözlerini kapatýr. Masadan tutmasýna izin verilmez. 

140


SIRT ÜSTÜ POZÝSYONDA YAPILAN EGZERSÝZLER 

Koordinasyon Egzersizleri 


Uygulama 

Alzheimer hastasý topuklarýnýn rahatça kaydýrabileceði bir yatak ya da mindere 

sýrtüstü yatar. bacaklarýný ve ayaklarýný görecek bir þekilde baþý desteklenir. 

1-Önce bir bacak topuk yerde olacak þekilde diz karna doðru çekilir ve baþlangýç 

pozisyonuna dönülür. 

Sonra diðer bacakta hareket tekrar edilir. 

2-Önce bir bacak topuk yerde olacak þekilde diz karna doðru çekilir, bu 

pozisyonda bacak dýþa doðru açýlýr ve kapatýlýr. 

Bacak baþlangýç pozisyonuna getirilir. 


141


3-Önce bir bacak topuk yerde olacak þekilde diz karna doðru yarým olarak 

çekilir, baþlangýç pozisyonuna dönülür. 

Bacaðý düz olarak önce içe kapatýr sonra dýþa açar ve tekrar kapatýr. 


4- Alzheimer hastasý dizini karnýna çekerken veya uzatýrken terapistin komutu 

ile herhangi bir noktada durdurulup diz karna doðru çekilir. 


5-Her iki diz ayný anda karna doðru çekilir, bacaklar bu pozisyonda kapatýlýp 

açtýrýlýr ve baþlangýç pozisyonuna geri dönülür. 

6-Her iki diz ayný anda yarým olarak çekilir, bu pozisyonda bacaklar kapatýlýp 

açtýrýlýr ve baþlangýç pozisyonuna geri dönülür. 

7-Bir bacak yataktan 5 cm yukarýda tutularak diz karna çekilir ve uzatýlýr. 


8-Her iki diz ayný anda yarým olarak çekilir. 

Sað topuk sol diz kapaðý üzerine koyulur. 

Sonra topuðun sýrasý ile kaval kemiðinin orta kýsmýna, ayak bileðine ve sol bacaðýn 

her iki kenarýnda yataða deðdirmeye çalýþýlýr. 

Sonra sol bacakla ayný hareket tekrara edilir. 

9-Her iki diz ayný anda yarým olarak çekilir. 

Demanslý yaþlý topuðunu terapistin gösterdiði noktalara deðdirmeye çalýþýr. 

10-Bir bacak yataktan 5 cm yukarýda tutularak diz karna çekilir. 

Topuk karþý diz kapaðýna konulur ve kaval kemiðinin çýkýntýsýnda ayak bileðine 

doðru kaydýrýlýr. 


11-Ayak bileði ve dizler bitiþik iken her iki bacak dizleri bükmeden 5 cm yukarý 

kaldýrýlýr ve baþlangýç pozisyonuna dönülür. 

12-Topuklar yataða deðerek dizler dönüþümlü olarak karna çekilir ve uzatýlýr. 

13-Topuklar yataktan 5 cm yüksekte tutularak dizler dönüþümlü olarak karna 

çekilir ve uzatýlýr. 

142


OTURARAK YAPILAN EGZERSÝZLER 



Uygulama 

1-Sýrtý destekli bir koltukta ayaklar yere temas ederek 2 dk düzgün oturma 

postürü devam ettirilir. 

Kol dayanak yeri olmayan sandalyede pozisyon tekrarlanýr. 

Sýrt desteklenmeksizin hareket tekrarlanýr. 

2-Terapistin belirlediði süre boyunca topuk yerden kaldýrýlýr. 

Sonra tüm ayak kaldýrýlarak iþaretlenmiþ bir noktaya tam olarak yerleþtirilir. 

3-Yere tebþirle iki çapraz iþaret çizilir. 

Ayaklar sýrayla çapraz iþaret üzerinde öne, arkaya, sola ve saða kaydýrýlýr. 

4-Terapistin saydýðý ritme uygun olarak sandalyeden kalkma ve oturma 

egzersizleri yapýlýr. 

- Dizler bükülür ve ayaklar sandalye kenarýnýn ön altýna yerleþtirilir. 

- Uyluklar üzerinde gövde öne eðilir. 

- Ayaða kalkýlýr. 

- Gövde hafifçe öne eðilir 

- Diz ve kalça bükülür. 

- Gövde düzeltilir ve tekrar sandalyeye oturulur 

143


AYAKTA YAPILAN EGZERSÝZLER 



Uygulama 

1- Yana yürüme: destek yüzeyi azalacaðý için hasta topuk veya parmaklarý 

üzerinde dönemez ve yana yürümede denge daha kolay saðlanýr. 

Egzersiz þu þekilde uygulanýr. 

- Aðýrlýk sol ayaða verilir 

- Sað ayak 30 cm saða açýlýr. 

- Aðýrlýk sað ayaða verilir 

- Sol ayak sað ayaðýn yanýna getirilir. 

2- 35 cm aralýklý iki paralel çizgi arasýnda, sað ayak sað çizgi sol ayak sol çizgi 

iç kenarýna yerleþtirilerek öne doðru yürür. 10 adýmda bir dinlenilir. 

3 - Her ayak yerde belirlenen iþaretlerin üzerine basarak öne doðru yürünür. 

Ýþaretler orta çizginin 5 cm iki yanýnda ve birbirine paralel olmalýdýr. 

4 - Dönme: 

-Sað ayak parmaklarý kaldýrýlýr, topuk üzerinde dönülerek sað ayak dýþa doðru 

çevrilir. 

-Sol topuk kaldýrýlýr ve sol bacak parmaklar üzerinde içe doðru döndürülür. 

-Sol ayak saðýn yanýna getirilir. 

144

V. BÖLÜM 

DEMANSLI 

YAÞLILARA UYGUN 

MÝMARÝ 

DÜZENLEMELER 


Yüksek Mimar 





145


DEMANSLI YAÞLI VE MÝMARÝ 


“Doðal yapýsý gereði birçok disiplinden beslenen mimarlýk edimi, eþ zamanlý 

olarak tüm diðer bilgi ve sanat alanlarýný da fiziksel ve kavramsal olarak besler. 

Bu karþýlýklý besleme ve beslenme durumu, tarihin farklý dönemlerinde gerek 

mimarlýðýn kendi iç dinamiklerini, gerek mimarlýk dýþý alanlarýn düþünsel kurgusunu 

dönüþümlü olarak motive etmiþtir.”(1) 

Ýkinci dünya savaþý sonrasý Avrupa ve 1960’lý yýllardan sonra Amerika’da bakýma 

muhtaç demans hastalarýnýn haklarý ve ihtiyaçlarý çerçevesinde bakým bir bilim 

olarak yapýlandýrýlmaya ve bunun akabinde çeþitli üniversitelerde bakým bölümü 

açýlmaya baþlanmýþtýr. Bu süreçle birlikte bakým alanlarý ve bu konuda ortaya 

konmuþ teoriler spesifize edilmiþ ve bakýmýn iç içe geçtiði uzmanlýk alanlarý ortak 

çalýþmalar üretmeye baþlamýþtýr. 

Sosyal hizmetlerde ve bakým biliminde gelinin en son nokta, demans hastalarýnýn 

mümkün olduðunca kendi evlerinde ve sosyal çevrelerinde yaþamlarýnýn 

saðlanmasýdýr. Bu hem ekonomik açýdan hem de yaþlý demans hastalarýnýn ruh 

saðlýklarý açýsýndan en faydalý görülen yaþam biçimidir. Kurumsal bakým demans 

hastalarýnýn kendi evlerinde yaþamalarýnýn mümkün olmadýðý ve evde 

giderilemeyecek tehlikelerin arz etmeye baþladýðý noktada bir alternatif olarak 

düþünülmelidir. Bu durumda da, kurumsal bakýmýn yapýlacaðý çevre insanlara 

aþinalýk uyandýracak þekilde düzenlenmelidir. 

Bu noktada mimari ve rehabilitasyon arasýnda mimari ile diðer bilimler arasýnda 

olduðu kadar sýký bir etkileþim yaþanmýþtýr. Rehabilitasyon modelleri çoðu zaman 

mimari yapý ile desteklenmiþ, bazý durumlarda ise mimari tasarýmlar rehabilitasyon 

modelinin temelini oluþturmuþtur. 

Yaþlanma süreci yaþlýnýn psikolojik, sosyal yahut fiziksel olarak kýsýtlanmasý deðildir. 

Sadece, yaþlýda ortaya çýkan bu kýsýtlanma ayný zamanda yaþlýnýn yaþam alanýný 

147


da gözle görülür bir biçimde daraltýr. Uygun olmayan bir çevre ve mimari, 

demans hastalarýnýn yaþam kalitesini bariz bir þekilde kýsýtlar ve hastalýk semptomlarý 

ile birleþerek büyük çapta davranýþ problemleri oluþturur. 

Bir bakým alaný olarak demans profili sakin özellikleri gereðince mimari ve 

rehabilitasyonun birbirini belirlediði ve etkilediði bir alan olarak karþýmýza çýkar. 

Hastalýðýn karakteri sebebiyle demanslýlarýn bir meskende ikamet etmelerini ve 

yaþamalarýný mimari açýdan kolaylaþtýrabilecek çözümler saðlamak ciddi bir önem 

arz etmektedir. 

Bu çalýþmanýn amacý; gereksiz mimari kýsýtlamalardan uzak, sosyal baðlarý 

güçlendirici, güven veren, özel alaný koruyan, insancýl bir yaþam alanýnýn yaþlýlar 

ve özellikle de demanslý yaþlýlar için nasýl olabileceðinin ortaya konmasýdýr. 

Çalýþmanýn yönünü belirleyen sorular ise; “Mimari bakýþ demans hastalarýnýn 

problemlerinin çözümüne nasýl katkýda bulunur?”, “Makro düzlemde çevre ve 

mahallenin kullanýmý, meso düzlemde apartman/site gibi daha dar çevrenin 

kullanýmý, mikro düzlemde ise bireysel yaþam alanýnýn kullanýmý noktasýnda 

mimari düzenlemelerin ne derece katkýsý olur?”, “Hangi problemler bu yolla 

çözülebilir?” sorularýdýr. 

DEMANSLI YAÞLI VE MÝMARÝ TASARIM KRÝTERLERÝ 

Demans ve mimari üzerine pek çok farklý konsept geliþtirilmiþtir. Burada ele 

alýnacak temel konsept Alman Mimar Sibylle Heeg’in, Powell LAWTON’un 

Gerontoloji ve Çevre Psikolojisi alanýnda yapmýþ olduðu çalýþmalarý referans aldýðý 

ve mimari düzenlemelerle demanslý yaþlýnýn makro, meso ve mikro düzlemlerinin 

iliþkisini ortaya koyduðu çalýþmadýr. 

Heeg bu çalýþmayý “Çevresel Terapi”- “Milieu Theraphie” ismi ile literatüre 

kazandýrmýþtýr. Bu çalýþmanýn temelinde; demanslý bireyin algý ve oryantasyonunun 

kolaylaþtýrýlmasý, yitirilmeyen yeteneklerin korunmasý, güven ortamýnýn oluþturulmasý, 

duyularý uyaran bir çevrenin oluþturulmasý, demanslýnýn özel yaþamýna saygý 

duyan bir ortamýn oluþturulmasý, demanslý bireye karar verebilme ve çevresini 

kontrol edebilme imkânlarýnýn saðlanmasý ve demans hastalarýnýn hayat 

alýþkanlýklarýnýn devamlýlýðýnýn saðlanmasý vardýr. 

Çalýþmanýn bu kýsmýnda “Çevresel Terapi”nin temelinde yer alan baþlýklar baz 

alýnarak demanslýlara hizmet verilen mekânlarýn temel mimari hatlarýnýn, iç 

dizaynýn nasýl olmasý gerektiðine yer verilecektir. Sonraki bölümde ise mimarinin 

tamamlayýcý öðeleri olarak, dýþ mekânlarýn kullanýmý ve malzeme seçiminin 

demanslý yaþlýnýn rehabilitasyonuna etkisi üzerine durulacaktýr. 

148


I- ÇEVRESEL TERAPÝ, TEMEL MÝMARÝ HATLAR, ÝÇ DÝZAYN 

A- Algý ve Oryantasyonun Kolaylaþtýrýlmasý 

Demans hastalýðýnýn temel karakteristiklerinden biri de algý ve oryantasyon 

bozukluðudur. Kognitif fonksiyon bozukluklarý ile beraber yaþlýlarda görme 

bozukluklarý çok önemli problemleri oluþturur. Demans hastalarýnýn renk algýsýnda 

problemler görülür. Bu fiziksel sonuçlar yaþlýnýn zihinsel algý ve yorumlama 

yeteneðini olumsuz etkiler. Bu noktada mekan düzenlemesi yapýlýrken yaþlýnýn 

algý ve oryantasyon bozukluðunu telafi edebilecek þekilde düzenlemelere gidilmesi 

gerekir. Iþýklandýrma, renk ve malzeme seçimi sadece estetik kaygýlarla deðil ayný 

zaman algýyý kolaylaþtýrýcý ve teþvik edici rolleri göz önünde bulundurularak 

yapýlmalýdýr. Örneðin banyoda açýk mavi, açýk yeþil, türkuaz gibi renkler 

demanslýlarda su, deniz, orman gibi kavramlarý çaðrýþtýrýr. Genel olarak bina 

yapýsýnýn kolay okunur olmasý gerekir. 

Özel Odalar 

- Odalarýn dizaynýnda yaþlýnýn þahsi mobilya ve eþyalarýnýn kullanýlmasý, 

Resim: Stadt Hilden’de bir kurumda þahsi mobilyalar ile döþenmiþ özel bir oda 

149


- Yaþlýnýn odasýný tanýyýp aidiyet duygusu hissetmesi açýsýndan yaþlýnýn þahsi bir 

fotoðrafýnýn yahut eski bir eþyasýnýn oda kapýsýna asýlmasý, 

Resim: Haus Im Park bakým evinde demanslýnýn kendisini tanýdýðý fotoðrafýnýn 

kapýya asýlmasý 

- Oda duvarlarýnýn yaþlýnýn eski 

fotoðraflarý algýlanabilecek 

boyutlara getirilerek dekore 

edilmesi, 

- WC’lerde kullanýlan beyaz 

eþyalar (klozet, lavabo, duþ, vb.) 

kolay algýlanabilmesi için en az 

yerden 1m yüksekliðe kadar 

beyaz eþyanýn rengine kontrast 

oluþturan bir renk kullanýlmasý 

gerekir. 

150


Odadan Koridora Geçiþ 

- Oda ile koridor arasýnda ara hol olmamalý, 

- Olmasý gerekiyorsa da holden koridora çýkýþ kapýsýz olmalýdýr. 

Koridorlar 

- Koridorlar karmaþýk olmamalý yaþlý 

tarafýndan hatýrlanabilecek kolaylýkta ve 

düzende olmalý, 

- Çýkmaz sokaklar olmamalý, 

- Özel ve genel kullaným alanlarýna 

mümkün olduðunca tek koridordan 

girilmeli, yaþlýnýn kafasýný karýþtýracak ve 

karar vermek için yoracak þekilde ana 

koridor farklý koridorlara açýlmamalý, 

- Sonu aydýnlýk koridorlar olmalý, 

151


- Koridor üzerinde yerleþtirilmiþ farklý 

kullaným alanlarý bu farklýlýklarý vurgulayacak 

þekilde dizayn edilmeli, 

- Bu farklýlýklar vurgulanýrken sadece renkler 

deðil ayný zamanda þekiller de kullanýlmalý, 

ideal olarak ise renk ve þekil kombinesinin 

yapýlmalý, 

- Zemin ile duvar kontrast renklerden 

oluþmalý, 

- Koridorda yer alan yönlendirme levhalarý 

göz hizasýndan daha yüksekte olmamalý, 

vurgulayýcý olarak arka plan/duvar ile yazýnýn 

kontrastýna dikkat edilmeli, 

- Koridor üzerinde yer alan telefon kulübesi, 

büfe gibi özellikli alanlar, kolay 

algýlanabilecek þekilde yerleþtirilmeli ve 

dizaynlarýnda alanýn ne amaca hizmet ettiði 

mümkün olduðunca vurgulanmalýdýr. 

152


Mutfak 

- Demans hastalarýnýn kullanýmýna açýk olduðu vurgulanmalý, 

- Ýçecek alma, meyve yeme gibi küçük ihtiyaçlar için akþam ve gece vakitlerinde 

kullanýma açýk olmalý, 

- Ev mutfaklarýný hatýrlatýr iç dizayn tercih edilmeli, mümkün olduðunca dolaplar 

açýk raflý olmalý yahut içini gösterir kapak malzemeleri kullanýlmalý, 

- Görüntüyü yansýtan malzemeler kullanýlmamalý, 

- Demans hastalarýnýn duyularýný harekete geçirebilmek için yemekler açýk olan 

mutfaklarda hazýrlanmalýdýr. 

Yemek ve Ortak Kullaným Alanlarý 

- Yaþlýlar için aþina mobilyalar tercih edilmeli, kullanýlan renk ve malzemeler 

rahatlatýcý olmalý, 

- Kafa karýþtýrýcý þekilde karolu, çizgili, sýra dýþý kumaþlar ve duvar kâðýtlarý 

kullanýlmamalý, 

- Masanýn bittiðinin fark edilebilmesi için masa kenarlarý vurgulanmalý, 

- En az 500 lux, göz hizasýnda iyi bir ýþýklandýrma olmalý, rahat bir atmosfer için 

tamamlayýcý aydýnlatmalar kullanýlmalý (2). 

- Sofra takýmlarý masa/masa örtüsü ile kontrast oluþturmalý, 

153


- Ýþtah açacak þekilde hoþ, belirgin kokulu ve farklý renkteki yemekler öðünlerde 

yer almalý, 

- Kullanýþlý olan yemek alanýnýn koridorun bir parçasý þeklinde tasarýmlanmasýdýr. 

Ayrý bir oda þeklinde tasarlanmýþsa koridordan bir pencere ile yemek alanýnýn 

görünür olmasý saðlanmalý, 

- Ortak kullaným alanlarýnýn zeminleri farklý renk tercihleri ile vurgulanmalý, 

- Farklý yemek ve ortak kullaným alanlarý farklý karakterlerde tasarýmlanmalý ve bu 

karaktere uygun mobilyalar tercih edilmeli, 

- Ortak kullaným alanlarýndaki mobilyalar tek tip olamamalý, farklý karakterdeki 

mobilya parçalarý ile özgün ve ayýrt edilebilir mekânlar oluþturulmalýdýr. 

Aktivite Odalarý 

- Aktivite odalarý diðer alanlar gibi amaçlarýna uygun biçimde ve farklý karakterlerde 

olmalý, çok amaçlý odalar kullanýlacaksa bu odalarýn iç dizayný da farklý amaçlara 

göre farklý köþeler yaratýlarak dizayn edilmeli, 

- Yaþlýlarý teþvik etmek amacý ile odalardaki malzemeler mümkün olduðunca 

Demans hastalarýnýn görebileceði þekilde açýkta tutulmalýdýr. 

154


Ana Giriþ 

- Kontrolü saðlamak amacý ile tek ana giriþ olmalý ve bu giriþ duvar malzemeleri 

ile kamufle edilmeli. 

- Binanýn ön bahçesi mevcutsa bahçe giriþinde güvenlik bulundurulmalýdýr. 

Açýk Alan, Bahçe ve Teras 

- Karmaþýk düzenlemeler yapýlmamalý, kör noktalar oluþturulmamalý, 

- Yollar daire þeklinde olmalý, çýkmaz sokaklar tercih edilmemeli, 

- Yol sýnýrlarý belirgin olmalý, 

- Kolay hatýrlanacak vurgulanmýþ mekânlar tasarýmlanmalý, 

- Güneþ ýþýðýnda gözü kamaþtýracak beyaz zemin ve mobilyalar kullanýlmamalýdýr. 

155


B- Yitirilmeyen Yeteneklerin Korunmasý 

Demans hastalarýnýn mümkün olduðunca alýþkýn olduðu þekilde yaþamalarý 

saðlanmalýdýr. Alýþkýn olunmayan, zor ve anlaþýlmasý güç yeni mekanizmalar 

kullanýlmamalýdýr. Özellikle son dönemde kurumlar için tercih edilen otomatik 

kapý ve fotoselli aydýnlatmalar demanslý yaþlýlara hizmet verilen kurumlar için 

uygun deðildir. Aksine yaþlýlarý alýþkýn olduklarý biçimde hareket etmeye teþvik 

eden geleneksel sistemler tercih edilmelidir. Mutfak yahut uðraþ alanlarýnýn açýk 

ve göz önünde bulunmasý Demans hastalarýnýn duyularýna hitap ederken ayný 

zamanda onlarýn bu alanlarý kullanmasýný da teþvik eder. 

Demans hastalarýnýn kapasiteleri çerçevesinde yapabilecekleri her iþi kendilerinin 

yapmasý desteklenmelidir. Örneðin yaþlýnýn kolayca fark edebileceði bir yere el 

süpürgesi koymak yaþlýnýn alýþkýn olduðu biçimde odasýný temizlemesini teþvik 

eder. Bu faaliyetler yaþlýnýn var olan yeteneklerini koruyabilmesi için elzemdir. 

Özel Odalar 

- Yaþlýnýn tuvalet ihtiyacýný hatýrlamasý açýsýndan banyo oturma alanýndan 

görebilecek þekilde olmalý, 

- Vücut temizliði için kullanýlacak malzemeler yaþlýnýn ulaþýlabileceði yerlere 

konulmalý, 

- Odada bulunan tüm araçlar kiþi için alýþýldýk olmalý, yaþlý bunlarý kullanýrken 

güvensizlik hissine kapýlmamalý, 

- Gardýrop düzeni özel bir sistem takip edilerek oluþturulmalý. Örneðin kýyafetler 

yaþlýnýn giyinme sýrasýna göre yerleþtirilmelidir. Bu þekilde yaþlýya “hayalet yardýmcý 

- dolaylý yardým” saðlanmalýdýr. 


- Koridora geçiþ kapýlarý 

vurgulanmalýdýr. 

Koridor 

- Koridor üzerindeki ortak 

kullanýma açýk ve yaþlýnýn 

sürekli kullandýðý kapýlar - 

tuvalet kapýlarý gibi- dikkat 

çekici ve yaþlýnýn tek baþýna 

fark edip kullanabileceði 

þekilde olmalý, 

- Yaþlýnýn kullanmamasý 

gereken odalara ait kapýlar ise 

–temizlik odasý, depo vb.kamufle 

edilmelidir. 

156


Mutfak 

- Mutfak Demans hastalarýnýn kolayca kullanabileceði þekilde tasarýmlanmalý, 

- Mutfak iç dizaynýnýn bariyersiz ve yaþlý ergonomisine uygun olmasýna dikkat 

edilmelidir. Örneðin; masalar ve tezgah yüksekliði tekerlekli sandalyelilerin mutfak 

faaliyetlerine iþtirak edebilmeleri için uygun yükseklikte olmalýdýr. 

Yemek ve Ortak Kullaným Alanlarý 

- Demanslýlarý mutfak faaliyetlerine teþvik edebilmek amacý ile mutfak ile yemek 

alaný arasýnda baðlantý olmalý, 

- Genel kullaným alanlarýnda Demans hastalarýnýn ilgisini çekebilecek gazete ve 

kitap bulundurulmalý ayrýca yaþlý insanlarýn alýþkýn olduklarý biçimde kurmalý 

saatler tercih edilmeli, 

- Ortak kullaným alanlarýnda Demans hastalarýnýn katýlýmýný saðlayacak faaliyetler 

yapýlmalýdýr. Örneðin; yün çilesi açmak yahut yýkanmýþ çoraplarýn eþlerini bularak 

katlamak vb. 

157



- Ev ekonomisi faaliyetlerine yer verilmeli, 

- Kiþisel tercihler için farklý alternatifler olmalý, 

- Kas egzersizleri için imkân saðlanmalý, 

- Yaþlýlar tarafýndan kolay fark edilecek odalar olmalýdýr. 

Açýk Alan, Bahçe ve Teras 

- Bahçelerde demanslýlarýn ulaþabilecekleri yükseklikte meyve aðacý/çalýlarý olmalý, 

- Yaþlýlara bahçe veya teraslarda ürün yetiþtirebilecekleri alanlar (hobi bahçeleri) 

açýlmalý, 

- Demans hastalarýnýn istedikleri zaman kullanabileceði biçimde bahçe 

malzemelerinin saklandýðý kulübe bulundurulmalýdýr. 

158


C- Güven Ortamýnýn Oluþturulmasý 

Günlük hayatýmýzda kullandýðýmýz bazý nesneler bazý durumlarda demanslýlar 

için büyük tehlike oluþturabilir. Eriþilebilir merdivenler, zeminde engeller ve zehirli 

bitkiler bunlardan bazýlarýdýr. Demanslýlar için zararlý olabilecek, kullanýlmasý zaruri 

olmayan nesneler özenle düþünülmeli ve ulaþýlabilecek yerlerde 

bulundurulmamalýdýr. 

Bazý durumlarda nesnelerin kaldýrýlmasý yahut kullanýlmasý söz konusu deðildir, 

bu durumlarda bu nesneler yaþlý için güvenli hale getirilmelidir. Örneðin; teraslarda 

korkuluklar önüne konulan çiçekler bireye bahçeyi anýmsatabilir ve korkuluðu 

aþýp bahçeye çýkma gibi bir isteði harekete geçirebilir. Bu durumda yaþlý terastan 

atlamayý deneyebilir. 

Toplu mekanlar içerisinde iç dizayn yardýmýyla oluþturulmuþ, demans hastalarýnýn 

kendilerini ihtiyaç duyduklarý zaman topluluktan soyutlayabilecekleri özel köþeler 

yaþlýlara güven hissi verir. Büyük, boþ ve düzensiz alanlar mekânsal ve zihinsel 

olarak kaybolma hissi verebilir. 

Demanslýlar için mimari tasarýmda mekânlarýn güven duygusu vermesi en önemli 

noktalardan biridir. Merdiven örneðine geri dönecek olursak modern mimaride 

sýkça kullanýlan þeffaf malzemeden merdivenler demanslýlar için alýþýldýk deðildir 

ve güvensizlik hissi uyandýrýr. Bu nedenle bu tarz uygulamalardan kaçýnmak 

gerekir. 

Özel Odalar 

- Tökezlememek için halýlarýn sabitlenmesi, 

- Prizlerde çocuk güvenliði kullanýlmasý, 

- Sadece üsten açýlabilir pencere sistemlerinin tercih edilmesi, 

- Islak zeminlerde kaymayan malzemenin kullanýlmasý ve gerekli yerlere týrabzanlar 

yerleþtirilmesi, 

- Gece aydýnlatmasý yapýlmasý, 

- Sürgülü kapý veya katlanýr kapý gibi düzenlemelerle sýkça karþýlaþýlan oda ve 

banyo kapýsýnýn birbirini engellemesi önlenmeli, 

- Odalarda kullanýlacak olan komodin, masa gibi tüm mobilyalarýn stabil olmasý, 

- Kaloriferler gibi düþme halinde yaralayýcý olabilecek malzemeler yaralanma 

riskinin en aza indirilmesi için mümkün olduðunca köþelere yerleþtirilmesi, 

- Su sýcaklýðý termostat ayarlý ve maksimum 38 derece olmasý gerekir. 


- Oda kapýlarý koridora sarkmamalý, 

- Oda ile koridor arasýnda aydýnlýk kontrastý fazla olmalýdýr. 

159


Koridor 

- Koridorlardan, merdivenlere direk bir baðlantý olmamasý, 

- Mümkün olduðunca kesintisiz týrabzan kullanýlmasý, 

- Düþmeye neden olacak engellerin ortadan kaldýrýlmasý ve dolaþým yoluna sarkan 

mobilyalardan sakýnýlmasý, 

- Kesici ve yaralayýcý kenarlardan kaçýnýlmasý, 

- Ýyi ve göz kamaþtýrmayan bir aydýnlatma kullanýlmasý, 

- Yangýn kapýlarý dâhil tüm bina çýkýþ kapýlarýnýn kamufle edilmesi, 

- Zeminde uçurum algýsý yaratabilecek açýk koyu kontrastlardan uzak durulmasý 

gerekmektedir. 

Mutfak 

- Ocaklarda çocuk güvenliði olmasý 

- Ýhtiyaç duyulduðunda dolaplarda kilitleme aparatý bulunmasý 

- Kesici ve yaralayýcý köþeler ve kenarlardan kaçýnýlmasý gerekmektedir. 

Yemek ve Yaþam Alanlarý 

- Düþme riskini engellemek amacýyla kablolarýn duvarlara veya nesnelere 

sabitleþtirilmesi 

- Düþme anýnda dengeyi saðlamaya yardýmcý olabilecek þekilde stabil mobilyalarýn 

kullanýlmasý gerekmektedir. 

160



- Yaralama riskini azaltacak düzenlemeler yapýlmasý, fakat bu düzenlemelerin 

bazý uðraþ alanlarý için gerekli olan makas, býçak gibi malzemelerin yasaklanmasý 

þeklinde tezahür etmemesi gerekmektedir. 

Ana Giriþ: 

- Giriþ kapýnýn iç kapýlardan farklý görünmemesi, yani yaþlýlar açýsýndan davetkâr 

olmamasý, 

- Kapýnýn mümkün olduðunca kamufle edilmesi gerekmektedir. 

Açýk Alan, Bahçe ve Teras. 

- Toplu kullanýlan açýk alanlardan ziyade yaþlýlar için özel açýk alanlar dizayn 

edilmesi, 

- Balkon yerine teras kullanýlmasý, 

- Düþmeye neden olacak engellerin olmamasý, 

- Kaygan olmayan bir zemin tercih edilmesi, 

- Zehirli bitkilerin olmamasý, 

- Personel tarafýndan tüm alanýn gözlemlenebilir olmasý, 

- Kaçmayý engelleyecek biçimde bahçe sýnýrýnýn olmasý (duvar, vb.), 

- Týrabzan kullanýlmasý, 

- Farklý dizayn edilmiþ dinlenme alanlarýnýn olmasý, 

- Sokak kapýsýnýn (bahçe kapýsýnýn) kamufle edilmesi, 

- Meyve aðaçlarýnýn meyveleri yola düþmeyecek biçimde dikilmesi gerekmektedir. 

161


D- Duyularý Uyaran Çevrenin Oluþturulmasý 

Demanslýlar çevreden gelen seslere karþý çok hassastýrlar. Beklenmedik gürültüler, 

baðrýþmalar, rahatsýz edici sesler veya kalabalýk mekânlarýn uðultusu strese ve 

tehlikeli reaksiyonlara yol açabilir. Bu riskleri öngörmek amacý ile Amerika’da iyi 

sonuçlar veren “low stimulus units” – “alçak teþvik (uyarý) birimleri” kurulmuþtur. 

Bu projede hedef demans hastalarýnýn tamamen yapay bir ortamda yaþamasý 

deðildir. Hedeflenen demanslýlar için çevresel faktörlerin yaþlýya uyumlu hale 

getirilmesidir. Sensorik stimulasyonlar, çekici materyaller, kokular veya seçilmiþ 

müzikle demanslýlarýn pasifliðini giderecek biçimde kullanýlabilir, bu þekilde 

demans hastalarýnýn hayat standartlarýnýn yükseltilmesine katkýda bulunulur. 

Teþvik edici, harekete geçirici, cazip ortamlar; anlamlý bir dizayn, farklý odalar, 

mimari zenginlik, manzara, malzeme ve renk çeþitliliði, dokunma duyusu ile 

farklýlýklarý algýlanabilecek malzemeler duyularý uyaran bir çevrenin oluþturulmasýnda 

önemlidir. 

Özel Odalar 

- Sýcak, rahatlatýcý renkler kullanýlmalý, 

- Özellikle küçük odalarda tüm duvarlar ayný renkte olmalý, 

- Dokunma duyusu ile farklýlýklarý algýlanabilecek malzemeler kullanýlmalý, 

- Karýþtýrýp, düzenleyebileceklerin komodinler olmalý, 

- Deðerli ve manevi anlamý olan eþyalarýný sergileyebilecekleri raflar kullanýlmalý, 

- Yaþlýnýn pencereden yahut odasýndan gördüðü manzara ilgi çekici olmalýdýr. 

Koridora Geçiþ: 

- Yarý açýlýr kapýlar kiþiler için görsel ve iþitsel kontaðýný arttýrýr. Dikkat edilmesi 

gereken bu kapýlardan özel odalara rasgele giriþin olmamasýdýr. Bu özellikle 

yatalaklar için huzur bozucu olabilir. 

Koridor. 

- Koridordan içerisi ve dýþarýsý görünmeli, 

- Koridorda dokunma duyusu ile algýlanabilecek farklý malzemeler bulundurulmalý, 

- Koridorlarda bitki ve pelüþ oyuncaklar gibi uyarýcý eþyalar kullanýlmalý, 

- Demans hastalarýnýn yeme ve içme güdüsünü harekete geçirebilecek þekilde 

içecek ve meyve sepetleri koridorlarda bulundurulmalýdýr. 

162


163


Mutfak. 

- Baharat ve mutfak için uygun olan kokular mutfak dekorasyonunda kullanýlmalýdýr. 

Yemek ve Ortak Kullaným Alanlarý: 

- Akustiði azaltacak ve yankýyý emen dizaynlar yapýlmalý, 

- Özellikle yemek alanlarýnda turuncu ve kýrmýzý gibi iþtah açýcý renkler kullanýlmalý, 

soðuk renklerin negatif etkisinden kaçýnýlmalý, 

- Ev düzenini anýmsatan sýcaklýkta mobilyalar kullanýlmalý, 

- Masa dekorasyonunda canlý çiçek kullanýlmalý, 

- Yemek alaný ayrý bir oda þeklinde deðil de ana koridor üzerinde korunaklý bir 

alan þeklinde dizayn edilmeli, 

- Yemek alanlarýnda televizyon bulundurulmamalýdýr. 

Aktivite Odalarý: 

- Spesifik tasarýmlarla odalar teþvik edici hale getirilmelidir. 

Açýk Alan, Teras ve Bahçe. 

- Mevsim deðiþikliklerini vurgulayan, hayvanlar (kuþ, kelebek, sincap, vb) için 

çekici, köpek, kedi, tavþan vb. gibi sevilebilecek hayvanlarýn olabileceði bir bahçe 

olmalý, 

- Minik su kuyularý gibi farklý alternatifleri içermeli, 

- Bahçe bina içerisinden mümkün olduðunca fazla görünebilir olmalý, 

- Eski bir araba, saban gibi farklý ve ilginç eþyalar bahçede dekor olarak kullanýlmalýdýr. 

Ana Giriþ. 

- Dýþarý çýkma isteði uyandýrmamalý, 

- Ana giriþ kapýsýndan yapýlan sürekli giriþ çýkýþlar yaþlýlarda dýþarý çýkma isteði 

uyandýrabilir. Bu nedenle ana giriþ ile bina arasýnda bir tampon bölge oluþturulmalý 

ve buranýn kapýsý bina içi kapý þeklinde dizayn edilmeli, 

- Ana giriþ kapýsý Demans hastalarýnýn dýþarý çýkma isteðini uyandýrmamak için 

þeffaf malzemeden yapýlmamalý, 

- Kiþilerde oynama isteðini uyandýran otomatik kapýlar kullanýlmamalý, 

- Giriþ kapýsý mümkün olduðunca göze batmayacak þekilde olmalýdýr. 

164


E- Özel Yaþama Saygý 

Yapýlan araþtýrmalarýn büyük çoðunluðuna göre (bkz. Heeg, Radzey, Kuhn 2000) 

demansýn erken evrelerinde yaþlýlar daha çok özel odalara ihtiyaç duyarlar. 

Kendilerine ait odalar bu evrede yaþlýlara güven duygusu verir. Bu evre için iki 

kiþilik odalar “uygunsuz” olarak nitelenir. 

Ýleri evrelerde ise demanslý yaþlý odasýndaki þahsi mobilyalarý tanýmakta zorlanýrlar 

ve yatmak için genellikle baþkalarýnýn odalarýna giderler. Bu evrelerde yaþlý toplu 

odalar aramaya baþlar. Bu noktada yaþlýnýn biyografisinin göz önünde 

bulundurulmasý önemlidir. 

Bazý demanslýlar için çok yaþlýnýn bir arada olduðu odalar rahatlatýcý olabilecekken, 

bazý demanslýlar tek kiþilik yahut iki kiþilik odada kendini daha rahat ve güvende 

hissedebilir. Yaþlýnýn geçmiþi ve alýþkanlýklarý belirleyicidir. 

Bazý kurumlarda ise Demans hastalarýnýn özel hayatýný koruyacak ayný zamanda 

ise birden fazla sayýda yaþlýnýn bir arada kalabilecekleri odalar tasarlanmýþtýr. 

Zürich’te hizmet veren Sonnweid adlý kurum bu anlamda mimari açýdan oldukça 

iþlevsel bir örnek teþkil eder. Bu kurumda demansýn son evresindeki yaþlýlar için 

–bunlarýn arasýnda yataða baðýmlý demanslý yaþlýlar da mevcuttur- geniþ bir oda 

duyularý harekete geçirici materyaller ve mobilyalar yardýmýyla bölünerek her bir 

yaþlý için ayrý özel alanlar, “vahalar” oluþturulmuþtur. Bu yapý içerisinde yaþlýnýn 

özel hayatý korunurken ayný zamanda sosyalleþebilecekleri bir mekân sunulmuþ 

olur . 

165


Doðru olan kurumlarda birbirine alternatif olabilecek þekilde tek, çift kiþilik ve 

daha fazla yaþlýnýn kalabileceði odalar tasarlanmasýdýr. Kurumsal görüntüden 

uzak aþina bir görüntü oluþmasýna özen gösterilmeli, farklý varyasyonlarda ortak 

alanlar oluþturulmalýdýr. Kullaným esnekliði gösteren mekânlar örneðin mobilyalar 

ile oluþturulan bölmeler kiþilere sosyalleþme imkâný sunarken ayný zamanda 

istenildiði takdirde sosyalleþme imkâný da sunar. 

Özel Odalar 

- Tercih edilenin tek kiþilik odalar olmasý ile birlikte bahsedilen nedenlerle alternatif 

olabilecek odalar bulundurulmalý ve bu noktada eþler için de odalar düþünülmelidir. 

Mutfak 

- Alzheimer hastalarýnýn küçük gruplar halinde kullanabilecekleri özel mutfaklarý 

olmalýdýr. 

Yemek ve Sosyal Donatý Alanlarý 

- Büyük yemekhane modellerinden ziyade küçük gruplarýn bir arada yemek 

yiyebileceði alanlar oluþturulmalýdýr. Bu yemek odalarýnýn küçük tutulmasý þeklinde 

olabileceði gibi büyük yemek alanlarýnýn farklý iç dekorlarla bölümlenerek küçük 

gruplar için uygun hale getirilmesi ile de mümkün olabilir. 

Koridora Geçiþ. 

- Özel odalardan koridora geçiþte yarý þahsi kýsmen açýk ön hol kullanýlabilir. Teori 

kapsamýnda tavsiye edilen ise yaþlýnýn odasý ile koridor arasýnda direkt bakýþýnýn 

olabilmesidir. Bu durumda ön hol çok fazla tavsiye edilmez, önemli olan demans 

hastalarýnýn özel odalarýdýr. 

Koridor: 

- Koridor üzerinde tek yaþlýnýn 

yahut küçük gruplarýn 

kullanabileceði þekilde alanlar 

oluþturulmalý yahut koridor 

üzerine oturtulmuþ küçük çýkýntýlar 

böyle bir amaca hizmet etmek 

amacýyla mimari tasarýmda göz 

önünde bulundurulmalýdýr. 


- Tek yaþlýnýn özel olarak 

kullanabileceði yahut küçük 

gruplarýn samimi iliþkiler 

geliþtirebileceði þekilde 

kullanýlabilecek alanlar 

oluþturulmalýdýr. 

166


F- Karar Verebilme ve Çevresini Kontrol Edebilme Ýmkânlarýnýn Saðlanmasý 

Demanslýlara hizmet verecek kurumlarýn mimarisinde dikkat edilmesi gereken 

hususlardan bir tanesi de yaþlýlara karar verme ve serbestçe hareket edebilme 

noktasýnda alan býrakýlmasýdýr. Bu özellikle motor fonksiyonlarý etkilenen ve 

hareketleri ciddi derecede bozuk olan yaþlýlar için dikkat edilmesi gereken bir 

husustur. Bu profildeki kiþiler için güven telkin eden ayný zamanda fiziksel olarak 

da güvenli alanlar oluþturulmalýdýr. 

Yürüme yollarý, açýk alanlar içerisinde oluþturulmuþ korunaklý bölgeler buna örnek 

olarak verilebilir. Bu tarz mekânlar baþkasýnýn yönlendirmesi yahut refakati 

olmadan demanslý yaþlýlar için hareket alaný açar. Yaþlýnýn karar verme ve çevresini 

kontrol edebilmesi için kendini evinde hissetmesi de önemli bir husustur. Bu hissi 

verebilecek en önemli taktiklerden biri de, yaþlýnýn kullanýmýnda olabilecek her 

alanýn açýk olmasý, kilit kullanýlmamasýdýr. Bu yaþlýyý teþvik eder, aksi takdirde yaþlý 

kendini yabancý addeder ve bu onu pasifleþtirir. 

Özel Odalar: 

- Yaþlýnýn kiþisel kullanýmýndaki dolaplar kilitli olmamalý. Yaþlý hepsini olmasa bile 

büyük bir kýsmýný istediði gibi kullanabilmeli, 

- Camlar yukarýdan açýlýr olmalý, 

- Yaþlýnýn kendi oda düzenini yahut düzensizliðini oluþturmasýna izin verilmelidir. 

Koridora Geçiþ. 

- Demans hastalarýnýn odalarýndan çýkmalarý her zaman mümkün olmalý, kapýlar 

kilitli tutulmamalý, 

- Binada yer alan kapýlarýn hiç biri kilitli tutulmamalýdýr. 

Koridor. 

- Koridordaki kapýlar demanslýlarýn kullanýmýna açýk olmalýdýr. 

Mutfak: 

- Su ve içecek gibi ihtiyaçlarýn giderilebilmesi için buzdolabý demans hastalarýnýn 

kullanýmýna gece ve gündüz açýk olmalýdýr. 

Yemek ve Sosyal Donatý Alanlarý: 

- Kiþiler hiçbir zaman belirli bir düzene uymalarý için zorlanmamalý, 

- Demans hastalarýnýn isteklerine göre mobilyalarýný ve eþyalarýný düzenleyebilmeli, 

- Kiþilere kullaným kolaylýðý saðlamasý açýsýndan açýk raflar tercih edilmeli, 

- Sosyal donatý alanlarýnda genel kullaným için, yaþlýlara ait olmayan þemsiye, 

þapka gibi eþyalar bulundurulmalýdýr. 

Aktivite Odalarý. 

- Odalar her zaman için demans hastalarýnýn kullanýmýna açýk olmalýdýr. 


- Bahçe demans hastalarýnýn kullanýmýna her zaman açýk olmakla beraber kaçmayý 

engelleyecek önlemler alýnmýþ ve personel tarafýndan gözlemlenebilir olmalýdýr. 

167


G- Sosyal Ýliþkilerinin Desteklenmesi 

Orta ve aðýr demanslý insanlar baþkalarý ile iliþki kurmaya eðilimlidir. Odalarýnda 

kalmaktan ziyade sosyal donatý alanlarýný tercih ederler. Bu nedenle personelin 

görüþ alaný içerisinde olabilecek oturma alanlarý, rahat mutfaklar gibi düzenli 

ortak kullaným alanlarý tasarlamak oldukça önemlidir. Dikkat edilmesi gereken 

yaþlýlarý huzursuz edebilecek fazla insanýn bir arada olmasýdýr. Bu nedenle 12 

kiþiden fazla gruplar oluþturulmamaya özen gösterilmelidir. 

Sosyal mekânlar dizayn edilirken, demans hastalarýnýn olasý tercihleri göz önünde 

bulundurulmalýdýr. Bazý yaþlýlar özellikle kadýnlar sosyal iliþkilerinde yakýn olmayý 

ve tensel temasý tercih ederken, erkeklerin iliþki kurma biçiminde tercihleri ise 

göz temasýdýr. Bu nedenle mekânlar tasarlanýrken her iki tercih için de uygun 

alternatif mekânlar oluþturulmalýdýr. 

Demanslý yaþlýnýn toplumsal entegrasyonunun saðlanmasý, yakýnlarý ile rahatça 

görüþebilmesi ve kurumun çevresi ile iliþkisinin geliþtirilmesi açýsýndan kurumun 

içerisinde yahut yakýnýnda, herkesin kullanýmýna açýk olan restoran ve kafeterya 

tarzý mekânlar yapýlmalýdýr. 

Özel Odalar. 

- Demans hastalarýnýn odalarýnda misafir (komþularý, personel, yakýnlarý, vb.) 

aðýrlayabilmek için en az iki koltuðu bulunmalýdýr. 

168


Koridor. 

- Faaliyetlerin yoðunlaþabileceði alanlarda oturma alternatifleri olmalýdýr. 

Mutfak. 

- Mutfak tezgâhý demans hastalarýnýn daha rahat iliþki kurabilmeleri için iki taraflý 

kullanýlabilecek þekilde yerleþtirilmeli, 

- Mutfak tezgâhý ada þeklinde olmalý yani ortak alanlara dönük çalýþma tezgâhlarý 

oluþturulmalýdýr. 

Yemek ve Sosyal Donatý Alanlarý. 

- Sosyal iliþkileri teþvik edecek nitelikte berjer takýmlarý yahut iki kiþilik koltuklar 

tercih edilmeli, 

- Ýliþki kurmayý kolaylaþtýracak nitelikte dört kiþilik masalar tercih edilmeli, 

gerektirdiði takdirde masalar birleþtirilerek çoklu gruplar oluþturulabilinmelidir. 

Ana Giriþ; 

- Gerekirse giriþte oturma olanaklarý saðlanmalýdýr. 

Açýk Alan, Teras ve Bahçe; 

- Demans hastalarýnýn tek baþýna ve grup olarak oturabilecekleri hem gölgede 

hem güneþte oturma alanlarý olmalý, 

- En az iki yaþlýnýn beraberce yürüyebileceði geniþlikte yürüyüþ yollarý olmalýdýr. 

169


H- Hayat Alýþkanlýklarýnýn Devamlýlýðýnýn Saðlanmasý 

Biyografi çalýþmasý ve bunun rehabilitasyon sürecine dahil edilmesi tüm sosyal 

hizmet alanlarý içinde oldukça önemli bir adýmdýr. Söz konusu demanslýlar olunca 

bu adým daha da önem arz eder. Bilindiði üzere demanslýlarda unutma þimdiki 

zamandan geçmiþ zamana doðru olur. Hastalýðýn çok ileri safhalarýnda bile uzak 

geçmiþ zaman hatýrlanýr. 

Yaþlýnýn aþina olduðu eþyalar ve biyografisi incelendiðinde ortaya çýkan alýþkanlýklarýn 

devam ettirilmesinin saðlanmasý yoluyla demanslý yaþlýda kaybolan hatýralar tekrar 

canlanýr ve bu da demanslý yaþlýnýn huzurlu ve pozitif olma halini destekler. Bu 

nedenle yaþlýnýn kurum yaþantýsýnda biyografisi temelinde hayatý ve geçmiþi 

kurgulanmalýdýr. Bu kurgu sadece özel alanlar için deðil, diðer alternatif mekanlar 

için de gerçekleþtirilebilir. Kurumlarda tavsiye edilen küçük gruplarýn bu noktada 

da bir iþlevi vardýr. Bu gruplar yaþlýlara aile yaþantýsýný anýmsatýr. 

Kurumsal düzenlemelerde dikkat edilmesi gereken diðer bir nokta ise farklý kültürel 

gruplarýn alýþkanlýklarýnýn ve geleneklerinin de göz önünde bulundurulmasýdýr. 

Örneðin Duisburg-Homberg‘de, ‘Multikültürel Yaþlý Bakým Merkezi’ belli sayýda 

olan Türkler için onlarýn geleneklerine uygun olarak þark köþesi olarak nitelenen 

oturma alanlarý tasarlanmakta, ibadetleri için bir mescit ayrýlmakta, Türkçe yayýnlar 

bulundurulmakta ve Türk kahvesi gibi alýþkanlýklarý için gerekli malzeme temin 

edilmektedir. 

170


Özel Odalar 

- Demans hastalarýnýn güven duyduklarý kiþisel mobilyalarý ve hatýralarýný 

canlandýracak eþyalar kullanýlmalý, 

- Yataklar demans hastalarýnýn alýþkýn olduklarý biçimde konumlandýrýlmalý, 

- Demans hastalarýnýn alýþkýn olduklarý nevresimler ve mümkünse perdeler 

kullanýlmalý 

- Mümkün olduðu kadar kurum öncesi yaþantýsý ayný þekliyle devam ettirilmeye 

çalýþýlmalýdýr. 

Koridor 

- Yerleþiklik yerine geçiciliði vurgulayan kurum, otel, yurt tarzý dediðimiz peþ peþe 

dizilen kapýlardan kaçýnýlmalýdýr. 

Mutfak 

- Ev tarzý mutfak mobilyalarý tercih edilmeli, kurumsallýk vurgusu olmamalýdýr. 

Yemek ve Sosyal Donatý Alanlarý 

- Yine ev tarzý mobilyalar tercih edilmeli, mümkünse yaþlýlara ait mobilyalar 

kullanýlmalý, 

- Demans hastalarýnýn gençlik zamanlarýnýn modasý tercih edilmelidir. 

Aktivite Odalarý. 

- Demans hastalarýnýn kültür, biyografi ve cinsiyetleri göz önünde bulundurularak 

uðraþ alanlarý belirlenmeli ve odalar dizayn edilmelidir. 


- Dekoratif kurum bahçesi dizaynlarýndan ziyade ev bahçesini anýmsatan tasarýmlar 

yapýlmalýdýr. 

171


II- DEMANSLI YAÞLILAR ÝÇÝN BAHÇE VE GÜN IÞIÐININ ÖNEMÝ 

Çalýþmanýn buraya kadar olan bölümünde çevresel terapinin ana hatlarýna yer 

verilmiþtir. Bundan sonraki kýsýmlarda ise üzerinde durulmasý gereken ve çoðu 

zaman gözden kaçan mekanlardan biri olan “bahçe” tasarýmý ve demanslýlarýn 

rehabilitasyonuna olasý katkýlarý üzerinde durulacaktýr. 

Ýyi tasarlanmýþ bir bahçe temelde çevresel terapinin önemli bir kýsmýný oluþturur. 

Bununla birlikte personelin bahçeyi doðru ve sistematik bir biçimde bakým sürecine 

dahil edebilmesi gerekmektedir. 

Doðayla temasa geçmek özellikle demanslýlar üzerinde pozitif bir etki yapar. 

Yapýlan araþtýrmalarýn sonucunda demanslý insanlarýn açýk havada geçirdikleri 

zamanýn saðlýklarý ve ruh halleri üzerinde olumlu etki yaptýðý gözlemlenmiþtir. 

Kapalý alanlarda çok huzursuz veya ilgisiz olan demans hastalarýnýn açýk alanlarda 

ilgili ve konuþkan olduðu saptanmýþtýr. Ayný þekilde olaylarý doðru yorumlama 

yetilerinde de artýþ olduðu kaydedilmiþtir. Sonuç olarak ise demans hastalarýnýn 

kognitif yetenekleri kaybolmuþ olsa bile derin duygusal bir düzlemde doða ile 

temasa geçtiði kabul edilmiþtir. 

Güzellik ve huzur veren doðal ortamlarýn demanslýlarýn üzerinde yaratmýþ olduðu 

dengeleyici ve rahatlatýcý etkiye dair yapýlan araþtýrma örnekleri ve bazý sonuçlarý 

þu þekildedir; 

- Uzun dönemli bir araþtýrmada beþer tane bahçeli ve bahçesiz kurumda yaþayan 

demanslý, sürekli bakým ve yoðun ilgiye ihtiyaç duyan demanslýlarýn genel halleri 

gözlemlenmiþtir. Bahçesi olan kurumda yaþayan demans hastalarýnýn çok daha 

huzurlu ve sakin olduklarý, agresif hallerinin ortadan kalktýðý gözlemlenmiþtir. Bu 

durumun çarpan etkisi olarak ise bakým personelinin yükünde ciddi bir azalma 

olmuþtur. Yani her iki taraf için de daha huzurlu bir ortam oluþmuþtur. (Mooney, 

Nicell,1992) 

- Benzer bir araþtýrmada ise doða elementleri belli bir hedefe yönelik olarak kapalý 

ortamlarda kullanýlmýþ ve bunun yaþlýlar üzerindeki etkisi gözlemlenmiþtir. Sabah 

banyosunu reddeden yahut hoþnutsuz bir biçimde banyo olmayý kabul eden 

demanslýlar için banyo duvarlarýna hayvan resimleri yapýþtýrýlmýþ ve kayýt edilmiþ 

kuþ cývýltýlarý dinletilmiþtir. Sonuç olarak bu demans hastalarýnýn banyo problemi 

bu yolla aþýlmýþtýr. (Mather, 1997) 

Bahçenin kiþiler üzerindeki etkilerinden biri de direk gün ýþýðýndan faydalanmayla 

ilgilidir. Evde yaþayan demanslýlara oranla kurumlarda yaþayan demanslýlarýn 

daha az gün ýþýðýndan faydalandýðý araþtýrmalar neticesinde ortaya konmuþtur. 

Gün ýþýðýndan yeterince faydalanamamak fizyolojik olarak yaþlýlarda bazý eksikliklere 

yol açmakla birlikte kiþilerde ilgi ve motivasyonsuzluða sebebiyet vermektedir. 

172


Kurumlardaki yapay aydýnlatmalar vücudun biyoritim ve hormon salgýlamayý 

düzenleyici sinyaller vermek için yeterli deðildir. 

Gün ýþýðýnýn yaþlýlar ve özellikle demanslýlar üzerindeki bir diðer olumlu etkisi 

uyku düzeniyle ilgilidir. Araþtýrma sonuçlarý gün ýþýðýnýn uyku düzenini normalleþtirici 

etkisi olduðunu göstermektedir. Yine kemik direncini arttýrýcý ve kalp rahatsýzlýklarýný 

önleyici iþlevi olan D vitamininin sadece gün ýþýðýnýn etkisi ile alýnacaðý göz önünde 

bulundurulursa, bahçe kullanýmý ve gün ýþýðýna çýkmanýn demanslý demanslýlar 

için önemi çok daha anlaþýlýr olacaktýr. 

Bahçe ayný zamanda fiziksel aktivitelerin yoðunlaþtýrýlabileceði alternatif mekanlar 

arasýnda en verimlilerden biridir. Bedensel aktiviteler baðýþýklýk sistem fonksiyonlarýný 

arttýrýr, kan basýncýný düþürür, kalbin çalýþmasýný düzenler, kas tonusunun 

düzeltilmesi ve dengeyi duyusunun kullanýlmasýyla birlikte yaþlýlarda çok görünen 

düþme riskini azaltýlýr. 

Doða ile temasa geçme, gün ýþýðýndan faydalanma ve bedensel aktiviteleri 

arttýrmanýn psikolojik ve fizyolojik etkileri yaþlýnýn kiþisel bakým planýna bahçenin 

bilinçli bir þekilde dahil edilmesiyle daha da arttýrýlmalýdýr. Bu noktada kiþisel 

bakým planýnýn temelinde yer alan otobiyografisi ve sosyo-kültürel geçmiþ yine 

ön plana çýkar. Yaþlýnýn geçmiþi ile iliþki kurarak bahçe dizayný ve aktivite planý 

düzenlenir. Bahçe bu anlamda pek çok farklý terapi çeþidi için uygun bir mekan 

olarak yapýlandýrýlmalýdýr. Bunlar kiþisel yahut grup aktiviteleri þeklinde düþünülebilir. 

Örneðin yaþlýnýn bahçede hava, bitkiler, hayvanlar ve diðer bahçe konseptleri ile 

iletiþim kurmasý baþlý baþýna uzun dönem hafýza temelinde bir hatýrlama terapisidir. 

Bahçe içerisinde yer alan farklý kokulardaki bitkiler ve meyve aðaçlarý duyularý 

canlandýrma terapisi materyalleri olarak deðerlendirilmelidir. Bu genel hatýrlama 

ve duyularý canlandýrma terapileri bahçe kullanýmýnýn kiþisel terapi hedeflerine 

dahil edilmesi ve bahçenin bu hedefler doðrultusunda yapýlandýrýlmasýyla daha 

da zenginleþtirilmelidir. 

Resim: Tekerlekli 

sandalyede 

oturanlar için 

bahçenin yüksekliði 

düþünülmeli. 

173


Bahçe ayný zamanda demanslý yaþlýnýn diðer yaþlýlarla ve kurum dýþýndan her 

yaþta olabilecek gönüllüler ve akrabalarý ile sosyalleþme imkanýna sahip olabilecekleri 

en uygun mekanlardan biridir. 

Bu sebeple bahçede yapýlan aktivitelere gönüllüler de dahil edilmeli ve bahçe 

iþleri bakým personeli kontrolünde gönüllüler ve demans hastalarýnýn ortak 

aktiviteleri haline getirilmelidir. 

Bu tarz çalýþmalar demanslýlarýn sosyalleþmesini saðlarken ayný zamanda kurum 

çevresindeki demans hastalarýnýn sosyal duyarlýlýklarýný arttýran çarpan bir etki de 

yapar. Bu nedenle bahçeler ilgili personelin kontrolünde kurumun içerisinde yer 

aldýðý mahalle demanslýlara kýsmen açýk bir alan olarak tahayyül edilebilir. 

Resim: Yaþlý bakýmevi bahçesini komþu kreþi ile paylaþýyor ‘entegrasyon’. 

Bahçe ile ilgili son olarak söylenmesi gereken bahçenin fizyolojik ve psikolojik 

pozitif etkisinden faydalanmanýn ve rehabilitasyon aracý olarak kullanabilmenin 

en önemli yolunun demans hastalarýnýn kendi baþlarýna bahçeyi kullanabilmeleri 

ile ilgilidir. 

Bu noktada bahçenin teþvik edilmesi açýsýndan kapalý alanlardan bahçenin görünür 

olmasý, bahçeye çýkýþ için dolambaçlý yollarýn olmamasý ve mutlak suretle yaþlý 

ergonomisi için gerekli ve standartlarý belli olan tüm düzenlemelerin yerine 

getirilmiþ olmasý gerekmektedir. 

Bu açýdan bahçe sadece estetik kaygýlarla deðil, ayný zamanda bakým süreci 

içerisinde iþlevselliði düþünülerek projelendirilmelidir. 

174


Sonuç 

“Bugün uzmanlarýn üzerinde hemfikir olduklarý husus; 

Demans hastalarýnýn terapilerinin en önemli yönlerinden bir tanesinin bakýmý 

yapýlan yaþlýnýn ihtiyaçlarýný anlamak, bilmek olduðu yönündedir.” (3) 

Kurumsal bakýmda insanlarýn arzu ve isteklerini yerine getirebilecek, alýþkanlýklarýný 

devam ettirebilmelerine olanak saðlayabilecek ve profil farklýlýklarýnýn göz önüne 

alýndýðý alternatif modellerin üretilmesi oldukça önemlidir. 

Tüm yaþlýlar yahut tüm demanslýlar için ideal, genel geçer bir bakým ve mimari 

modelinden söz etmek mümkün deðildir. Demans hastalarýnýn bireysel özellikleri, 

sosyal çevreleri, mekânsal çevreleri, hastalýklarýnýn derecesi ve bu faktörlerin 

birbirleri ile olan iliþkisi yaþlýlar için uygun bakým ve mimari modelinde belirleyicidir. 

175

V1. BÖLÜM 

MÜZÝK 






Fatih AKSU / Sosyolog 

Nurten KAYA / Bakým Personeli 

Abdülkadir TEKÝN / Bakým Personeli 


177


MÜZÝK AKTÝVÝTELERÝ 



Ýnsan beyni sað ve sol yarým küreden oluþur. Demanslý bireylerin beyinlerinin 

büyük kýsmýnda hasar mevcuttur. Dil ile iliþkili iþlevlerden çoðunlukla sol beyin 

yarýsý sorumlu olmakla birlikte müzik, beynin tek bir özgün bölümü tarafýndan 

deðil pek çok deðiþik bölümü tarafýndan algýlanýr. Çünkü ritim, perde ve melodi 

gibi müziðin deðiþik elementleri insan beyninin farklý bölgeleri tarafýndan farklý 

þekillerde iþlenir. Bu nedenle demanslý bireylerin beyinlerindeki hastalýktan 

etkilenmemiþ saðlýklý bölümlere hitap edebilir ve ciddi düzeyde demansý olan 

bireyler dahi müziðe olumlu tepki verebilirler; müzik bu olgularla iletiþim için bir 

araç olarak kullanýlabilir. 

Demanslý olgulardaki huzursuzluk/taþkýnlýk ve kafa karýþýklýðý gibi belirtiler müziðin 

sakinleþtirici ve gevþetici etkisi ile kontrol altýna alýnabilir. Bazý demanslý bireylerde 

amaçsýz dolaþmalar, yemek sýrasýndaki huzursuzluk, kolayca ortaya çýkan taþkýnlýk 

ve saldýrganlýk, kavgacý davranýþlar, küfür, baðýrma, sinirlilik gibi bazý davranýþsal 

belirtilerde iyileþme saðlayabilir. Öte yandan uygun seçilmiþ müzik aktivitesi 

olumlu sosyal davranýþlarda artýþý da saðlayabilir (1,2). Orta ve ciddi demanslýlarda 

yapýlan bir araþtýrmada, haftada bir gün yapýlan müzik terapisi ile iki yýllýk bir 

takipte sistolik kan basýnç artýþýnýn daha az olduðu, müzik terapisi yapýlan grubun 

fiziksel ve zihinsel durumlarýnýn daha iyi korunduðu gösterilmiþtir (3). 

Müzik aktivitelerinin pek çok deðiþik çeþidi vardýr. CD veya teyp dinlemek, konsere 

gitmek, müzik ile þarký söylemek, þarký yazmak, müzik ile dans etmek veya 

enstrüman çalmak þeklinde olabilir. Müziðin aþinalýðý, hastanýn söz konusu müziði 

sevme derecesi, müzik ile iliþkili hatýralar ve müziðin birey için anlamý müzik 

aktivitelerinin yararlý etkilerinin düzeyini belirleyen ana faktörlerdir. Aþina bir 

müzik, müzikle el parmaklarý veya ayaklarla tempo tutulmasýna, mýrýldanmalara, 

ritmik vücut hareketleri veya yüz ifadesinde deðiþiklik gibi pozitif cevaplara sebep 

179


olabilirken, aþina olunmayan müzik ilk etapta beyinde kaydedilemez. Bu nedenle 

müzik aktivitesi seanslarýnda aþina olunmayan müziklerle faydalý etkiler 

saptayamayýz.Müzik aktiviteleri sýrasýnda kullanýlan müziðin perdesi, sesi ve süresi 

konusunda da çok dikkatli olunmalýdýr, çünkü bu faktörlerin hasta üzerine büyük 

etkisi vardýr. Yüksek perde ve ses düzeyi endiþe ve baskýya sebep olabilirken, 

düþük perde demanslýlarýn kendilerini daha sakin hissetmelerini saðlar. Sürekli 

düþük frekansta müzik yerine belli saatlerde verilen müzik aktivitelerinin tercih 

edilmesi daha uygundur. 

Son yýllarda, özellikle davranýþsal ve psikolojik semptomlarýn hafifletilmesinde, 

müzik ve benzeri aktivitelerin kullanýmýnýn yararlý olabileceðini düþündüren 

çalýþmalar yayýmlanmýþtýr. 

Araþtýrmalar, iki temel müzik kategorisine odaklanmýþtýr: 

a) hasta gruplarý için “klasik müzik/rahatlatýcý müzik” 

b) birebir uygulamalarda kullanýlan “kiþiselleþtirilmiþ” ya da “tercih edilen müzik” 

Ýki ana çalýþma, bu alanlar üzerine yapýlan araþtýrmalarýn dallanmasýna ve 

geliþmesine öncülük etmiþtir. 

Demanslý hastalarda “rahatlatýcý müziðin” etkisini deðerlendiren ilk çalýþma 

Goddaer ve Abraham (4) tarafýndan yapýlmýþtýr. Bu tarz müziðin, uzun süreli 

bakým kuruluþlarýnda toplu alanlarda mevcut olan gürültüyü baskýlayacaðýný, 

böylece demanslý hastada ajite davranýþlarýn sýklýðýný azaltan sakinleþtirici bir etki 

yaratacaðýný öne sürmüþlerdir. Çalýþtýklarý 29 hastada, ajite davranýþlarýn genel 

seviyesiyle birlikte (% 63,4), fiziksel açýdan agresif olmayan davranýþlarda (% 

56,3) ve sözlü ajite davranýþlarda (% 74,5) belirgin bir düþüþ bildirmiþlerdir. 

“Bireyselleþtirilmiþ müziðin” demanslý hastalarda kullanýmýný sistematik biçimde 

ilk kez Gerdner (5) incelemiþtir. Bireyselleþtirilmiþ müzik, kiþisel seçimlere dayanan 

ve kiþinin yaþamýna entegre olmuþ müzik olarak tanýmlanýr. Bu pilot çalýþmanýn 

bulgularýna göre, beþ bireyden dördünde müzik sunumundan sonraki 60 dakika 

boyunca ajitasyonda klinik açýdan anlamlý bir düþüþ tanýmlanmýþtýr. Örneklemin 

küçüklüðünden dolayý, sonuçlar vaka çalýþmasý formatýnda yayýmlanmýþtýr. Bu 

araþtýrma alanýna bir baþka katký da, bireyselleþtirilmiþ müziðin demans hastalarýnda 

ajitasyon üzerine etkisini açýklamak için orta vadeli bir teori geliþtirilmesidir. 

Kýsaca belirtmek gerekirse bu teori, kiþisel tercihe dayanan, dikkatle seçilmiþ 

müzik sunumunun, uzak hafýzayý uyarmak için bir fýrsat yarattýðýný öne sürer. Bu, 

dikkatin odaðýný deðiþtirir ve çevredeki anlamsýz ya da kafa karýþtýrýcý uyaranlarý 

bastýrarak anlaþýlabilir bir uyaran saðlar. Pozitif duygularla(örneðin mutluluk, aþk, 

vb.) iliþkilendirilen anýlarýn meydana çýkarýlmasý, demanslý kiþide sakinleþtirici bir 

etkide bulunacak, bu da ajitasyonu önleyecek ya da hafifletecektir. 

Bu teoriyi test etmek için bir baþlangýç çabasý olarak Gerdner(6), yaþlý demans 

180


hastalarýnda ajite davranýþ sýklýðý baz alýnarak klasik/rahatlatýcý müzik ve 

bireyselleþtirilmiþ müziðin hýzlý ve kalýcý etkilerini karþýlaþtýrmak için, tekrarlanan 

ölçümler ve test öncesi-sonrasý cross-over içeren deneysel bir düzenek kullandý. 

Iowa’daki uzun dönem bakýmevlerinden otuz dokuz hasta toplandý. Hasta grubu 

aðýr kognitif bozukluðu olan 30 kadýn ve 9 erkekten (ortalama yaþ, 82 yýl) 

oluþuyordu. Üç hafta boyunca dayanak veri toplandý. Bireyselleþtirilmiþ müziðin 

seçimi, yakýn bir aile bireyinden alýnan bilgi temel alýnarak yapýlmýþtý. Bununla 

karþýlaþtýrýlacak müdahale ise çeþitli bestecilerin (örneðin Grieg, Beethoven, 

Schubert, vb.) seçkilerini içeriyordu ve bir grup lisanslý müzik terapisti tarafýndan 

müziklerin yatýþtýrýcý etkili ve sedatif nitelikte olduðu deðerlendirilmiþti. Tercih 

ettiði müzik klasik müzik olan tek bir hastaya ise karþýlaþtýrýlacak müdahalede 

Lawrence Welk müziði dinletilmiþtir. Hastalar, altý hafta bireyselleþtirilmiþ müzik, 

bunu takip eden iki haftalýk bir “yýkama” dönemi ve altý hafta klasik/rahatlatýcý 

müzik; ya da ayný protokolü tam tersten alacak þekilde randomize olarak 

daðýtýlmýþlardýr. Müzik uygulamalarý haftada iki defa, 30 dakika boyunca yapýlýyordu. 

Baðýl deðiþkeni ölçmek için Modifiye Edilmiþ Cohen-Mansfield Ajitasyon Envanteri 

kullanýldý. Çalýþmanýn sonunda, Bonferroni post hoc testi ile tekrar eden ölçümler 

için varyans analizi yapýlmýþ ve klasik/rahatlatýcý müzik ile karþýlaþtýrýldýðýnda, 

bireyselleþtirilmiþ müzik sunumu esnasýnda (p< .0001) ve takip eden 30 dakika 

boyunca (p< .0001) ajitasyonda anlamlý bir azalma gösterilmiþtir. 

181

MÜZÝK AKTÝVÝTELERÝ 

• Yöresel Þarký ve Türkü Söylenmesi veya Dinlenmesi 

• Müzik Enstrümanlarýn Çalýnmasý 

• Demans Korosunun Aktivitesi 

• Müziðe Uygun Ritim Tutabilme 

• Oyunlara Eþlik Etme 

Aktivitelerin verimli olabilmesi için; 

Yaþlýnýn kültürüne ve eðitimine uygun olarak düzenlenmelidir. 

Ayný bölgenin yaþlýlarý ile yapýlan aktiviteler daha verimli ve eðlenceli geçmektedir. 

183


YÖRESEL ÞARKI ve TÜRKÜLERÝN/SÖYLENMESÝ veya DÝNLENMESÝ 

Kimlere: Hafif ve orta demanslý 

Uygulama 

Aktivitenin yapýlacaðý alan yaþlýlar gelmeden önce onlarýn ilgisini ve dikkatini 

çekecek ve aktiviteye uygun þekilde hazýrlanýr. 

Bu etkinliðe baþlamadan önce yaþlýlara ne yapýlacaðý konusunda bilgi verilir. 

Demanslý yaþlýlar ortak kullaným alanýnda bir araya gelir. 

Aktivitenin renkli ve eðlenceli geçmesi açýsýndan demanslý yaþlýlarýn yakýnlarýnýn 

veya onlara bakan personelin de bu etkinliðe katýlýmlarý önemlidir. 

Ýlk önce aktivite sorumlusu ya da diðer katýlýmcýlar tarafýndan çeþitli müzik 

enstrümanlarý eþliðinde yaþlýlarýn ilgisini çekecek þarký, türkü, ya da maniler 

söylenir. Bununla amaçlanan yaþlýlarýn aktiviteye olan ilgilerini artýrmaktýr. 

Daha sonra yaþlýlarýn da þarkýlara eþlik etmeleri saðlanarak aktiviteye devam edilir. 

Demanslý yaþlýlar sýrasýyla bildikleri þarký, türkü ve manileri söylemeye baþlar. 

Aktivitede ayný anda üç dört yaþlýnýn ayný anda mýrýldanmaya baþladýðý görülür. 

Söyledikleri parçalarýn onlarýn hayatýnda önemli bir yerinin olup olmadýðý veya 

bu þarkýlarý söylerken neler hissettikleri öðrenilmeye çalýþýlýr. 

Grup içinde ayný bölgeden demanslý yaþlýlarýn bulunmasý bu aktiviteden beklenen 

verimi daha da artýrýr. 

185


MÜZÝK ENSTRÜMANLARI ÇALINMASI 

Kimlere: Hafif ve orta Demanslý 

Uygulama 

Enstrüman çalabilen yaþlýlar araþtýrýlýr, enstrüman çalan kimse bulunamazsa 

profesyonel bir müzisyenden yardým alýnýr. 

Aktivite daha önce hazýrlanmýþ olan ortak kullaným alanlarýnda yapýlýr. 

Yaþlýlar enstrümanla çeþitli parçalar çalar. 

Deðiþik enstrümanlarýn bir arada kullanýlmasý yaþlýlarýn farklý sesleri ayýrt edebilme 

becerilerini arttýrýr. 

Yaþlýlardan enstrümanlarla çalýnan parçalara eþlik etmeleri istenir. 

186


DEMANS KOROSUNUN AKTÝVÝTESÝ 


Uygulama 

Aktivite grubu kurumsal bakým merkezlerindeki demanslý yaþlýlarýn biyografilerinin 

incelenmesi sonucunda elde edilen veriler doðrultusunda oluþturulur. 

Özellikle yaþlýlarýn kendi baþlarýna söyledikleri ya da televizyon veya radyoda 

söylenirken eþlik ettikleri parçalar belirlenir. 

Bu þarký ve türkülerin sözleri bulunur,bunlar CD ortamýna aktarýlýr. 

Türkü, þarký, maniler söyleyen Alzheimer hastalarý ile çeþitli gruplar oluþturulur. 

Yaþlýlarýn bildiði müziklerin önce CD çalardan baþ taraflarý dinletilir. 

Daha sonra sesi kýsýlarak yaþlýlarýn söylemeye devam etmesi saðlanýr. 

Ayný þarký ve türküleri söyleyen demanslý yaþlýlar haftada üç gün prova çalýþmalarý 

yapar. 

Demans korusu prova çalýþmalarýný bitirdikten sonra, haftada bir gün 30 dakika 

rutin aktivitelerine baþlar ve bu aktiviteler yýl boyunca sürer. 

187


MÜZÝÐE UYGUN RÝTÝM TUTABÝLME 


Uygulama 

Yaþlýlar yuvarlak düzende ortak kullaným alanlarýnda oturur. 

Bu aktivitede demanslý yaþlýlar hýzlý ve yavaþ ritimli müzik parçalarýný sýrayla dinler, bu 

parçalarýn tempolarýna göre farklý ritim tutmalarý istenir. 

Aktivite esnasýnda aktiviteyi yöneten kiþi bütün yaþlýlarýn görebileceði bir konumda durur 

ve yaþlýlarý ritim tutma konusunda yönlendirir. 

Bu aktivitenin yaþlýlarýn iþitsel farkýndalýðýnýn ve el-kulak koordinasyonunun korunmasýnda 

etkili olacaðý düþünülmektedir. 

Bu aktivite ileri derece demanslýlara haftada üç defa 15 dakika uygulanabilir. 

188


OYUNLARA EÞLÝK ETME 


Uygulama 

Ortak kullaným alanlarý yaþlýlarýn eðlenebileceði ve bu aktiviteden zevk alabileceði 

þekilde düzenlenir. 

Yaþlýlar toplandýktan sonra çeþitli yöresel türküler eþliðinde aktiviteyi yürütenler 

tarafýndan oyunlar oynanýp halaylar çekilir. 

Aktiviteye katýlýmýn yüksek olmasý aktivitenin etkinliðini artýrýr. 

Yaþlýlarýn karþýlýklý olarak oyunlara katýlmalarý yaþlýlar arasýndaki etkileþimi de 

artýrmaya yardýmcý olur. 

Yaþlýlarýn oyunlara eþlik etmeleri fiziksel rahatsýzlýklarýnýn azalmasýna yardýmcý 

olur. 

Bu aktivite ile yaþlýlarýn duraðan hayatlarýnda eðlenceli bir gün geçirmeleri 

saðlanmýþ olur. 

Bu aktivite her gün belli bir saat dilimi içinde en fazla 20 dakika yapýlýr. 

189

VI1. BÖLÜM 

HOBÝ 






Fatma Nur ÇAKIR / Saðlýk Koordinatörü 

Yeliz ÖNCÜ / Bakým Personeli 

Mahmut YELTEN / Bakým Personeli 


191


DEMANSLI YAÞLILAR ÝLE HOBÝ AKTÝVÝTELERÝ 



Düzenli bir hobi, demanslý bireylerde sýk karþýlaþýlan depresyonda, özellikle bazý 

demans türlerine eþlik eden aþýrý yemek tüketimini düzenlemede yardýmcý olabilir. 

Hobilerin yaygýn yararlý etkileri arasýnda demanslýlarý karþýlýklý diyaloga teþvik 

etmeleri, bir aktiviteye baþlamalarýný saðlamalarý ve dikkatlerini sürdürmeye teþvik 

etmeleridir. 

Demanslý bireylerin geçmiþte sevdikleri ve yapmaktan keyif aldýklarý hobilerin 

seçilmesi özellikle yararlý olabilir. Tanýdýk, kýsa süreli aþina olunan iþlerin yaptýrýlmasý, 

örneðin aþçýlýk yapmýþ demanslý hastaya demansýn evresine göre gözetim altýnda 

menemen, limonata gibi nispeten kolay yiyeceklerin hazýrlatýlmasý bu gibi hobilere 

örnek olarak verilebilir. 

Örgü örme gibi hobilerin, müzik aktivitelerinde olduðu gibi beynin her iki tarafýnýn 

kullanýmý ile yapýldýðý, bu nedenle demans semptomlarýný azaltmada yararlý 

olabileceði düþünülmektedir. 

Hobi aktivitelerinin genel amaçlarý þunlardýr: 

• Bir þeyler yapabildiðini kendisine görsel ve uygulamalý olarak fark ettirmek 

• Yaþlýlarýn grup üyeleriyle, beraber iþ yapabilme becerilerini korumak 

• Grup içi paylaþým ile ortaya ortak bir þeyler çýkarmalarýný saðlamak 

• Kendi evinde gibi hissettirmek 

• Bulunduðu ortamdan ve yaþantýsýndan zevk almasýný saðlamak 

• Geçmiþi ile bugünü arasýnda baðlantý kurmasýný saðlamak 

• Meþgul edilmesi, gününü daha verimli geçirmesini saðlamak 

• Günlük yaþam ile baðlantýlarýný güçlendirmek 

• Kendisinin iþe yarar olduðunu hissettirmek 

• Sosyal yaþama aktif katýlýmý saðlamak ve desteklemek 

• Yaþlýnýn var olan yetilerinin kaybolmasýný engellemek ve desteklemek 

193


HOBÝ AKTÝVÝTELERÝ 

• Limonata Yapýmý 

• Menemen Piþirme 

• Kek Yapýmý 

• Yaprak Sarmasý 

• Mevsim Salatasý 

• Þekilli Kurabiye Yapýmý 

• Aþure Yapýmý 

• Örgü 

• Renkli Mum Yapýmý 

• Tülbent Oyalama 

• Havlu Ýþlemesi 

• Evcil Hayvan Bakýmý 

• THK Maket Uçak Yapýmý 

195


LÝMONATA YAPIMI 


Uygulama 

Yaþlýlardan limonatanýn nasýl yapýldýðý konusunda bilgiler alýnýr. 

Herkesin fikri alýndýktan sonra aktiviteye baþlanýr. 

Her yaþlýya limon, limon sýkacaðý, býçak ve bardak verilir. 

Ortaya þeker kâsesi konulur. Her bir demanslýdan limonata yapmasý istenir. 

Sakinler beþ dakika gözlenir. 

Beþ dakika sonra yardým ihtiyacý olan yaþlýlara destek verilir. 

Limonataya þeker atmayý unutan sakinlere þeker koymak isteyip istemediði sorulur. 

Þekerini koyduktan sonra kendisinin karýþtýrmasý istenir. 

Yaptýklarý limonatayý içmeleri teþvik edilir. 

Aktivite esnasýnda; limonun hangi bölgede ve hangi illerde yetiþtiði, limon 

aðaçlarýnýn nasýl olduðu, limonun nasýl toplandýðý, nerelerde satýldýðý, nerelerden 

alýndýðý, iyi bir limonun nasýl anlaþýlabileceði, limonun nerelerde kullanýldýðý, 

hangi yemeklere sýkýldýðý, limonatanýn hangi mevsimde içildiði, nasýl yapýldýðý, 

limonata yapýlýrken nelere dikkat edilmesi gerektiði, limona benzeyen (mandalina, 

greyfurt, portakal, vb.) kardeþ meyvelerin hangileri olduðu, vb. hakkýnda sorular 

sorulur. 

Sorulan sorulara verdikleri cevaplar ile Alzheimer hastasýnda iletiþim becerilerinin 

korunmasýna yardýmcý olunur. 

197


MENEMEN PÝÞÝRME 



Domates, sivri biber, sývý yað, tuz, yumurta, rende, tava, kaþýk, býçak, servis 

tabaklarý. 

Uygulama 

Gruptaki yaþlýlardan menemenin yapýlmasý için nelerin gerekli olduðu konusunda 

fikirleri alýnýr. 

Grup üyelerinin fikri alýndýktan sonra aktiviteye baþlanýr. 

Bu aktivite boyunca kullanýlan malzemeler hakkýnda demanslý yaþlýlar ile konuþulur. 

Yaþlýlar önce domates ve biberleri dilimler. 

Domatesler gerekirse rendeler. 

Ateþte kýzan yaðýn üzerine rendelenen malzemeler koyar. 

Kývamýna gelinceye kadar karýþtýrýr. 

Grup üye sayýsýna göre üzerine yumurta kýrar. 

Menemen piþirilmesini tamamladýktan sonra grup üyelerine servis yapar. 

Gruptakiler ile beraber menemen yenirken aktivite hakkýnda konuþulur. 

Menemen yapýmýnda kullanýlan malzemeler market veya manavdan yaþlýlar ile 

beraber alýnýr. 

Malzemelerin ücretini yaþlý öder. 

Bu etkinlik kurumsal bakým merkezinde ayda iki defa yapýlýr. 

Kurumsal bakým merkezinde kalan erkeklerin bu aktiviteye katýlýmýnýn her geçen 

gün artmakta olduðu gözlenecektir. (Türk erkeklerin bayanlara göre daha çok 

menemen yaptýklarýndan olabilir) 

198


KEK YAPIMI 



3 adet yumurta, 1,5 su bardaðý toz þeker, 1 su bardaðý sývý yað, 3 su bardaðý un, 

1 adet kabartma tozu, 1 adet portakal, kek kalýbý ve çýrpma teli. 

Uygulama 

Demanslý yaþlýlarla kek yapýmý hakkýnda sohbet edilir. 

Alzheimer hastalarýnýn her birinden kek tarifi alýnýr. 

Daha sonra yaþlýlarýn ortak kararý ile kek yapýmýna geçilir. 

Yaþlýlar derin bir kap içerisine sýrasý ile bütün malzemeleri ilave eder. 

Malzemeleri iyice çýrpar. 

Daha sonra yaðlanmýþ kek kalýbýna malzemeyi döker. 

En son olarak önceden ýsýtýlmýþ fýrýna piþmek üzere keki koyar. 

Kekin piþmesini bekler. 

Grup üyelerinin tabaklarýna servis yapar. 

199


YAPRAK SARMASI 



3-5 kiþilik her grup için 1/2 kg üzüm yapraðý (salamura), 1/2 kg pirinç, 1 demet 

maydanoz, karabiber, nane, tuz, domates, 3 adet kuru soðan. 

Uygulama 

Alzheimer hastalarý ile sarmanýn içi nasýl hazýrlanýr, yaprak sarmasý nasýl yapýlýr 

vb. sorularla aktiviteye dikkatleri çekilir. 

Sarmanýn içi hazýrlanýrken demanslý yaþlýlar soðanlarý soyar ve doðrarlar. 

Sonra domatesleri doðrar. 

Tencerede kýzmýþ yaðýn içinde soðan ve domates koyar ve kavurur. 

Yýkanmýþ pirinçleri tencereye ilave eder. Son olarak baharatlarý ilave eder. 

Böylece sarmanýn içini hazýrlamýþ olur. 

Sýra yaprak sarmaya geldiðinde Alzheimer hastalarýnýn önlerine yapraklar ve biraz 

önce hazýrladýklarý iç malzeme konulur. 

Sarma iþlemi baþlanýr. 

Etkinlik süresince demanslý yaþlýnýn bu aktiviteye aktif katýlýmý saðlanýr 

Bu etkinlik kurumsal bakým merkezlerinde ayda iki defa yapýlabilir. 

Kurumsal bakým merkezlerinde bayanlarýn bu aktiviteye katýlýmýnýn her geçen 

gün artmakta olduðu gözlenecektir. 

200


MEVSÝM SALATASI 



Marul, kývýrcýk, göbek salata, çeri domatesi, maydanoz, roka, limon, zeytinyaðý, 

büyük kâse, býçak. 

Uygulama 

Demanslý yaþlý ile mevsim ve sebzeler hakkýnda konuþulur. 

Mevsime uygun salata malzemeleri Alzheimer hastalarý ile beraber belirlenir. 

Nasýl yapýlacaðýna hep beraber karar verilir. 

Yaþlýlar sebzeleri yýkar. 

Grubun diðer üyeleri ise bu malzemeleri doðrar. 

Doðranmýþ sebzeler büyük bir kâse içerisine alýnýr ve ardýndan salatanýn yaðý, 

tuzu ve limonu eklenir. 

Salatanýn yapýmý tamamlandýktan sonra grup üyelerinin tabaklarýna kendilerinin 

servis yapar. 

Mevsim salatasý yapýmýnda kullanýlacak malzemeleri market veya manavdan 

Alzheimer hastasý ile birlikte alýnýr. 

Malzemelerin ücretini yaþlý öder. 

201


ÞEKÝLLÝ KURABÝYE YAPIMI 



Yumurta, un, yoðurt, yað, kabartma tozu, küçük kurabiye kalýplarý, kavrulmuþ 

fýndýk. 

Uygulama 

Demanslý yaþlýlar ile kurabiye yapýmý hakkýnda konuþulur. 

Yaþlýlar kurabiye tariflerini yapar. 

Kurabiye yapýmý için gerekli malzemeleri hazýrlar. 

Alzheimer hastasý malzemeleri yoðurma kabýna alarak yoðurur. 

Hamur kývama gelince ince tabaka halinde yayar ve çeþitli kalýplar ile keser. 

Piþmesi için kurabiyeleri fýrýna verir. 

Kurabiyeler piþince grup üyelerine servis yapar. 

202


AÞURE YAPIMI 



Aþure yapýmýnda kullanýlan malzemeler. 

Uygulama 

Demanslý yaþlýlar ile aþure gününden bir iki gün önce “aþure” hakkýnda sohbet 

yapýlýr. 

Özellikle hafif derece demanslýlar ile aþure yaparken hangi malzemeleri koyduklarý, 

aþureyi nasýl yaptýklarý, aþureyi kime daðýttýklarý konularýnda aktivite salonunda 

grup sohbetleri yapýlýr. 

Aþure günü geldiðinde malzemelerin yýkanmasý, doðranmasý, kazana konmasý, 

karýþtýrýlmasý dâhil tüm iþlemlerin Alzheimer hastalarý yapar. 

Bu aktivite esnasýnda özellikle ileri derece demanslýlar da ayný salonda 

bulundurulurlar ki aþure piþirilmesi esnasýnda etrafa yayýlan kokular onlarda da 

uyarýlara neden olsun. 

Aþureyi karýþtýrabilme yeteneði olan tüm yaþlýlarýn aþureyi sýrasýyla karýþtýrýr. 

Aþure piþirilmesi tamamlandýktan sonra kazandan tabaklara servis yapma iþleminde 

yaþlýlar yardým eder. 

Aþure küçük kâselere konulur. 

Üzerine gerekli baharatlar konduktan sonra Alzheimer hastalarý ile beraber servis 

yapýlýr. 

Bu aktivite esnasýnda tüm demanslý yaþlýlardan aþure ve içine konan malzemeler 

ve aþure gününün önemi hakkýnda sohbetler edilir. 

Aþure yapýmýnda kullanýlacak malzemeler market veya manavdan Alzheimer 

hastasý ile birlikte alýnýr. 

Alýnana malzemelerin ücretini yaþlý öder. 

203


ÖRGÜ 



Grup üyesi sayýsýnca örgü ipi ve örgü þiþi. 

Uygulama 

Demanslý yaþlýlara yapýlacak etkinlik hakkýnda bilgi verilir. 

Yaþlýya ne örmek istediði, nasýl bir ip kullanmak istediði gibi sorular sorulur. 

Etkinlik, sohbet ile pekiþtirilerek amaca ulaþýlýr. 

Etkinlik sonunda her yaþlýya örgü ipi hediye edilir. 

204


RENKLÝ MUM YAPIMI 



Çeþitli renklerde mum, eritmek için kap, mum ipi, kalýp için bardak. 

Uygulama 

Mumlar hakkýnda demanslý yaþlýlar ile sohbet edilir. 

Mumun yaþlýlara ne düþündürdüðü sorulur. 

Sonra mumlarý ayrý ayrý kaplarda eritir. 

Ortasýna ip koyarak sýrasý ile kalýp içerisine boþaltýr. 

Yaptýðý mumlarý salonda uygun yerlere koyar. 

205


TÜLBENT OYALAMA 



Kenarý boþ tülbent, týð, iplik. 

Uygulama 

Bu aktiviteye uygun yaþlýlar seçilir. 

Daha önce tülbent oyasý yapýp yapmadýklarý sorulur. 

Yaþlýlarýn tercih ettiði tülbentler ve istedikleri renklerde iplikler hazýr bulundurulur. 

Demanslý yaþlýlar oya iþlemini yaklaþýk bir hafta içinde bitirirler. 

Oyalanan tülbentler sakinler tarafýndan kullanýlýr. 

206


HAVLU ÝÞLEMESÝ 



Düz beyaz deseni olmayan havlu, çeþitli renklerde kurdele çiçekler, dikmek için 

ip, iðne. 

Uygulama 

Demanslý yaþlýlara aktivite hakkýnda bilgi verilir. 

Hangi renk kurdele çiçekleri kullanmak istemiþler ise beyaz havlu ile beraber 

verilir. 

Havlu süsleme iþleminde Alzheimer hastalarýna yardým edilir. 

Süslenen havlular yaþlýlar tarafýndan kullanýlýr. 

207


EVCÝL HAYVAN BAKIMI 


Uygulama 

Kümes hayvanlarý 

Özellikle köy hayatý geçmiþi bulunan demanslý yaþlýlara uygun bir aktivitedir. 

Yaþlý sabah kahvaltýsýndan önce kümese götürülür. 

Hayvanlarýn sabah yemlerini vermesi saðlanýr. 

Kümeste yumurta varsa onlarýn kendisi tarafýndan alýnmasý saðlanýr. 

Kümesin temizliðini yaþlýlar yapar. 

Akþam saatinde tavuklara yemlerini verir ve kümese sayarak içeri alýr. 

Akvaryum 

Akvaryumdaki balýklarla demanslý yaþlýlarýn ilgilenmesi saðlanýr. 

Yem saati geldiðinde yem verir, akvaryumun bakýmýný refakatçi eþliðinde yapar. 

Kedi, Köpek, Koyun 

Hafif- orta demanslý yaþlýlarýn gün içerisinde hayvanat bahçesine götürülüp 

hayvanlara dokunmasý ve el temasý saðlamasý, onlarý sevmesi, beslenmelerinde 

yardýmcý olmasý saðlanýlýr. 

Hayvan kapalý bir mekân içinde bulunuyorsa, hayvanlarý gezdirmesi, onlarla 

oynamasý teþvik edilir. 

Kurumsal bakým merkezlerinde demanslý yaþlýlar tavþan bakýmý yapabilir. 

208

VI11. BÖLÜM 

OYUN 



Marmara Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Fakültesi 

Hemþirelik Bölümü Ýç Hastalýklarý Anabilim Dalý 

Nurullah YÜCEL / Doktor 

Adem YETER / Saðlýk Memuru 

Hülya TAÞÇI / Bakým Personeli 


209


OYUN AKTÝVÝTELERÝ 


Oyun hem insan hem de birçok hayvan türünün çocukluk döneminin vazgeçilmez 

bir öðesidir. Ýnsanlarda oyunun toplumsal normlarla þekillendirildiðini, 

yönlendirildiðini görmekte; hepimiz evin içinde koþuþturan çocuðun “uslu dur” 

vb. yaklaþýmlarla engellendiðini, koþturmaya devam eden çocuklarýn bazen de 

“hiperaktif” olarak nitelendirildiðini ya da oyun oynamayan, devamlý oturan 

çocuðun ”çok uslu” gibi iyi olarak nitelendirildiðine þahit olmaktayýz. Hâlbuki 

hayvanlar üzerinde yapýlan çalýþmalar oyunun hem içgüdüsel hem de nesilden 

nesile öðretme yoluyla geçen kültürel bir olgu olduðunu göstermektedir. 

Örnek vermek gerekirse; kedigillerde anne büyüme geliþme durumuna göre 

yavrusuna çeþitli oyunlarý öðretmekte, bu oyunlar yerde yuvarlanma gibi basit 

eðlence aktivitelerinden baþlamakta, aðaca týrmanma, týrnaklarý sürterek 

keskinleþtirme, canýný acýtmadan oyun partnerini ýsýrarak hareketsiz hale getirme, 

kendini temizleme, yüksekten atlama, zýplama, yakalama gibi yavrunun yaþamýný 

baðýmsýz olarak sürdürebilecek duruma gelebileceði aktivitelerle sürmekte, yavru 

kendi baþýna yaþamayý öðrendiðinde yani yaþamýný baðýmsýz sürdürebilecek hale 

geldiðinde annenin eðitici rolü tamamlanmýþ olmaktadýr, bu aþamadan sonrada 

artýk anne yavrusunu kendisinden uzaklaþtýrmaktadýr. 

Tüm bu oyun sürecinde yavrunun iletiþim kurma, sosyalleþme, tehlikeyi kestirme 

yeteneði, kas gücü ve koordinasyonunu artmaktadýr. Ayrýca oyun aktivitelerinin 

tüm canlýlarda mutluluk duygusu yarattýðý belirtilmektedir. 

Ýnsan yaþamýnda oyun, hayvanlar aleminde olduðu gibi, doðal sürecinde 

yaþanmamakta, ebeveynlerde, bu konuda, belki de önemini bilmediklerinden, 

hayvanlar kadar yavrularýna rehberlik edememektedir. Hâlbuki oyun, çocuðun 

kendi kendini ifade ettiði, yeteneklerini fark ettiði, yaratýcý potansiyelini kullanabildiði, 

dil, zihin, sosyal, duygusal ve motor becerilerini geliþtirebileceði önemli bir fýrsattýr. 

Oyun önce bebeðin kendi bedensel duyumlarýný araþtýrmasý ile baþlar, daha sonra 

yakýn çevresiyle, daha büyük gruplar ve sosyal ortamlarda geliþerek devam eder 

Oyunun biçim, boyut ve renkleri farklý olan nesneleri tanýmaya yardým ettiði, 

bireyin kurgulama, yargýlama, yaratýcýlýk, kendini ifade etme, iletiþim kurabilme 

ve giriþimcilik gücünü geliþtirdiði, korku ve gerginliði azalttýðý, kas gücü, 

koordinasyonu ve tonüsünü artýrdýðý bildirilmektedir. 

Oynanan oyunlar bireyin yaþýna ve geliþim dönemine göre farklýlýk gösterir. 

Örneðin 0-2 yaþ arasýnda oynanan araþtýrma oyunlarýnda bebek çevresinden 

aldýðý uyaranlarý sýnýflar; 2-7/8 yaþ arasýnda oynanan simgesel oyunlarda, bir 

211


çubuk ile oluþturulan at oyununda olduðu gibi, sanki varmýþ gibi oyunlar oynanýr; 

7/8 yaþtan itibaren oynanan kurallý oyunlar çocuðu sosyalleþtirme amacýndadýr. 

Ýþte biz bu projede kurgulama, yargýlama, kendini ifade etme, iletiþim kurabilme, 

günlük yaþamýný sürdürebilme becerileri bozulmuþ, bir baþka ifade tekrar 

çocukluklarýna dönmüþ Alzheimerli hastalarý oyun aktiviteleri ile týpký bir çocuk 

gibi yeniden yapýlandýrma, þekil verme, öðretme çabasý içindeyiz. 

Oyunda temel ilke duysal stimülasyon yaratmaktýr. Amacý olan, duyularý uyaran, 

kiþisel tercihleri ve kapasiteleri göz önünde bulunduran oyun aktivitelerinin yaþam 

kalitesinin artýrýlmasýnda önemli olduðunu biliyoruz. 

Oyun aktiviteleri ile hastalarýn gerçek ve hayal arasýndaki ince çizginin farkýna 

varabilmelerini, kendilerini daha iyi ifade edebilmelerini, sosyal izolasyon 

duygusunun azalmasýný, daha kolay iletiþim kurabilmelerini ve daha mutlu 

olabilmelerini ümit ediyoruz. Bu aktivitelerin duyularý, kaslarý, sinirleri harekete 

geçirmesini, kas koordinasyonunu, güç ve tonüsünü, olumlu duygu durumu ve 

uyku kalitesini artýrmasýný; gerginliði azaltmasýný bekliyoruz. 

Ýdeal bir oyun aktivitesi olmadýðýný, ancak en basit olanýn en iyi olduðunu biliyoruz. 

Bu nedenle burada yer alan aktivitelerde basit, ancak etkili ilkesine dikkat etmeye 

çalýþtýk. 

OYUN AKTÝVÝTELERÝ AMAÇLARI 

Demanslý yaþlýnýn 

• Psiko-motor aktivitelerinin korunmasý ve sürdürülmesini saðlamak 

• El, göz, kulak ve beyinin koordinasyon içinde çalýþma yeteneðini sürdürmesine 

destek olmak 

• Duyularýn uyarýlmasý ve tüm duyularýn bir arada eþgüdüm içinde kullanýlmasýný 

saðlamak 

• Dokunma, konuþma, duyma, görme, koklama yetilerinin korunmasýný 

saðlamak 

• Düþünme, algýlama, yargýlama ve baðýmsýz karar verebilme yetilerini korumak 

• Takip, iletiþim ve anlama yetisini korumak 

• Zaman ve mekan oryantasyonunu korumak 

• Eklem kontraktürlerini önlemek 

• Kas atrofilerini önlemek 

• Var olan yeteneklerini en iyi þekilde kullanmalarý için olanak saðlamak 

• Kendi çevresiyle uzlaþmasýna, paylaþmasýna, sosyal yaþama uyum saðlamasýna 

destek olarak izolasyonu önlemek 

212


OYUN AKTÝVÝTELERÝ 

• Tepede Ýki Ev 

• Kokla Çiçeði Kokla 

• Ellerimde On Parmak 

• Organlarým Ne Ýþ Yapar 

• Parmaklarým Kaç Tane 

• Karpuz-Kiraz 

• Çal Kapýyý Çal 

• Sað el - Sol el 

• Tik Tak 

• Yüzümde Nelerim Var 

• Kuþun Su Ýçmesi 

• Yeþil Þiþe 

• Kurbaða Kardeþ 


Oyun esnasýnda yaþlýyý dikkatlice takip ederiz. 

Oyun gösterildikten sonra yaþlýnýn el ve parmaklarý ile oyun aynen tekrar etmesi 

istenir. 

Yaþlý oyuna aktif katýlmasa bile parmaklarýna ve ellerine dokunarak oyunu 

tekrarlatmalýyýz. 

(Yaþlýnýn dokunduðumuz yerlere yönelmesini takip ederiz)-çýkarýlsýn 

Yaþlýnýn kulaðýnýn duyacaðý kadar kuvvetli alkýþ yaparýz. 

Yaþlýnýn alkýþ sesine vücudunun ve özellikle gözlerinin yönelmesini takip ederiz. 

Ýleri derece demanslý yaþlýnýn bir kere el çýrpmasý bu aktiviteler için baþarý olarak 

kabul edilebilir. 

213


TEPEDE ÝKÝ EV 


Uygulama 

Ýki el yumruk yapýlýr yukarý doðru uzatýlýr 

“Tepede iki ev var” 

Sað yumruk yaþlýnýn gözü hizasýna indirilir ve baþparmak çýkartýlýr 

“Bu evde Ayþe oturur” 

Sol yumruk yaþlýnýn göz hizasýna indirilir ve baþparmaðý çýkartýlýr 

“Bu evde Fatma oturur” 

Her iki elin baþparmaðý sað sola hareket ettirilir 

“Ayþe ve Fatma evden çýktý” 

Her iki el yumruk yapýlý olarak yukarý kaldýrýlýr 

”Tepeye týrmandýlar ” 

Eller aþaðýya indirilir 

“Tepeden aþaðýya indiler” 

Baþparmaklar saða sola hareket ettirilir 

“Bir o tarafa, bir bu tarafa baktýlar” “Fakat kimseleri göremediler” 

Baþparmaklar saða sola hareket ettirilir ve avuç içine sokulur 

“Ayþe ve Fatma akþam oldu evine girdi” 

215


KOKLA ÇÝÇEÐÝ 


Uygulama 

Ellerimizi önde tutar, birbiri çevresinde yün sarar gibi döndürürüz 

“Kokla kokla çiçeði” 

Ellerimizi ters olarak döndürürüz, ilk hareketin tersine yaparýz 

“Yakala yakala böceði” 

Ýki elimizin on parmaðýný açarak yaþlýya doðru uzatýrýz 

“On tane çiçek” 

Ayný hareketi tekrarlarýz 

“On tane böcek” 

Beþ parmaðýmýzý açar ve yaþlýya gösteririz 

“Beþi sana” 

Beþ parmaðýmýzý açar ve göðsümüze koyarýz 

“Beþi bana” 

“Yok” anlamýna gelen “cýk cýk” sesi çýkartýlýr, baþýmýz ve ellerimizle yok hareketini 

yaparýz 

“Ayþe’ye cýk cýk” 

216


ELLERÝMDE ON PARMAK 

Orta ve ileri derece demanslý 

Uygulama 

Ýki elimizin parmaklarýný açarak yaþlýya gösteririz 

“Benim on parmaðým var” 

Ellerimizi parmaklarýmýz açýk olarak göðüste kavuþtururuz 

“Hepsi benim, parmaklarýmla ben her þeyi yaparým” 

Her iki elimiz ile yemek yer gibi yaparýz 

“Onlarla yemek yer “ 

Her iki elimiz ile örgü örer gibi yaparýz 

“Onlarla örgü yaparým” 

Ellerimizi birbirine kavuþtururuz 

“Parmaklarýmý birleþtiririm” 

Her iki elimiz ile saç tarar gibi yaparýz 

“Saçlarýmý tararým” 

Her iki elimiz ile yüzümüzü yýkar gibi yaparýz 

“Yüzümü yýkarým” 

Kollarýmýzý bedenin iki yanýna sarkýtýrýz 

“Aþaðýya indiririm” 

Ellerimiz kavuþturulup kucaðýmýza koyarýz 

“Sonra kucaðýmda dinlendiririm” 

217


ORGANLARIM NE ÝÞ YAPAR 


Uygulama 

Burnumuzu gösteririz 

“Ýþte burnum” 

Bir çiçeði burnumuza götürür ve koklarýz 

“Bu burun koklamak Ýçin” 

Gözümüzü gösteririz 

“Ýþte gözüm” 

Bir resmi elimize alýr bakarýz 

“Bu gözler görmek için” 

Ellerimizi açarak gösteririz 

“Ýþte elim” 

Havaya top atarýz 

“Bu eller yakalamak için” 

Bir ayaðýmýzý havaya kaldýrýrýz 

“Ýþte ayaðým” 

Ayaða kalkar yürür ve koþarýz 

“Bu ayaklar yürümek ve koþmak için” 

Organlarým benim her þeyim 

Ben organlarýmý çok seviyorum 

218


PARMAKLARIM KAÇ TANE 


Uygulama 

Sol elimizin beþ parmaðýný açarak yaþlýya gösteririz 

“Bir elimde beþ parmak” söyler ve bekleriz 

“Ýnanmazsan say da bak” söyleriz 

Sol elimizin baþparmaðýna dokunuruz “Bir” 

Sol elimizin iþaret parmaðýna dokunuruz “Ýki” 

Sol elimizin orta parmaðýna dokunuruz “Üç” 

Sol elimizin yüzük parmaðýna dokunuruz “Dört” 

Sol elimizin küçük parmaðýna dokunuruz “Beþ” 

Sað elimizin beþ parmaðýný açarak yaþlýya gösteririz 

“Beþte bu elimde var” söyler ve bekleriz 

“Ýnanmazsan say da bak” söyleriz 

Sað elimizin baþparmaðýna dokunuruz “Bir” 

Sað elimizin iþaret parmaðýna dokunuruz “Ýki” 

Sað elimizin orta parmaðýna dokunuruz “Üç” 

Sað elimizin yüzük parmaðýna dokunuruz “Dört” 

Sað elimizin küçük parmaðýna dokunuruz “Beþ” 

Her iki elimizin tüm parmaklarýný açarak yaþlýya gösteririz 

“On etmez mi a kardeþ” “On etmez mi a kardeþ” söyleriz 

219


KARPUZ – KÝRAZ 


Uygulama 

Yaþlýnýn çenesine iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Karpuz ” 

Yaþlýnýn sað yanaðýna iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Kiraz ” 

Yaþlýnýn sol yanaðýna iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Elma ” 

Yaþlýnýn alnýna iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Muz ” 

Yaþlýnýn burnuna iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Ham ham ” 

Ýleri derece demanslýlarda oyun alternatif olarak aþaðýdaki gibide oynanabilir 

Yaþlýnýn çenesine iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Araba ” 

Yaþlýnýn sað yanaðýna iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Geldi” 

Yaþlýnýn sol yanaðýna iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Durakta ” 

Yaþlýnýn alnýna iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Durdu ” 

Yaþlýnýn burnuna iþaret parmaðýmýz ile dokunur “ Bip bip ” 

220


ÇAL KAPIYI ÇAL 


Uygulama 

Yaþlýnýn çenesine iþaret parmaðýmýz ile dokunur 

Ýþaret parmaðýmýzla yaþlýnýn alnýna hafifçe dokunuruz. 

Kapý çalma öykünmesi yapýlýr “Çal kapýyý çal” 

Her iki elimizin iþaret ve baþparmaklarýmýzý yaþlýnýn iki gözünün önünde birleþtiririz. 

Parmaklarýmýz ile gözlük gibi halka yaparýz 

“Bak pencereden” 

Yaþlýnýn burnunu elimiz ile hafifçe bükeriz 

“Çevir kapý kulpunu” 

Sað elimizin iþaret parmaðý ile yaþlýnýn dudaklarýna hafifçe dokunulur 

“Gir içeri” 

Yaþlýnýn kulak memelerinden bir tanesi hafifçe iki parmak arasýnda tutulur 

“Al bir sandalye” 

Yaþlýnýn diðer kulak memesi hafifçe iki parmak arasýnda tutulur 

“Buyur buraya” 

Yaþlýnýn çenesi tutulur ve hafifçe sallanýr 

“Nasýlsýn efendim” “Ha ha ha” 

221


SAÐ EL - SOL EL 


Uygulama 

Sol elimiz ile sað elimize dokunur ve gösterirken 

“Ýþte sað elim” 

Sað elimiz ile sol elimize dokunur ve gösterirken” 

“Buda sol elim” 

Sol elimiz ile sað kolumuza dokunur ve gösterirken 

“Buda sað kolum” 

Sað elimiz ile sol kolumuza dokunur ve gösterirken 

“Buda sol kolum” 

“Ýki kolumuzu yukarýya kaldýrýyorken ” 

“Ýki kolumu havaya kaldýrýrým” 

Avuçlarýmýzý birbirine iki defa vururuz 

“ Ellerim ile böyle þap þap yaparým ” 

Ýki elimiz havada, avuçlar birbirine vurularak ses çýkartýrýz 

222


TÝK TAK 


Uygulama 

Ýki elimizin avuçlarýný içinde bir þey varmýþ gibi birbirine çapraz olarak birleþtiririz 

“Benim bir saatim var” 

Ellerimizi sol kulaða götürürken 

“Kulaðýma koyarým” 

Ellerimizi sol kulaðýmýza koyar ve saati dinliyormuþ gibi tutarýz 

“Tik takýný duyarým” 

Ellerimizi sað kulaðýmýza koyar ve saati dinliyormuþ gibi tutarýz 

“Tik tak, tik tak, saatim çalýþýyor bak ” 

Ellerimizi tekrar sol kulaðýmýza koyar ve saati dinliyormuþ gibi tutarýz” 

“Tik tak, tik tak, saatim kaç olmuþ” 

223


YÜZÜMDE NELER VAR 


Uygulama 

Ýþaret parmaklarýmýz ile aðzýmýzý göstererek 

“Bir aðzým var ham ham” 

Ýþaret parmaklarýmýz ile burnumuzu göstererek 

“Bir burnum var sýnýf sýnýf” 

Ýþaret parmaklarýmýz ile yanaklarýmýzý göstererek 

“Yanaklarým elmacýk” 

Ýþaret parmaklarýmýz ile kulaklarýmýzý göstererek 

“Ýki kulak iki kepçe hý hý” 

Ýþaret parmaklarýmýz ile gözlerimizi göstererek 

“Gözlerim boncuk boncuk” 

Sonra bu oyunu yaþlýnýn aðýz, burun, yanak, kulak ve gözlerini göstererek oynarýz. 

224


KUÞUN SU ÝÇMESÝ 


Uygulama 

“Kuþum kuþum cici kuþum” 

Yaþlýnýn avucunun içine parmaðýmýzýn ucu ile 3 halka çizeriz 

“Çevre çevren çemberlik” 

Yaþlýnýn avucunun ortasýna parmaðýmýz ile vurur ve parmaðýmýzý yukarýya doðru 

3 defa kaldýrýrýz (kuþun su içerken baþýný aþaðý yukarý kaldýrma hareketi) 

“Ortasýnda havuzcuk” 

“Ortasýnda pýnarcýk” 

Parmaðýmýz ile kuþun uçup gitmesi 3 defa canlandýrýlýr 

“Sonra pýrrr diye uçmuþ” 

Sonra yaþlýnýn diðer avuç içinde bu oyunu oynarýz 

225


YEÞÝL ÞÝÞE 


Uygulama 

Beþ parmak açýlarak, el sallanýr 

“Beþ yeþil þiþe sallanýyor” 

Birinci parmak kapatýlýr 

“Ýçlerinden biri, pat düþtü yere” 

“Dört…” kaldý 

Ýkinci parmak kapatýlýr 


“Üç…” kaldý 

Üçüncü parmak kapatýlýr 


“Ýki…” kaldý 

Dördüncü parmak kapatýlýr 


“Bir…” kaldý 

Beþinci parmak kapatýlýr 


Baþ olumsuz anlamda yanlara sallanýr 

“Hiç yeþil þiþe sallanmýyor” 

226


KURBAÐA KARDEÞ 


Uygulama 

Beþ parmak gösterilir 

“Beþ küçük kurbaða burada” 

Baþparmak avuç içine saklanýr 

“Biri yüzmeye gitti” 

El iki defa sallanarak dört parmak gösterilir 

“Kaldý dört” 

Ýþaret parmaðý avuç içine saklanýr 

“Biri daha suya atladý” 

El iki defa sallanarak üç parmak gösterilir 

“Kaldý üç” 

Üç parmak gösterilir 

“Üç küçük kurbaða biz ne yapalým dediler” 

Orta ve yüzük parmaðý avuç içine saklanýr 

“Ýkisi suya atladý” 

Bir parmak gösterilir 

“Kaldý bir” 

Suya atlama hareketi yapýlýr 

En küçük kurbaða “pek eðlenceli diyerek suya atladý” 

Parmaklarýn hepsi avuç içine saklanýr 

“Hiç kurbaða kalmadý” 

227

IX. BÖLÜM 

DIÞ MEKÂN 


Uzm. Dr. Mustafa KARAGÖZ 


Darülaceze Týp Merkezi 

Psikiyatri Uzmaný 

Zeynep LAÇÝN / Sosyolog 

Zennur ÇÝFTÇÝ / Hemþire 

Ýbrahim KOÇHAN / Bakým Personeli 


229


DEMANSLI YAÞLILAR ÝLE DIÞ MEKÂN AKTÝVÝTELERÝ 


Dýþ mekân aktiviteleri basitçe; ikamet edilen, bakým alýnan, tedavi görülen yani 

uzun süreli ya da sürekli yaþam alaný olan yerleþim alanlarýnýn dýþýnda insanlarýn 

hoþça vakit geçirdiði ya da rutininin dýþýnda eylemlerde bulunduðu aktiviteler 

olarak tarif edilebilir. 

Sadece demans hastalarý için deðil tüm insanlar için günlük hayatýn sýkýcýlýðý ve 

tek düzeliðinden zaman zaman sýyrýlýp çeþitli sosyal, kültürel, zihinsel ya da 

bedensel aktivitelerde bulunmak neredeyse ruhsal ve bedensel saðlýk için bir 

gereklilik ve ihtiyaçtýr. Demans hastalarýna baktýðýmýzda genelde bir kurumda 

bakým almakta da olsa evde bakýmda alsa, genellikle birbirine benzer günler 

geçirmektedirler. Aklen ve bedenen kendi kendine yetebilen saðlýklý bir insanýn 

bile kendine vakit ayýrýp sosyal bir aktivite ile mutlu olduðunu düþünecek olursak 

bir demans hastasýnýn buna ne kadar ihtiyacý olduðunu çok rahat tahmin edebiliriz. 

Dýþ Mekan Aktivitelerinin Amaçlarý 

• Yürüme ve seyahat gibi aktivitelerle bedensel hareketliliðini saðlayarak 

vücudunun dinç kalmasýný, bir diðer deyiþle site dýþý ortamda fiziksel kapasitelerinin 

geliþmesine katkýda bulunmak, 

• Farklý yerlerde bulunmanýn geçmiþi ile iliþkili çaðrýþýmlarýyla hatýrlama 

belleðinin çalýþtýrýlmasýna katkýda bulunmaya çalýþmak (çünkü genellikle eskiyi 

hatýrlamalarý yeni bilgileri öðrenmelerinden daha saðlam kalmaktadýr). 

• Günlük hayatýn idame ettirildiði mekanlarýn dýþýna çýkarak, günlük hayatýna 

deðiþik renkler katmak. 

• Site dýþý aktivitelerde havanýn sýcak, soðuk, yaðýþlý veya karlý olmasýný hissederek 

mevsim ve aylar ile ilgili zaman kavramlarýnýn fark etmesini yani oryantasyon 

yeteneðinin devamýna yardýmcý olmak 

• Demanslýnýn sosyal hayata baðlýlýðýnýn devam etmesini, bir grupla hareket 

etmesini yani sosyal hayata adapte olmasýný saðlayarak ruhsal olarak kendilerini 

daha iyi hissetmelerini saðlamak, 

• Sevdikleri eþ, dost, akraba ve yakýnlarý ile birlikte vakit geçirterek güzel günlerini 

anýmsatmak ve hoþça vakit geçirmelerini saðlayarak, yakýnlarý ve geçmiþi ile 

iletiþiminin devamýyla hatýralarýný canlandýrmalarýný ve unutmamalarýný saðlamak. 

• Daha önce gitmekten hoþlandýðý mekanlara götürülerek dostlarý ile sohbet 

ortamýnda mutlu olmasýný saðlayarak unutulmadýðýný, sevilip önemsendiðini ve 

aidiyet duygusunu hissettirmek, 

231


• Çiçek ekme, toprakla uðraþma gibi aktivitelerle demanslýnýn günlük hayatýna 

deðiþik renkler katarak, ruhen kendisini iyi hissetmesini saðlamak, doða ve tabiat 

sevgisini hatýrlatmak, doðayla tabiatla iç içe olmak, demanslý hastanýn hayata 

karþý daha pozitif olmasýný daha önceden yaptýðý bað bahçe iþlerini, meyve, 

sebze, aðaç, fidan gibi bitkileri onlara hatýrlatmak, birçoðu Anadolu’dan geldiði 

için bu hatýralarýný anýmsamalarýný saðlamak, diðer yandan toprakla uðraþarak 

bedensel aktivitesine katkýda bulunurken kendi, yetiþtirdiði meyve, sebze ya da 

bir çiçeði yetiþtirirken kendisinin bir þeyler yapabildiðinin farkýna varmasýný 

saðlayarak hayata baðlýlýðýna katkýda bulunmak. 

• Çiçekleri ve renkleri hatýrlamasýný, koku ve renk duyularýný tarif etmesini (hangi 

çiçek, hangi koku) ve tanýmlamasýný, ayrýca hangi çiçeklerin hangi aylarda yetiþtiðini 

hatýrlatmaya çalýþmak, 

• Sportif aktivitelerde onlarla spor aktivitelerinde bulunarak kas ve iskelet 

sistemleri güçlendirmeye çalýþmak, 

• Bayramlaþma sosyal yaþama adapte olmalarý, kendilerini ruhen daha iyi 

hissetmelerini saðlamalarý, sevdikleri ile birlikte bir araya gelmelerini, akraba 

ziyaretlerini anýmsamalarýný, özlem ve hasret gidermelerini saðlamak için uygun 

bir aktivitedir 

232


DIÞ MEKÂN AKTÝVÝTELERÝ 

• Bahçe Ýþleri 

• Çay Bahçesine Gidelim 

• Sýcak Ýçeklerden Hangisini Ýçersiniz? 

• Soðuk Ýçeklerden Hangisini Ýçersiniz? 

• Dost ve Akraba Ziyaretleri 

• Çayýn Yanýnda Tercihiniz? 

• Balýk Tutma 

• Çiçek Toplama 

• Pikniðe Gidelim 

• Maç Ýzleyelim 

• Þehrimizi Gezelim 

• Hayvanat Bahçesini Gezelim 

233


BAHÇE ÝÞLERÝ 


Uygulama 

Alzheimer hastalarýnýn biyografileri incelenerek mesleði çiftçilik olan ya da ziraat 

iþlerini hobi olarak yapanlar tespit edilir. 

Kurumsal bakým merkezi bahçesinin bir bölümü “Hobi Bahçesi” olarak düzenlenir. 

Hobi Bahçesi parsellere ayrýlýr. 

Parsellerin sahibi olan Demanslý yaþlýlarýn adlarý tabelaya yazýlýp parsel baþlarýna 

konulur. 

Topraðýn kazýlmasý, ekilecek ürünün tespit edilmesi, ürünün topraða ekilmesi, 

ürünün sulanmasý, budanmasý ve ilaçlanmasý iþlemleri dahil tüm iþler Alzheimer 

hastasý tarafýndan yapýlýr. 

Yardýma ihtiyaç duyduklarý yerlerde desteklenir. 

Bahçesindeki ürünlerini oda ve kattaki arkadaþlarý ile beraber yerler. 

Domates, maydanoz ve soðan yetiþtiren demanslý yaþlýnýn bu ürünleri topladýðýnda 

yine kendisi tarafýndan salata yapýlýp arkadaþlarýna daðýtmasý teþvik edilir. 

Bahçeye elma, armut, dut, ceviz, vb. meyve aðaçlarý dikilir. 

Her bir Alzheimer hastasý 1-3 tane meyve aðacý yetiþtirebilir. 

Aðaçlarýn üzerlerine yaþlýlarýn adlarý bulunan tabelalar konulur. 

Yaþlý aðacýna bakýmý için gerekli tüm iþlemleri yýl boyunca yapar. 

Aðaçlardan ürünler toplanmaya baþlandýðýnda diðer demanslý yaþlýlar ile beraber 

meyveleri aðaçlardan toplayýp yerler. 

Özellikle çiftçilik yapan hafif demanslý yaþlýlara, ilkbahardan sonbahara kadar en 

az 8 aylýk süreyi kapsayan dönemde bu iþler ile uðraþmak mutluluk verdiði, 

sabahtan akþama kadar aðaçlarýnýn yanýndan ayrýlmadýklarý görülecektir. 

Demanslý yaþlý gül dikmek üzere hobi bahçesinin topraðýný biraz kazar. 

Gül fidanlarýný diker. 

Dikilen fidanlarý sular. 

Mevsimi geldiðinde ise güllerini budar ve bakýmlarýný yapar. 

Güler açmaya baþladýðýnda ilk güllerini getirip bakým personellerine hediye eder. 

Bahçe iþleri aktivitesi ile demanslý yaþlýlarýn günlük hayatlarýný çok güzel geçirdikleri 

görülür. 

Bu aktiviteler ile yaþlýlarýn özgüvenlerinin arttýðý ve bir þeyler yapabilme duygusunun 

onlarý çok mutlu ettiði görülür. 

235


ÇAY BAHÇESÝNE GÝDELÝM 


Uygulama 

Bu aktivite için düþünülen yer Alzheimer hastasýnýn mutlaka daha önceleri gittiði, 

çay içmekten keyif aldýðý ve hatýralarýnýn bulunduðu mekanlar olmalý. 

Bu aktivite için; deniz, göl veya ýrmak kenarlarý olabileceði gibi, tarihi yerler, 

tepeler, ormanlýk içi mesire yerleri, vb. olabilir. 

Aktivite günü yaþlýnýn özenle giyinmesi saðlanýr. 

Bu günün demanslý yaþlý için farkýndalýk olmasý gerekir. 

Sarayburnu’nda çay içmek isteyen sakin için aktivite planlamasý aþaðýdaki gibi 

yapýlabilir 

Sarayburnu’nu neden tercih ettiði, ne zamanlar geldiði, kimler ile geldiði, vb. 

sorular ile aktiviteye odaklanmasý istenir. 

Sarayburnu’nda tercih ettiði çay bahçesinde oturulur. 

Çay bahçesi civarýnda bulunan önemli mekan ve yerler hakkýnda sohbetler edilir. 

Bu günün hatýrasý olarak fotoðrafý nerde çekilmek istediði sorulur. 

Sarayburnu’ndaki hatýralarýný paylaþmasý istenir. 

Sarayburnu’nda çay içerken karþý taraflara bakýldýðýnda dikkati çeken; Galata 

Kulesi, Kýz Kulesi, Karaköy, Beþiktaþ, Üsküdar, Kadýköy, Çamlýca Tepesi, Boðaz 

Köprüsü, Haliç, Yeni Camii, Sultanahmet Camii, Ýstanbul Boðazý, Marmara Denizi, 

Karadeniz, Vapurlar, Kayýklar, Yük Gemileri, vb. hakkýnda sohbet edilir. 

Sarayburnu’nda deniz kenarýna inilerek balýk tutanlar ile beraber hoþça vakitler 

geçirilir. 

Marmara denizi ve boðazýn birleþtiði noktada sýcak bir günde demanslý yaþlýnýn 

ayaklarýný denizin sularýnda serinletmesine müsaade edilir. 

Alzheimer hastasýnýn deniz kenarýnda ekmek arasý balýk yemesi ve dönüþün deniz 

yolculuðu ile Ýstanbul boðazýndan olmasý aktiviteye daha çok renk katar. 

Bu aktivite yaz aylarýnda yýlda iki defa tekrarlanýr. 

236


SICAK ÝÇECEKLERDEN HANGÝSÝNÝ ÝÇERSÝNÝZ? 


Uygulama 

Yaþlýnýn demans durumuna ve iletiþim derecesine göre aktivite hakkýnda bilgi 

verilir. 

Ýleri derece demanslýlar bu durumun farkýnda olmasalar bile bu aktivite hakkýnda 

kýsaca bilgilendirilir 

Demanslýda farkýndalýk oluþturmak adýna “Kantine/çay bahçesine çay, kahve 

içmeye gidiyoruz” diyerek üzerindeki elbise, çorap, terlik ayakkabý vb. eþyalarýndan 

en az bir tanesi deðiþtirilir. 

Çay bahçesinde / kantinde yuvarlak masa etrafýna tüm yaþlýlar birbirlerini görecek 

þekilde oturur. 

Demanslý yaþlýlarýn her birine çay mý, kahve mi, neskafe mi içersiniz? þeklinde 

sorular ile çay veya kahveyi bilinçli olarak tercih etmeleri saðlanýr. 

Ýsteyenlere bir bardak daha çay ilave edilebilir. 

Kahve ve neskafe saðlýklarý için zararlý olabileceðinden ikincisi verilmez 

Çay ve kahveler yudumlanýrken Alzheimer hastalarý ile çay ve kahve merkezli 

konularda grubun tüm üyelerinin katýlabileceði muhabbet ortamý oluþturulur. 

Aktiviteye katýlan yaþlýlarýn kendi aralarýnda iletiþim kurmalarý saðlanýr. 

Yaþlýlar çaya þekeri kendilerinin koymasý ve bardaðý karýþtýrmalarý için teþvik edilir. 

Aþaðýdaki sorular ile yaþlýlarýn etkinlik boyunca aktif kalmalarý saðlanýr 

Çayý nasýl seversiniz, Çaya kaç kaþýk þeker atarsýnýz (kesme þeker, toz þeker, vb.)?, 

Kahvehaneye gidermiydiniz?, Kahvede arkadaþlarýnýz kimlerdi, onlar ile neler 

konuþurdunuz?, 

Çay hangi memleketlerde yetiþir?, Çay nasýl toplanýr?, Memleketinizde çay kültürü 

nasýldý?, 

Ailenizde kimler kahve sever?, Kýz istemeye gelenlere kahve nasýl ikram edilirdi?, 

Kahvenin yanýnda su niçin verilir?, Su kahveden öncemi yoksa sonramý içilmeli?, 

Haftada en az iki defa uygulanabilen aktivitedir. 

Odalarýndan dýþarý çýkmak istemeyen, koridorlarýndan aþaðýya inmek istemeyen, 

evlerinden dýþarý çýkmak istemeyen Alzheimer hastalarý için önerilen bu aktivitenin 

uygulanmasý sonucunda yaþlýlarýn çok mutlu olduðu görülmüþtür. 

Hafif derece demanslýlarýn ilk zamanlarda dýþarý çýkartýlmalarýnda güçlük yaþandýðý, 

yaþlýlarýn dýþarý çýkmak istemedikleri, ancak birkaç kez dýþarý çýktýktan sonra dýþarý 

çýkma taleplerinin arttýðý gözlenmektedir 

Ýleri derece demanslý yaþlýlarýn günlerdir bulunduðu ayný mekandan haftada iki 

defa bile bir saatliðine götürülmesi kendisi için çok iyi olmakla kalmayýp, ayný 

katta çalýþan personeller açýsýndan da çok faydalý olmaktadýr. 

237


SOÐUK ÝÇECEKLERDEN HANGÝSÝNÝ ÝÇERSÝNÝZ? 


Uygulama 

Yaþlýnýn demans durumuna ve iletiþim derecesine göre aktivite hakkýnda bilgi 

verilir. 

Ýleri derece demanslýlar bu durumun farkýnda olmasalar bile bu aktivite hakkýnda 

kýsaca bilgilendirilir 

Demanslýda farkýndalýk oluþturmak adýna “Kantine/çay bahçesine meyve suyu, 

gazoz, kola içmeye gidiyoruz” diyerek üzerindeki elbise, çorap, terlik ayakkabý, 

vb. eþyalarýndan en az bir tanesi deðiþtirilir. 

Çay bahçesinde / kantinde yuvarlak masa etrafýna tüm yaþlýlar birbirlerini görecek 

þekilde otururlar. 

Demanslý yaþlýlarýn her birine soðuk içeceklerden gazoz, soda, meyve suyu mu 

içersiniz? þeklinde sorular ile soðuk içecekleri bilinçli olarak tercih etmesi saðlanýr. 

Soðuk içecekler içilirken sakinlerle bu konu etrafýnda sohbete baþlanýr. 

Soðuk içeceklerden en çok hangisini seversiniz? 

Soðuk içecek çeþitleri nelerdir? 

Hangi meyvelerden içecek yapýlabilir? 

Evde kendinizin yaptýðý doðal soðuk içecekler nelerdir? 

Evinizde hangi zamanlarda soðuk içecek ikram ederdiniz veya hangi zamanlarda 

tercih ederdiniz? 

Soðuk içeceklerden zararlý olanlarý var mý? Varsa bunlar hangileri?, vb. 

238


DOST VE AKRABA ZÝYARETLERÝ 


Uygulama 

Görüþmeyi çok arzuladýðý, evine gitmek istediði bir yakýný olup olmadýðý ile ilgili 

talebi alýnýr. 

Aktivitenin düzenleneceði aile dostu veya arkadaþý aranarak randevu alýnýr. 

Ziyarete gidileceði gün Alzheimer hastasýnýn isteðine göre hazýrlýklar yapýlýr. 

Giyinmek istediði kýyafetlere kendisi karar verir. 

Ziyarete gidilecek olan kiþiye ufakta olsa hediye paketi hazýrlanýr. 

Bakým personeli ile beraber ziyaret gerçekleþir. 

Ziyaretin baþýndan sonuna kadar personelin yanlarýnda bulunmasý rahatsýzlýk 

verebilir düþüncesi ile bir müddet yalnýz baþ baþa kalmalarýnýn saðlanmasý daha 

iyi olur. 

Birlikte gitmekten hoþlandýklarý bir yer olup olmadýðý veya yapmaktan hoþlandýklarý 

bir þey varsa sorulur ve daha sonraki buluþma esnasýnda onlara yönelik planlama 

yapýlýr. 

Ziyaret sona erdirilerek güzel dileklerde bulunularak tekrar görüþülmek üzere 

ayrýlýr. 

Geri dönüþ esnasýnda demanslý yaþlý ile ziyaret hakkýnda ve bu aktivitenin tekrarýný 

ne zaman istediði konusunda sohbet edilir. 

239


BALIK TUTMA 


Uygulama 

Alzheimer hastalarýnýn biyografileri incelendiðinde mesleði balýkçýlýk olan ya da 

balýk tutmayý hobi olarak yapanlar tespit edilir. 

Gruptaki demanslý yaþlýlar ile paylaþým saatindeki “Balýk tutma ve Deniz hatýralarý” 

aktivitesi düzenlenir ve bu aktivitenin sonunda “Balýk tutmaya ne zaman gidelim” 

sorusu ile “Balýk Tutma” aktivitesinin planý yapýlmaya baþlanýr. 

Bu aktivite için gerekli malzemeler tespit edilir ve satýn alýnýr. 

Balýk tutmaya uygun kýyafet giyerler. 

Demanslý yaþlýlarýn tercih ettikleri yere en fazla 3 kiþi ile gidilir. 

Aktivite boyunca deniz, balýk, vb. konularda yaþlýlarýn birbirleri ile iletiþim kurmalarý 

saðlanýr. 

Tutulan balýklar huzurevinde arkadaþlarý ile beraber yenilir. 

Bu aktivite yaz aylarýnda yýlda 2 defa tekrarlanabilir. 

240


ÇAYIN YANINDA TERCÝHÝNÝZ? 


Uygulama 

Kantinde yuvarlak masa etrafýnda tüm sakinler birbirlerini görecek þekilde oturur. 

Sakinlerin her birine çay ikram edilir ve çay hakkýnda kýsaca konuþulur. 

Ýsteyenlere bir bardak daha çay ilave edilebilir. 

Çay içerken yaþlýlarla sohbete baþlanýr. 

Çay hakkýnda kýsaca konuþtuktan sonra çayýn yanýnda yiyecek olarak ne tercih 

ettikleri, nelerin uygun olacaðý, tatlý veya tuzlu konusunda düþünceleri sorulur. 

Çayý nasýl seversiniz, Çaya kaç kaþýk þeker atarsýnýz? 

Evinizde babanýz ve kocanýz ile akþamlarý çay içer miydiniz? 

Çay içerken yanýnda bir þeyler yer miydiniz? 

Çayýn yanýna tuzlu mu, yoksa tatlý mý tercih edersiniz? 

Arkadaþlarýnýzla toplanýp günler yapar mýydýnýz? 

Arkadaþlarýnýzla toplandýðýnýzda çayýn yanýna neler ikram ederdiniz? 

241


ÇÝÇEK TOPLAMA 


Uygulama 

Ýlkbahar aylarýnda bayanlar ile yapýlan aktivitedir. 

Kurumun bahçesine yada en uygun bahçeye yaþlýlar ile gidilir. 

Aktivite esnasýnda Ýlkbahar mevsimi ve çiçekler hakkýnda yaþlýlarýn birbirleri ile 

iletiþime geçmeleri saðlanýr 

Hangi çiçeði toplamak istediði sorulur 

Hangi mevsimde hangi çiçekler toplanýr 

Çiçek toplamada yaþlýya yardým edilir 

Çiçekler toplanýrken hangi çiçeði topladýðýmýz sorulur 

Renk ve kokularý sorulur, küçük hatýrlatmalar yapýlýr 

Memleketinde en çok hangi çiçeklerin yetiþtiði sorulur 

Topladýðý çiçekleri odasýna/evine getirip kurutmasý ya da vazoya koymasý saðlanýlýr. 

Aktiviteye haftada bir defa tekrarlanýr. 

242


PÝKNÝÐE GÝDELÝM 


Uygulama 

Ýlkbahar ve yaz aylarýnda özellikle hafif derece demanslý yaþlýlarýn dört gözle 

beklediði aktivitedir. 

Yaþlýlarýn baharýn geldiðini en iyi anladýklarý ve yaþadýklarý aktivitedir. 

Aktivite öncesi demanslý yaþlýlar ile piknik konusunda sohbetler edilir. 

Pikniði nerede yapalým, neler götürelim, piknikte neler yapalým, vb. 

Uygun olursa yaþlýlarýn önerdiði yerlerde piknik düzenlenir. 

Alzheimer hastalarýna pikniðe uygun kýyafetler giydirilir 

Grup halinde yola çýkýlýr, yolculuk esnasýnda piknik hakkýnda yaþlýlarýn bir birleri 

ile iletiþim kurmalarý saðlanýr. 

Piknik yapýlacak mekâna gelindiðinde yaþlýnýn rahat edeceði bir ortam hazýrlanýr. 

Yaþlýlar için en uygun piknik mekânýnda masa ve sandalye olmalý. Yaþlýlarý yere 

oturmalarý için zorlanmamalýdýr. Özellikle yerden kalkarlarken bazen istenmeyen 

durumlar oluþabilir. 

Birlikte oturup sohbet edilir, kýsa yürüyüþler yapýlýr, gidilen yerin özelliðine göre 

dere kenarýnda veya aðaç altýnda oturulur. 

Yaþlýnýn kolay yiyebileceði yemekler ikram edilir. 

Yaþlý gün içinde aktif tutulmaya çalýþýlýr 

Aktivite yýlda iki defa tekrarlanabilir. 

243


MAÇ ÝZLEYELÝM 


Uygulama 

Hala kendi takýmýnýn maçlarýný takip eden ve maçlarý izleyip yorumlar yapan 

Alzheimer hastalarýna bu aktivite düzenlenir. 

Maç izlemeye stada gitme þeklinde bu aktivite düzenlenebileceði gibi dev ekrandan 

maç seyretmek þeklinde de düzenlenebilir. 

Demanslý yaþlýya taraftarý olduðu takýmýn formasý giydirilir. 

Takýmýna uygun Þapka ve atký gibi aksesuarlarda unutulmamalýdýr. 

Takýmý ile ilgili hatýralarýný maça giden diðer yaþlýlar ile paylaþmasý istenir. 

Yaþlýlarýn amatör veya profesyonel futbol hayatlarý hakkýnda sorular ile aktiviteye 

renk katýlýr. 

1950-1980 arasý ünlü futbolcularýn resimleri ve o günlerin futbol takýmlarý ile 

geçmiþe güzel bir yolculuk yapýlabilir. 

Bu aktivite ayda bir defa düzenlenebilir. 

244


ÞEHRÝMÝZÝ GEZELÝM / Sultan Ahmet Meydaný Gezisi 


Uygulama 

Günlük Yaþam Aktivitesi iyi olan ve kendi kendine yürüyebilen hafif ve orta derece 

demanslý yaþlýlar ile bu aktivite düzenlenir. 

Ýstanbul’da gezmek istedikleri yerler hakkýnda Alzheimer hastalarý ile görüþ 

birliðine varýlýr. 

Geçmiþlerinde ayný ilçede ya da ayný semtte yaþamýþ yaþlýlardan uygun olanlar 

ile o semte veya ilçeye gezi düzenlenir. 

Aktivite günü yaþlýlarýn istediði özel kýyafetleri giydirilir. 

Aktivite boyunca yaþlýlarýn aktif katýlýmý saðlanýr. 

Sultan Ahmet Meydanýnda; Ayasofya Müzesi, Yerebatan Sarnýcý, Sultan Ahmet 

Camii, Alman çeþmesi, Dikilitaþ, vb. tarihi yerler gezilir. 

Bu mekanlar hakkýnda tarihlerini de içine alacak konularda sohbetler edilir. 

Çay bahçesinde oturulup çay yudumlanýrken bu meydan hakkýnda hatýralarý 

tekrar canlandýrýlmaya çalýþýlýr. 

Gezi esnasýnda fotoðraflar çekilir. 

Bu aktiviteden hatýra kalmasý için her yaþlýya en az bir fotoðraf hediye edilir. 

Bu aktivite yýlda 2 defa düzenlenebilir 

245


HAYVANAT BAHÇESÝ GEZÝNTÝSÝ 


Uygulama 

Kurumsal bakým merkezlerinin bahçelerine ufakta olsa birkaç hayvanýn beslendiði 

yerler yapýlabilir. Buradaki hayvanlarýn bakýmlarý ile ilgili Alzheimer hastalarýna 

sorumluluk verilebilir. 

Birkaç tavþan, tavuk, ördek, kuzu, güvercin vb. hayvanlarý ile çok güzel kümes 

oluþturulabilir. 

Hafif ve orta derece demanslýlar bu aktiviteye aktif olarak katýlabilecekler, ileri 

derece demanslý yaþlýlar ise özellikle kuzu, tavþan, vb. hayvanlarý sevme, besleme 

gibi kýsmi olarak aktiviteye destek verebilirler. 

Alzheimer hastalarýnýn aktivite boyunca hayvanlarýn yaþadýklarý yerler, hayvanlarýn 

yavrularý, hayvanlarýn ürünleri, hayvanlarýn nelerinden faydalandýðýmýz vb. 

konularýnda birbirleri ile iletiþim kurmalarý saðlanýr. 

246

X. BÖLÜM 

MANEVÝ BAKIM 



Sakarya Üniversitesi 

Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi 

Sosyal Siyaset Ana Bilim Dalý 




Psikiyatri Uzmaný 

Nurullah YÜCEL/Doktor 

Fatih AKSU/Sosyolog 

Gülüþan UÇAR/Hemþire 


247


DEMANSLI YAÞLILAR ÝLE MANEVÝ BAKIM AKTÝVÝTELERÝ 



1. Bakým Hizmetlerinde Maneviyat ve Manevî Açýlýmlar 

Türk Dil Kurumunun sözlüðünde manevîyat; “maddî olmayan manevî þeyler 

(görülmeyen, duyularla sezilebilen, soyut, tinsel)” olarak tanýmlanmýþtýr (1). Batý 

literatüründe maneviyat, ruhî hayatla ilgili, maddî olmayan bütün varlýk ve 

kavramlarý ifade etmektedir. Manevî bakýmla ilgilenen bazý batýlý bilim adamlarý 

manevîyatý “kiþinin, materyalin ötesinde iliþkili olduðu her þey ve bunlarýn temel 

anlamlarýna iliþkin içsel kaynaklarýnýn toplamý” biçiminde tanýmlar. Bu sahadaki 

çalýþmalarýyla tanýnan Alman bilim adamý Harald Walach, manevîyatýn metafizik 

tecrübeye dayanan bir idrak, þahsî benliði aþan, onun üzerinde olan bir gerçek 

olduðunu söyler. 

Hastalýðýn ve Engelliliðin Uluslararasý Fonksiyon Sýnýflandýrmasý'na göre 

(ICF=International Classification of Functioning, Disability and Health) manevîyat; 

müesseseleþmiþ dinî veya onun dýþýndaki ruhanî faaliyetlere veya sosyal hâdiselere 

iþtiraktir (ICF; d9301). Manevîyat, geniþ mânâda din (Ýslâm) ve dinî öðretiler 

þeklinde tanýmlanabilir. Ýnsanýn sahip olduðu duygu, düþünce ve manevî haslet 

ve hislerin bütünüdür. Batý tarzý bir bakýþta, manevîyatta mutlak anlamda dinî 

bir unsurun bulunmasý þart deðildir. Ancak dinin ve dinî duygularýn, manevîyatýn 

büsbütün dýþýnda olduðu da düþünülmemelidir. 

Nitekim ICF, gerekli gördüðü yerlerde manevîyatý din ile birlikte deðerlendirme 

ihtiyacý duymuþ ve 'din ve manevîyat'ýn tarifini: "Ruhanî deðerler ve ilâhî güçlerle 

baðlantý kurmak, mânâ bulmak ve kendini gerçekleþtirmek için, dinî veya manevî 

faaliyetlere, düzenlemelere ve uygulamalara katýlmak." þeklinde yapmýþtýr. Bunun 

için camiye gitmek, dua etmek veya ilâhî okumak ve ruhanî düþüncelere dalmak 

gibi dinî ve manevî faaliyetlerin buna dâhil olduðu düþünülebilir (ICF d930). Vahiy 

kaynaklarýndan ilhamla, inancý güçlendiren her türlü düþünce, yaklaþým ve faaliyeti 

içine alan manevîyat; hiçbir tesir altýnda kalmadan vicdan emirlerine göre, hür 

yaþamayý temin eden iç âleme ait kalbî ve vicdanî bir hakikattir. Bir baþka ifadeyle 

manevîyat, Yaratan'a teslimiyete dayanan kuvvetli bir iman, hakikati bulma ümidi 

taþýyan tefekkür ve fýtrî sevgi gibi insanýn iç dünyasýyla ilgili, ilâhî kaynaklý deðerler 

bütünüdür (2). 

1.1. Manevî Gereksinimler 

Manevî gereksinimler; “manevî yoksunluðu azaltacak veya bireyin manevî gücünü 

destekleyecek ihtiyaçlardýr”, “Bireyin üstün güçle/Allah ile/Tanrý ile (kiþi nasýl 

tanýmlýyorsa) dinamik iliþkisini sürdürmesi için gerekli faktör veya faktörlerdir” 

249


þeklinde tanýmlanmýþtýr. Kiþinin manevî ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasý, manevî 

kaynaklarýný harekete geçirmesi ile mümkün olmaktadýr. Bireyin yaþlýlýðýna veya 

hastalýðýna raðmen umut besleyebilmesi, hayatýn anlamý ve amacýna yönelik 

yaþayabilmesi, sevgi ve topluma ait olma duygusunu hissedebilmesi, ibadet etme 

isteðini gerçekleþtirebilmesi, hastalýðýn hikmetini anlamaya dönük ve(ya) ölüm 

sonrasý menfî düþüncelerini bertaraf eden rahatlatýcý ve tatmin edici manevî 

bilgiler elde edebilmesi ile manevî ihtiyaçlarýna cevap verilmiþ olunur. 

Florence Nightingale’in de ifade ettiði gibi, “Saðlýk için manevî ihtiyaçlar, vücudu 

meydana getiren fizikî organlar kadar önemli bir unsurdur. Hepimizin gözlemlediði 

fizikî durum, zihnimizi ve ruhumuzu etkileyebilir”. Bunun için manevî gereksinimlerin 

yalnýzca hastanede yatan hastalar için geçerli olduðu görüþü doðru deðildir. Pek 

çok yaþamsal krizde, kronik hastalýklarda, ileri yaþlarda ölüm korkusu ve çaresizlik 

duygularýnýn yaþanmasý, güvenlik, yaþamýn anlamý, sevgi, ait olma, kabul görme 

gibi manevî gereksinimler ön plana çýkar. Manevî gereksinimler tüm insanlar için 

temeldir. Ýnsanlar bu gereksinimleri insan iliþkileri yoluyla veya Tanrý ile iliþki 

kurarak karþýlayabilir. Bakým veren personel bireyin manevî kaynaklarýný, bir baþka 

deyiþle manevî baþ etme stratejilerini deðerlendirebilecek bir bakýþ açýsýna sahip 

olmalýdýr. 

Ross’a göre Renetzky, manevî boyutun 3 tür gereksinimden oluþtuðunu ifade 

etmektedir 

1. Yaþam, acý çekme ve ölüm kavramlarýnýn anlamý, amacý ve gücünü bulma 

gereksinimi 

2. Yaþama umudu gereksinimi 

3. Kendi içinde diðer insanlara ve üstün güce yönelik inanç ve güven duyma 

gereksinimi 

1- Yaþam, Acý Çekme ve Ölüm Kavramlarýnýn Anlamý, Amacý ve Gücü: Manevî 

boyutun temel kavramlarýndan birisi olan yaþamýn anlamýný Ross makalesinde 

Yura ve Walsh’ün tanýmýyla ; “insanoðlunun en büyük görevi yaþamýn anlamýný 

tanýmlamasýdýr” þeklinde ifade ederken, Ross’a göre Stoll : “Ýnsan yaþamak için 

bir nedene gereksinim duyar ve eðer bu yoksa kiþi ölmeye baþlar” biçiminde 

açýklamýþtýr. Dickonson diðer birçok yazar gibi yaþamýn temeli olarak, evrensel 

bir özellik olan yaþamýn anlamýna iliþkin gereksinime dikkat çekmiþtir. 

Salladay ve Dannel “Manevî sýkýntý yaþamý anlamlý biçimde tüketmede yetersizlik 

olmasýdýr, bu durum boþluk ve ümitsizlik duygularýyla karakterizedir.” biçiminde 

açýklamýþlardýr. Birçok araþtýrmada, bireyin yaþamý anlamlý bulmasý ile saðlýk ve 

iyilik durumu arasýnda önemli iliþki olduðu belirlenmiþtir. Ross’a göre Simsen 

yaptýðý çalýþmada hastanede yatarak tedavi gören ve cerrahi operasyon geçiren 

250


hastalarýn, hastalýðýn ve hastanede yatmanýn anlamýný bulmaya gereksinim 

duyduklarýný ortaya koymuþtur. 

Ross’a göre , Renetzky; “anlam, amaç, güç ve manevî iyilik” arasýnda bir iliþki 

olduðunu ileri sürmüþ, bu üç kavramýn dinin etkisiyle artmasýyla, kiþinin özsaygýsýnýn 

da arttýðýný, öte yandan boþluk ve iþe yaramazlýk duygularýnýn azaldýðýný ifade 

etmiþtir. 

2- Yaþama Umudu : Umut etmek davranýþlarýn ve eylemlerin en temel motivasyon 

kaynaðý, etkili bir yaþam gücü, yaþamda olmak ve canlýlýðýn yaratýcýsý olarak kabul 

edilir. Umutlu kiþi, þimdiki yaþam durumunu deðiþtirmek ister, birey içinde 

bulunduðu anda yaþamýnda doyumsuz, rahatsýz ya da hoþnutsuz olabilir. Umutlu 

birey birçok yolu kullanarak geleceði tekrar yapýlandýrmaya çalýþýr . 

Geniþ bir literatür bilgisinde; ”umudun olmadýðý durumda sonuç, ölüm olabilir” 

gerçeðini destekleyen kanýtlar sunulmaktadýr (3) . Nedensel baðlantýlarý açýklamak 

güç olmasýna karþýn, Ross’un belirttiði gibi , Blekner yürüttüðü bir çalýþmasýnda; 

kendileri istemedikleri halde bakýmevine yerleþtirilen yaþlýlar arasýnda ölüm oranýnýn 

yüksek olduðunu belirlemiþtir. Bunun nedeni olarak da ümitsizlik ve çaresizlik 

duygularýnýn yaþanmasýný göstermiþtir. 

Bu durum terminolojik olarak “pasif intihar giriþimi” olarak da belirtilebilir. 

Yaþamda umut etmenin önemi; yalnýzca yokluðunda ölüme neden olmasý deðil, 

ayný zamanda umudun fazla olduðu durumlarda daha hýzlý iyileþmenin saðlanmasý 

açýsýndan da deðerlendirilmelidir. Umudun hastalar üzerindeki olumlu etkisine 

iliþkin uzun yýllardýr yapýlan klinik gözlemlerle kanýtlar elde edilmiþtir. 

Psikiyatrist Dominian , hastalarda umudun önemine dikkat çekerken, hastalýklarýn 

týbbi prognozunun yalnýzca bilimsel veriler üzerine yoðunlaþarak 

kurulmayabileceðini, bireyin yaþam umudu ile baðlantý kurularak ta yapýlabileceðine 

iliþkin görüþünü belirtmiþtir. 

3- Kendi Ýçinde Diðer Ýnsanlara ve Üstün Güce Yönelik Ýnanç ve Güven Duyma 

: Ross’a göre , Sosyolog Renetzky 30 yýldan fazla süren çalýþmalarý sonucunda; 

bireylerin kendilerine ve baþkalarýna inançlarý arttýkça yaþama umutlarýnýn da 

arttýðýný ifade etmiþtir. Ayrýca anlam, amaç, güç ve manevî iyiliðin Tanrý inancýyla 

paralel olarak arttýðýný açýklamýþtýr. 

Baþka araþtýrmalarda da inanç ve güvenin saðlýk üzerindeki etkileri ortaya 

konmuþtur. O’Brien yaþama olumlu, dinî bir bakýþ açýsýyla bakan hastalarýn 

hemodiyalizin yarattýðý strese daha kolay uyum saðlayabildiklerine dikkat çekmiþtir. 

Ross’un belirttiði gibi , Martin ve Carlson inancýn terapötik etkilerini incelemek 

amacýyla gerçekleþtirdikleri iki farklý çalýþma sonucunda; inancýn, öfke, endiþe, 

251


antibiyotik tedavisine gereksinimi ve entübasyon endikasyonunu azalttýðýný 

belirlemiþlerdir. 

Tüm bu gözlemlerin ýþýðýnda birçok yazar, bireyde yaþam umudu, amaç, anlam, 

güç, inanç ve güven var olduðunda, en üst düzeyde saðlýk durumuna, yaþam 

kalitesine ve iyilik durumuna ulaþýlabileceði sonucuna varmýþlardýr. 

1.2. Manevî Bakým Hizmetleri ve Gerekliliði 

Ýnsan bedensel, ruhsal, sosyal, kültürel özellikleri bünyesinde taþýyan bir varlýktýr. 

Dolayýsýyla her türlü hastada özellikle de burada asýl konumuz olan bakýma 

muhtaç demanslý kiþide saðlýk ve týbbî sosyal hizmet alanýnda iyileþtirme yapmak 

istiyorsak bütüncül yaklaþmamýz daha doðru olacaktýr. Günümüzde saðlýk 

bakýmýnýn bütüncül bir yaklaþýmla verilmesinin önemi anlaþýldýðýndan manevî 

boyut gerekli önemi kazanmýþtýr. 

Bu baðlamda bütüncül manevî sosyal hizmetler anlayýþý kapsamýnda bakýma 

muhtaç (demanslý) yaþlý, özürlü veya kronik hastalara yönelik olarak uygulanan 

bakým hizmetleri, bakýma muhtaç kiþilerin manevîyatýný (kiþisel geliþimlerini, 

morallerini) güçlendirmeyi, hayata baðlýlýklarýný artýrmayý, iç (manevî) dünyalarýyla 

barýþýk olmalarýný, manevî sapmalarý ve korkularý gidermeyi amaçlayan sosyal 

nitelikli ve insan odaklý bakým hizmetleridir. 

Amerikan Holistik Hemþireler Birliði iyi saðlýðý, vücut, beyin ve ruh arasýndaki 

uyum düzeyi olarak tanýmlamaktadýr. Bundan dolayý, insan varlýðýnýn bütün 

boyutlarýnýn bir bütünlük içinde korunmasý ve sürdürülmesinde insana yardýmcý 

olmak için sosyal bakým elemanlarýnýn, hasta bakýcýlarýnýn veya hemþirelerin, 

bütün bu alanlarýn bakýmýný saðlayacak þekilde hazýrlýklý olmasý gerekmektedir. 

Bu bakýþ açýsýyla, insanýn manevî boyutuna yönelik bakým hizmetlerinin verilmesi, 

hemþirenin ve bakýcý personelin fonksiyonunun bir parçasýdýr. 

Manevî bakýmýn gayesi, bütüncül bakým hizmetleri kapsamýnda özellikle bakýma 

muhtaç kiþileri manevî koruma altýna almak ve bu çerçevede onlara her türlü 

manevî rehberlik, refakatçilik ve teselli yöntemleriyle kalben huzurlu ve mutlu 

olmalarýný saðlamaktýr. 

Daha geniþ anlamda birçok sosyal hizmet alanýnda; çocuk yuvalarý, kreþler, 

dershaneler, öðrenci yurtlarý, sýðýnma evleri, cezaevleri, hastaneler, psikiyatri 

klinikleri, saðlýk ocaklarý, huzurevleri, yaþlý bakýmevleri, yaþlý bakým yurtlarý, özürlüler 

rehabilitasyon merkezleri, diyaliz merkezlerinde genelde manevî sosyal hizmetler, 

özelde manevî bakým uygulanabilir ve bu örnekler daha da yaygýnlaþtýrýlabilir. 

Ancak kitabýmýzda anlatýlan konumuz daha çok demansta manevî bakýmla ilgili 

olacaktýr. 

252


Genel olarak tababette “hastalýk yoktur, hasta vardýr” sözü çok kabul görmüþtür. 

Bu manevîyat için de geçerlidir. Bir hastalýðý veya bakýma muhtaçlýðý yorumlarken, 

her birey bu durumuna farklý anlamlar yükleyebilir. Bazýlarý hastalýðýný, ilahi gücün 

onu cezalandýrdýðý, inancýný sorguladýðý þeklinde yorumlarken, bir diðeri hastalýðýný 

daha kolay kabullenebilmektedir. Dolayýsýyla manevî bakým modeli üzerinde 

çalýþýrken teorik ve uygulamalarýmýzda bunlarý da göz önüne almalýyýz. Bazý 

hastalarýmýzda belki daha bireysel daha birebir görüþmeler, bazýlarýnda ise bir 

grup çalýþmasý daha faydalý sonuçlar almamýzý saðlayabilecektir. 

1.3. Manevî Bakýmý Etkileyen Faktörler ve Bakým Personelinin Görevleri 

Manevî bakým verilmesinde etkili olan pek çok faktör vardýr. Bu faktörlerden 

özellikle bakým veren personelin bireysel düþünce sistemi, manevî gereksinimler 

ve bakýmý algýlamasý, kendi yaþam umudu, gönüllülüðü ve konuya duyarlýlýðý 

etkili olmaktadýr. Bunun yaný sýra çalýþtýðý ortam, çalýþma koþullarý, hastaya bakým 

veren diðer çalýþanlarla iletiþimi, hastanýn iletiþime açýk olup olmamasý, personel 

sayýsý, fiziksel bakýma öncelik verme, nöbetler, gürültülü, huzursuz bir ortam, 

zaman yetersizliði, diðer çevresel faktörler, hastayla iliþkili faktörler; iþitme kaybý, 

demans gibi birçok etmen de manevî bakýmý etkilemektedir. 

Manevî bakým hizmetlerini etkileyen bu karmaþýk atmosfer içinde bakým 

personelinin, meslekî liyakatlerine uygun olarak profesyonel tutum ve davranýþta 

bulunmalarý gerekmektedir. Bakým veren ersonelin ilkesel plânda dikkat etmesi 

gereken unsurlar kýsaca þunlardýr: 

1. Manevî gereksinimlere iliþkin taný; mevcut ve olasý problemler kadar bireyin 

gücünü açýklamayý da amaçlamalýdýr. 

2. Manevî bakýmda öncelikli amaç, bireyin manevî kaynaklarýný harekete 

geçirmek olmalýdýr. Manevî kaynaklar, ruhun genel tasarým motifleri, 

potansiyelleri, fonksiyonlarý, merkezleri veya unsurlarýdýr. Bu baðlamda (özellikle 

hafif derecede) demanslý yaþlýlar için tefekkür (düþünme-fikir), hissetme ve 

vicdanî ve kalbî duygularýn canlandýrýlmasýna yönelik egzersizler yapýlabilir. 

3. Manevî bakým bireyin bakýþ açýsýný deðiþtirmek, inançlarýndan döndürmek 

deðil, bunun yerine bireyin ifade ettiði gereksinimlerine yanýt vermektir. 

4. Manevî tanýlama ve bakým, güvenilir ve duyarlý bir iliþki üzerine temellenmelidir. 

Bu bakým; bireyin kültürünü, sosyal ve manevî kaynaklarýný ayný zamanda 

onlarýn düþünce ve dinî uygulamalarýný da dikkate alacak þekilde planlanmalýdýr. 

5. Sabýrla ve dikkatle dinlemesini iyi bilen bakýcý personel, bakýma muhtaç 

kiþinin, hayatýn anlamýný ve amacýný bulmasýnda yardýmcý olmalýdýr. Bunun 

için hayatýný gözden geçirebilmesi için cesaret verici manevî telkinlerde 

253


bulunulmasý gerekmektedir. Bunlarýn baþýnda bakýma muhtaç kiþilerin manevî 

huzursuzluklarýný, endiþelerini, kaygýlarýný ve sapmalarýný gidermek ve güven 

içinde olmalarýný saðlamak gelmektedir. 

1.3.1. Demanslý Yaþlýlara Uygun Manevî Bakým Plâný Oluþturulmalýdýr 

Bakým personeli, manevî bakým hizmetlerini etkin bir þekilde yürütebilmesi için, 

plânlý ve sistemli bir þekilde hareket etmelidir. Bunun için bir manevî bakým plâný 

hazýrlanmalýdýr. Manevî bakým plâný, bakýma muhtaç kiþinin fizikî ve psiko-sosyal 

sorunlarýnýn yanýnda özel manevî ihtiyaçlarýný belirleme ve bu ihtiyaçlarýnýn 

giderilmesinde oluþturulan bir plândýr. Bakýma muhtaç kiþiye sunulacak manevî 

bakým programlarýnýn içeriði ve sýklýðýný detaylý anlatan bu yazýlý plân, bakým 

hizmetleri verilmeden önce hazýrlanýr. Hazýrlýk safhasýnda atýlacak adýmlarýn 

birbirleriyle iliþkisi þu sýraya göredir (4): 

1) Bakýma muhtaç kiþinin manevî ihtiyaçlarýnýn belirlenebilmesi için, kiþi 

hakkýnda manevî sorun ve potansiyelleri ekseninde bilgi toplamak, yani kiþinin 

maneviyatý (manevî durumu veya boyutu) ile ilgili bilgi edinmek ve 

deðerlendirmek gerekir. Bu bilgiler, öncelikle demanslý yaþlýdan elde edilir. Bu 

mümkün deðilse aile fertlerinden yardým istenebilir. 

2) Kiþisel manevî sorunlara ve sýkýntýlara göre bakým teþhisinin konulmasý. 

3) Manevî bakým hedeflerinin belirlenmesi. 

4) Manevî bakým hizmet programý kapsamýnda manevî telkin yöntemlerinin 

belirlenmesi. 

5) Manevî bakým hizmet programýnýn aktif olarak uygulanmasý. 

6) Uygulanan manevî bakým hizmetlerinin etkinliðinin deðerlendirilmesi. 

7) Etkinlik neticelerine göre, bakým plânýnýn (yeniden) gözden geçirilmesi ve 

gerektiðinde yeni teselli araçlarýna baþvurulmasý. 

Telkinlerin etkisiz kalmasý durumunda teskin edici yeni tavsiyelerde bulunmak 

veya farklý manevî uygulamalara geçmek. 

Bakým elemanlarý, veri toplamada genellikle açýk uçlu sorular kullanýr. Ancak rutin 

bir soru cevap formülünden ziyade daha derinlemesine bir yaklaþýmýn gösterilmesi 

etkinlik açýsýndan daha isabetli olacaktýr. Dinleyerek, sorarak, sohbet ederek ve 

gözlem yaparak bakýma muhtaç kiþinin manevî sorunlarý ve ihtiyaçlarý belirlenebilir. 

Demanslý yaþlýya zihnî algýlama kapasitesine göre yöneltilebilecek aþaðýdaki sorular, 

bakým plânýnýn oluþturulmasýna yardýmcý olabilir(5): 

254


Hayatýn manasý ve deðeri hakkýnda ne düþünüyorsunuz? 

- Hayatýnýzda sizin için en önemli olan þey nedir? 

- Hastalýðýnýz hakkýnda neler düþünüyorsunuz? 

- Hastalýðýnýz üzerinde herhangi bir kontrolün olduðuna inanýyor musun? 

- Hastalýðýnýz sizin hayata baðlanmanýzý engelliyor mu? 

- Hastalýðýnýza iliþkin dinî inanýþlarýnýz var mý? 

1.3.2. Demanslý Yaþlýlara Uygun Manevî Yaklaþýmlar ve Telkinler Uygulanmalýdýr 

Manevî bakým hizmetleri, bu alanda tecrübe edinmiþ uzmanlar tarafýndan 

yürütülmelidir. Bünyesinde manevî bakým faaliyetlerini yürütebilecek manevî 

terapist, sosyal ilahiyatçý ve(ya) din görevlisi gibi uzmanlar istihdam etmeyen 

kurumlar, uygun uzmanlarý anlaþmalý olarak ya dýþarýdan temin etmeli ya da 

bakýcý personeline bütüncül bakým konsepti kapsamýnda manevî bakým eðitimi 

verip kendi bakýcý personeli tarafýndan bu hizmetleri yürütmelidir. 

Manevî bakým uzmanlarý veya manevî bakým alanýnda eðitim almýþ bakým personeli, 

demanslý yaþlýya “sizi (seni) bugün çok iyi gördüm” gibi samimî sözler sarf ettikten 

sonra moralini ve umudunu korumasý dileði ile demanslý yaþlýnýn idrak kapasitesine 

uygun bir dille somut olarak telkinlerde bulunmalýdýr: 

Manevî telkinlerde bulunurken üzerinde durulmasý gereken bir diðer önemli 

husus da þudur: Bakýcý personel, baþkalarýnýn manevî ihtiyaçlarýný fark edebilmesi 

için, öncelikle kendi maneviyatýný keþfetmesi gerekir. Hayatýn akýþý içinde bakýcý 

personelin edindiði meslekî tecrübelerin yanýnda Allah’a olan inancý, hayatýn ve 

ahiretin anlamýna iliþkin doðru tasavvurlarý, güzel ahlâký ve diðer manevî 

kaynaklarýna iliþkin farkýndalýðý, demanslý yaþlýlarýn manevî ihtiyaçlarýný giderme 

bakýmýndan daha etkili olmaktadýr (6). 

2. Diðer Dinlere Mensup Demanslý Yaþlýlara Uygun Manevî Bakým Aktiviteleri 

Hangi dine veya inanca mensup olursa olsun demanslý yaþlýlarýn manevî bakým 

kapsamýnda bazý aktivitelere katýlmalara veya manevî uygulamalar yapmalarý, 

onlarýn psiko-sosyal durumlarýný iyileþtirebilmektedir. Yapýlacak deðiþik fiilî eylemlerle 

elde edilecek manevî kazanýmlarý þu þekilde belirleyebiliriz: 

a) Yýllar önce yaptýðý ibadetlerinin unutulmamasýný saðlayarak zihinsel uyarýlarý 

geliþtirmek, dua ve sürelerle geçmiþteki manevî hayatý ile bugün arasýnda 

köprü kurarak, geçmiþinde dinlediði ilahi ve kasideleri dinlemesi ve geçmiþte 

bildikleri dua ve süreleri hafýzlarýnda tekrar canlandýrmasý ile zihinsel bir 

egzersiz olarak fayda saðlamak. 

255


b) Deðiþik fizikî ve psikolojik ortamlarda birbirleriyle diyalog kurmalarýnýn 

devamýný, kültür ve sosyal deðerlerinin korunmasýný ve devamýný, sevdikleri 

arkadaþlarýyla bir arada zaman geçirmesini saðlayarak, sosyal hayat 

bilinçlenmesini dinç tutarak, birbirleriyle sohbet etmelerini ve fikir paylaþýmlarýný 

saðlayarak yaþlýlarýn manevî ve kültürel deðerlerine göre yaþadýklarýnýn farkýnda 

olmalarýný saðlamak. 

c) Demanslý yaþlýlarýn dinî inancýndaki kitaba imanlarýnýn farkýndalýðýný 

saðlayarak, dinî vecibeleri yerine getirmeleriyle rehabilitasyonunu saðlayarak 

hayata baðlýlýklarýnýn devam ettirilmesini, manevî kaynaklarýný hareketlendirerek 

daha neþeli ve canlý ruh halinde olmalarýný, manevî kaynaklarýný kullanmalarýný 

saðlayarak, manevî duygularýnýn ön plana çýkartýlmasý ile manevîyat odaklý 

destek, teskin, teselli ve rehabilitasyon hizmetini yaþlýya sunmak. 

d) Cami, kilise veya havra gibi müze ya da ibadet edilen yerlerin ziyareti ile 

demanslýnýn, ruhsal olarak kendilerini daha iyi hissetmelerini, kiþinin inancýna 

yönelik ibadet etmesini ve manevî duygularýnýn güçlenmesini ya da tarihi 

bilgilerinin canlandýrýlmasýný saðlamaya çalýþmak, 

Manevî bakým odaklý aktivitelerin daha da verimli olabilmesi için; aktivitelere 

baþlamadan önce demanslý yaþlýlarýn tâbi olduðu din hakkýnda bilgi sahibi olmak 

gerekmektedir. Bu çerçevede yaþlýnýn, hangi dine veya inanca baðlý olursa olsun, 

manevî dünyasýna saygý göstermeli ve dinî inancýna ve rýzasýna göre arzu ettiði 

aktiviteler düzenlenmelidir. Kiþinin tercihine göre gerekirse aktivitelerin özellikle 

kapýsý kapalý olan sessiz ortamlarda yalnýz veya grup halinde yapýlmasýna izin 

verilmelidir. 

3. Terminal Dönemde Manevî Bakým Hizmetleri 

Terminal (son) dönem, bakýma muhtaç demanslý yaþlýnýn hayatýnýn son anlarý, 

yani ölüm anýna yakýn olduðu dönemdir. Bakýma muhtaç kiþinin hayatýnýn son 

dönemlerinde bakýcý personel, hekimlerin ve ilahiyatçýlarýn direktifi altýnda palyatif 

bakým ve manevî telkin yöntemleri uygulayabilmelidir. Terminal döneme ait özel 

bakým, demanslý yaþlýnýn kalan hayat süresi için kýsa hedefli plânlamalar yapýlmasýný 

ve duygularýn paylaþýlmasýný saðlar. 

Demanslý yaþlý, varsa aile fertleri ve bakým merkezindeki dostlarý ile kurulan etkin 

iletiþim sayesinde manevî atmosfer oluþturulur yaþlýlara manevî teselli ve telkinlerde 

bulunulur. Terminal dönemdeki demanslý yaþlýnýn hayatýnýn son günlerini huzurlu 

bir þekilde geçirebilmesi için, ona daha çok ilgi, sevgi ve þefkat gösterilmesi 

gerekir. 

Ölüm döþeðinde bulunan kiþiye ve aile fertlerine idrak edebilecekleri seviyelerine 

uygun olarak ruhlarýný hoþ tutan dinî nasihatte bulunulmalýdýr. Mesela insanýn 

256


dünyada iken yaptýðý bazý güzel iþlerin, kiþinin ölümünden sonra da amel defterine 

sevap olarak yazýlacaðý bir müjde olarak dile getirilebilir. 

Son nefesini vermek üzere olan kiþinin yanýnda kendi Kutsal kitaplarýndan sureler 

okunmalýdýr. Kutsal Kitaplarýn âyetlerini duyan kiþi, Rabbini hatýrlayacak ve iman 

çizgisinde ruhunu daha kolay teslim edebilecek psikolojik ve manevî bir atmosfer 

yakalayabilecektir. 

Âhiret motiflerine ve iman hakikatlerine iþaret etme açýsýndan özellikle telkin 

mahiyetinde uygun sureler okunmalýdýr. 

Ölen kiþi için, dinine uygun bir cenaze merasimi tertiplemek ve buna topluca 

katýlmak, hem ölen kiþiye ve akrabalarýna manevî bir destek, hem de geri kalan 

sakinler için (ölüm sonrasý için de yalnýz olmadýklarýnýn bir iþareti olarak) önemli 

bir moral kaynaðýdýr. Dolayýsýyla cenaze merasimine bakýcý personelin, idarecilerin 

ve bakým merkezinde yaþayan sakinlerin topluca katýlmalarý saðlanmalýdýr. Her 

yýl özellikle anma günlerinde ölen kiþinin mezarlýðýna da ziyaret yapýlmalýdýr. 

257


MANEVÝ BAKIM AKTÝVÝTELERÝ 

• Kutsal Günlerin Kutlanmasý 

• Kutsal Aylarýn Kutlanmasý 

• Kutsal Kitabýn Okunmasý 

• Ýbadet ve Dua Saati 

• Yad Programý 

• Dini Film Ýzleme 

• Dini Müzik Dinleme 

• Dini Mekânlarý Ziyaret 

• Dini Sohbet 


- Aktivitelere baþlamadan önce demanslý yaþlýnýn inandýðý din hakkýnda bilgi 

sahibi olunmalý. 

- Yaþlýnýn inancýna saygý göstermeli ve dini inancýna göre bu aktivitelerde 

deðiþiklikler yapýlmalý. 

- Aktiviteler özellikle kapýsý kapalý olan ve sessiz olan salonlar tercih edilmeli. 

259


KUTSAL GÜNLERÝN KUTLANMASI 


Uygulama 

Demanslý yaþlýlarýn mensup olduðu dinin kutsal günlerinde bu aktivite düzenlenir. 

Alzheimer hastasýna kutsal günden bir gün önce bu gün hakkýnda bilgi verilir. 

Ertesi gün bu gün için kutlama yapýlacaðý söylenerek kutlamaya katýlmak isteyip 

istemediði sorulur. 

Katýlmak isteyen demanslý yaþlýya bu güne özel kýyafetler giydirilir. 

Bununla amaçlanan demanslý için farkýndalýk oluþturmaktýr. 

Bu güne ait koku, tütsü ya da süslemeler kullanýlýr. 

Kutsal güne ait kutlamalara geçmeden önce her bir Alzheimer hastasýna; günün 

önemi, anlamý, geçmiþte bu günü nasýl kutladýklarý vb. sorularla iletiþim kurulmaya 

çalýþýlýr ve anýlarý tekrar hatýrlatýlmýþ olur. 

Kutsal kitaptan ayetlerin ve bilinen ilahilerin demanslý yaþlýlar tarafýndan okunmasý 

saðlanýr. Programýn sonunda günün anlamýna uygun ikramlarda bulunulur. 

Programa, demanslý yaþlýnýn aktif olarak katýlýmý saðlanmalýdýr. 

Ýleri derece demanslýlarýn aktiviteye katýlýmý oldukça önemli; çünkü onlar kendilerini 

ifade edemeseler bile bu aktivitedeki yüz ifadeleri ve gülümsemeleri 

memnuniyetlerinin göstergesi olarak kabul edilir. 

Kutlama ve anma aktivitenin düzenlendiði odanýn hazýr hâle getirilmesi, temizlenip 

süslenmesi önemlidir. 

Müslümanlar için: 

Cuma günü, Mevlit Kandili, Regaip Kandili, Miraç Kandili, Beraat Kandili, Kadir 

Gecesi, Ýslam’da önemli mübarek günlerdendir. 

Bu günlerde Kuran ve Mevlit okutulabilir. 

Kutlamalar için, özellikle yaþlý bayanlara beyaz baþörtüsü tercih edilmesi çok 

anlamlýdýr. 

Aktivite esnasýnda gül suyu ve esans kullanýlmasý, aktivite sonunda helva, kandil 

simidi, lokum, hurma ikram edilmesi geçmiþ ile baðlantý kurmalarýný 

kolaylaþtýracaktýr. 

Hýristiyanlar için 

Christmas (Kristmýs Günü), Paskalya Bayramý Hýristiyanlarýn kutsal günlerindendir. 

Kristmýs veya Noel günü çam aðacýnýn süslenerek aktivitenin yapýldýðý mekâna 

konulmasý ve þükran günü yemeði düzenlenmesi, güne farklý bir anlam kazandýrýr. 

Paskalya bayramýnda da boyalý yumurtalarýn daðýtýlmasý ve çeþitli ikramlarda 

bulunulmasý, bu günü hatýrlamak adýna güzel bir yaklaþýmdýr. 

Yahudiler için 

Þavuot (haftalar)Bayramý, Sukkot Bayramý kutsal günlerindendir. 

Þavot Bayramýnda sütlü pastalar, sütlü gýdalar ve üzüm, incir, nar gibi meyvelerin 

ikram edilmesi, adettendir. 

261


KUTSAL AY(LAR)IN KUTLANMASI 


Uygulama 

Demanslý yaþlýlarýn mensup olduðu dinin kutsal aylarýnda bu aktivite düzenlenir. 

Alzheimer hastasýna kutsal ay gelmeden bu ay(lar) hakkýnda bilgi verilir. 

Kutsal ay geldiðinde ise bu aya ait nelerin yapýlmasý gerekiyorsa demanslý yaþlýlar 

ile birlikte bu ay idrak edilir ve uygun düþmesi hâlinde birlikte kutlanýr. 

Bu ayda yapýlanlarýn demanslýlarda farkýndalýk oluþturmasý için, bu aya özel 

kýyafetler giydirilir. 

Bu ayda kullanýlan koku, tütsü ya da süslemeler var ise tercih edilir. 

Bu aktivitede Alzheimer hastalarý ile kutsal ay hakkýnda sohbetler edilir. 

Ayný dine mensup yaþlýlar bir araya getirilerek ortak paylaþýmlar kurulmasý ile 

anýlarýn tekrar hatýrlanmasý saðlanýr. 

Kutsal kitaptan ayetler ve bilinen ilahiler demanslý yaþlýlar tarafýndan okunur. 

Bu aktivitenin tüm etkinliklerine demanslý yaþlýnýn aktif olarak katýlýmý saðlanmalýdýr. 

Ýleri derece demanslýlarýn aktiviteye katýlýmý oldukça önemlidir. 

Çünkü onlar kendilerini ifade edemeseler bile bu aktivitedeki yüz ifadeleri 

memnuniyetlerinin göstergesi olarak kabul edilir. 

Müslümanlar için: 

Ýslâm’da Ramazan Ayý, Üç Aylar, Muharrem Ayý önemli aylardandýr. 

Oruç tutmak isteyen hafif derece demanslýlara özel iftar ve sahur programlarý 

hazýrlanýr. Yaþlý, sahurda yemek yese bile unuttuðunda öðle yemeðini yemesine 

müsaade edilir. Öðle yemeðini yerken “sen oruçlusun” tarzýnda tehdit ve ikaz 

edici sözler söylenmemeli, ayný yaþlý iftar vakti geldiðinde iftar yemeði istediðinde 

orucunu açmasý için iftar yemeði verilmelidir. 

Demanslý yaþlý, mazur sayýldýðý için, bu þekilde oruç tutmasýnda dinen de bir 

sakýnca yoktur. 

Hafif derece demanslýlardan isteðe baðlý olarak saðlýk durumlarý müsait olanlar, 

bir kere bile olsa teravih namazý kýlmalarý için camiye götürülmelidir. 

Bayram yaklaþtýkça kurumsal bakým merkezlerinde bayram hazýrlýklarý alenî olarak 

yapýlmalýdýr. 

Bayrama 3 gün kala bayan Alzheimer hastalarýndan isteyenlere “Bayram Kýnasý” 

aktivitesi düzenlenebilir. 

Bayram namazýný kýlmak isteyen hafif ve orta derece demanslý yaþlýlardan saðlýk 

durumu uygun olanlar camiye götürülebilir. 

262


KUTSAL KÝTABIN OKUNMASI 


Uygulama 

Demanslý yaþlýlarýn mensup olduðu dinin kutsal kitabýna uygun olarak aktivite 

düzenlenir. 

Kutsal kitabý okumasýný bilen Alzheimer hastalarýndan oluþturulan gruba haftada 

en az 1 kere bu aktivite düzenlenmelidir. 

Müslümanlar için bu aktivitenin özellikle Perþembe akþamý ya da Cuma günü 

öðleden önce olmasý anlamlýdýr. 

Her bir demanslý yaþlýya, Kutsal Kitabýný kendi baþýna, grup olarak veya bir öðretici 

rehberliðinde (imam, papaz, haham vb.) okuma fýrsatý verilmelidir. 

Yaþlýlarýn rehber din görevlisinin öncülüðünde birbirleri ile Kutsal Kitap hakkýnda 

sohbet etmelerine uygun zemin hazýrlanmalýdýr. 

263


ÝBADET VE DUA SAATÝ 


Uygulama 

Özellikle hafif ve orta derece demanslý yaþlýlarýn mensup olduðu dinlere uygun 

olarak toplu ibadet (namaz, ayin vb.) ve dua aktivite programlarý düzenlenebilir. 

Mensup olduðu dinin özelliðine göre özel ibadet ve dua günleri ve dua saatlerine 

dikkat edilmelidir. 

Aktivitenin özelliðine göre tek tek ibadet ve dua edilebileceði gibi grubun tüm 

üyeleri hep beraber de ibadet ve dua edebilir. 

Yaþlýlar, ibadetlerini ve dualarýný bitirdikten sonra niçin ibadet ve dua ettiklerini, 

dua ederken neleri amaçladýklarýný ve neler hissettiklerini güvendikleri din 

görevlilerine veya arkadaþlarýna anlatabilmelidir. 

Hayatýmýzda ibadetlerin ve dualarýn önemi hakkýnda din görevlileri demanslý 

yaþlýlarýn anlayacaklarý bir düzeyde vaaz de verebilirler. 

Yaþlýlarýn birbirlerine manevî yönden destek olmalarý ve dua etmeleri saðlanmalýdýr. 

Grup duygusunun ve sosyal paylaþma alýþkanlýðýnýn yerleþmesi için, baþkalarý için 

dua edebilmelerine destek verilmelidir. 

Hafif derece demanslý ile duada nelerin söyleneceði, nelerin isteneceði ve kendisinin 

ne istediði ile ilgili bilgiler sohbet esnasýnda elde edilebilir. 

Bu bilgiler, manevî bakým plân ve programýnýn oluþmasýna yardýmcý olur. 

264


YAD (ANMA) PROGRAMI 


Uygulama 

Hafif ve orta derece demanslý yaþlýlar için, özellikle bakým merkezinde vefat eden 

yaþlý arkadaþlarý için anma günleri düzenlenebilir. 

Bu aktivitenin tüm detaylarý vefat eden sakinin mensup olduðu dinin gereklerine 

göre düzenlenir. 

Aktivite öncesinde demanslý yaþlýlara vefat eden arkadaþlarýnýn ardýndan onu 

anmak için, adýna bir program düzenleneceði iletilir ve aktivite içeriði hakkýnda 


Vefat eden yaþlýnýn resmi ve isminin yazýldýðý büyük bir karton, aktivite salonunda 

Alzheimer hastalarýnýn görebileceði bir yere konulur. 

Vefat eden yaþlýnýn inancýna uygun olarak kutsal kitap okunur, çeþitli ilahiler 

söylenir. 

Daha sonra yaþlýlardan vefat eden arkadaþlarý ile ilgili anýlarýný onun hakkýnda 

hissettiklerini anlatmalarý istenebilir. 

Bu aktiviteye uygun olarak demanslý yaþlýlara ve programa katýlan misafirlere 

ikramda bulunur. 

Müslümanlar için 

Özellikle helva ve lokum bu aktivitede ikram olarak düþünülebilir. 

Duanýn önemine binaen ahirete intikal etmiþ bulunan Müslüman bir kiþinin 

yakýnlarýna ve bakým merkezindeki dostlarýna dua yapmalarý tavsiye edilir. 

Ölen bir dostu için istiðfar etmenin ve rahmet dilemenin yanýnda demanslý yaþlýlar, 

Kuran’dan bildikleri sureleri okuduktan sonra bir din görevlisinin desteði ile 

“Allah’ým okuduðum âyetlerden hasýl olan sevabýn bir mislisini þu þu kiþiye 

baðýþlýyorum” söyleyebilirler. 

Ölen kiþileri, bu þekilde hatýrlamak ve güzel dualarla yâd etmek, sadece ölen kiþi 

için deðil, hayatta olanlar için de önemli bir manevî destektir. 

265


DÝNÝ FÝLM ÝZLEME 


Uygulama 

Hafif ve orta derece demanslý yaþlýlar, dinî filmler izlemekten manen haz alýrlar. 

Aktivite öncesinde sinema programýna katýlabilecek demanslý yaþlýlarýn görüþleri 

alýnýr. 

Hangi filmleri izlemek istedikleri belirlenir. 

Bu aktivitede özellikle peygamberin ya da din büyüklerinin hayatýný ya da önemli 

dinî hadiseleri anlatan filmler tercih edilmelidir. 

Aktivitenin yapýlacaðý salon, demanslý yaþlýlarýn filmi rahatlýkla izleyebilecekleri 

þekilde hazýrlanmalýdýr. 

Eðer imkân varsa beyaz perdede ya da büyük ekran televizyonda izletilmelidir. 

Aktivite sorumlusu, film izlenmeye baþlamadan önce filmin içeriðiyle ilgili kýsaca 

bilgi verir. 

Böylece yaþlýlarýn dikkatlerinin filme yoðunlaþtýrýlmasý saðlanýr. 

Ýzletilecek filmlerin kýsa metrajlý olmasý veya uzun metrajlý filmlerin bölümlere 

ayrýlarak izletilmesi ve bu filmlerin yaþlýlarýn seviyesine uygun olmasý aktivitenin 

etkinliði açýsýndan önemlidir. 

Filmin izlenmesi sýrasýnda film belli aralýklarla dondurularak, izletilen kesitlerle 

ilgili Demanslý yaþlýlara sorular sorulur ve böylece dikkatlerinin kaybolmamasý 

saðlanýr. 

Film bittikten sonra yaþlýlarla film hakkýnda bir deðerlendirme yapýlarak aktivite 

sonlandýrýlýr. 

Bu aktivite isteðe baðlý olarak belirli aralýklarla (ayda en az bir kere) yapýlmalýdýr. 

266


DÝNÝ MÜZÝK DÝNLEME (ÝLAHÝ, KASÝDE VE MEVLÝT DÝNLETÝSÝ) 


Uygulama 

Dinî müzik, yaþlý ve hastalar üzerinde pozitif deðiþimler meydana getirerek, þahsî 

hayatýn deðerini artýran bir terapi yöntemidir. 

Dinî müzik dinletileri, sosyal, duygusal, biliþsel, öðrenme ve algýsal motor alanlarda 

olumsuz geliþimleri de belirli bir derecede engelleyebilmektedir. 

Müzik terapi hükmünde olan bazý ilahiler, týbbî, kurumsal ve eðitimsel çerçevede 

demanslý yaþlýlar ile kullanýlan çok çeþitli fonksiyona sahiptir. 

Dinî müzik, müzikal olmayan sosyo-kültürel ve manevî aktiviteleri yapmaya teþvik 

eden bir motivasyon aracýdýr. 

Onun için, Hafif, orta ve ileri derece demanslý yaþlýlar için, mensup olduklarý 

dinlerine uygun dinî müzik þöleni tertiplenmelidir. 

Mensup olduðu dinin özelliðine göre dinleti saatleri düzenlenir. 

Özellikle belirli gün ve saatte dinlenmesi gereken dinî müzikler var ise buna ayrýca 

aktivite düzenlenebilir. 

Alzheimer hastasýnýn mensup olduðu dinin özelliðine göre dinlemek istediði ve 

hoþlandýðý müzikler önceden belirlenir. Bunlar bakým merkezince temin edilir. 

Aktivite esnasýnda yaþlýlarýn müziklere eþlik etmesi teþvik edilir. 

Demanslý yaþlýlar ile dinî müzikler hakkýnda ve müzik sözleri hakkýnda sohbet 

ortamý oluþturularak, yaþlýlarýn kendi aralarýnda iletiþim kurmalarý teþvik edilir. 

Ýleri derece demanslýlar için; mensup olduðu dinin en çok bilinen müzik parçalarý 

(ilahi, kaside, mevlit, vb.) ile bu aktivite düzenlenir. 

Aktivite esnasýnda yaþlý yakýndan takip edilir. 

Yüz mimikleri ile el kol hareketlerindeki pozitif yansýmalarýn görülmesi, bu aktivite 

için baþarý sayýlýr. 

267


DÝNÝ MEKÂN ZÝYARETÝ (CAMÝ – KÝLÝSE - HAVRA…) 


Uygulama 

Dünyanýn tarihî zenginlikler ve deðiþik dinlere ait manevî mekânlar bakýmýndan 

en zengin yerlerinden biri olan Anadolu’da yaþýyoruz. 

Geçmiþimizi ayakta tutan manevî dinamikleri bilmek, onlarý güçlü yapan unsurlarý 

ve mekânlarý bilfiil görebilmek, insana ayrý bir huzur ve güven verir. 

Onun için özellikle hafif ve orta derecedeki demanslý yaþlýlarýn bu manevî 

zenginliklerden yararlanabilmeleri için, dinî içerikli gezi programlarý düzenlenmelidir. 

Bu kapsamda türbe, þehitlik, þehitler anýtý, evliya ve sahabe mezarlýklarý, dinî sergi 

(hat-ebru), cami, tekke, kilise, manastýr ziyareti düþünülebilir. 

Alzheimer hastalarý ile dinî inancý konusunda sohbet edilirken dinî mekânlarý 

ziyaret etmek ya da dinî mekânda ibadet yapmak konusunda görüþleri alýnýr. 

Dinî ibadeti konusunda devamlý gittiði dinî mekânlarýn hangisi olduðu öðrenilir 

ve buna göre aktivite programý hazýrlanýr. 

Yaþlýlara aktiviteye uygun özel ve temiz kýyafetler giydirilir. 

Yol boyunca dinî mekânlarýn ana konusu olduðu sohbet ortamý kurularak, yaþlýlarýn 

birbirleri ile iletiþim kurmalarý saðlanýr. 

Dinî mekâna gidildiðinde demanslý yaþlýlara her türlü bilgi ve psiko-sosyal destek 

verilir. 

Alzheimer hastalarýnýn isteklerine ve aktivitedeki durumlarýna göre dinî içerikli 

gezi programlarý haftada en az bir kere tekrarlanabilir. 

268


DÝNÝ SOHBET 


Uygulama 

Hafif ve orta derece demanslý yaþlýlarýn manevî ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasý 

doðrultusunda resmî din görevlileri tarafýnca talep edilen konular ile ilgili dinî 

sohbetler yapýlabilir. 

Her dinin mutlaka bir inanç sistemi vardýr. Bu inanç sisteminin tanýtýlmasý ve 

yaþatýlmasý, dinî olduðu kadar insanî bir ihtiyaçtýr. 

Özellikle ayný dine mensup hafif derece demanslýlar için dinî sohbetler ve vaazlar 

uygun bir ortamda düzenlenir. 

Alzheimer hastalarýnýn isteklerine ve aktivitedeki durumlarýna göre ayda en az 

bir kere dinî sohbet programlarý düzenlenmelidir. 

Müslümanlar için 

Aktiviteye”Ýslam’ýn Þartlarý nelerdir?” veya “Bu Konu Ýle Ýlgili Olarak Peygamberimiz 

Ne Demiþtir?” gibi sorular ile baþlatýlabilir. 

Allah’a ve Peygamberlerine inanmak, namaz kýlmak, oruç tutmak, hacca gitmek, 

güzel ahlâk sahibi olmak ve Ýslâm tarihinden hikâyeler anlatmak gibi konular dile 

getirilir ve yaþlýlarýn konulara ilgi göstermeleri saðlanýr. 

Üzerinde durulmasý gereken konularýn yaþlýlar arasýnda bir iletiþim aracý olarak 

kullanýlmasýna izin verilmelidir. 

“Ýslam dininde baþka nelerin ibadet olduðu” veya “Ýslâm’da Yaþlýlýðýn Anlamý 

Nedir?” veya “Ýslâm’da Hastalýklar Ne Anlama Gelir?” gibi sorularla aktivitedeki 

yaþlýlarýn katýlýmý artýrýlabilir. 

Ayrýca selam vermenin, faydalý iþler yapmanýn, çalýþmanýn, kötü iþleri engellemenin, 

gülümsemenin de ibadet olabileceði belirtilip bu konularýn önemi üzerinde din 

görevlilerinin görüþleri alýnabilir. 

Okumak isteyen yaþlýlardan “Amentü” yü okumasý istenir. Gruptaki tüm üyeler 

okuma konusunda teþvik edilir. 

“Alzheimer hastalarýndan Amentü” nün manasýný anlatmalarý istenir. 

“Kelime-i Þehadet” “Kelime-i Tevhit”i tek tek veya beraberce okumalarý istenir. 

Bunlarýn manalarý hakkýnda demanslý yaþlýlar ile sohbet kurulur. 

Hýristiyanlar için 

Hýristiyanlýk, dininin en temel inancý teslis yani üçleme inancýdýr. 

Hýristiyanlar Tanrý kavramýný üçlü bir yapý þeklinde kabul ederler. 

Bu üçleme baba, oðul ve kutsal ruhtan oluþmaktadýr. 

269


Bu üç varlýk ayrýlmazdýr ve tek bir Tanrý’nýn farklý izdüþümleridir. 

Hýristiyanlar, Ýsa Mesih’in tüm insanlarýn günahlarý için çarmýha gerildiðine 

inanýrlar. Hýristiyanlýk inancýnda kilise tüm inananlarýn birlikte Mesih’in bedeni 

olduðu düþüncesi vardýr, bu nedenle kiliseler dinî ibadetlerde önemli bir merkez 

konumundadýr. Hýristiyanlýk dininde insanlarýn öldükten sonra yaþam inancý vardýr. 

Günah çýkarma ibadetindeki amacýn ne olduðu, vaftiz ibadetinin ne olduðu ve 

nasýl uygulandýðý, Pazar günü ayinlerinin nasýl yapýldýðý ve bu ibadetin amacýnýn 

ne olduðu gibi sorularla aktiviteye katýlan yaþlýlarýn birbirleri ile iletiþim kurmalarý 

saðlanýr. Aktivitede yaþlýlar için sohbet edilebilecek din görevlileri tespit edilir. 

Hýristiyanlýkta da oruç farz kýlýnmýþtýr. 

Hýristiyanlýkta oruç, Kilisenin üçüncü emridir. 

Orucun amacý, iþlenmiþ günahlarýn cezasýný bu dünyada çekmeye baþlamaktadýr. 

Ýncil, oruca büyük önem verir ve övgüyle bahseder. 

Ancak orucun zamaný, uyulacak kurallar, Hýristiyan mezhepleri arasýnda farklýlýk 

göstermektedir. 

Hýristiyanlýkta oruç tutma yaþý 21 de baþlar. Hýristiyanlar, 60 yaþýna kadar oruç 

tutar. Hýristiyanlýkta iki çeþit oruç bulunur. Okaristi orucu yani þükran orucu ve 

ekleziyastik oruç, yani kilise orucu. 

Bu iki çeþit orucu Katolikler tutar, Protestanlar tutmaz. 

Hýristiyanlýk, çarþamba, cuma ve cumartesi günleri ile bazý yortularýn arife 

günlerinde oruç tutmayý teþvik eder. 

Hýristiyan inancýna göre, Hz. Ýsa, çarþamba günü ele verilmiþ, cuma günü çarmýha 

gerilmiþ ve cumartesi günü de gömülmüþtür. 

Hýristiyanlýkta Hz. Ýsa’nýn öldükten sonra dirildiði ve göðe çýkarýldýðýna inanýlan 

Paskalyada oruç tutulmasý önemlidir. 

Paskalya öncesinde iki gün oruç tutmak, dindar Hýristiyanlar arasýnda yaygýn bir 

uygulamadýr. 

Yahudiler için 

Yahudilik'te en önemli iman esasýný, Allah'ýn varlýðýna ve birliðine olan inanç teþkil 

eder. 

O'nun birliði, yaratýlmamýþlýðý, evvelinin ve sonunun bulunmayýþý, her þeyi biliþi, 

bütün varlýklarýn Yaratan'ý oluþu, vb. gibi Allah inancý vardýr. 

Tevrat’ta bazý günlerde oruç tutulmasý emredilmektedir. 

Yahudilikte oruç nefsi terbiye etme ve bazen de acý çekme aracý sayýlýrken, bazen 

de Allah’a yaklaþma aracý olarak kabul edilmektedir. 

Tevrat’a göre, Hz. Musa Tur Daðýnda 40 gün 40 gece kalmýþ ve bu süreyi oruç 

tutarak geçirmiþtir. 

Yahudiler, Allahýn kendilerine felaketler verdiðine inandýklarý dönemlerde sürekli 

oruç tutardý. 

270


Yahudilikte oruca çocuklar, 12. yaþlarýndan bir ay alýnca baþlar. 

Yahudilikte tutulmasý gerekli görülen tek oruç Yom Kippur adý verilen kefaret 

orucudur. 

Kippur piþmanlýk anlamýndadýr. Yahudiler bu günde günahlarýndan piþman olurlar. 

Allah da onlarý affeder. 

Yom Kimpur Ýbranicede tövbe günü anlamýndadýr. 

Yahudilerin en büyük ibadet günlerinden olan Kippur, büyük oruç günü olarak 

kabul edilir. 

Yom Kippur denen ve 19 Nisan’da baþlayýp ve bir hafta süren Pesah Bayramý 

orucu ise genellikle Hamursuz Bayramýndan sonra gelen pazartesi ve perþembe 

günleri tutulur. Yahudilikte Yom Kippurda oruç tutmak þarttýr. Ýmsak önceki 

akþam güneþ batarken baþlar. O gece ve ertesi gün ilk iki yýldýz görününceye 

kadar da yemek içmek yasaktýr. 

271

X1. BÖLÜM 

PAYLAÞIM SAATÝ 





Nöroloji Uzmaný 

Fatih AKSU / Sosyolog 

Gülsen YENÝGÜN / Hemþire 

Meryem BALTACIOÐLU / Hemþire 


273


PAYLAÞIM SAATÝ AKTÝVÝTELERÝ 


Demansla ilgili tedaviler genellikle farmakoterapi þeklindedir. Çünkü hasta yakýnlarý 

hastayla ilgili daha az uðraþý ve daha hýzlý etkinlik saðlayan tedavileri tercih 

etmektedirler. Olaya hasta yakýnlarý açýsýndan bakýldýðýnda bu normal bir davranýþ 

modelidir. Özellikle ileri derece demanslý hastalarda stabilizasyon saðlandýktan 

sonra yakýný hastaya sadece fiziksel bakým yapmayý tercih etmektedir. Baþlangýçta 

demansla ilgili bilgilendirmede hasta yakýnýna bu hastalýðýn seyrinin progresif 

(ilerleyici) olduðu belirtildiðinden, davranýþlar ‘ hastanýn son günleri ’ psikolojisi 

içinde þekillenmektedir. 

Hasta açýsýndan bakýldýðýnda özellikle hafif demanslýlar durumun kýsmen farkýnda 

olup hayata tutunma gayreti içinde olabilirken, bazen de bu gayretin yerini 

depresyon ve yýlgýnlýða býrakabilmekte ve böylece hastalýk daha hýzlý ilerleyerek 

hem hasta hem de bakým veren yakýný için günlük yaþam daha da zorlaþmaktadýr. 

Demanslý bireylerde farmakoterapinin sýnýrlý etkisi, araþtýrmacýlarý nonfarmakolojik 

alternatifler aramaya yönlendirmiþtir. Nonfarmakolojik yöntemler içinde bugün 

en fazla kullanýlaný ve etkinliði kanýtlananý uðraþ terapileridir. Ülkemizde uðraþ 

terapileri, bilinçli ve daha da önemlisi sabýrlý hasta yakýnlarý tarafýndan, eksikte 

olsa uygulanmaya çalýþýlmaktadýr 

Bakým merkezlerinde de kýsmen uygulanan bu tedavi þeklinin daha koordine ve 

bilinçli bir þekilde yapýlmasý hem bugünün hastalarý hem de gelecek nesillerdeki 

hastalar için oldukça önemli bir adým olacaktýr. Demansla ilgili tedaviler baþlýðý 

altýnda kaynak kitaplarda da aðýrlýklý olarak farmakolojik ajanlar üzerinde durulmakta 

ergoterapi, uðraþ terapisi ile ilgili sadece birkaç cümleden bahsedilmektedir. 

Yaþamýn yaþlýlýk evresi hariç diðerleri yaþanýp geriye bakýlarak bir önceki dönem 

için yorum yapýlabilirken yaþlýlýðýn bir sonraki yaþam dönemi olmadýðýndan bu 

gurubu anlamak en zoru olmaktadýr. “ Yaþlýyý en iyi yaþlý anlar” yaklaþýmý belki 

de en uygun model olacaktýr. 

Uzun süre hele severek yaptýysa belli bir meslek dalýyla uðraþmýþ olanlarýn yaþadýðý 

güzel duygular, okula gitmiþ olanlar için okul yýllarý, çocukluk dönemlerine ait 

yaþanmýþlýklar, bayramlar, kültürel olarak erkek toplumunun hayatýnýn en önemli 

yaþam kesitini oluþturan askerlik dönemi, kadýn toplumunun, günümüzde azalmýþ 

olsa da komþuluk iliþkileri ve kendileri için özel olan anýlarýn paylaþýlmasý ile 

demanslýlarýn hatýralarýný daha diri tutulmasý saðlanacaktýr. 

Demans hastalarý kendi kendilerine organize olamadýðýndan bizlere ihtiyaçlarý 

vardýr. Bu gruptaki yaþlýlarýn bir araya gelerek paylaþýmda bulunmalarýný saðlamalýyýz. 

Yüzlerinde bir tebessüme neden olmak ulaþýlmýþ en önemli tedavi baþarýsý olacaktýr. 

Henüz aðýr yýkýma uðramamýþ olanlarýn terk edilmiþlik duygusundan kurtulup bu 

275


anýlarý dinleyen birilerinin varlýðýný bilmeleri belleklerinin daha saðlam kalmasýný 

saðlayacaktýr. Kurumsal bakým merkezlerinde her biri ayrý dünyalarda yaþamýþ, 

huzurevi çatýsý altýnda olmaktan baþka ortak yanlarý bulunmayan demanslý yaþlýlar 

için bu aktiviteler çok önemlidir. 

Paylaþým saati aktiviteleri ile yaþlýlarýn geçmiþleri ile bugün arasýnda köprüler 

kurulmasýnýn yanýnda, var olan yalnýzlýk hislerinin en aza indirilmesi saðlanacaktýr. 

Ayný zamanda gün içinde saatlerce yan yana oturan, ayný masada aylardýr yemek 

yiyen, hatta ayný odayý haftalardýr paylaþan demans hastalarýnýn bir birlerini 

keþfetmelerine imkânlar sunacaktýr. Ayný katta kalan yaþlýlarýn iletiþim kurmalarýnýn 

saðlanmasýnýn yanýnda bu aktivitelerin düzenli yapýlmasý ile yaþlýlarýn kendi 

aralarýnda kurduklarý iletiþiminde devamý saðlanacaktýr. Bakým veren personeller 

bu aktivitelerde demanslýlarýn ortak zevklerini ve ilgi alanlarýný keþfedeceklerdir. 

Bu aktivitelerin sonunda elde edilen bilgiler neticesinde kurumsal bakým 

merkezlerinde yaþlýlarýn odalarýnda deðiþiklikler olabilecektir. Birbirleri ile kaynaþan 

ve ayný paylaþýmlarý olan yaþlýlarýn ayný odada kalmasý bakým hizmetlerinin kalitesini 

daha da artýracaktýr. 

Paylaþým saati aktivitelerinde yaþlýnýn biyografisine ait çok güzel bilgiler elde 

edilebilir. Bilgilerin analizi sonucunda; kurumsal bakým merkezlerinde yaþlýya 

sunulan bakým hizmetleri birey odaklý verilmeye baþlanabilir. 

276


PAYLAÞIM SAATÝ AKTÝVÝTELERÝ 

• Günlük Takvim Yapraðýný Okuma ve Yorumlama 

• Günlük Gazete Okuma ve Haberleri Yorumlama 

• Meslek Anýlarý 

• Okul Anýlarý 

• Ev Hanýmlarýnýn Bir Günü 

• Çocukluk Anýlarý 

• Ev Hayatý Anýlarý 

• Eski Bayramlar 

• Bayram Tatlýlarý ve Yemekleri 

• Düðün Yemekleri ve Düðün Adetleri 

• Komþuluk Anýlarý 

• Askerlik Anýlarý 

• Yaz Mevsimi ve Tatil Anýlarý 

• Fotoðraf Albümü Anýlarý 

• Memleket Anýlarý 

• Balýk Tutma ve Deniz Anýlarý 

• Kýþa Hazýrlýk ve Kýþ Mevsimi 

• Bayramlaþma 

• Doðum Günü Kutlamasý 

Paylaþým Saati Aktivitelerinin verimli olabilmesi için; 

- Aktivitelere baþlamadan önce demanslý yaþlýlara aktivite hakkýnda kýsaca 


- Demanslý Yaþlýlar birbirlerini görebilecek þekilde “ yuvarlak oturma düzeninde 

“ koltuklara oturtulur. 

- Aktivite boyunca kapýsý kapalý olan ve kimsenin rahatsýz etmeyeceði salon 

veya oda tercih edilir.. 

- Aktivite esnasýnda çay veya kahve türünden içecekler ikram edilir. 

- Demanslý yaþlýnýn kurumsal bakým merkezine alýþma döneminden sonraki 

altý ay boyunca bu aktiviteler daha verimli geçmektedir. 

- Paylaþým Saati Aktiviteleri için gruptaki yaþlý sayýsý üç ile beþ arasýnda olmalýdýr. 

- Her bir yaþlýnýn bireysel özellikleri ve geçmiþ yaþantýsý göz önüne alýnarak 

en uygun aktiviteye karar verilir. Bu baðlamda, örneðin askerlik yapmamýþ 

olanlar “Askerlik Anýlarý” aktivitesine, okula gitmemiþ olanlar “Okul Anýlarý” 

aktivitesine dahil edilmezler. 

277


GÜNLÜK TAKVÝM YAPRAÐINI OKUMA VE YORUMLAMA 


Uygulama 

Bu aktivite uygun yaþlýlara her gün yaptýrýlabilir. 

Kendi odalarýnda takvimi olan yaþlýlar, o günkü takvim yapraklarýný kopartýp 

aktivite salonuna gelir. 

Takvimlerin ön ve arka yüzündeki bilgilerin her biri yaþlýlar tarafýndan okunur. 

Yaþlýlardan okunanlar hakkýnda yorumlar yapar. 

21 Aralýk 2008 tarihli takvim yapraðý için uygulama; 

Ön Yüz 

- Bugün 21 Aralýk Pazar; Sizler pazar günlerinizi nasýl deðerlendirirdiniz? 

- Yarýn pazartesi haftanýn ilk günü, memurlar mesaiye gelecek, öðrenciler okula 

gidecekler; huzurevinde pazartesi günü neler olur anlatýr mýsýnýz? 

- 21 Aralýk yýlýn en uzun gecesi; yýlýn en uzun gecesi ne demek, yýlýn en uzun 

gündüzü hangi mevsimde, hangi ayda yaþanýr, gece ile gündüzün farký nedir?, 

gece neler olur?, Burada geceleriniz nasýl geçiyor? 

- Bugün yýlýn 356. günü, bu yýldan 9 gün kaldý; Hangi yýldayýz?, 10 gün sonra 

hangi yýlda olacaðýz? 

- Hicri 23 Zilhicce; Müslümanlarýn en önemli ibadetlerinden olan Kurban ve Hac 

zilhicce ayýnda olur hatýrlatma cümlelerinden sonra kurban ve hac hakkýnda 

konuþmalar yapýlýr 

- “Kýbrýs Mücahitleri ve Þehitler Haftasý” Kýbrýs savaþý ve þehitler konularýnýn 

yanýnda 

1. ve 2. dünya savaþý, Kore savaþý hakkýnda konuþmalar yapýlýr. 

- “ Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Birliði (SSCB) daðýldý“ 1991 yýlýnda bu gün daðýldý. 

Rusya hakkýnda çeþitli konularda konuþulur. 

Arka Yüz 

- Kýz ismi “Yasemin”, Erkek ismi “Fatih”; isimleri hakkýnda konuþulur, kendi 

isimlerinin anlamý, adlarýnýn büyüklerinden kime ait olduðu, adlarýný kimlerin 

koyduðu, çocuklarýnýn ve torunlarýnýn adlarýnýn neler olduðu, vb. sorulur. 

- Fýkra; okunur, fýkradan ne anlaþýldýðý sorulur, yaþlýlardan bir fýkra anlatmalarý 

istenir. 

- Pratik Bilgiler okunur ve yaþlýlardan yorum istenir. 

- “ Birlik ve Baþarýnýn Sýrlarý” yazýsý okunur, birlik ve beraberliðin önemi hakkýnda 

konuþmalar yapýlýr, baþarýlý olmak için neler yapmak gerekir?, neden baþarýsýz 

oluruz?, gibi sorulara yaþlýlardan cevap vermesini bekleriz 

- “Þifalý Bitki Üzüm Çekirdeði” yazýsý okunur üzüm ve üzüm çekirdeði hakkýnda 

konuþulur, üzümden neler yapýldýðý, üzümün hangi illerde yetiþtiði konularýnda 

karþýlýklý konuþmalar ile aktiviteye devam edilir.. 

279


GÜNLÜK GAZETE OKUMA VE HABERLERÝ YORUMLAMA 


Uygulama 

Demanslý yaþlýnýn okumak istediði gazete seçilir. 

Günlük gazete içerisindeki haber ya da makaleler, okumayý bilen Alzheimer hastasý 

tarafýndan okunur. 

Gündem konusu seçilerek bu konu hakkýnda demanslý yaþlýlarýn konuþmasý, 

yorum yapmasý istenir. 

Bu aktivite uygun yaþlýlara her gün yapýlýr. 

23 Aralýk 2008 tarihli gazete için örnek uygulama: 

Baþlýk: Tarihi Fenerbahçe Vapuru Emekliye Ayrýldý 

Gazetede “1953 yýlýndan bu yana Kadýköy- adalar arasýnda faaliyette bulunan 

tarihi Fenerbahçe vapurunun boðazýn mavi sularýna veda ederek emekliðe ayrýldý” 

haberi yer almaktadýr. 

Gazetede yer alan haber hakkýnda konuþmalarý için yaþlýlar çeþitli sorularla 

yönlendirilir. 

Örneðin: 

Deniz seyahatinden hoþlanýp hoþlanmadýklarý, Deniz yolculuðu ile nerelere gittikleri, 

Vapur ile nerelere yolculuk yaptýklarý, 

Ýstanbul’da vapurlarýn hangi semtlere iþlediði, 

Boðaz gezisi yapýp yapmadýklarý, Boðaz gezisinde hangi güzellikleri gördükleri, 

Fenerbahçe vapuruna binip binmedikleri, 

Adalara gidip gitmedikleri, Heybeli, Kýnalý, Burgaz, Büyükada ile ilgili hatýralarý 

Geçmiþ dönemlerdeki deniz taþýtlarý ile þimdikiler arasýnda ne gibi farklýlýklarýn 

olduðu, 

Bugün vapurla nerelere gitmek istedikleri, 

vb. soru ve yönlendirmelerle 

Alzheimer hastalarý yönlendirilerek haberle ilgili yorum yapmalarý saðlanýr. 

280


MESLEK ANILARI 


Uygulama 

“Mesleðin nedir?” sorusu ile aktiviteye baþlanýr. 

Mesleðindeki usta çýrak iliþkilerinin nasýl olduðu, 

Mesleðinin en önemli hususlarýnýn neler olduðu, 

Aldýðý maaþla geçimini rahatlýkla saðlayýp saðlayamadýðý, 

Ýþinde bir gününü nasýl geçirdiði, 

Ýþ hayatýnda yapmak isteyip de yapamadýðý bir þeylerin olup olmadýðý, 

Mesleðinin en çok sevdiði yönünün ne olduðu, 

Ýþ arkadaþlarýyla uyumlu bir þekilde çalýþýp çalýþmadýðý, 

Ýþ arkadaþlarýyla iþ dýþýnda da görüþüp görüþmediði, 


demanslý yaþlýnýn diðer yaþlýlarla iletiþim kurmasý saðlanýr. 

281


OKUL ANILARI 


Uygulama 

“Hangi okula gittiniz” sorusu ile aktiviteye baþlanýr. 

Okulunun nerede olduðu, 

Kaçýncý sýnýfa kadar okula gittiði, 

En çok sevdiði sýnýf arkadaþýnýn kim olduðu, 

Okulda baþarýlý bir öðrenci olup olmadýðý, 

En çok hangi dersi veya dersleri sevdiði, 

En çok sevdiði öðretmenin kim olduðu, 

Okul müdürünün adý, 

Öðretmenlerinin adý, 

Öðrencilik hayatý boyunca disiplin cezasý alýp almadýðý, 

Hiç unutamadýðý okul anýlarýndan bir tanesini anlatmasýný 


demanslý yaþlýnýn bizimle ve diðer yaþlýlarla iletiþim kurmasý saðlanýr. 

282


EV HANIMLARININ BÝR GÜNÜ 


Uygulama 

“Ev hanýmý olarak bir gününüz nasýl geçerdi?”, “Sabah kalktýktan sonra akþama 

kadar geçen bir gününüzde neler yapardýnýz?” sorusuyla etkinliðe baþlanýr. 

Sabah kalktýðýnda güne nasýl baþlardýnýz? 

Kahvaltý sofranýzý hazýrlarken nelere özen gösterirdiniz? 

Yöresel kahvaltýlýklarýnýz nelerdi? (Kars: Tulum peyniri, Trabzon: Uzayan helva, 

Rize: Guymak, Hatay:Biberli ekmek, vb.) 

Evin temizliðine nereden baþlardýnýz? Evinizi hangi sýra ile temizlerdiniz? 

Akþam yemeði hazýrlýklarýna nasýl baþlardýnýz? 

Akþam yemeðinin aile içindeki önemi neydi? Tüm aile üyeleri akþam yemeðine 

katýlýr mýydý? 

Akþam yemeðinden sonra ailenizle nasýl vakit geçirirdiniz? 

Misafirliðe gelen komþularýnýz, akrabalarýnýz kimlerdi? 

En çok hangi komþunuz, akrabanýz misafirliðe gelirdi? 

Siz kimlere misafirliðe giderdiniz? 

Ev iþlerinden arta kalan zamanlarýnýzý nasýl deðerlendirirdiniz? Neler yapardýnýz? 

Komþularýnýz ile yardýmlaþarak yaptýðýnýz ev iþleriniz olur muydu? (ilkbahar 

temizliði, bayram hazýrlýklarý, vb.) 

Çalýþan ev hanýmý olarak çalýþma günlerinde ev hanýmlýðý iþlerini nasýl yapardýnýz? 

Hafta sonlarýnda çalýþan bayan olarak ev hanýmlýðý iþleriniz nasýl olurdu? 



283


ÇOCUKLUK ANILARI 


Uygulama 

“Çocukluðunuzu nerede geçirdiniz?” sorusu ile aktiviteye baþlanýr. 

Kaç kardeþiniz var?, Siz evin kaçýncý çocuðuydunuz? 

Evin abisi/ablasý olarak kardeþleriniz ile neler oynardýnýz? 

Anne/babanýza hangi konularda yardýmcý olurdunuz? 

Mahalledeki arkadaþlarýnýz ile hangi oyunlarý oynardýnýz? 

Mahalledeki arkadaþlarýnýzdan hangilerini hatýrlýyorsunuz? 

En sevdiðiniz oyun/oyuncak neydi? 

Hiç unutamadýðýnýz çocukluk anýnýz var mý? 

Yazýn oynadýðýnýz oyunlar nelerdi? 

Evde oynadýðýnýz oyunlar nelerdi? 

Sokakta oynadýðýnýz oyunlar nelerdi? 

Kýþýn arkadaþlarýnýz ile kardan adam yaptýnýz mý? 



284


EV HAYATI ANILARI 


Uygulama 

“Hangi þehirlerde ikamet ettiniz?” sorusu ile aktiviteye baþlanýr. 

Kaç yaþýnda evlendiniz” diye sorularak evlendikten sonraki hayatýna dikkat çekilir. 

Sabah evden kaçta ayrýlýr, kaçta geri dönerdiniz” sorusu ile yaþlýnýn evde geçirdiði 

zamana odaklanmasýna yardým edilir. 

Eve akþam gelince, neler yapardýnýz? 

Çocuklarýnýz ile nasýl vakit geçirirdiniz? 

Ýþte çalýþmadýðýnýz tatil günlerinizde nasýl vakit geçirirdiniz? 

Hangi yemekleri daha kolay yapardýnýz?” 

Erkek yaþlýlara ek olarak 

Evde mutfaða girip, eþinize yemek yaparken yardým eder miydiniz? 

Çocuk bakýmý, temizlik, yemek gibi iþlerde bir erkek eþine yardým etmeli mi? 



285


ESKÝ BAYRAMLAR 


Uygulama 

“Eskiden bayramlar nasýl yaþanýrdý?” sorusu ile aktiviteye baþlanýr. 

“Günümüzde bayram olgusu þu þekilde…, diyerek”, eski bayramlarla karþýlaþtýrma 

yapmasý istenir. 

Bayramda kendi yörelerine ait hatýralar sorulur. 

Bayramlara ait evlerde özel hazýrlanýp, misafirlere ikram edilen pasta-börek-tatlýlar 

sorulur. 

Kurban bayramý ise, komþulara-fakir-fukaraya daðýtýlan etler, yardýmlar hatýrlatýlýr. 

“Siz bayram ziyaretlerini nasýl yapardýnýz, kimlere giderdiniz?” 

“Eski bayramlarda, niþanlý bir erkeðin, kýz tarafýna almasý gereken hediyeler var 

mýydý?”, vb. gibi sorularla gelenek ve görenekler hatýrlatýlýr. 

“Ev halkýnýn bayramlaþmasý ne zaman yapýlýrdý? Bayram namazý sonrasý mý, hep 

birlikte yapýlan kahvaltý sonrasý mý?”, diye sorularak bayram sabahý toplanan aile 

ortamý hatýrlatýlýr. 

Eski bayram gelenekleri, arife günü bayrama hazýrlýk, bayram ziyaretleri, çocukken 

bayrama bakýþlarý, kabir ziyareti, aile büyüklerini ziyaret, kýlýk kýyafetin hazýrlýðý, 

bayram namazý, kurban bayramýnýn tarihi, bayram anýlarý, bir yetiþkin gözüyle 

bayram, bayram için hazýrlanan eðlence programlarý. 



286


BAYRAM TATLILARI VE YEMEKLERÝ 


Uygulama 

Bayram için evde hangi hazýrlýklar yapýlýrdý? sorusu ile aktiviteye baþlanýr. 

Bayramlarda misafirleriniz çok gelir miydi? 

Bayramda misafirlere ikram edilen tatlýlar nelerdi? 

Kurban bayramýnda sizin memlekete özel et ile yapýlan yemekler hangileri? 

Evde de sarma, kavurma, üzümlü pilav, baklava, börek, evde hazýrlanan özel 

meyve sularý gibi yiyecek-içecekler hazýrlanýr mýydý?, 



287


DÜÐÜN YEMEKLERÝ VE DÜÐÜN ADETLERÝ 


Uygulama 

Memleketinizde düðünler nasýl olurdu? Sizin zamanýnýzdaki düðünlerden bahseder 

misiniz? sorularý ile aktiviteye baþlanýr. 

Sizin düðününüz nasýl oldu? 

Düðününüzle ilgili unutamadýðýnýz anýnýz var mý? 

Düðün yemeði olarak misafirlerinize ne ikram ettiniz? 

Sizin yörenizde, düðünlere ait bizlerin bilmediði ilginç ve güzel hangi adetler 

vardýr? 

Düðünlerde ikram edilen yemekler, düðün sofrasýnýn hazýrlanmasý, düðün 

sofrasýnda yapýlan örf ve adetler. 

Örneðin Karadeniz yöresinde; 

- Yemek esnasýnda damadýn ayakkabýsý saklanýr, bahþiþ karþýlýðý verilir. 

- Damadýn tabaðýnýn altýna, yeni kuracaðýn yuvasý bereketli olsun diye para 

konulur. 

- Gelin odasýna ipler gerilir (duvardan duvara). Bütün çeyiz duvarlara ve bu iplere 

düzenli hoþ bir þekilde asýlýr. Bu iþlemi gelinin yakýn akrabalarý yapar. Bu asma 

iþlemi sýrasýnda akrabalarýndan biri tülbent çalar. Bunun mutluluk getireceðine 

inanýlýr. 

Düðünde oynanan yöresel oyunlar hangileriydi? 

Düðünde taký merasimi nasýl olurdu? 

Düðün alýþveriþleri nasýl olurdu, neler alýnýrdý, 



288


KOMÞULUK ANILARI 


Uygulama 

“Eviniz nerde, hangi mahallede” sorusu ile aktiviteye baþlanýr. 

Komþularýnýz kimlerdi? 

Komþularýnýzýn memleketi neresiydi? 

Komþularýnýzý evde nasýl aðýrlardýnýz? 

Sokaðýnýza yeni bir komþunuz taþýndýðýnda nasýl tanýþýrdýnýz? 

Hangi komþularýnýz ile daha sýk görüþürdünüz? 

Komþularýnýzla beraber neler yapardýnýz? 

Komþularýnýzýn cenazesi olduðunda diðer komþular ile beraber onlara nasýl yardým 

ederdiniz? 

Komþunuzun çocuðu evlenirken hangi konularda yardýmcý olurdunuz? 

Komþularýnýzla beraber gün düzenler miydiniz? 

Gün sýrasý size geldiðinde ne tür hazýrlýklar yapardýnýz? 

Komþu çocuklarýndan bahseder misiniz?, 



289


ASKERLÝK ANILARI 


Uygulama 

“Askerliðinizi nerde yaptýnýz ?” sorusu ile aktiviteye baþlanýr. 

Askerliðini kaç yaþýnda yaptýnýz, 

Kaç ay askerlik yaptýnýz 

Askerliðini komando mý, piyade mi, denizci mi, havacý mý olarak yaptýnýz? 

Acemi birliðini nerede yaptýnýz? 

Usta birliðini nerede yaptýnýz? vb. sorulur 

Onbaþý, çavuþ ve komutanlarý ile ilgili bir anýsýný anlatmasý istenir. 

Askerlerin bir günde ne yaptýðý, sabah kaçta kalktýðý? 

Atýþ talimini nasýl yaptýðý, kaç atýþta vurduðu,? 

Askerde kullandýðý silahlarýn neler olduðu, 

Silah bakýmýný nasýl yaptýðý,? 

Ailesinde gazi veya þehit olup olmadýðý? 


Alzheimer hastasýnýn özellikle diðer yaþlýlar ile iletiþim kurmasý ve sohbet ortamýnýn 

oluþmasý saðlanýr. 

290


YAZ MEVSÝMÝ VE TATÝL ANILARI 


Uygulama 

“Yýlýn en güzel mevsimi sizce hangisidir” sorusu ile aktiviteye baþlanýr. 

Mevsimler ve aylar hakkýnda kýsa sorular sorularak yaþlý yaz mevsimi ve tatile 

odaklandýrýlýr. 

Tatili hangi ayda yapardýnýz? 

Tatile nerelere giderdiniz? 

Tatilde neler yapardýnýz? 

Tatilde memleketinize gider miydiniz? 

Kaç gün tatil yapardýnýz? 

Yüzmeye nerelere giderdiniz? 

Yüzmeye giderken yanýnýzda neler götürürdünüz? 

Yaz mevsiminde yetiþen meyve ve sebzeler hangileridir? 

Karpuz nerelerde yetiþir? Diyarbakýr karpuzu mu yoksa Adana karpuzu mu daha 

iyidir? 

Kavun nerelerde yetiþir? Manisa Kýrkaðaç kavunu mu yoksa Ankara Kavunu mu 

daha iyidir? 

Domates en çok hangi mevsimde yetiþir? Çanakkale mi yoksa Bursa’nýn domatesi 

mi daha iyidir? 

Domatesi hangi yemeklerde kullanýrdýnýz? 

“Melemen yemeði” tarifi nasýldýr? Ýçine neler konur? 




291


FOTOÐRAF ALBÜMÜ ANILARI 


Uygulama 

Yaþlýnýn kuruma gelirken getirdiði fotoðraflarý ve albümleri istenir. 

Albümdeki resimlerle ilgili sorular sorulur, verilen cevaplara göre sohbet þekillenir. 

Daha sonra yaþlýyla albümdeki fotoðraflara bakýlarak fotoðraflarla ilgili çeþitli 

sorular sorulur. Fotoðrafýn ne zaman çekildiði, nerede çekildiði, yanýndakilerin 

kimler olduðu vb. sorular sorulur. 

Yaþlý bu sorulara cevap veremezse, biz kendisini resimler hakkýnda bilgilendiririz. 

Böylece yaþlýnýn geçmiþiyle bugünü arasýnda bir bað kurulur. 

Yaþlýnýn geçmiþini öðrenerek yaþlýyý tanýmamýz onunla iletiþim kurmamýz açýsýndan 

önemlidir. 

292


MEMLEKET ANILARI 


Uygulama 

Memleketinin neresi olduðu sorularak aktiviteye baþlanýlýr. 

Memleketinin en güzel yerinin neresi olduðu 

Ýnsanlarýn geçim kaynaklarýnýn neler olduðu 

Memleketinin en meþhur yemeðinin ne olduðu 

Memleketinde en çok nelerin yetiþtiði 

Tarihi mekanlarýn olup olmadýðý 

Memleketinde tarihe mal olmuþ þahsiyetlerin olup olmadýðý 

Memleketindeki çarþý-pazarlarýn nasýl olduðu 

Memleketinde komþuluk iliþkilerinin nasýl olduðu 

Memleketine özlem duyup duymadýðý 

Memleketinden en çok neyi özlediði 

Memleket türkülerinden bir tanesini söylemesi istenir. 

Memleket düðünlerinin nasýl olduðu? 

Memleketinin ovasý, daðlarý, denizleri, ýrmaklarý 


demanslý yaþlýnýn diðer yaþlýlar ile iletiþim kurmasý saðlanýr. 

293


BALIK TUTMA VE DENÝZ ANILARI 


Uygulama 

Biyografilerinde deniz kýyýsýnda yaþamýþ ya da balýkçýlýk mesleðini yapan yaþlýlar 

bu aktiviteye dahil edilir. 

“En çok hangi balýðý seversiniz?” sorusu ile aktiviteye baþlanabilir. 

Hangi mevsimde, hangi balýklar avlanýr? 

Ülkemizde en bol çýkan balýk türü nedir? 

Hangi balýklar yaðda, hangileri ýzgarada, hangileri fýrýnda piþirilirse daha lezzetli 

olur? 

“Hamsili pilav” yediniz mi, Hamsili pilav nasýl yapýlýr? 

“Ekþili” hangi balýktan yapýlýr? Tarifi nasýldýr? 

Balýðýn vücudumuz için faydalarý nelerdir? 

Denizden hangi balýklar yakalanýr? 

Göl ve Akarsudan hangi balýklar yakalanýr? 

Hangi mevsimde balýk avlanmaz, niçin? 

Size özel balýk yemeðiniz var mý? 

Balýk avlamaya giderken yanýnýza neler alýrdýnýz? 

Balýk tutmaya kimler ile giderdiniz? 

Gölde ya da denizde kayýk içinde sabaha kadar beklerken unutamadýðýnýz anýnýz 

var mý? 

Tuttuðunuz balýklarý ne yapardýnýz, 




294


KIÞA HAZIRLIK VE KIÞ MEVSÝMÝ 


Uygulama 

“ Memleketinin neresi olduðu ve memleketinde kýþlarýn nasýl geçtiði sorularý ile 

aktiviteye baþlanýr. 

Kýþ mevsiminin yaþlýya neyi hatýrlattýðý 

Kýþ mevsimini sevip sevmediði 

Kýþ mevsiminin hangi aylarda yaþandýðý 

Kýþ mevsiminde yetiþen meyve ve sebzelerin neler olduðu 

Kýþ mevsimine özel giyeceklerin neler olduðu 

Kýþ mevsimi için ne tür hazýrlýklarýn yapýldýðý 

Kýþa hazýrlýk için neler yapýlmasý gerektiði 

Sobayý evlerinin neresine ve nasýl kurduklarý 

Yakacak olarak nelerin kullanýldýðý 

Yakacak malzemelerini nasýl temin ettiði 

Kartopu oynama ve kardan adam yapma anýlarý, 


demanslý yaþlýnýn ve diðer yaþlýlarla iletiþim kurmasý saðlanýr. 

295


BAYRAMLAÞMA 


Uygulama 

Yaþlýya ilk önce bayramlar hakkýnda bilgi verilir. 

Hangi bayramda olduðumuz hatýrlatýlýr. 

Bayramda yakýnlarý, arkadaþlarý, sevdikleri, dostlarý en çok kiminle görüþmek 

istediði sorulur. 

En çok kiminle görüþmek istiyorsa onlarla görüþtürülür. 

Yaþlýya, kendi tercihine göre seçtiði temiz kýyafetler giydirilir 

Bayramýn her sene tekrar ettiði hatýrlatýlýr. 

Bayram sabahý neler yapardýnýz, ilk kimler gelirdi, kimler önce arardý sizi? 

Geldiklerinde neler ikram ederdiniz(tatlý, börek, dolma, vb.) 

Bayramlarda memleketinize gider miydiniz? 

En çok hangi tatlýlarý yapardýnýz ya da yaptýrýrdýnýz? 

Kabristan ziyaretlerine gider miydiniz, onlarla bayramlaþýp dualar okur muydunuz? 




296


DOÐUM GÜNÜ KUTLAMASI 


Uygulama 

Aktivitenin yapýlacaðý salon tüm sakinlerin katýlýmý saðlanacak þekilde hazýrlanýr. 

Kutlamanýn yapýlacaðý salon çeþitli süslerle süslenir. 

Salona doðum günü olan yaþlýnýn isminin, resminin ve doðum tarihinin yazdýðý 

bir karton asýlýr. 

Doðum günü kutlanacak olan sakine önceden aktivite hakkýnda bilgi verilir. 

Yaþlýlar salona toplandýktan sonra bu kutlamanýn niçin yapýldýðý ve kutlama 

sýrasýnda neler yapýlacaðý anlatýlýr, doðum günü olan demanslý yaþlý diðer yaþlýlara 

tanýtýlýr. 

Aktivitenin yapýldýðý tarih, gün, ay ve yýl yaþlýlara söylenir. 

Ardýndan yaþlýnýn doðduðu yýl ve yaþý söylenir. 

Daha sonra kutlama için hazýrlanan doðum günü pastasý ve yiyecekler getirilerek 

müzik eþliðinde kutlamalara baþlanýlýr. 

Yaþlýya günle ilgili duygularý, önceki doðum günlerini nasýl ve kimlerle kutladýðý 

sorulur 

297

X11. BÖLÜM 

S O L U N U M 

REHABÝLÝTASYONU 






Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi 

Emine UZDU / Fizyoterapist 

Sabriye DAÐ / Saðlýk Koordinatörü 

Cüneyt SEVÝNÇ / Saðlýk Memuru 


299


YAÞLANMA SÜRECÝNDE DEMANS ve SOLUNUM EGZERSÝZLERÝ 


Solunum sisteminin temel görevi kan ve dýþ ortam arasýnda gaz deðiþimini 

saðlamaktýr. Yeterli gaz deðiþimi için akciðerlerin havalanmasý (ventilasyon), 

kanlanmasý (perfüzyon) ve alveollerdeki gaz deðiþimi (difüzyon) yeterli olmalýdýr. 

Kanlanma kalp ve damarlarla, gaz deðiþimi ise hava kesecikleri (alveol) ile ilgilidir. 

Havalanma ise mekanik bir olaydýr. Solunum, hava yollarý (bronþlar) açýk olmak 

koþulu ile kas gücüne ve göðüs kafesinin elastikiyetine baðlýdýr. 

Havalanma nefes alma (inspirasyon) ve nefes verme (ekspirasyon) döngüsü 

þeklinde seyreder. 

Sakin solunum esnasýnda nefes alma diafragma tarafýndan karþýlanýr. Diafragma 

göðüs kafesi ile karýn boþluðunu ayýran kubbe þeklinde bir kastýr ve kasýldýðýnda 

aþaðý doðru kayarak göðüs kafesini geniþletir. Nefes verme (ekspirasyon) ise pasif 

bir olaydýr; diafragma gevþediðinde alýnan nefes geri verilir. 

Zorlu solunumda dýþ interkostal (kaburgalar arasý) kaslar ile omuz ve boyun 

çevresindeki yardýmcý solunum kaslarý nefes almaya, iç interkostal kaslar ve karýn 

kaslarý öksürmeye ve nefes vermeye yardýmcý olur. 

Yaþlýlarda bir kalp ve/veya akciðer hastalýðý yoksa akciðerlerdeki yaþlanmaya baðlý 

deðiþiklikler sadece rezerv kapasiteleri etkiler. Kiþinin fonksiyonlarýný pek etkilemez. 

Yaþlýlarda göðüs kafesindeki uyum güçlüðü nedeniyle dakika solunum sayýsý 

yükselir. Hava yollarýnýn temizlenme yeteneði (muko-silier aktivite) azalýr ve bronþit, 

zatürre gibi enfeksiyonlar sýk görülür. 

Hava yollarýnda bir týkanma (obstrüksiyon) veya kas gücünde ve göðüs kafesinin 

elastikiyetinde azalma (restriksiyon) varsa solunum bozulur. Bronþit, astým, 

amfizem gibi týkayýcý akciðer hastalýklarý yaþlýlarda sýk görülür. Bu hastalýklara 

“Kronik Obstüktif Akciðer Hastalýðý (KOAH) adý verilir. Kas hastalýklarý, omurilik 

felçleri, kemik erimesi, romatizma, kireçlenme gibi omurga hareketlerini kýsýtlayan 

durumlarda “Restriktif Akciðer Hastalýðý ortaya çýkar. 

Solunum sýklýðý normalde dakikada 14-20 arasýnda deðiþir. Artmasý veya azalmasý 

(uyku dýþýnda) normal deðildir. Nefes darlýðý (dispne) varsa, hasta solunum sýkýntýsý 

çeker ve yardýmcý solunum kaslarý solunuma katýlýr. Akciðer hastalýklarýnda sað 

ve sol göðüs kafesleri solunuma eþit katýlmayabilir, öksürük ve aþýrý balgam 

çýkarma gözlenebilir ve nefes alýp verirken normal olmayan sesler duyulabilir (1). 

301


A- Restriktif Akciðer Hastalýklarýnda Rehabilitasyon 

Restriktif hastalýklarda akciðerlerin geniþleme kapasitesi sýnýrlanýr. Zorlu solunumla 

alýnan hava (vital kapasite) miktarý olmasý gereken deðerin %80’inden daha düþüktür. 

Bu nedenle dakikadaki solunum sayýsý sýk (taþipne) ve solunum yüzeyeldir. Nefes 

vermedeki sýkýntýdan dolayý öksürük yetersizdir. Hava yollarý iyi temizlenemez ve 

oluþan mukus týkaçlar (balgam) bronþlarý týkayabilir. Bu nedenle mukus týkaçlarý 

engellenmeli, oluþmuþsa derhal temizlenmeli veya entübe edilerek pnömoni (zatürre) 

riski azaltýlmalýdýr. Solunum kapasitesi çok azalýrsa kan oksijen seviyesi düþer (hipoksi) 

ve baþaðrýsý, yorgunluk, uyku bozukluðu, konsantrasyon güçlüðü ve bilinç bulanýklýðý 

gibi bulgular ortaya çýkar. 

Vital kapasitesi düþük yaþlýlarda aþýrý beslenme ve þiþmanlýk, fazla sýcak ve nemli 

ortam, þiddetli yorgunluk, enfeksiyon ve sedatif kullanýmý varsa dikkatli olunmalý, 

yeterli sývý alýmýna ve dengeli beslenmeye dikkat edilmelidir. 

Bu hastalar için en iyi rehabilitasyon yöntemi solunum egzersizleridir. Kýsa süreli 

zorlu (rezistif) soðurma ve üfleme þeklindeki egzersizler solunum kaslarýnýn güç ve 

enduransýný artýrýr. Diðer yandan esneme þeklinde sýk sýk akciðerlerin þiþirilmesi veya 

derin derin soluma, kýsýtlý dokular için yapýlan ROM egzersizlerine benzer. Göðüs 

kafesinin esnekliðini artýrýr. 

Yetersiz öksürme (öksürememe) nedeniyle enfeksiyon sonrasý hava yollarý týkanabilir. 

Bu durumda ilaç tedavisine ilave olarak yardýmlý öksürme, göðüs kafesinin perküsyonu 

ve yer çekimi etkisine dayanan postüral drenaj yöntemlerine baþvurmak gerekir. Bu 

amaçla eðitimli bir yaþlý bakým personelinden veya bir fizyoterapistten destek 

alýnmalýdýr. 

B- Obstrüktif Akciðer Hastalýklarýnda Rehabilitasyon 

Normalde nefes verirken akciðerlerdeki havanýn %80’i ilk 1 sn’de verilir. KOAH’lý 

hastalarda vital kapasite normaldir. Ancak solunum yolu týkandýðý için nefes vermek 

zorlaþýr ve ilk 1 sn’de verilen hava miktarý azalýr (FEV1.0


SOLUNUM REHABÝLÝTASYONU AKTÝVÝTELERÝ 

Fizyoterapist Emine UZDU 

Yaþlanma yaþamýn bir parçasý olduðu gibi demans da yaþlanmanýn bir parçasýdýr. 

Kademeli olarak geliþir ve tüm organ sistemlerinde olduðu gibi akciðer 

fonksiyonlarýnda da ilerleyici bir azalma meydana gelir. Solunum fonksiyonlarýnda 

meydana gelen bu azalmalar, organ sistemlerinde meydana gelen yaþlanmayla 

oluþan deðiþiklerden kaynaklanýr (3). 

Solunum fonksiyon testi (SFT) parametrelerinden özellikle akciðer kapasitesi, 

maksimum istemli ventilasyon, peak ekspiratuar akým hýzý, zorlu ekspiratuar 

volüm deðerlerinde azalmalar meydana gelir. 

Ýlerleyen yaþla birlikte azalmýþ kardiyak outputdan dolayý maksimum oksijen alýmý 

azalýr, göðüs duvarýnýn ön-arka çapý artar. Kostokondral kýkýrdaðýn kalsifikasyonu 

ve interkostal, karýn kaslarýn zayýflamasý, daha az esneyen ve daha rijit olan bir 

göðüs duvarýna neden olur (4). 

Özellikle kaslardaki tip 2 ve tip 1 fibrillerde zamanla sayýca ve miktarca azalmaya 

baðlý olarak solunum kaslarýnda atrofi meydana gelir. Osteoporoz (kemik erimesi) 

nedeniyle oluþan kifozun da solunum kapasitesinin azalmasýnda etkisi mevcuttur. 

Sonuçta akciðer ve göðüs duvarý fonksiyonlarýndaki bu yaþla iliþkin azalmalar, 

solunum iþleminde soluk verme ve soluk alma kaslarýnda daha fazla efora ihtiyaç 

duyar. Azalmýþ olan solunum kas enduransý terapötik egzersizlerle kuvvetlendirilebilir 

(5). 

Pulmoner rehabilitasyonda multidisipliner olarak amaç; 

• Ventilasyonu düzenli þekilde saðlamak ve devamlýlýðýný korumak 

• Vital kapasiteyi korumak, saðlýklý difüzyonu saðlamak 

• Mevcut fonksiyonel yeteneði artýrmak. 

• Kiþinin solunum sýkýntýlarýný gidermek için solunum kontrolünü öðretmek, 

gevþemeyi saðlayarak solunumu kolaylaþtýrmak 

• Sekresyonlarýn azaltýlmasýna yönelik yardýmcý teknikleri uygulayarak kiþinin 

fiziksel kapasite ve kondisyonlarýný arttýrmak 

• Postüral düzgünlük ve mobiliteyi saðlamak (özellikle dik postürde yapýlan 

aktiviteler ve egzersizler ile akciðerdeki gaz deðiþimi daha iyi yapýlýr). 

Solunum sistemini lokomotor sistemden baðýmsýz olarak düþünmek mümkün 

deðildir. Çünkü istenilen kalitede bir hareketin elde edilebilmesi ve eforun 

sürdürülebilmesi için yeterli performans ve saðlam bir lokomotor sisteme ihtiyaç 

duyulur. 

303


Metabolik aktiviteler için gerekli enerji, karbonhidrat ve yaðlarýn oksidasyonuyla 

saðlanýr. Bunun için ortamda yeterli O2 bulunmalý -ki bu ancak temiz çevre ve 

ormanlar sayesinde mümkündür- ve bu kan yoluyla dokulara taþýnabilmeli, açýða 

çýkan CO2 yine ayný yolla atmosfere verilebilmelidir. 

Solunum sisteminin temel görevi kan ve dýþ ortam arasýnda gaz deðiþimini 

saðlamaktýr. Yeterli gaz deðiþimi için akciðerlerin havalanmasý (ventilasyon), 

kanlanmasý (perfüzyon) ve alveollerdeki gaz deðiþimi (difüzyon) yeterli olmalýdýr 

(6). 

Obstrüktif akciðer hastalýklarý. KOAH, amfizem, kronik bronþit, bronþiektazi, 

astým, kistik fibrozis.. 

Restriktif akciðer hastalýklarý;:plevral efüzyon, pnömotoraks, atelektazi. 

Solunum sýklýðý dakikada 14-20 arasýnda deðiþir. Bazý akciðer hastalýklarýnda 

önceleri eforla ortaya çýkan daha ileri durumlarda istirahat halinde de devam 

eden dispne (nefes darlýðý) vardýr. Dispnede bütün yardýmcý solunum kaslarý 

solunuma katýlýr. Kiþi solunum sýkýntýsý çeker (7). 

304


DEMANSLI YAÞLILARA UYGULANACAK PULMONER 

REHABÝLÝTASYON 

1- Solunum Egzersizleri 

a- Diyafragmatik solunum 

Diyafragma en önemli solunum kasýdýr. Bu solunum egzersizi yapýldýðýnda hem 

bu kas kuvvetlenmiþ olur hem de solunum hýzýnýn azalmasý akciðerlerin daha iyi 

havalanmasýný saðlar. Kiþi diyafragmatik solunumla daha az enerji harcadýðý için 

solunum iþi de kolaylaþmýþ olur. 

b- Pursed-lip solunum (Büzük dudak solunumu) 

Bu teknik demanslý kiþi yorulduðunda veya solunum sýkýntýsý olduðunda, nefesi 

tekrar kontrol altýna almada yardýmcý olacak bir tekniktir. Özellikle KOAH’lý 

hastalarda kullanýlan pursed-lip solunumu hýzlý soluk alýp vermeyi azaltmak için 

kullanýlan bir tekniktir. Burundan yavaþ olarak nefes alýp, dudaklar büzülüyken 

nefes verilir. (Mum üfleme, Islýk çalma, Rüzgâr gülü çevirme) 

c- Segmental solunum egzersizleri 

Atelektazi, pnömoni, skolyoz, kifoz gibi hastalýðý olan kiþilerde derin bir solunumda 

göðüsün belli bir alanýnýn daha havalanmasýný saðlar. Ayrýca göðüs hareketliliðinin 

geliþmesini, akciðerlerde balgam birikiminin önlenmesini saðlamaktadýr. 

2- Alt ve üst ekstremite egzersizleri 

Üst ekstremiteye yönelik dumbel, theraband, theraband topu ile alt ekstremiteye 

yönelik kum torbasýyla egzersiz verilir. 

3- Mobilizasyon ve postür egzersizleri 

Akciðerlerin daha iyi havalanmasý için kiþinin postürü de (dik duruþ) son derece 

önemlidir. Özellikle dik postürde yapýlan aktiviteler ve egzersizler ile akciðerlerdeki 

gaz deðiþimi daha iyi bir þekilde yapýlabilir. Aþamalý olarak hastanýn ayakta durma 

toleransý ve yürüme mesafesi arttýrýlmaya çalýþýlýr. 

4- Gevþeme teknikleri 

Yatarken ya da otururken uygulanabilir. 

5- Postüral drenaj (Bronþiyal drenaj) 

Kiþiyi uygun pozisyonlara yerleþtirerek yerçekiminin yardýmýyla akciðerlerin özel 

bölgelerinin sekresyonlardan temizlenmesi tekniðidir. 

Sekresyonlarý atmada oldukça etkili bir yöntemdir. 

305


Yaþlý kiþiye ailesinin desteðiyle, Solunum Terapistinin yönlendirmesiyle modifiye 

olarak evde de uygulayabilir. 

Dikkat gerektiren ya da uygulanmamasý gereken durumlar daima akýlda 

bulundurulmalýdýr. 

Yaþlýlarda kafa içi basýncýnýn arttýðý, kardiyak debinin azaldýðý, hava yolu iletiminin 

azaldýðý pulmoner hemoraji riskinin olduðu durumlarda postüral drenaj uygulanmasý 

halinde problemler daha da artabilir. 

Kiþi postüral drenaj için pozisyonlandýktan sonra bronþlardaki sekresyonun atýlýmýný 

kolaylaþtýrmak için manüel destek saðlayan perküsyon ve vibrasyon da uygulanabilir 

(8). 

306


SOLUNUM REHABÝLÝTASYONU AKTÝVÝTELERÝ 

• Sýrt Üstü Yatarak Nefes Alýp Verme 

• Triflo (Top Döndürme) 

• Burun Aç – Burun Kapat 

• Çiçek Koklama 

• Þarký Söyleme 

• Balon Þiþirme 

• Pamuk Uçurma 

• Mum Söndürme 

• Rüzgâr Gülü Çevirme 

• Segmental Solunum Egzersizi 

• Thera Band Solunum Egzersizi 

• Yemek Sonrasý Yürüyüþler 

• Mobilizasyon Egzersizleri 

• Yastýk Kavgasý 

• Sabah Jimnastiði 

• Sýcak –Soðuk Uygulamasý 

• Gevþeme Egzersizleri 

• Postüral Drenaj 

307


SIRT ÜSTÜ YATARAK NEFES ALIP VERME 

Diyafragmatik Solunum Egzersizi 


Uygulama 

Demanslý yaþlý sýrt üstü yatar, dizlerin altýna bir yastýk konulur. 

Alzheimer hastasýndan derin nefes alýp vermesi istenir. 

Yaþlý nefes aldýðýnda karýn bölgesi þiþer, nefesini verdiðinde karýn bölgesindeki 

þiþ iner. 

Demanslý yaþlýdan ara ara dinlenerek 10 defa yapmasý istenir. 

309


TRÝFLO (TOP DÖNDÜRME) 



Uygulama 

Her demanslý yaþlýya bir triflo verilir. 

Burnundan derin nefes alýp aðzýndan hýzlýca hortuma üflemesi gösterilir. 

Hortuma üfleme ile verdiði hava miktarý kadar triflonun toplarý yukarý doðru 

hareket eder. 

Her üfleme sonucunda toplarýn hareketlerine göre yaþlý teþvik edilir. 

Her üfleme sonucunda yaþlý 1-2 dakika dinlendikten sonra triflo ile toplar 

döndürülmeye devam edilir. 

Her bir Alzheimer hastasý en fazla 5-10 defa yapar. 

Demanslý yaþlýlar zorlanmaz. Saðlýk durumuna göre aktiviteye devam eder. 

Aktivite sonunda yaþlýlarýn hangi toplarý ne kadar hareket ettirdikleri not edilir. 

310


BURUN AÇ – BURUN KAPAT 



Uygulama 

Sol burun deliði iþaret parmaðý ile kapattýrýlarak sað burun deliði ile güzel derin 

nefes almalarý istenir. 

Akciðerlerine daha çok hava almasý konusunda teþvik edilirler (8). 

Baþparmak ile sað burun deliði kapattýrýlarak sol burun deliðinden iþaret parmaðý 

kaldýrýlýr nefes geri verilir. 

Akciðerlerinden havayý çabuk çýkarmasý konusunda teþvik edilir. 

Alzheimer hastalarý zorlanmadan saðlýk durumuna göre dinlenerek egzersize bu 

þekilde devam edilir. 

Her bir aktivitede 5-10 defa solunum yapýlmasý uygundur. 

311


ÇÝÇEK KOKLAMA 



Uygulama 

Demanslý yaþlýlara aktivite hakkýnda kýsa bilgi verilir. 

Masa üzerine mevsime uygun bir demet çiçek konulur. 

Masa üstündeki çiçekler hakkýnda konuþulur 

En çok hangi çiçekleri sevdikleri sorulur. 

Demanslý yaþlý istediði çiçeði alýr. 

Derin nefes alýrken çiçekleri koklamalarý istenir. 

Çiçek koklama uygulamasý 5’er dakika aralýklarla 30 dakika boyunca aktiviteye 

devam edilir. 

313


ÞARKI SÖYLEME 



Uygulama 

Demanslý yaþlýlar uygun salona alýnýr. 

Aktivite hakkýnda kýsaca bilgilendirilir. 

En sevdikleri þarkýlar hakkýnda kýsa sohbet edilir. 

Çocukluk, gençlik yaþlarýnda en çok sevdikleri þarkýlar hangilerinin olduðu öðrenilir. 

Sevdikleri þarkýlarý, hangi sanatçýlar söylerdi, hatýrlamalarý istenir. 

Orta derce demanslý yaþlýlarla bazý aktivitelerde sesli harflerle sevilen melodiler 

söylenir. 

Þarkýlardan unutulmayan nakaratlar söylenir. 

315


PAMUK UÇURMA 

Pursed-Lip Solunum Egzersizi 



Beyaz ya da renkli pamuk, yün, kâðýt top. 

Uygulama 

Demanslý Yaþlýlara aktivite hakkýnda kýsa bilgi verilir. 

Nefes alýp vermenin önemi ve Akciðerler hakkýnda yaþlýlar ile sohbet edilir 

Masa üzerine beyaz ya da renkli küçük küçük bir top pamuk konulur. 

Gruptaki demanslýlardan renkli pamuklara isim vermeleri istenir (civciv, kuþ, 

kartopu, vb.). 

1. Bölüm; Demanslý Yaþlýlardan sýrasýyla derin nefesle üfleyerek pamuðu hareket 

ettirmeleri istenir. Her bir yaþlý pamuðunu derin nefes verme ile uzaklara hareket 

ettirmeleri istenir. 

En fazla 5 defa peþ peþe yapmasý istenir. Yaþlý 5 dakika kadar dinlenir. 

2. Bölüm; Derin nefes verme ile pamuðu üfleyerek masadaki arkadaþýna göndermesi 

istenir. 

Diðer sakinler pamuk kendilerine geldikçe pamuðu arkadaþlarýna üfleyerek 

göndermesi istenir. 

Her bir sakinden peþ peþe 5 defa bu derin nefes alma-vermeyi yapmasý istenir. 

Yaþlýlar aktivite esnasýnda zorlanmaz. 

Oyun esnasýnda sýkýlma, rahatsýzlýk olmasý ve özellikle hipoksi yönünden dikkatlice 

takip edilir. 

314


MUM SÖNDÜRME 



Uygulama 

Demanslý yaþlýlara aktivite hakkýnda kýsaca bilgi verilir. 

KOAH ve diðer akciðer ve solunum sistemi hastalýðý olmayan demanslý yaþlýlar 

bu aktiviteye katýlabilir. 

Nefes alýp vermenin önemi ve akciðerler hakkýnda yaþlýlar ile sohbet edilir 

Sakinler masa etrafýna yuvarlak halka oluþturacak þekilde oturtulur. 

Ortaya deðiþik renklerde ve boyutlarda mumlar konulur. 

Mumlarýn ne iþe yaradýklarý hakkýnda sohbet edilir. 

Mumlar yakýlýrken yapabilen sakinlerin kendilerinin mumlarý yakmasýna izin verilir. 

Hafif derece demanslý 10 mumu 

Orta derece demanslý 5 mumu 

Ýleri derece demanslý 2 mumu söndürmesi beklenir. 

315


RÜZGÂR GÜLÜ ÇEVÝRME 



Uygulama 

Özellikle Ýleri derece demanslýlar için uygulanabilen aktivitedir. 

Deðiþik renk ve þekillerdeki rüzgâr gülleri masaya konulur. 

Demanslý yaþlýnýn istediði rüzgâr gülün almasý teþvik edilir. 

Rüzgâr gülünü nefesi ile nasýl çevireceði gösterilir ve anlatýlýr. 

Demanslý yaþlýdan her birinin derin nefes almasý ve kuvvetlice rüzgâr gülüne 

üflemesi söylenir. 

Rüzgâr gülünü en uzun süre döndürmeleri konusunda teþvik edilir. 

Rüzgâr gülünü aralýksýz en fazla 3 defa döndürmesinden sonra dinlenmesi için 

2 dakika zaman tanýnýr. 

Aktivite esnasýnda 5-10 defa rüzgâr gülüne derin nefesler ile üflemeleri istenir. 

316


SEGMENTAL SOLUNUM EGZERSÝZÝ 


Uygulama 

Demanslý kiþi derin bir nefes alýr ve verir, soluk verme rahat olmalýdýr. 

4 kez tekrarlandýktan sonra kiþinin hiperventile olmamasý ve baþ dönmesine mani 

olmak için çalýþmaya ara verilip gevþemesi istenir. 

Bunu yaparken göðüs duvarýnýn belli bölgelerine uygulanan basýnçla o bölgelerinin 

daha iyi havalanmasý saðlanýr. 

317


THERA BAND SOLUNUM EGZERSÝZÝ 

Üst Ekstremite Egzersizleri 



Yeþil band (kolay), mavi band (orta), siyah band (zor) 

Yeþil band ile baþlanýp mavi ve siyahla sonlandýrýlýr. 

Uygulama 

Aktivite hakkýnda demanslý yaþlýlara kýsa bilgi verilir. 

Nefes alýp vermenin önemi ve akciðerler hakkýnda yaþlýlar ile sohbet edilir 

Thera bantýn ortalama uzunluðu 50 cm olmalý ve egzersizlerde bu uzunluðun 

iki katýna çýkarýlmasý gerektiði bilgisi verilir. 

Egzersizler baslarken thera bantýn her iki ucundan tutulur ve germe iþlemi yapýlýr. 

Germe iþlemi yapýlýrken burundan nefes alýnmalý gereken oksijen akciðerlere 

dolmasý saðlanmalý ve gevþeme iþlemi yapýlýrken oksijen aðýzdan verilmesi istenir. 

Egzersizler 1-3 dakika arasýnda sýnýrlandýrýlýr. 

Egzersizleri bir gün çalýþma bir gün dinlenme sýrasýyla haftada 3 gün uygulanýr. 

Egzersizlere baþlamadan evvel hafif jimnastik hareketleri ve yerinde sayma gibi 

ýsýnma egzersizleri yapýlabilir. 

Set aralarýnda en fazla 1 dakika dinlenilmeli. 

Egzersizler daima aç karnýna yapýlýr. 

Yorgun, uykusuz iken yapýlmaz. 

Ayrýca her egzersizden sonra bol su içirilmeli ve bu sayede Alzheimer hastasýnýn 

akciðer sekresyonu artýrýp sývý hale geçmesini dýþa atýlmasýný kolaylaþtýrýr. 

318


YEMEK SONRASI YÜRÜYÜÞLER 

Alt Ekstremite Egzersizleri 


Uygulama 

Yemeklerden bir saat sonra açýk havada düzenlenir. 

Yaþlýnýn yürüyebileceði hýzda bakým personeli ile beraber yürüyüþ yapýlýr. 

Ayný zamanda refakat eden kiþi sohbet ederek solunumun hýzlanmasýna ve 

akciðerlerin yeteri kadar oksijenlenmesine yardýmcý olur. 

Yürüyüþ yapýlýrken burundan nefes alýp, aðýzdan vermesi konusunda teþvik edilir. 

319


MOBÝLÝZASYON EGZERSÝZLERÝ 


Uygulama 

Akciðer volümlerinin artýrýlabilmesi için hastanýn postürü de son derece önemlidir. 

Özellikle dik postürde yapýlan aktiviteler ve egzersizler ile akciðerlerdeki gaz 

deðiþimi daha iyi bir þekilde yapýlabilir. 

Geriatride mobilizasyon için ilk adým kiþinin yatak dýþýna alýnmasýdýr. 

Aþamalý olarak kiþinin ayakta durma toleransý ve yürüme mesafesi artýrýlmaya 

çalýþýlýr. 

Gevþek ayakta durma pozisyonu abdominal postüral kas aktivitesini azaltarak 

diyafragmanýn daha rahat hareket etmesini saðlar. 

Her iki omuzun rotasyonu (kürek kemiklerini bir birine yaklaþtýrma, omuzlarýný 

yukarý kaldýrma, Wand egzersizleri) 

320


YASTIK KAVGASI 

Postür Egzersizi 

Kimlere: Ýleri derce demanslý 

Uygulama 

Özellikle Ýleri derce demanslýlar için uygulanabilen aktivitedir 

Yaþlýnýn dýþ etkenlerden rahatsýz olmayacaðý bir ortam hazýrlanýr. 

Eþlik edecek kiþi Demanslý yaþlý ile karþýlýklý oturur. 

Alzheimer hastasýna neler yapýlacaðý anlatýlýr. 

Sonra karþýlýklý olarak yastýklar atýlmaya baþlanýr. 

Yavaþ ve aðýr bir tempoyla baþlanýr yaþlýnýn durumuna göre yavaþ yavaþ tempo 

arttýrýlýr. 

Yaþlý sýkýlana kadar devam edilir. Bu süre 10 dakikayý geçmemelidir. 

321


SABAH JÝMNASTÝÐÝ 

Postür Egzersizi 

Kimlere: Ýleri derce demanslý 

Uygulama 

Demanslý yaþlýya önce ne yapacaðýmýz açýklanýr. 

Sabah kahvaltý yapmadan önce 20 dk. açýk havada hareketler yaptýrýlýr. 

Sonra erkeklerin askerde yaptýklarý hareketler gibi; kollar arkaya-öne, yukarýyaaþaðýya 

hareket edilir. 

Yüksekten elma toplar gibi hareket ettirilir. 

Bu hareketler yaþlý yorulup daha hýzlý nefes alýp verene kadar devam edilir. 

Bu egzersizler yemeklerden bir saat öncede tekrarlanýr. Bu sayede özellikle açlýk 

hissinde ve yemek yeme ihtiyacýnda artýþ olur. 

322


GEVÞEME EGZERSÝZLERÝ 


Uygulama 

Demanslý yaþlý önce en çok rahat ettiði veya bulunduðu ortama göre yapabileceði 

bir gevþeme pozisyonu seçilir. 

Bu gevþeme pozisyonunda yavaþ ve derin nefes alarak kendisine gösterilecek 

solunum tekniklerini uygulamaya çalýþýr. 

Kol ve bacak kaslarýný ayrý ayrý kasmasýný isteyip 2 ye kadar saydýrýp sonra kaslarýný 

gevþetip 4 kadar sayarýz. 

Bu egzersizleri iki üç kere tekrarlý yaptýrýrýz. 

323


SICAK-SOÐUK UYGULAMASI 

Gevþeme Teknikleri 

Kimlere: Hafif, orta ve ileri derce demanslý 

Uygulama 

Banyo esnasýnda sýcak suyla yýkandýktan sonra vücudun hafif soðuk su ile temasa 

geçmesi ile Alzheimer hastasýnýn daha çok nefes alýp vermesi ve nefes sayýsýnda 

artma olur. 

Banyonun sýcak bir ortamýndan demanslýyý normal ýsýdaki odaya çýkardýðýmýzda 

daha çok nefes alýp verdiði ve nefes sayýsýnda artma olduðu gözlenir. 

Her banyoda bu aktivite uygulandýðýnda yaþlýnýn akciðerlerine daha fazla hava 

girip çýkacaktýr 

324

XIII. BÖLÜM 

DEMANSLI YAÞLILARIN 

KURUMSAL BAKIMA 

UYUM SAÐLAMASI 

VE BAKIM VERENLERÝN 

TÜKENMÝÞLÝK SENDROMU 








Yasemin CAMCI / Psikolog 


Tahir KARABULUT / Saðlýk Memuru 


325


DEMANSLI YAÞLILARIN KURUMSAL BAKIMA UYUM SAÐLAMASI 

Psikolog Yasemin CAMCI 

Psikolog Yasemin EKÞÝOÐLU 

Her yaþtan ve kültürden insan için yaþam alanýnýn deðiþmesi önemli ölçüde kaygý 

verici bir olaydýr. Biliþsel yetilerin kaybýna baðlý olarak, özellikle Demanslý yaþlýlar 

için bu geçiþe uyum saðlamak daha zor ve uzun bir süreçtir. Bu kaygý uyandýrýcý 

dönemi saðlýklý bir biçimde geçirebilmek için yaþlýlara bakým veren kurumlarýn 

titizlikle yerine getirmeleri gereken uygulamalardan bir tanesi yaþlýlarýn kuruma 

uyumunu saðlayacak aktivitelerdir. 

Bu aktivitelerin uygun þekilde yerine getirilmesi hem Demanslý yaþlýnýn kaygýsýný 

azaltacak, hem de bakým veren personelin iþini kolaylaþtýracaktýr. 

Kuruma uyum saðlama aktivitelerini; yaþlýya yeni yaþam mekânýný ve bu mekânda 

kendisine hizmet verecek personeli, beraber zaman geçireceði diðer yaþlýlarý 

tanýtmayý saðlayan aktiviteler olarak tanýmlayabiliriz. Bu aktiviteler sayesinde 

yaþlýnýn kuruma yabancýlýk çekmemesi, mümkün olan en kýsa zamanda yeni 

yaþam merkezine alýþmasý hedeflenmektedir. 

Yaþlýlarýn evden ayrýlýp bir bakýmevine yerleþmeleri onlarda bir takým duygusal, 

biliþsel sorunlara neden olabilmektedir. Söz konusu demanslý yaþlýlar olduðunda 

bu problemlerin üstesinden gelmek daha da zor olmaktadýr. 

Demanslý yaþlýlarda biliþsel fonksiyonlarýn etkinliðinin azalmasýna baðlý olarak, 

demanslý yaþlýlarýn deðiþikliklere uyum saðlamasý için daha fazla çaba harcamak 

ve bu çabayý gösterirken yaþlýlarýn duygusal olarak da desteklenmesi gerekmektedir. 

Demanslý yaþlýlarýn çevrelerindeki yeni bilgileri alýp, özümsemeleri uzun ve yorucu 

bir süreçtir. Bu nedenle aktivitelerin sabýrla belirli aralýklarla tekrarlanmasý baþarýya 

ulaþmada çok önemlidir. Demans hastalýðýnýn en karakteristik özelliklerinden biri 

olan yeni karþýlaþýlan bilgilerin uzun süreli belleðe atýlamamasýndan dolayý 

aktivitelerin çok fazla tekrarlanmasý gerekmektedir. 

Bu tekrarlarýn her seferinde ayný sýrada yapýlmasý yaþlýnýn kafasýnýn daha az 

karýþmasýný ve bilgileri daha çabuk algýlayabilmesini saðlar. Aktivitenin her 

uygulanýþýnda aktiviteyi uygulayan kiþinin güler yüzlü, anlayýþlý yaklaþýmý yaþlýnýn 

bu süreci daha çabuk tamamlamasýnda önemli etkenlerden biridir. 

Demans hastalýðýnýn sonucu olarak yaþlýlarýn birçok denemeden sonra büyük 

geliþmeler kaydedememesi, aktiviteyi uygulayan kiþilerin yaptýklarý iþi anlamsýz 

ve boþ bir çaba olarak deðerlendirmesine neden olabilir. Bu noktada; tükenmiþlik 

sendromunun önüne geçmek ve aktivitelerden daha yüksek verim alabilmek için 

327


aktiviteleri uygulayan personelin baþlangýçta bu konular hakkýnda bilgilendirilmesi 

ve motivasyonunun korunmasý gerekmektedir. 

Bu bölümde anlatýlan kuruma uyum aktiviteleri yerine getirildiðinde yaþlýlar 

kaldýklarý kurumu, her odasýný bildikleri, içinde yaþayan herkesi tanýdýklarý bir 

mekan gibi göreceklerdir. Yalnýzca yaþlýlarý deðil ayný zamanda personeli de 

kapsayan aktivitelerle yaþlýlarýn kendilerine hizmet veren personelle en iyi þekilde 

iletiþim kurmasý amaçlanmaktadýr. Kurumun ve içindekilerin demanslý yaþlýlar için 

tanýdýk, bilinen bir yer olmasýyla yaþlýlarýn kendilerini evlerinde hissetmeleri 

saðlanacaktýr. 

Yaþlýlarýn bu hissiyata sahip olmalarý hem fiziksel, hem ruhsal saðlýklarý, hem de 

sosyal hayatlarýný çevreden izole olmadan sürdürmeleri açýsýndan çok önemlidir. 

Baþarýlý bir þekilde tamamlanmýþ kuruma uyum aktiviteleri yaþlýnýn yaþam kalitesini 

yükseltecektir. 

328


GÜNE BAÞLARKEN / GÜNE ELVEDA PROGRAMI 

GÜNLÜK ZAMAN VE MEKÂN ORYANTASYONU 

Amaç 

Zaman ve mekan bilgisi tüm insanlar için çok önemlidir. Yaþlandýkça bu bilgilerin 

önemi daha çok artmaktadýr. 

Zihinsel iþlevlerin, psikolojik saðlýðýn önemli göstergelerinden biri olan zamanmekan 

yönelimi, demans grubu hastalýklarda ciddi bozulmalar göstermektedir. 

Gün içinde yapýlacak aktivite ile hafif ve orta derece demanslýlarýn bu bilgilerini 

canlý tutacak, zihinsel bir çalýþma olacak ve demansiyel sürecin ilerlemesini 

yavaþlatacak bir aktivite özelliðindedir. Ýleri derece demanslýlar için ise sözlü 

iletiþim ile beyinlerine uyarý gönderileceðinden onlar için de faydalý olacaktýr. 

Her gün yapýlacak bu aktivite ROT (Reality orientation Therapy) tekniðinin ilk 

basamaðýdýr. 

Yer 

Alzheimer hastasý ile beraber olduðunuz her yer olabilir. 

Demanslý yaþlý ile ilk karþýlaþtýðýmýz mekanda; yaþlýlarýn odalarýnda, asansörde, 

oturduðu-dinlendiði açýk ya da kapalý alanlarda olabilir. 

Önemli olan ilk karþýlaþtýðýnýzda selamlaþmanýn ardýndan konuþmayý baþlatmak 

ve hoþ bir sohbet havasýnda ilerlemesini saðlamaktýr. 

Uygulama 

Hizmet sunulan yaþlýlara (4-8 kiþilik gruplara) sabah ya da akþam ilk karþýlaþtýðýnýzda 

ve huzurevinden ayrýlýrken birebir konuþmanýz önemlidir. 

Önemli olan zaman ve en son ne yaptýðýnýz aktivitelerin bilgilerini sohbet havasý 

içinde verebilmektir: 

Selamlaþma 

- Merhaba, nasýlsýn? selamünaleyküm, nasýlsýn? 

- Bu gecen nasýl geçti? 

- Sabah kahvaltýsýnda neler vardý? 

- Günün nasýl geçti? 

- Bu gün neler yaptýnýz? 

- Öðle yemeðinde neler vardý? 

329


Hava durumu 

- Bugün hava ne kadar soðuk, üzerinize kalýn bir þeyler giydiniz mi”? 

- Yýlýn en sýcak günlerinden birini yaþýyoruz. 

- Hava bugün çok güzel. 

- Mart ayýndayýz, havalar da iyice ýsýndý deðil mi? 

Mevsim-ay 

- Aralýk ayýna geldik, sonbahar mevsimi de bitti, kýþ baþlýyor. 

- Ýlkbahar geldi nisan ayýndayýz çiçekler açtý, cemre suya düþtü, pastýrma yazýndayýz, 

Yýl-geçmiþ yýllar 

- Haziran ayýndayýz, 2009 yýlýnýn ortasýndayýz. 

- 2009 yýlýnýn en son ayý olan Aralýk ayýndayýz. Bir ay sonra 2010 yýlýna gireceðiz 

- Sen 1932 doðumlusun kaç yaþýndasýn (cevabýný bekleyin) 1932’den 2009’a 72 

yýl geçmiþ. 72 yaþýndasýn. 

(Toparlama cümlesi) gün/ay/yýl 

- Bugün 19 Mayýs 2009 Salý. Atatürk’ ün Samsuna çýktýðý gün bugün. Gençlik 

ve Spor Bayramý. 

- Bu gün senin doðum günün (cevabýný bekleyin). 26 Þubat 2009 Perþembe 

günündeyiz. Doðum günün kutlu olsun. Bu gün ömrünüzden 61. yýlý geride 

býraktýnýz. 62. yaþýnýza 26 Þubat 2009 tarihine girdiniz. 

- Bu gün 17 Temmuz Cuma. Ben senelik iznim için 15 gün Çanakkale’ye gidiyorum. 

Tatil yaptýktan sonra 3 Aðustos 2009 pazartesi güne tekrar geleceðim. Tatilde 

sizi çok özleyeceðim. 

- Bu gün 27 Kasým 2009 Cuma günü Kurban Bayramýnýn 1. günündeyiz 

(Önemli bir gün yakýnsa onu söyleyebilirsiniz, resmi ve milli bayramlar, týp bayramý, 

vb. yaþlýlarýn doðum günü, okullarýn kapanmasý, hafta sonu ya da baþýysa onu 

da belirtebilirsiniz) 

(Bitiriþ cümlesi) o anki saat ve sýradaki etkinliðin yeri 

Duvardaki saate dönüp bakar ya da kol saatinize bakýp o anki tam saati söyleriz. 

- Saat de 10:30 olmuþ. Hadi bakalým þimdi ara öðün saati. Kafeteryaya gidip çay 

içip poðaça yiyeceðiz. 

- Saat öðleden sonra 2:30. Aktivite için üst kattaki salona asansörle gideceðiz. 

330


DEMANS-ALZHEÝMER TANILI YAÞLININ KURUMSAL 

BAKIM MERKEZÝNE GELDÝÐÝ 

ÝLK GÜNLERDE YAPILMASI GEREKEN UYGULAMALAR 

Amaç 

Kurumsal Bakým Merkezine gelen Demanslý yaþlý ilk günlerde panik, karmaþa, 

þok halini yaþayabilir. Mekân deðiþikliðini, zihinsel – fiziksel durumu aðýr olan 

yaþlýlar bile hisseder ve ayný sýkýntýlarý yaþarlar. Bu nedenle, kurum dýþýndan gelen 

yaþlýlara ilk karþýlaþmada güven duygusu oluþturmak ve onlarý sakinleþtirmek 

gerekmektedir. 

Tanýþma 

Alzheimer hastasý ile ilk karþýlaþtýðýnýzda öncelikle kurumu kýsaca tanýtýn, binanýn 

adýný, semti ve þehrin ismini söyleyin. Ýlk birkaç gün bu bilgileri sürekli tekrarlamak 

yer oryantasyonunun oluþmasýnda önemlidir. Tanýþýrken elimizi uzatarak dokunmaya 

karþý tepkisini ölçmeye çalýþýn, demanslýnýn tepkisi ona yaklaþým yönteminizi 

belirlemede yardýmcý olur. Ardýndan kendi isminizi ve görevinizi söyleyin ve onun 

da kendisini tanýtmasýný isteyin. Özellikle ilk günlerde demanslýnýn yanýna sýk sýk 

gidilip ihtiyaçlarýnýn sorulmasý onda güven ve rahatlýk duygusunun oluþmasýna 

yardýmcý olur. 

Demanslýnýn kuruma uyum saðlama sürecinde, yaþlý diðer sakinlerle tanýþtýrýlýr. 

Ancak bu süreçte yaþlýnýn deðiþik kiþilerle deðil, kendisine yakýn olan birkaç kiþiyle 

tanýþtýrýlmasý yaþlýda karmaþa oluþmamasý için önemlidir. 

Huzurevine kýsa sürede alýþan Alzheimer hastasý kendini evinde gibi hisseder. 

Odalarýný kendi evleri, diðer yaþlýlarý komþularý gibi hissettiklerinde etrafýndakilere 

karþý güven duygularý artar, saldýrganlýklarý azalýr. Bu süre 10 gün ile 3 ay arasýnda 

deðiþmektedir. 

Kurumu tanýtým gezisi 

Demanslý yaþlýya kurumda kalmaya baþladýðý ilk günlerde mekan oryantasyonunun 

saðlanmasý için kurum içerisinde kullanacaðý mekanlarýn tanýtýlmasý gerekmektedir. 

Bu tanýtým gezisi yaþlý alýþana kadar her gün ayný saatte ve ayný sýra ile yapýlmalýdýr. 

Tanýtým gezisi öncelikle yaþlýnýn kaldýðý oda ile baþlar. Yaþlýya yataðý, tuvaleti, 

dolabý ve eþyalarý teker teker gösterilerek, basit cümlelerle bunlarýn kendisine ait 

olduðu ve nasýl kullanacaðý anlatýlýr. Yaþlý ile beraber odasýndan çýkýlýp ortak 

kullaným alanýna gidilir, bu esnada yaþlýya hangi yolu takip etmesi gerektiði 

331


anlatýlýr. Ortak kullaným alanlarýnýn herkese ait olduðu ve belli kurallarý olduðu 

yine basit cümlelerle yaþlýya aktarýlýr. 

Kuruma ilk geldiklerinde yaþlýlarýn yemek ve banyo konusunda problem yaþadýklarý 

gözlenmektedir. Bu sorunlarýn üstesinden gelmek için, yaþlýnýn yemeðin ve 

banyonun yapýldýðý ortamý görmesi önemlidir. Yaþlý, öncelikle mutfaða götürülür 

ve kendisine yemeklerin yapýldýðý bu mekan tanýtýlýr. Yemeklerin burada nasýl 

yapýldýðý ve hazýrlandýðý, nasýl ve nereden geldiði, yemekhanede yemek yeme 

düzenin nasýl olduðu yemekhane gezilerek anlatýlýr. Daha sonra yaþlý yemeklerin 

yendiði mekana götürülür. Yaþlýya yemekhanedeki oturma düzeni ve yemek 

saatleri hakkýnda bilgi verilir. Yemekhaneden sonra yaþlýya banyonun konumu 

anlatýlarak banyoya götürülür. Banyoda yapýlan hizmetler ayrýntýlý olarak yaþlýya 

anlatýlýr. 

Kurum personelini tanýma 

Yaþlý kuruma ilk geldiðinde çevresindeki herkesin yabancý olmasý onda kaygý 

yaratýr. Bu sýkýntý kendisi ile ilgilenecek personelin tanýtýlmasý ile aþýlabilir. Yaþlýya 

personelin resimleri sýra ile gösterilirken, her bir personelin adý, ne iþ yaptýðý 

anlatýlýr. Bu iþlem sýrasýnda görme bozukluðundan kaynaklanan sorunlarýn önüne 

geçmek için büyük ebatlarda resimler kullanýlýr. 

Ýlk günlerde bu aktivitelerin yapýlmasý ile yaþlýnýn kuruma adaptasyon sürecinin 

hem hýzlý hem de saðlýklý olmasý saðlanýr. Ancak ilerleyen günlerde de yaþlýya 

yapýlan her iþ ile alakalý bilgi vermek önemlidir. Yaþlýnýn bir yere götürülürken ne 

için gittiðini, ne yapýlacaðýný bilmesi kaygý seviyesini düþürür. 

332


KURUMSAL BAKIMDA PERSONEL-DEMANSLI ÝLETÝÞÝMÝ 

Günlük hayatta demanslý yaþlýlarla karþý karþýya gelinilen en önemli sorunlardan 

biri þüphesiz ki hem kendilerinin hem de kendilerine bakým veren kiþilerin yaþamýþ 

olduðu iletiþim problemidir. 

Demanslý yaþlýlarla iletiþimin diðer bireylerden daha farklý ve zor olduðu kaçýnýlmazdýr. 

Demans döneminde yaþlý iletiþim kurma becerisini yitirmekte ve kendini ifade 

etmede güçlük yaþamaktadýr. Duygu ve hislerini ortaya koyamayan yaþlý, 

söylenilenleri de anlamakta zorluk çeker. 

Ýletiþim esnasýnda doðru kelimeleri bulmakta zorlanan ve kendini ifade etmekte 

güçlük yaþayan yaþlý, belli bir süre sonra kendini sosyal ortamlardan geri çekmekte, 

iletiþime geçmekten kaçýnmakta ve kendi iç dünyasýnda yaþamaya baþlamaktadýr. 

Kendilerini hayattan izole olmuþ hisseden bu yaþlýlarýn, iletiþim kurabilmeleri için 

cesaret sahibi olmalarý, kendilerine güvenmeleri gerekmektedir. Ýletiþim esnasýnda 

yaþlýnýn anlayabileceði þekilde konuþmak, sade, yalýn, basit ve kýsa cümleler ile 

iletiþime geçmek, demanslýnýn konuþulanlarý anlamasýna yardýmcý olmakla beraber, 

yaþlýda yaþamýþ olduðu sorunun farkýndalýðýný da azaltmýþ olur. Bu da demanslýnýn 

daha fazla iletiþime geçmesine olanak saðlar. 

Her demanslýnýn birbirinden farklý olduðu ve kendine özgü bir birey olduðu 

mutlaka göz önünde bulundurulmalýdýr. Bu sebepten ötürü iletiþim esnasýndaki 

duygu ve düþünce zorluklarý her bir Demanslý için kiþiseldir. Bu nedenle her bir 

Demanslý yaþlýnýn karakter özelliðini bilmek ve onlarý yakýndan tanýmak, yaþlýlarla 

olan iletiþim baðýnýn temelini oluþturur. Örneðin yaþlýlarýmýzdan sanat okulu 

mezunu olan bir sakinimiz sanatsal faaliyetlerde kolay iletiþime geçerken, köy 

hayatýný konu alan aktiviteler hakkýnda konuþmaktan kaçýnýr. 

Demanslý ile iletiþimde dikkat edilmesi gereken diðer bir nokta ise ses tonudur. 

Ses tonu sözlü iletiþimi etkileyen önemli faktörlerdendir. Yaþlýyla konuþulurken 

ses tonuna dikkat edilmesi ve yaþlýyla azarlar gibi konuþulmamasý gerekir. 

Unutulmamalýdýr ki onlar çocuk deðil birer eriþkindirler. Onlara karþý sabýrlý, þefkatli 

ve anlayýþlý olunmalýdýr. Sorduklarý sorulara düzgün cevaplar verilmeli, tekrar 

edilmesi gereken yerde kýzmadan yeniden anlatýlanlar söylenmelidir. 

Ýletiþim esnasýnda ses tonu ve cümlelerle yaþlýya saygý duyulduðunun, onun bilgi 

ve tecrübelerine ihtiyaç olunduðunun demanslýya hissettirilmesi, yaþlýda 

dinlenildiðinin ve önem verilen bir birey olduðunun hissiyatýný oluþturur. 

Kendini ifade etmekte zorlanan demanslýnýn beden dilinin takibiyle hissettiklerini 

anlayabilmek mümkündür. Ayný zamanda beden diliyle yaþlýya verilen mesaj, 

333


demanslýnýn kendini daha rahat hissetmesine olanak saðlar. Yaþlýnýn yüzüne 

gülünmesi, yaþlýya anlayýþlý tavýrlar sergilenmesi, göz temasý kurulmasý, elinin 

tutulmasý, iletiþimden elde edilen verimi arttýracaktýr. Demans ilerledikçe iletiþim 

kurmak daha da zorlaþmaktadýr. Bu nedenle ileri derecedeki demanslýda beden 

dili daha etkilidir. 

Demanslýlarla iletiþimde önemli olan noktalar 

- Yaþlýlara zaman ayýrmalýdýr 

Yaþlýlarla iletiþim kurmak onlarýn kendilerini iyi hissetmeleri açýsýndan çok önemlidir. 

Onlarla iletiþime geçmek için plan- program yapýlýp belli zamanlarda yaþlýlara 

özel zaman ayrýlmalýdýr. Görsel ve iþitsel olarak dikkat daðýtýcý þeylerden kaçýnýlmalýdýr: 

Demanslý yaþlýyla iletiþim kurarken dikkatinin daðýtýlmamasý gerekir. Çünkü 

demanslýnýn kafasý çok çabuk karýþabilir ve dikkatini toparlamada güçlük yaþayabilir. 

Ýletiþim esnasýnda etraftaki seslerden ve kiþilerden uzak olunmasý, yaþlýyla birebir 

yalnýz kalýnmasý gerekir. 

- Yüz-yüze oturulmalýdýr 

Görsel ve iþitsel rahatsýzlýðý olan yaþlýlarda yüz yüze oturmak önemlidir. Yaþlý 

dudak okuyarak söylenenleri daha iyi anlayabilir. Ayný zamanda yüz yüze oturma 

dikkatin daha iyi toparlanmasýný saðlayarak, verilen mesajlarýn yaþlý tarafýndan 

alýnmasýný kolaylaþtýrýr.Göz temasý sözlü olmayan iletiþimin en güçlü þeklidir. Göz 

temasý yaþlýya önemli bir kiþi olduðunu hissettirir ve ayný zamanda rahat, pozitif 

bir atmosfer saðlar. - Yavaþ, sakin ve orta yükseklikte bir ses ile konuþulmalýdýr 

Demanslýlar diðer yaþlýlara göre söylenenleri daha yavaþ anlarlar. Bu nedenle 

yaþlýnýn sizi daha iyi anlayabilmesi için yavaþ ve düzgün konuþulmalýdýr. Gerektiðinde 

sesli konuþulmalý fakat baðýrýlmamalýdýr. 

- Kýsa, basit kelime ve cümleler kullanýlmalýdýr 

Yaþlýnýn söylenilenleri kolay anlayabilmesi için seçilen kelime ve cümleler 

basitleþtirilmelidir. Teknik terimlerden ve karmaþýk kelimelerden kaçýnýlmalýdýr. 

- Tek bir konuya baðlý kalarak iletiþim kurulmalýdýr 

Yaþlýnýn kafasýnýn karýþmamasý için iletiþim esnasýnda tek bir konuya yoðunlaþmalý, 

bir konudan farklý bir konuya geçilmemelidir. 

- Yaþlýnýn konuþmasýna fýrsat verilmelidir 

Yaþlýya iletiþim esnasýnda konuþmasý ve soru sormasý için fýrsat verilmelidir. Bir 

soru sorulduðunda acele edilmemeli, cevap vermesi beklenmelidir. 

- Mekân 

Yaþlý ile kurulan iletiþim esnasýnda mekâna dikkat edilmelidir. Bu mekân dýþarýdan 

gelen seslere uzak olmalý, sýkýcý, havasýz ve karanlýk bir ortam olmamalýdýr. Yaþlýnýn 

kendisini rahat hissedeceði bir ortam olmalýdýr. 

- Temas 

Ýletiþim esnasýnda temas etmek önemlidir. Ýleri derece demanslý yaþlýlar ile temas 

ile iletiþim çok özel önem arz etmektedir.Yaþlýyý sevdiðimizi hissettirmek için elini 

tutmak, yanaðýný okþamak, yaþlýnýn kendisini mutlu hissetmesini saðlayacaktýr. 

334


KURUMSAL BAKIM MERKEZLERÝNDE ÇALIÞAN PERSONELÝN 

“TÜKENMÝÞLÝK SENDROMU” ÝLE BAÞA ÇIKMA BECERÝSÝ 

Tükenmiþlik Sendromu 1970li yýllarda Maslach ve meslektaþý Jackson tarafýndan 

tanýmlanmýþtýr. Hizmet sektöründe çalýþanlarda daha sýk görülen bu sendrom 

kiþinin hayatýnýn birçok alanýný etkilemektedir. Tükenmiþlik Sendromu üzerine 

akademik çalýþmalar hala devam etmektedir. Ancak yapýlan çalýþmalar bu 

sendromdan yakýnan bireylerin bazý genel þikayetlerini belirlemeye yardýmcý 

olmuþtur. 

Tükenmiþlik Sendromunun Belirtileri 

Yapýlan çalýþmalarýn ortaya koyduðu verileri göz önüne alýrsak tükenmiþlik 

sendromunun belirtilerini üç baþlýk altýnda toplayabiliriz: 

1- Duygusal bitkinlik 

2- Ýlgi alanlarýnda azalma 

3- Kiþisel baþarý algýsýnýn azalmasý 

Tükenmiþlik sendromunu yaþayan kiþilerde sürekli bir yorgunluk hissi görülür ve 

bu his dinlenme ile kaybolmaz. Kiþi çok yorgun olsa dahi uykuya dalmakta ve 

uyku düzeni ile ilgili sýkýntýlar yaþamaktadýr. 

Kiþinin yaþadýðý duygusal bitkinlik kiþide depresif duygu durum belirtilerine benzer 

belirtilerin ortaya çýkmasýna neden olur. Kiþi kendini sürekli mutsuz ve umutsuz 

hissedebilir. Sürekli huzursuzluk ve gerginlikten þikâyetçi olur. Ýþtah ve dikkatle 

ilgili sorunlar yaþar. 

Kiþide sürekli kendisi ve iþi hakkýnda olumsuz düþünceler hâkimdir. Artýk iþe 

yaramadýðý, iþini yaparken insanlara herhangi bir deðer katamayacaðý düþünceleri 

vardýr. Kiþi ortaya deðerli bir iþ çýkaramadýðýný düþündükçe daha fazla çalýþmaya, 

kendi kiþisel ihtiyaçlarýný görmezden gelmeye baþlar. Sorunlarýnýn neden 

kaynakladýðýna dair içgörüsü azalmýþtýr. 

Kiþinin yaþadýðý tüm bu sýkýntýlar yalnýzca iþ hayatýný deðil aile yaþantýsýný ve sosyal 

hayatýný da etkiler. Tükenmiþlik sendromu yaþayan kiþiler bu dönemlerde yakýn 

iliþkilerinde de sýkýntýlar yaþarlar. Ev hayatý ve iþ arkadaþlarýyla da iliþkileri problemlidir. 

Tükenmiþlik sendromu hizmet alanlarýnda çalýþan personelde daha fazla 

görülmektedir. Demanslý yaþlýlarla çalýþmak diðer hizmet sektörleriyle 

karþýlaþtýrýldýðýnda daha aðýr koþullar içermektedir. Demans hastalýðýnýn sürekli 

ilerlemesi, tedavisinin mümkün olmamasý bu hastalara bakým veren personel için 

de zor bir durumdur. Tüm çaba ve uðraþlara raðmen yaþlýnýn hastalýðýnýn günden 

335


güne ilerlemesi personelin yaptýðý iþin kalitesini ve anlamýný sorgulamasýna neden 

olmaktadýr. Bu nedenlerden dolayý personelin yaptýðý iþi deðersiz ve anlamsýz 

görmesi tükenmiþlik sendromuna giden yolun önünü açmaktadýr. 

Tükenmiþlik Sendromu ile Baþa Çýkma 

Hastalýk hakkýnda bilgili olmak: Demanslý yaþlýlarla çalýþan personelin demans 

hastalýðý, bu hastalýðýn belirtileri ve ilerleyiþ süreci hakkýnda bilgi sahibi olmalarý 

onlarý tükenmiþlik sendromundan korumanýn en etkin yollarýndan biridir. Hastalýk 

hakkýnda akademik bilgiye hakim olan personel vereceði hizmetin etkinlik 

kapasitesinden haberdar olacaktýr. Vereceði hizmetin sýnýrlarýný bilmesi, personelin 

gerçek dýþý beklentilerini ortadan kaldýracaktýr. 

Durumu kabullenmek: Tükenmiþlik sendromu çalýþan her insanýn baþýna gelebilecek 

bir durumdur. Bazen çevresel faktörler, bazen de kiþisel faktörler bu sendromun 

ortaya çýkýþýný hýzlandýrabilir. Personelin ayný iþ yerinde ve ya baþka iþ yerlerinde 

çalýþan insanlarýn da benzer þikayetlerinin olduðunun farkýna varmasý onun 

“Benim yaptýðým iþ deðersiz” düþüncesinden kurtarmaya yardýmcý olur. Bu 

farkýndalýk kiþinin kendisi ve iþi hakkýnda olumlu duygular geliþtirmesine yardýmcý 

olur. 

Esnek çalýþma koþullarý oluþturmak: Hiç mola vermeden, yoðun bir biçimde 

çalýþmak tükenmiþlik sendromuna neden olabilecek diðer faktörlerdendir. Ýþ 

arasýnda verilecek küçük molalar ve iþ dýþý etkinliklere zaman ayrýlmasý iþ yerinde 

verimliliði artýrýr. Bu nedenle bu aktivitelerin yapýlmasý zaman kaybý olarak 

deðerlendirilmemelidir. 

Ýþ tanýmýný yapmak: Demanslý yaþlýlarýn ihtiyaçlarý çok çeþitli alanlarda olabilmektedir. 

Çalýþanýn bu ihtiyaçlarýn ne kadarýndan sorumlu olduðunu belirlenip iþ tanýmýnýn 

iyi yapýlmasý tükenmiþlik sendromunun önüne geçebilir. 

Ýþ dýþý aktivitelere zaman ayýrmak: Tükenmiþlik sendromuna karþý alýnabilecek en 

iyi önlemlerden biri de kiþinin sosyal hayatýna renk katmasýdýr. Ýþ dýþýnda geçirilen 

zamanlarda kiþinin ilgilerine yönelik faaliyetlerde yer almasý, hobi edinmesi kiþinin 

hayatýna hareket katýp tükenmiþlik sendromunun oluþmasýný engellemeye yardýmcý 

olacaktýr. 

Tükenmiþlik sendromu her iþ sahasýndan çalýþanlarýn karþýlaþabileceði bir durumdur 

ancak insana birebir hizmet veren çalýþanlarýn sorumluluklarýnýn aðýr olmasý, 

hizmet sektöründe çalýþan insanlarýn bu sendroma yakalanma riskini artýrmaktadýr. 

Bu nedenlere ek olarak kiþinin mükemmeliyetçilik duygusu ve sorumluluk bilincinin 

fazla olmasý gibi kiþilik özellikleri de bu riski artýrmaktadýr. Çalýþanlarýn ve kurumlarýn 

daha verimli olabilmesi bu durumun farkýna varmakla baþlar, önlemlerin alýnmasý 

neticesinde de bu sendromun etkilerini azaltmak mümkündür. 

336

D E M A N S L I Y I L L A R A 

D E Ð E R K A T A N 

A K T Ý V Ý T E L E R 

KAYNAKÇA 

337


KAYNAKLAR 

GÝRÝÞ BÖLÜMÜ 

1. Alzheimer’s Disease and other dementias Bird TD, Miller BL, In: Harrison's Principles of Internal Medicine, 16th 

ed. Kaspar DL et al ( editors). McGraw-Hill, 2005, pp: 2393-2406 

2. Demans Sendromu, Alzheimer Hastalýðý ve Alzheimer Dýþý Demanslar Ý. Hakan Gürvit, Nöroloji, Öge AE (editör). 

Nobel Týp Kitabevleri, 2004, s: 367-415. 

3. Community based occupational therapy for patients with dementia and their care givers: randomised controlled 

trial. Graff MJ, Vernooij-Dassen MJ, Thijssen M, Dekker J, Hoefnagels WH, Rikkert MG. BMJ. 2006;333:1196. 

6-BÖLÜM 

1.Koger SM, Chaplin K, Brotons M. Is music therapy an effective intervention for dementia? A meta-analytic review 

of the literature. J Music Ther. 1999;36: 2-15. 

2. Ziv N, Granot A, Hai S, Dassa A, Haimov I. The effect of background stimulative music on behavior in Alzheimer's 

patients. J Music Ther. 2007;44:329-43. 

3. Takahashi T, Matsushita H Long-term effects of music therapy on elderly with moderate/severe dementia. J 

Music Ther. 2006;43:317-33. 

4. Goddaer J, Abraham IL. Effects of relaxing music on agitation during meals among nursing home residents 

with severe cognitive impairment. Arch Psychiatr Nurs. 1994;8:150-8. 

5. Gerdner LA, Swanson EA. Effects of individualized music on confused and agitated elderly patients. Arch 

Psychiatr Nurs. 1993 Oct;7(5):284-91. 

6. Gerdner LA. Effects of individualized versus classical "relaxation" music on the frequency of agitation in elderly 

persons with Alzheimer's disease and related disorders. Int Psychogeriatr. 2000 Mar;12(1):49-65. 

4-BÖLÜM 

1.Dursun, H. “Yaþlýlarda Rehabilitasyon Uygulamalarý.” Fiziksel Týp ve Rehabilitasyon. Ed. M. Beyazova ve Y. Gökçe- 

Kutsal. Bölüm 5.18. Güneþ Kitabevi, 2000. 

2.Dursun H. Özgül A.; Tedavi edici egzersizler Týbbi Rehabilitasyon 2.Baský Ed.Hasan Oðuz, Erbil Dursun, Nigar 

Dursun Bölüm 23, ss: 491-526 Nobel Týp Kitabevi 2004 

3.Geriatrik Rehabilitasyon ve Yaþlýlarda Egzersiz Klinik Geliþim 17 (2) - (49-53) 2004 

4.http://www.brett43mvp.com/alzheimer.htm Tips for Physical Therapists working with Clients Who Have Dementia 

Authored by: Martha (Marty) R. Hinman, P. T. , Ed.D. 

5.Yaþlýlarda Egzersiz Uygulamasýnýn Genel Ýlkeleri Geriatri 4 (2): 77-84, 2001 Turkish Journal of Geriatrics 

6.Yaslýlýkta Egzersiz ve Spor Exercise and Sports in the Elderly XXXVI. Geleneksel Çubukçu Günleri Konuþmasý 

7.Saðlýklý Yaþlanma ve Egzersiz H.Ü. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu 

8.Fiziksel Týp ve Rehabilitasyon Ý.Ü. Ýst.Týp fak. Temel Klinik Bilimler Ders Kitabý 

12-BÖLÜM 

1.Dursun, H., Möhür, H., Gündüz, Þ., Özgül, A., Kalyon, T.A. ve Arpacýoðlu O. “Spinal Kord Yaralanmalý Hastalarda 

Pulmoner Rehabilitasyon. Klinik ve Spirometrik Sonuçlar.” Romatoloji ve Týbbi Rehabilitasyon Dergisi, 6(1):45- 

48,1995 

2.Dursun H. Tetrapleji ve Üst Paraplejide Solunum Rehabilitasyonu. T Klin FTR. 1:102-109, 2001 

3.Gökoðlu F.,Okumuþ M.,Ceceli E.,Kocaoðlu S.,Yorgancýoðlu R..Saðlýklý Yaþlýlarda Solunum Kas gücü,Solunum 

Fonksiyon testi ve egzersiz kapasitesinin deðerlendirilmesi.Ankara Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi. 

4.Eskiyurt N.,Karan A..Geriartrik Rehabilitasyon ve Yaþlýlarda Egzersiz.Klinik Geliþim.2004.17(2)(49-53) 

5.Aydil S. Osteoporozda egzersiz programýnýn solunum fonksiyonlarýna ve yaþam kalitesine etkisi Uzmanlýk tezi.2005 

6.Dursun H., Pulmoner Rehabilitasyon GATA FTR. 

339


7.Sütçü Çiçek H. Kronik Obstrüktif Akciðer hastalýðý olan bireylerde Solunum egzersizlerinin kan gazlarý ve solunum 

fonksiyon testlerine etkisi.Gülhane Týp Dergisi 2004 46(1) 

8.Dursun H.,Solunum Fizyoterapisi ve Postüral Drenaj. GATA FTR. 

9.Yaþlý Bakýmýnda Standartlar, Türk-Alman Saðlýk Vakfý 

8-BÖLÜM 

1. Bruel C.,Çocuklar için Top Oyunlarý, Rehber Kitaplar Dizisi, Ya-pa yayýnlarý, 1995 

2. Seyrek H., Sun M., Okul Öncesi Eðitimde Oyun, Müzik Eserleri Yayýnlarý, Beþinci Baský 

10-BÖLÜM 

1.TDK 2003 

2. Seyyar, Ali; Sosyal Hizmetlerde Bakým Terimleri (Ansiklopedik Sözlük); Þefkatli Eller Yayýnlarý; Ankara; 2007; s. 

187 

3- Little ve Soyers 2004,Ross1994 

4.Seyyar, Ali; Sosyal Hizmetlerde Manevî Bakým; Þefkatli Eller Yayýnlarý; Ankara; 2007; s. 244. 

5.Ergül Þafak, Bayýk A (2004) Hemþirelik ve Manevi Bakým, Cumhuriyet Üniversitesi Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi, 

Cilt:8, Sayý:1, s. 44–45. 

6. Harrington A.; What ýs spiritual care ýn nursing? Australian Nursing Journal, Vol:2; Issue;10; 1995; s. 15. 

7. Ýbn Mace; Cenaiz 4. 

8.http://www.bydigi.net/musevilik/45086-inanc-ve-ibadet-sistemi-yahudi-mezhepleri-ve-gunumuzde-yahudiler.html 

13-BÖLÜM 

1.Robinson T, White G, Houchins J, Improving communication with older patients, aafg.org, 2006 

2.Cüceloðlu, D. Yeniden Ýnsan Ýnsana. Ýstanbul: Remzi Kitabevi. (1997). 

3.Dökmen, Ü. Ýletiþim Çatýþmalarý ve Empati. Ýstanbul: Sistem Yayýncýlýk. (1996). 

4.Comeau A, Coping with job stress and bourn out syndrome, drcomeau.com, 2009 

5.Clinica Al Ronch Mag., When body and mind are exhausted: Burn out syndrome, alronch.ch 

6.Mestçioðlu Ö, Tükenmiþlik Sendromu, psikonet.com, 2009 

5-BÖLÜM 

1.YILMAZ Ahmet Bayýk, Mimarlýk Felsefesi, 

http://old.mo.org.tr/mimarlikdergisi/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=27&RecID=318, 27.01.09 

2.http://de.wikipedia.org/wiki/Lux_(Einheit), 22.01.2009 

(Dolunay 0,25 lx, Mum 1m uzaklýðýnda 1 lx, Sokak aydýnlatýlmasý 10 lx, Koridor 100 lx, Büro/ odalar 800 lx) 

3.R.J. Comer – Klinische Psychologie, Heidelberg 1995 

4.Feuerstein, C.(2005): Lebensphase Alter: Wohnmodelle für die Zukunft,, 

5.Heeg, S. (2005): Bauen für verwundbare Gruppen: Betreutes Wohnen 

6.Heeg, S.; Baeuerle K. (2008): Heimat für Menschen mit Demenz-Aktuelle Entwicklungen im 7.Pflegeheimbau- 

Beispiele und Nutzungserfahrungen, Mabuse-Verlag GmbH 

8.Lepschi, C. (2005): LEBENSLANDSCHAFTEN Wohnmodelle für Menschen mit besonderen Biographien 

9.Lüdtke I.: Wohnen heisst Waehlen 

10.Rutenkröger A.; Kuhn C. (2008): „Im Blick haben“ - Evaluationsstudie zur Pflegeoase im Seniorenzentrum Holle 

11.Stadtbaudirektion Graz (2006): Barrierefreies Bauen für ALLE Menschen 

340

Demanslı Yıllara Değer katan Aktiviteler - İstanbul Büyükşehir ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?