GELİŞİM PSİKOLOJİSİ - Genç Vizyon Akademi

KPSS 

EĞİTİM BİLİMLERİ 

GELİŞİM 

PSİKOLOJİSİ 

KPSS, 2011

ÖĞRETMEN ADAYLARI İÇİN 

KAMU PERSONELİ SEÇME SINAVI 

KONU ANLATIMLI MODÜLER SET 

YAZAR 

Bulut VURDUM 

EDİTÖR 

Murat CANLI 

YAYIN KOORDİNATÖRÜ 

Mustafa HORZUM 

GENÇ VİZYON YAYINCILIK 

Bu kitabın bütün hakları Yet Yayıncılık Turizm Tic. Ldt. Şti.’ye aittir. 

Copyright sahibinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının Elektronik, mekanik ya da fotokopi 

yoluyla basımı, yayımı, çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz. 

DİZGİ VE KAPAK TASARIM 

Abdullah KAÇAR 

BASKI 

Çınar Ofset 

GENÇ VİZYON YAYINCILIK 

Hamidiye Mah. Alaaddin Bulvarı 

(Zafer Tramvay Durağı Karşısı) Selçuklu / KONYA 

Tel: 0 332 353 44 37 

Gsm: 0 507 365 27 48 (Yönetim Merkezi) 

GENÇ VİZYON AKADEMİ 

Hamidiye Mah. İnce Minare Sk. No: 37 

(İnce Minare Arkası) Selçuklu / KONYA 

Tel: 0 332 353 4434 - Faks: 0 332 353 60 20 

KONYA, 2011

Genç Vizyon Yayıncılıktan: 

10 yılı aşkın süredir eğitim ve öğretim camiasında edindiğimiz tecrübe ve birikimle, öncelikle 5 yıldır 

kendi kurumlarımızda kullandığımız yayınlarımızı; sınav sistemi ve ÖSYM'nin standartları ve soru analizleri ile 

birleştirerek ve yenileyerek profesyonel anlayış ile hazırlayıp sizlere sunmuş bulunmaktayız. 

Vizyonumuz; 

Kaliteli eğitimi ilke edinmiş, kurumsal kimliğe önem veren anlayışımızla, özgün ve hatasız yayın hazırlamak, 

kurumsal başarıya ulaşacak hedeflere birlikte yürümek ve; çalışacağımız kurumlarla, en doğru ve güzeli 

paylaşmaktır. 

Misyonumuz; 

Klasik yayın hazırlama ve uygulanması yerine, yayınların kendi eğitim kurumlarımızda kullanılması, 

tashih ve değerlendirmeden geçirilmesi. 

ÖSYM sınav sistemine uygunluğu ile soru analizleri ve çıkmış sorularla uyumlu özgün sorular seçilmesi 

önceliğimizdir. 

İlkemiz, KPSS yayıncılığında ilklere ve özellere imza atmak başarıyı ve kaliteyi bünyemizde yer 

alacak kurumlarla paylaşmaktır. 

Çalışacağımız kurumlarda, eğitim programı eğiticilerin eğitimi ve eğitici desteğini sağlayarak standart 

kaliteyi oluşturmaktır. 

Hedefimiz; 

Profesyonel yayın hayatına geçiş için, hazırladığımız materyallerimizi sizlerin ilgi ve beğenisine sunarak 

iyi bir başlangıç yapmaktır. 

Başarılarınıza katkı sağlaması dilekleriyle. 

I

Değerli öğretmen adayları; 

Uzun ve yorucu bir eğitim sürecinin sonunda öğretmenlik mesleğine başlamanın önündeki son engel 

olan Kamu Personeli Seçme Sınavına hazırlık çalışmalarında hepinize en içten başarı dileklerimizi sunuyoruz. 

KPSS Eğitim Bilimleri çatısı altında hazırladığımız bu “Konu Anlatımlı Modüler Set” yardımıyla Kamu 

Personeli Seçme Sınavına hazırlık sürecinde sizlere elimizden gelen yardımı yapmayı amaçladık. 

Öğretmenlik meslek bilgileri çerçevesinde hazırladığımız bu sette Kamu Personeli Seçme Sınavında 

sorusu çıkan ve ÖSYM tarafından ilan edilen ders, konu ve içeriğe ait, her biri üniversitelerimizin eğitim fakültelerinde 

ders kitabı olarak okutulan kaynaklardan yararlandık. 

Konu anlatım kitaplarını hazırlarken Kamu Personeli Seçme Sınavına hazırlanan adayların bu kitaplardan 

maksimum düzeyde yararlanması için; 

Anlatım dilinin sade ve anlaşılır olmasına, 

İçeriğin bilimsel bilgiler bakımından eksiksiz ve tutarlı olmasına, 

Kamu Personeli Seçme Sınavında çıkmış soruların tamamına ait bilgilerin akıcı bir şekilde ve konu 

bütünlüğü içinde yer almasına, 

Konuyu kitaptan çalışan adayların dikkat etmesi gereken önemli bölümlerin, ilgili konuların yanına 

uyarıcı notlar şeklinde yazılmasına, 

Her bölümün başında kısmen o bölümü özetleyen konu kavram haritalarının bulunmasına, 

Her bölümün sonunda o bölüme ait bilgilerinizi yoklayacak formatif amaçlı konu testlerin bulunmasına, 

Her bölümün sonunda sadece o bölüme ait 2006 ve 2010 yılları arasında (ÖSYM 2006 ve sonrasındaki 

KPSS sorularını yayınladığı için) yapılan KPSS sınav sorularının bulunmasına, 

Bölümlerin sonunda ayrıca çağdaş değerlendirme metodlarından (yapılandırılmış grid, tanılayıcı 

dallanmış ağaç, kavram haritası, bulmaca vb.) örneklerin yer almasına dikkat ettik. 

İstedik ki yılların tecrübesiyle kazandığımız tüm donanımımızı sadece çalıştığımız dershanemizin öğrencileriyle 

değil, yayınımızın ulaştığı tüm öğretmen adaylarıyla paylaşalım. Biliyoruz ki bilgi, paylaştıkça faydalıdır. 

Ülkemizin aydınlık geleceğine ışık tutacak tüm öğretmen adaylarına faydalı olması dileklerimizle. 

II 

Eğitim Bilimleri Komisyonu

KPSS SORU DAĞILIMLARI 

ALAN Ana Bölüm Bölüm % Soru Sayısı 

GENEL YETENEK 

GENEL KÜLTÜR 

EĞİTİM BİLİMLERİ 

Türkçe 

Matematik 

Tarih 

İnkılap Tarihi 

Türkiye Coğrafyası 

III 

Sözcük Bilgisi 5 

Dil Bilgisi 10 

Anlatım Özellikleri 5 

Okuduğunu Anlama 30 

Sayılarla İşlem Yapma 10 

Matematiksel İlişkilerden Yararlanma 10 

Problem Çözme 20 

Temel Geometrik Bilgilerden Yararlanma 5 

Grafik-Tablo Okuma ve 

Yorumlama 

Osmanlı Dönemi ve Yenileşme Hareketleri 10 

Selçuklular ve Öncesi Dönem 10 

Ulusal Kurtuluş Savaşı 15 

Atatürk İlke ve İnkılapları 15 

Türkiye'nin Fiziki Özellikleri 5 

Türkiye'nin Beşeri Özellikleri 5 

Türkiye'nin Ekonomik Özellikleri 20 

Güncel Konular 5 

Yurttaşlık Bilgisi 

Eğitim Psikolojisi 

Program Geliştirme ve 

Hukuk Bilgileri 5 

Anayasa 5 

İdare 5 

Gelişim Psikolojisi 10 

Öğrenme Psikolojisi 25 

Ölçme Değerlendirme 15 

Program Geliştirme 10 

Öğrenme Öğretim Yöntemleri 25 

Rehberlik 15 

5 

60 

60 

120 

120

İÇİNDEKİLER 

BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR VE FİZİKSEL GELİŞİM ………………………………………………… 1 

Psikolojinin tarihçesi …………………………………………………..…………………………… 1 

• Yapılsalcılık (Strüktralizm) ……………………………………………………………… 1 

• Davranışçılık (Bihevyorizm) ……………………………………………………………. 1 

• İşlevsellik (Fonksiyonalizm) ……………………………………………………………… 1 

• Bilişselcilik ………………………………………………………………………………… 1 

• Psikanalitik (Psikanalizm) yaklaşım …………………………………………………… 2 

• Hümanist yaklaşım ……………………………………………………………………… 2 

• Fenomenolojik yaklaşım ………………………………………………………………… 2 

• Biyolojik yaklaşım ……………………………………………………………………….. 2 

• Gestalt (Bütünlükçülük) yaklaşım ……………………………………………………… 2 

Psikolojinin alt dalları …………………………………………………..………………………… 3 

Psikolojinin kullandığı yöntem ve teknikler ………………………………………………….. 3 

GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR ……………………………………………………… 4 

• Gelişim …………………………………………………..………………………………… 4 

• Büyüme …………………………………………………………………………………… 5 

• Olgunlaşma ……………………………………………………………………………… 5 

• Hazırbulunuşluk …………………………………………………………………………. 5 

• Öğrenme …………………………………………………………………………………. 5 

• Kritik dönem ……………………………………………………………………………… 6 

• Tarihsel zaman …………………………………………………………………………… 7 

• Türe özgü hazıroluş …………………………………………………………………….. 7 

• Enurezis ………………………………………………………………………………….. 7 

• Androjeni ………………………………………………………………………………… 7 

• Gelişim görevleri ………………………………………………………………………… 7 

Gelişim görevlerini etkileyen faktörler ………………………………………………………… 8 

• Bebeklik dönemi gelişim görevleri (0-2 yaş) …………………………………………… 9 

• İlk çocukluktaki gelişim görevleri (2-6 yaş) ……………………………………………… 9 

• Son çocukluktaki gelişim görevleri (6-12 yaş) …………………………………………… 9 

• Ergenlik dönemindeki gelişim görevleri (12-18 yaş) …………………………………… 10 

• Genç yetişkinlik döneminin gelişim görevleri (18-30 yaş) ……………………………… 10 

• yetişkinlik döneminin gelişim görevleri (30-60 yaş) …………………………………… 10 

• yaşlılık döneminin gelişim görevleri (60 yaş ve üzeri) ………………………………… 10 

GELİŞİMİN TEMEL İLKELERİ ……………………………………………………………………. 11 

Gelişimi etkileyen faktörler ……………………………………………………………………… 12 

Anne-baba tutumları …………………………………………………..…………………………… 14 

BEDENSEL VE PSİKO-MOTOR GELİŞİM ……………………………………………………… 17 

• Doğum öncesi bedensel gelişim ………………………………………………………… 17 

• Bebeklik döneminde bedensel gelişim …………………………………………………. 17 

• İlk çocukluk döneminde bedensel gelişim ……………………………………………… 20 

IV

• Son çocukluk döneminde bedensel gelişim …………………………………………… 21 

• Ergenlik çocukluk döneminde bedensel gelişim ………………………………………… 21 

Tanılayıcı dallanmış ağaç …………………………………………………..……………………… 23 

KPSS çıkmış sorular ……………………………………………………………………………….. 24 

Konu testi – I ………………………………………………………………………………………… 28 

Konu testi – II …………………………………………………..…………………………………… 31 

Konu testi – III …………………………………………………..…………………………………… 34 

BÖLÜM 2 BİLİŞSEL GELİŞİM …………………………………………………..……………………………… 37 

Piaget ve bilişsel gelişim kuramı ……………………………………………………………….. 37 

• Zeka …………………………………………………..…………………………………… 37 

• Şema ………………………………………………………………………………………. 38 

• Örgütleme (Organizasyon) ………………………………………………………………. 38 

• Uyum sağlama (adaptasyon) ……………………………………………………………… 38 

• Özümleme (Asimilasyon) ………………………………………………………………… 38 

• Uyumsama (Akomodasyon) ……………………………………………………………… 39 

• Dengeleme ………………………………………………………………………………… 39 

Piaget’in bilişsel gelişim dönemleri ve özellikleri …………………………………………… 40 

• Duyusal motor (Sensori) (0-2 yaş) ……………………………………………………… 41 

• İşlem öncesi dönem (2-7 yaş) …………………………………………………………… 42 

• Somut işlemler dönemi (7-11 yaş) ……………………………………………………… 46 

• Soyut (Formel) işlemler dönemi (11 ve sonrası) ……………………………………… 48 

Tanılayıcı dallanmış ağaç …………………………………………………..……………………… 52 

Bruner’in bilişsel gelişim kuramı ………………………………………………………………. 53 

Vygotsky’nin bilişsel gelişim kuramı …………………………………………………………… 55 

Gagne’nin bilişsel gelişim kuramı ……………………………………………………………… 56 

ZEKA GELİŞİMİ …………………………………………………..………………………………… 58 

• Küp kuramı …………………………………………………..……………………………… 59 

• Tek etmen kuramı ………………………………………………………………………… 59 

• Çift etmen kuramı ………………………………………………………………………… 59 

• Çok etmen kuramı ………………………………………………………………………… 59 

• Goleman’ın duygusal zeka kuramı ……………………………………………………… 60 

• Gardner’in çoklu zeka kuramı …………………………………………………………… 61 

KPSS çıkmış sorular ………………………………………………………………………………… 64 

Konu testi …………………………………………………..………………………………………… 67 

BÖLÜM 3 DİL GELİŞİMİ …………………………………………………..…………………………………… 71 

Dil gelişimi ile ilgili temel kavramlar …………………………………………………………… 71 

Dil gelişimiyle ilgili kuramlar ……………………………………………………………………… 72 

• Davranışçı kuram …………………………………………………………………………. 72 

• Sosyal öğrenme kuramı …………………………………………………………………… 72 

• Psikolingusitik kuram ……………………………………………………………………… 72 

• Bilişsel kuram ……………………………………………………………………………… 73 

DİL GELİŞİMİ EVRELERİ …………………………………………………………………………. 73 

V

• Agulama evresi (0-12 ay) ………………………………………………………………… 74 

• Tek sözcük evresi (12-18 ay) ……………………………………………………………. 74 

• Telgrafik konuşma (18-24 ay) …………………………………………………………… 74 

• İlk gramer evresi …………………………………………………………………………… 75 

Dil gelişimini etkileyen faktörler ………………………………………………………………… 75 

Dilde kavram öğrenme stratejileri ……………………………………………………………… 76 

• Eş zamanlı tarama ………………………………………………………………………… 76 

• Ardışık tarama ……………………………………………………………………………… 76 

• İşleve takılma ……………………………………………………………………………… 76 

• Bağsal öğrenme …………………………………………………………………………… 77 

OYUN GELİŞİMİ ……………………………………………………………………………………. 79 

• Piaget’in oyun teorisi ……………………………………………………………………… 79 

• Parten’in sosyal oyun sınıflandırması ………………………………………………….. 79 

MİZAH GELİŞİMİ …………………………………………………………………………………… 80 

Tanılayıcı dallanmış ağaç …………………………………………………………………………… 81 


Konu testi ……………………………………………………………………………………………… 83 

BÖLÜM 4 KİŞİLİK GELİŞİMİ …………………………………………………………………………………… 87 

Sigmund Freud ve kişilik gelişim kuramı ……………………………………………………… 88 

Yapısal kişilik kuramı ……………………………………………………………………………….. 88 

Ego savunma mekanizmaları ……………………………………………………………………… 89 

• Mantığa bürüme (Bahane bulma, rasyonalize etme, ussallaştırma) ………………… 89 

• Yansıtma (Projeckion) ……………………………………………………………………. 89 

• Yer yön değiştirme (Displacement) ……………………………………………………… 89 

• Gerileme (Regression) …………………………………………………………………… 89 

• Özdeşim kurma (özdeşleşme) …………………………………………………………… 90 

• Bastırma (Güdüsel unutma, yok sayma) ……………………………………………… 90 

• Yadsıma (İnkar etme) ……………………………………………………………………. 90 

• Kaçma …………………………………………………..…………………………………… 90 

• Ödünleme (Telafi etme) ………………………………………………………………….. 90 

• Yüceltme (Sublimation) …………………………………………………………………… 90 

• Karşıt tepki geliştirme …………………………………………………………………….. 91 

• Pollyannacılık (Tatlı limon) ……………………………………………………………… 91 

• Fantezi kurma ……………………………………………………………………………… 91 

• Yapıp bozma ……………………………………………………………………………… 91 

• Çarpıtma …………………………………………………………………………………… 91 

• Dışsallaştırma ……………………………………………………………………………… 91 

• Bedenselleştirme (Organlaştırma) ……………………………………………………… 91 

• Düşünselleştirme (Entelektüelleştirme) ………………………………………………… 91 

• Özgecilik (Diğergamlık) …………………………………………………………………… 92 

• Ketlenme …………………………………………………………………………………… 92 

• Organ nevrozu ……………………………………………………………………………… 92 

• Bölme …………………………………………………..…………………………………… 92 

VI

• Saplanma …………………………………………………………………………………… 92 

Ego çatışma durumları ……………………………………………………………………………… 93 

• Yaklaşma-yaklaşma ……………………………………………………………………… 93 

• Yaklaşma-kaçınma ……………………………………………………………………….. 93 

• Kaçınma-kaçınma ………………………………………………………………………… 93 

Engellenme …………………………………………………………………………………………… 93 

Freud’un topografik kişilik kuramı ……………………………………………………………… 94 

Fredun’un psikoseksüel gelişim kuramı ……………………………………………………… 94 

• Oral dönem (0-1,5 yaş) …………………………………………………………………… 95 

• Anal dönem (1,5 -3 yaş) …………………………………………………………………. 95 

• Fallik dönem (3-6 yaş) …………………………………………………………………… 95 

• Gizil (Latent) dönem (6-12 yaş) …………………………………………………………… 96 

• Genital dönem (12-18 yaş) ………………………………………………………………… 96 

ERİKSON VE PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI ……………………………………………… 97 

1. Temel güvene karşı güvensizlik ………………………………………………………………… 98 

• Bowlby’nin duygusal bağlanma kuramı ………………………………………………… 98 

• Ayrılık kaygısı ……………………………………………………………………………… 99 

2. Özerkliğe karşı kuşku-utanç ……………………………………………………………………. 99 

3. Girişimciliğe karşı suçluluk ……………………………………………………………………… 100 

4. Başarıya karşı aşağılık duygusu ……………………………………………………………….. 100 

5. Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası ………………………………………………………… 101 

• Marcia’nın kimlik statüleri ………………………………………………………………… 101 

6. Yakınlığa karşı uzaklık …………………………………………………………………………… 102 

7. Üretkenliğe karşı durgunluk …………………………………………………………………….. 103 

8. Benlik bütünlüğüne karşı mutsuzluk …………………………………………………………… 103 

TEMEL EĞİLİM KURAMLARI ……………………………………………………………………… 106 

• Kretschmer’in kişilik kuramı ……………………………………………………………… 106 

• Jullian B. Rotter’in kişilik kuramı ………………………………………………………… 106 

• Eysenck’in kişilik kuramı …………………………………………………………………. 106 

• Carl Jung ve Adler’in kişilik kuramları ………………………………………………….. 106 

• Karen Horney’in kişilik kuramı …………………………………………………………… 106 

Tanılayıcı dallanmış ağaç ………………………………………………………………………….. 108 


Konu testi – I ………………………………………………………………………………………… 113 

Konu testi – II …………………………………………………..…………………………………… 115 

BÖLÜM 5 AHLAK (TÖREL) GELİŞİMİ ………………………………………………………………………… 119 

Piaget’in ahlak gelişimi kuramı …………………………………………………………………… 119 

Piaget’in ahlak gelişim evreleri ……………………………………………………………………… 119 

• Dışa bağlı dönem (ahlaki gerçekçilik, heteronom) ……………………………………… 120 

• Ahlaki özerklik dönemi (Görecelilik, otonom) …………………………………………… 120 

Kohlberg’in ahlak gelişimi kuramı ……………………………………………………………… 121 

Kohlberg’e göre ahlak gelişimi dönemleri ………………………………………………………… 121 

1. Gelenek öncesi düzey …………………………………………………………………………… 122 

• İteat ve ceza eğilimi ………………………………………………………………………… 122 

VII

• Saf çıkarcı eğilim (araçsal ilişkiler) ……………………………………………………… 122 

2. Geleneksel düzey ………………………………………………………………………………… 123 

• İyi çocuk eğilimi (Kişiler arası uyum) …………………………………………………… 123 

• Kanun ve düzen eğilimi ………………………………………………………………….. 123 

3. Gelenek sonrası düzey ………………………………………………………………………….. 123 

• Sosyal sözleşmelere ve yasalara uyma eğilimi ………………………………………… 123 

• Evrensel ahlak ilkelerine uyma eğilimi …………………………………………………. 123 

Psikodinamik yaklaşıma göre ahlak gelişimi ………………………………………………… 124 

Öğrenme kuramlarına göre ahlak gelişimi ……………………………………………………. 124 

Gilligan’ın ahlak gelişimi ………………………………………………………………………… 124 

John Dewey’e göre ahlak gelişimi kuramı …………………………………………………… 125 

Tanılayıcı dallanmış ağaç ………………………………………………………………………… 126 


Konu testi ……………………………………………………………………………………………. 129 

BÖLÜM 6 SOSYAL GELİŞİM …………………………………………………………………………………… 133 

Duygusal gelişim ve eğitimde göz önünde tutulacak esaslar …………………………………… 134 

Duygusal gelişimde bireysel ayrılıklar ……………………………………………………………. 136 

Akıl sağlığını etkileyen durumlar …………………………………………………………………… 137 

Rogers ve benlik yapısının gelişimi ………………………………………………………………. 137 

Benlik yapısını etkileyen etmenler ………………………………………………………………… 138 

Rogers’in eğitim üzerine görüşleri ………………………………………………………………… 139 

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi ve kendini gerçekleştirme ……………………………………… 140 

Kendini gerçekleştirmen bireyin özellikleri ………………………………………………………… 142 


Konu testi ……………………………………………………………………………………………. 145 

Tarama testi …………………………………………………………………………………………. 149 

Eğitim bilimleri sözlüğü ……………………………………………………………………………… 159 

Kaynakça ……………………………………………………………………………………………… 172 

VIII

Bölüm 1: Temel Kavramlar ve Fiziksel Gelişim 

ÇIKMIŞ SORULARIN KONULARA GÖRE DAĞILIMI 

IX 

2006 2007 2008 2009 2010 

Psikoloji Kuramları 1 1 

Çevresel Faktörler 1 1 

Büyüme 1 

Olgunlaşma 1 1 

Hazırbulunuşluk 

Kritik Dönem 1 

Tarihsel Zaman Etkisi 

İçgüdü 

Refleks 

Deneyim 

Gelişimin Temel ilkeleri 2 1 

Bireysel Farklılıklar 1 

Gelişimi Etkileyen Faktörler 2 

Gelişim Görevleri 

Toplumsal Cinsiyet Rolleri 

Bedensel Gelişim 1 1 1 

Bölüm 2: Bilişsel Gelişim ve Dil Gelişimi 

Bilişsel Gelişimde Temel Kavramlar 1 1 

Pİaget'in Bilişsel Gelişim Dönemleri ve Özellikleri 3 1 3 3 3 

Bruner'in Bilişsel gelişim Dönemleri 

Vygotstky'nin Bilişsel Gelişimi 1 

Dil Gelişimi 1 1 

Dil Gelişim Kuramları 1 

Dil Gelişim Dönemleri 

Dil gelişiminde Temel Kavram ve Süreçler 1 1 

Bölüm 3: Kişilik Gelişimi 

Freud'un Topografik Kişilik Kuramı 

Freud'un Yapısal kişilik Kuramı 1 

Freud'un Psiko-Seksüel Gelişim 

Savunma Mekanizmaları 1 1 

Erikson'un Psiko-Sosyal Gelişim Kuramı 2 3 1 

Marcia'nın kimlik Statüleri 1 1 1 

Ana-Baba Tutumları 1 

Çatışma Biçimleri 

Bağlanma Stilleri 1 1 

Bölüm 4: Ahlâk Gelişimi 

Pİaget'in Ahlaki Gelişim Kuramı 1 

Kohlberg'in Ahlaki Gelişim Kuramı 1 1 2 1 1

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ 

1 

GENÇ 

VİZYON YAYINCILIK 

PSİKOLOJİNİN TARİHÇESİ 

Psikoloji; insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bir bilim dalıdır. Başlangıçta Felsefenin 

konu alanı içerisinde yer alan psikoloji Wundt tarafından 19.yy’da bağımsız bir 

bilim haline getirilmiştir. Psikolojinin insan davranışlarına bilimsel yaklaşımı 20. yy’da hız 

kazanmıştır. Günümüzde psikolojinin en belirgin özelliği verileri toplama ve analiz etmede 

kullandığı bilimsel yöntemdir. 

Psikolojinin bilimsel yönteminin özellikleri şunlardır; 

Psikoloji, olgusaldır. 

Psikoloji, tek tek olaylarla değil, genellemelere ulaşmaya çalışan bir çalışmadır. 

Psikoloji bulguları görelidir. 

Psikoloji sistemlidir. 

Psikoloji birikimli olarak ilerleme gösterir. 

Psikolojinin davranışları nasıl ele alması gerektiği konusunda farklı yaklaşımlar ortaya 

çıkmıştır. 

Bunlardan en önemlileri şunlardır: 

Yapısalcı 

yaklaşım 

(Strüktüralizm) 

Davranışsal 

yaklaşım 

(Bihevyorizm) 

İşlevsel 

yaklaşım 

(Fonksiyonalizm) 

Bilişsel 

yaklaşım 

Wundt tarafından ortaya konulan yapısalcı yaklaşım, psikolojinin 

karmaşık zihinsel becerileri incelemesi gerektiğini 

öne sürerek içebakış ve deney yöntemini savunmuştur. 

İçebakış; Organizmanın için de bulunduğu durumu kendisinin 

iç gözlem yoluyla ifade etmesidir. 

Psikolojinin konusu bilinç, amacı ise bilince ait öğeleri belirlemek 

ve çözümlemek olmalıdır. 

Watson tarafından kurulan yaklaşımın Pavlov, Skinner, 

Thorndike, Guthrie gibi önde gelen temsilcileri vardır. 

Psikolojinin gözlenebilir davranışlar üzerine yoğunlaşması 

gerektiğini ve bu alanda çalışan bilim olması gerektiğini öne 

sürerler. 

Yapısalcı ve işlevselci yaklaşıma karşı çıkmışlardır. 

İçebakış (iç gözlem) yöntemine itiraz ederek, deney ve 

gözlem yöntemini kullanmışlardır. 

Davranışçılar U-T ilişkisini ilke haline getirmiş ve davranışları 

bu ilkeye göre açıklamışlardır. 

Dewey, James, Angell en önemli temsilcileridir. 

Yapısalcıların bilincin ne olduğunu açıklamayla çalışmalarını 

eleştirerek “önemli olan bilincin işlevidir” tezini savunmuşlardır. 

İşlevselcilere göre davranış çevreye uyum sürecidir. 

Faydacılıktan etkilenen bu yaklaşım iç gözlem ve gözlemi 

kullanmıştır. 

Piaget, tarafından kurulan bu yaklaşım bilişsel gelişimin 

düzenli bir sıra izleyerek gerçekleştiğini savunmuştur. 

İnsan davranışlarını açıklamak için bilinç, dikkat, algı, bellek 

ve düşünme gibi süreçler incelenmelidir. 

1. 

BÖLÜM 

TEMEL KAVRAMLAR 

VE 

FİZİKSEL GELİŞİM

GENÇ 


Psikodinamik 

yaklaşım 

(Psikanalizm) 

Hümanist 

yaklaşım 

Fenomenolojik 

yaklaşım 

Biyolojik 

yaklaşım 

Gestaltçı 

yaklaşım 

(Bütünlükçülük) 

2 


S.Freud en önde gelen temsilcisidir. 

Psikolojinin konusu bilinçaltı olmalıdır. 

İnsan davranışlarını açıklamada id, ego, süperego kavramlarını 

kullanmıştır. 

Bu yaklaşımın en önemli temsilcisi Maslow, Rogers’ tır. 

Varoluşçu felsefeyi benimserler. 

İnsanı merkeze alarak kuramlarını geliştirmişlerdir. 

Temsilcisi E.Husserl’dir. 

Önemli olan dünyanın bireye ne anlam ifade ettiğinin belirtilmesidir. 

Temsilcisi A. Meyer’dir. 

İnsan davranışlarını açıklamada biyolojik olduğu kadar, 

psikolojik durumun da çevrenin de etkili olduğunu savunmuşlardır. 

Koffka, Wertheimer, Lewin gibi önemli temsileri vardır. 

Algı ve bellek konusunda yoğunlaşmışlardır. 

Davranışlar bir bütündür parçalanamaz. 

Yukarıda yer alan yaklaşımlar, psikoloji bilimini yönlendiren insan anlayışlarına üç 

farklı bakış açısı kazandırmıştır: 

a) İnsan doğduğunda kötüdür anlayışı; insan doğduğunda bencil, saldırgan, 

cinsel dürtülerin güdümünde, olumsuz eğilimlere sahiptir. Dini görüşlerden etkilenerek, 

insanı dürtüler temelinde açıklamaya çalışmıştır. 

b) Tabularasa anlayışı; yeni doğan bebekler ne iyidir ne kötüdür. Sosyal çevresi 

tarafından biçimlendirilir. 

c) Kendini gerçekleştirme anlayışı; ilk önce Rousseau’nun savunduğu insan doğuştan 

masumdur ve kötülükler çevrenin etkisiyle oluşur. Eğitim bu amaçla bireylerde var 

olan iyiyi ortaya çıkarma ve özgürlükçü gelişime katkıda bulunmayı amaçlamalıdır. 

PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI 

Psikolojinin insana bakışı farklı uzmanlaşma alanlarının ortaya çıkmasına yol açmıştır. 

Bunlar şu şekilde sıralanabilir; 

• Deneysel psikoloji: 

Deneysel psikologlar, davranışı anlamak, açıklamak ve kontrol edebilmek için deneysel 

çalışmalar ve laboratuar ortamını kullanmışlardır. 

Deneysel psikolojiyle ilgili önemli bir alt dal ise fizyolojik psikolojidir.


3 

GENÇ 


Fizyolojik psikolojide, davranışın biyolojik temellerinin incelenmesi, çeşitli davranışların 

birbirleriyle ilişkili yapı ve süreçlerinin belirlenmesi amaçlanır. 

• Sosyal psikoloji: 

İnsanın sosyal ortamdaki uyarıcılar karşısındaki davranışlarını incelemişlerdir. Kişilerin 

birbirlerini algılamasında etkili olan tutumlar, değerler, normlar, ikna, uyum, itaat, etkileşim 

gibi konularda çalışmalar gerçekleştirmişlerdir. 

• Psikometrik psikoloji: 

Davranışın ölçülmesinde istatistik yöntemlerin psikolojiye uygulanması, davranışın 

açıklanmasında ve yorumlanmasında yararlanılabilecek matematiksel modeller geliştirilmesi 

ile ilgili araştırmalar yapmışlardır. 

• Uygulamalı psikoloji: 

Son dönemlerde gelişmiş olan ve çok geniş bir alanı kapsayan bir daldır. Psikolojinin 

davranışa ilişkin bulgularının endüstri, iletişim, eğitim, sağlık gibi toplumsal yaşamın 

çeşitli alanlarında karşılaşılan problemlerin çözümünde de yararlı olabileceği düşüncesinden 

kaynaklanmıştır. Psikoloji; eğitim, sanayi ve ticaret, askerlik, hukuk ve tıp gibi pek 

çok alanda uygulamaya konulmuştur. Psikolojinin uygulama alanları şunlardır; Klinik 

psikoloji, Danışmanlık psikolojisi, Endüstri ve Örgüt psikolojisi, Din psikolojisi, Spor psikolojisi 

ve Eğitim psikolojisidir. Bunlar içerisinde bizim için önemli olan eğitim psikolojisidir. 

Eğitim psikolojisi; eğitim ile psikolojinin birleştiği alanı ifade eder. İnsan davranışının 

istendik yönde gelişimini amaçlayan eğitimin, insan davranışının oluşumunu inceleyen 

psikolojinin bulgularından yararlanması ve okul ortamlarında kullanılması gerekmektedir. 

Eğitim psikolojisi, insanların gelişim özelliklerini ve öğrenme ilkelerini inceleyerek, eğitim 

ortamlarını etkili biçimde düzenlemeyi amaçlamaktadır. Eğitim psikolojisinin en önemli alt 

dalları Gelişim psikolojisi ve Öğrenme psikolojisidir. 

İnsanın anlaşılmasında psikoloji yaklaşımları ortaya çıkarken, insan davranışlarının 

incelenmesinde de psikolojinin alt dalları ortaya çıkmıştır. Psikoloji verilerinin eğitim ortamlarına 

getirilmesinde Eğitim psikolojisi adlı alan öne çıkarken, organizmanın doğumundan 

ölümüne kadar olan süreci ise gelişim psikolojisi incelemektedir. 

Eğitim-Öğretim etkinliklerinde öğretmenlerin değişik yaş dönemlerindeki öğrencilerin 

gelişim özelliklerini bilerek öğretim ortamında kullanmaları gerekir. 

PSİKOLOJİNİN KULLANDIĞI YÖNTEM VE TEKNİKLER 

Genellikle kabul edilen görüş, psikolojinin esas olarak üç farklı yöntemi vardır. Bunlar 

Betimsel yöntem, ilişkisel (korelasyonel) yöntem ve deneysel yöntemdir. 

• Betimsel yöntemler: Betimsel yöntemler bireylerin yada grupların davranışlarının 

ayrıntılı bir biçimde gözlenip betimlenmesine (tasvirine) ve bu yolla edinilen verilere dayanarak, 

davranışların tanımlanıp sınıflandırılmasına yararlar. Başlıca üç türü vardır. 

a) Doğal Gözlem: Davranışlar doğal halleriyle bireyin doğal ortamında ve araştırmacının 

hiçbir müdahalesi olmaksızın incelenir. Gözlenen bundan habersizdir. 

1. 

BÖLÜM 


VE 


GENÇ 


4 


b) Sistematik Gözlem: Koşullar araştırmacı tarafından belirlenmiş, düzenlenmiş ve 

sınırlandırılmıştır. Doğal gözlemden daha güvenilir bilgi verir. Ancak olumsuz yanı deneklerin 

gözlendiğinin farkında olmasıdır. Buda deneklerin yapay davranış sergilemesine 

neden olabilir. 

c) Tarama (Testler ve Anketler): Araştırmacı tarafından önceden tasarlanmış koşullar 

yada araçlar yaratarak bireylerin bunlar karşısında nasıl tepki göstereceğini gözlemlemeye 

yarayan araçlara “psikolojik testler” denir. Testlerden elde edilen bilgiler kesinlikten 

uzaktır. 

• KORELÂSYON (İLİŞKİSEL) YÖNTEM 

Bu yöntemle saptanmaya çalışılan şey, farklı değişkenler arasındaki ilişki ve bu ilişkinin 

düzeyidir. Olumlu (pozitif) yada olumsuz (negatif) olmak üzere 2’ye ayrılır. 

a) Olumlu (Pozitif) Korelasyon): Herhangi iki değişken aynı yönde hareket ediyorsa 

yani biri artarken diğeri de artıyorsa, yada biri azalırken diğeri de azalıyorsa bu olumlu 

korelasyondur. Çok çalışmak, başarılı olmak gibi. 

b) Olumsuz (Negatif) Korelasyon): Herhangi iki değişken zıt yönde hareket ediyorsa 

yani biri artarken diğeri azalıyorsa yada biri azalırken diğeri artıyorsa buna olumsuz 

korelasyon denir. Spor yapmak, hastalanmak gibi. 

• DENEYSEL YÖNTEM 

Gözlemde olanı kaydetmekle yetinen araştırmacı deneysel yöntemde gözlemek istediği 

davranışı yada davranışı gözlemleyeceği ortamın koşullarını kendi belirler. 

Deneysel Araştırmaların Temel Unsurları 

Hipotez: Doğru olduğu düşünülen, fakat henüz kanıtlanmamış olan düşüncedir. 

Değişken: Farklı değerler alabilen ve gözlenip ölçülebilen her şeydir. 

Bağımsız Değişken: Bir araştırmada etkisi ölçülen yani sebep konumunda olan değişkendir. 

Bağımlı Değişken: Bağımsız değişkenin değerlendirmedeki farklılaşmalara bağlı olarak 

değişen değişkendir. 

Örneğin; “Dumansız hava sahasının sağlıklı yaşama etkisi” burada etkilenen değişken 

sağlıklı yaşamdır. Etkilendiği değişken ise solunan havanın temiz değildir. 

Deney Grubu: Bir deneyde bağımsız değişkenin uygulandığı gruptur. 

Kontrol Grubu: Bir deneyde bağımsız değişkenin uygulanmadığı gruptur. 

Ara Değişkenler: Bir deneyde bağımsız değişkenin dışında kalan fakat onunla aynı 

yönde etkide bulanabilecek tüm değişkenlerdir. 

Eşleştirme: Deney yada kontrol gruplarının bağımsız uygulanıp uygulanmaması haricindeki 

bütün herşeyinin aynı özelliklere sahip olmasıdır.


5 

GENÇ 


GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 

Her yaş döneminin gelişim özellikleri birbirinden farklıdır. Aynı şekilde aynı yaş gruplarında 

bulunan çocuklarında gelişim özellikleri birbirinden farklıdır. Hemen burada gelişimle 

ilgili temel kavramlardan gelişme, büyüme, olgunlaşma, öğrenme, öğrenmeye 

hazır olma (hazır bulunuşluluk), öğrenmenin en uygun zamanı (gelişimin kritik dönemi) 

gibi kavramları açıklamakta fayda vardır. 

• Gelişim: Büyüme, olgunlaşma, hazırbulunuşluk ve öğrenmeyi de içerisine alan 

geniş bir süreci ifade etmektedir. Döllenmeden başlayarak yaşam boyu devam 

eden bu süreçte; organizmada, zihinsel, bedensel, duyuşsal, sosyal ve dil alanında 

düzenli ve sürekli olarak değişimler gözlenmektedir. Gelişim bir süreçtir, 

bu sürecin sonucunda oluşan değişimler ise gelişmedir. 

Örneğin; bir çocuğun kalem tutabilmesi hatta bir süre sonra yazı yazabilmesi bir gelişme 

iken, geçen süre ise gelişim sürecini oluşturmaktadır. 

BÜYÜME 

OLGUNLAŞMA 

GELİŞİM 

HAZIR 

BULUNUŞLUK ÖĞRENME 

1. 

BÖLÜM 


VE 

FİZİKSEL GELİŞİM 

Gelişim bir 

süreçtir, gelişme ise bir 

üründür. Her gelişim bir 

değişim içerirken her 

değişim bir gelişim 

değildir. 

Büyüme 

gelişim sürecinin nicel 

(gözlenebilen ve ölçülebilen) 

boyutunu oluştururken 

olgunlaşma 

hazırbulunuşluk ve 

öğrenme ise nitel (doğrudan 

gözlenemeyen ve 

ölçülemeyen) boyutunu 

oluşturur.

Olgunlaşma 

genetik bir plan dahilinde 

ve yaşantılardan bağısız 

olarak gerçekleşen 

biyolojik değişimlerdir. 

Buradaki “yaşantılardan 

bağımsız” ibaresi olgunlaşmanın 

çevre faktöründen 

bağımsız olarak 

gerçekleştiğini göstermektedir. 

Ancak olgunlaşma 

üzerinde çok az 

da olsa çevre etkisi 

olduğu unutulmamalıdır. 

Genel olarak olgunlaşma 

üzerinde çevrenin etkisi 

olmadığından; olgunlaşma 

sorucu oluşan 

davranış değişiklikleri 

öğrenme olarak kabul 

edilemez. Çünkü öğrenme 

olabilmesi için 

mutlaka yaşantı sonucu 

olması gereklidir. 

Olgunlaşma 

kavramı için anahtar 

kelimeler düzey, yeterlilik 

ve biyolojik değişimdir. 

Olgunlaşma 

sorularında “bütün 

çabalara rağmen yapamama” 

durumu vurgulanır. 

Bunun temelinde ise 

olgunlaşma üzerine 

çevre faktörünün etkisinin 

olmamasıdır. 


ve olgunlaşma 

kavramları genelde 

karıştırılmaktadır. Bu iki 

kavramı ayırt edebilmek 

için hazırbulunuşluk 

sorularında olgunlaşmanın 

yanı sıra ilgi, tutum, 

önbilgiler (ön öğrenmeler) 

gibi unsurlardan 

bahsedileceği unutulmamalıdır. 

GENÇ 


6 


• Büyüme: Vücudun boy, ağırlık ve hacim olarak artmasıdır. Büyüme değişik organlarda 

değişik hızda gerçekleşir. Gelişimin gözlenebilir yönünü oluşturur. Kısaca 

organizmada meydana gelen her türlü fiziksel artış büyüme olarak kabul 

edilmektedir. 

Büyüme örnekleri; 

Basketbol oynayabilmek için boy uzunluğunun belli bir uzunluğa ulaşması 

Çocuğun ağırlık olarak 15 kilogramdan 30 kilograma gelmesi 

Ergenin boyunun 1.75 cm olması 

Bir iş için gerekli olan boy uzunluğuna ulaşma 

Bisiklete binmek için çocuğun ayaklarının uzaması 

• Olgunlaşma: Organlar zamanla kendiliğinden, büyümeye dayalı olarak belirli bir 

düzeye ulaşmasına olgunlaşma denir. Kalıtımsal ve biyolojik bir değişimdir. Olgunlaşma, 

öğrenme ile bir arada yürür. Olgunlaşma ile çocuk yapamadığı şeyleri 

yapar duruma gelir. 

Olgunlaşma, fiziksel gelişimi de etkiler. Bedensel büyüme ve gelişmenin davranış 

değişiklikleri ile tamamlanmasıdır. 

Olgunlaşma örnekleri; 

6 yaşındaki bir çocuğun okula başlayacak düzeye ulaşması 

Çocuğun bacaklarının bisikleti yerinden oynatabilecek güce erişmesi 

Parmakların makas tutabilecek, kağıt kesebilecek düzeye ulaşma 

Bebeğin 12 - 15. aylar arasında yürüyebilecek düzeye ulaşması 

• Hazır Bulunuşluk (öğrenmeye hazıroluş): Hazır bulunuşluk, olgunlaşmanın 

yanında bireyin önceki öğrenmelerini, ilgilerini, tutumlarını, yeteneklerini, fiziki 

gelişimlerini ve güdülenmişliğini de kapsayan bir alanı içerir. Bireyin eğitim ortamına 

getirdiği özelliklerin tümüdür. Bir şeyi öğrenmeye hazır olmayan çocuğa 

onu öğretmeye çalışmak verimsiz bir uğraş olur. 

Büyüme + olgunlaşma + 

Önbilgi 

motivasyon 

ilgi 

beceri 

tutum 

= hazırbulunuşluk 

Hazır bulunuşluk örnekleri; 

Okuyabilmek için harfleri tanıma 

Matematikte problem çözebilmek için dört işlemi bilme 

İngilizce konuşabilmek için gerekli dil ve gramer yapısına sahip olma 

Bir müzik eserini canlandırmak için ses ve nota bilgisine sahip olma 

• Öğrenme: Gelişme, büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimi sonucu 

meydana gelir. Bireyin çevresi ile etkileşimi sonucu meydana gelen kalıcı davranış 

değişikliğine öğrenme denir.


7 

GENÇ 


Çocuğun gelişmesi çevre tarafından öğrenme ortamının düzenlenmesine bağlıdır. 

Çocuğun düzgün kalem tutması için el ve parmak kaslarının, kemiklerinin yeteri kadar 

büyümesi, olgunlaşması gerekir. Bundan sonra çocuğa kalemin nasıl tutulduğunun gösterilmesi, 

kalem tutma denemesi yaptırılması, doğru tuttuğu zaman dönüt verilmesi ve 

pekiştirilmesi gerekir ki öğrenme gerçekleşebilsin. 

Öğrenme örnekleri; 

Çarpım tablosunu ezbere söyleyebilme 

Kişinin İngilizce konuşmaya başlaması 

Hala ile Teyzeyi ayırt edebilme 

Matematik işlemlerini yapabilme 

Deneme sınavındaki Gelişim Psikolojisi sorularını çözebilme 

Ayakkabısının bağlarını tek başına bağlayabilme 

Şuana kadar açıklanan kavramlar birbirine önkoşul olacak şekilde sıralandığında 

aşağıdaki şema elde edilmektedir. 

BÜYÜME → OLGUNLAŞMA → HAZIRBULUNUŞLUK → ÖĞRENME 

Gelişim 

Öğrenme 


Olgunlaşma 

Büyüme 

UYARI: Yukarıdaki dairesel şemada her kavram kendinden sonraki kavram için ön 

koşul özelliği oluşturmaktadır. 

Örneğin: olgunlaşmanın olabilmesi için büyüme, hazıbulunuşluluğun olabilmesi için 

büyüme ve olgunlaşma (bunun yanısıra ilgi, tutum ve ön öğrenmeler) öğrenmenin olabilmesi 

içinde büyüme olgunlaşma ve hazırbulunuşluğun olması gerekir. 

• Kritik dönem (zamanlama): Organizmanın herhangi bir şeyi öğrenebilmesi için 

en uygun olan zaman dilimidir. Çocuk, belli gelişim dönemlerinde ve yaşlarında 

bazı öğrenmelere karşı duyarlıdır. Diğer dönemlere göre daha hızlı öğrenme eğilimindedir. 

Bu döneme “öğrenmenin en uygun zamanı” ya da “gelişimin kritik dönemleri” 

denir. Belli işlevleri veya becerileri kazanmaya en elverişli olan bu zamanlarda 

çocuğa ilgili alanda bilgi verilmeli ya da becerileri geliştirilmelidir. Burada 

önemli olan zamanlamadır. 

Kritik dönem örnekleri; 

Freud’a göre kişilik gelişimi için ilk altı yaş kritik dönemdir. 

0–1 yaş arası Erikson’a göre güven duygusunun kazanılması için kritik dönemdir. 

Dil gelişimi için kritik dönem “tek sözcük” evresidir. 

1. 

BÖLÜM 


VE 

FİZİKSEL GELİŞİM 

Büyüme 

olgunlaşma hazır bulunuşluk 

ve öğrenme 

kavramlarını aşağıdaki 

gibi tek bir örnekte 

inceleyecek olursak: 

Bisiklete binmeyi öğretmek 

istediğimiz bir 

çocukta kol ve bacakların 

pedala ve direksiyona 

yetişebilecek uzunluğa 

ulaşması büyüme, 

pedalı çevirebilecek 

güce ve dengede durabilecek 

düzeye ulaşması 

olgunlaşma, bisikletin 

nasıl sürüldüğüne dair 

ön bilgilerin olması ve 

bisiklet sürmeyi öğrenmeye 

karşı ilgisinin 

olması hazırbulunuşluk 

ve bisikleti düşmeden 

sürebilmesi ise öğrenme 

olarak tanımlanmaktadır. 

Bisiklet sürmeyi öğrenene 

kadar geçen süreye 

ise gelişim adı verilmektedir.

Kritik dönem 

ve olgunlaşma kavramları 

bazı sorularda karıştırılmaktadır. 

Olgunlaşma 

sorularında “bütün 

çabalara rağmen yapamama” 

durumu vurgulanır 

daha öncede söylendiği 

gibi bunun sebebi 

olgunlaşmada çevre 

etkisinin olmamasıdır. Bu 

özellik sorularda organizmanın 

bütün çabalara 

rağmen istenilen beceriyi 

gösterememesi şeklinde 

vurgulanır. Aynı zamanda 

olgunlaşma sorularında 

bir davranış 

öğretilmesi gereken 

zamandan daha önce 

öğretilmeye çalışılır. Bu 

yüzden olgunlaşma 

gerçekleşmediği için 

amaca ulaşılamayacaktır. 

Kritik dönemi sorularında 

ise bir davranışın 

öğretilmesi gereken 

zaman diliminin sonrası 

da öğretilmeye çalışıldığı 

vurgulanır. Davranış, 

öğrenilmesi için en 

uygun zaman diliminden 

sonra (kritik dönem) 

öğretilmeye 

çalışıldığı için öğrenmelerin 

çok zor olduğu 

görülür. Aynı zamanda 

kritik dönem sorularında 

belli bir dönem yada yaş 

aralığı ön plana çıkarılır. 

Tarihsel 

zaman sorularında 

geçmiş zamanla bugünkü 

zamanın kıyaslamasına 

dikkat edilmelidir. 

Bu kıyasla genellikle 

doğal afetler ve teknolojik 

gelişmeler açısından 

yapılmaktadır ve bunların 

bireyin gelişimini nasıl 

etkilediği anlatılmaktadır. 

GENÇ 


8 


• Tarihsel zaman: Bireyin yaşadığı zamandaki teknolojik, sosyal ve fiziksel şartların 

olgu ve olayları bireylerin davranışları değiştirmesi süreci olarak tanımlanabilir. 

Kısaca bireyin içinde bulunduğu zaman diliminde gerçekleşen olayların onun 

gelişimini etkilemesiyle ilgilidir. 

Örneğin; Günümüz çağındaki çocukların sahip oldukları internet imkânı onların gelişimlerini 

olumlu yönde etkilemektedir. Irak’ta meydana gelen savaş orada yaşayan çocukların 

gelişimlerini olumsuz etkilemektedir. 

• Türe özgü hazıroluş: Belirli bir türün, organizmasının kalıtsal olarak yapısında 

var olan, tüm gizil güçlerinin dinamiğinde donanımlı ve yerleşik olarak bulunan 

özellikler bütünüdür. 

Örneğin; Kuşların uçmayı öğrenebilmesi ancak kedilerin öğrenememesi, kuşların 

uçmayı öğrenmeye karşı doğuştan türe özgü bir hazıroluşa sahip olduklarını gösterir. 

• Enurezis: Çocuğun dört yaşını doldurduğu halde altını ıslatması bir davranış 

bozukluğudur. Bu duruma enurezis adı verilir. 

• Androjeni: Bireyin erkek veya kadın cinsiyetini reddetmeden, potansiyel olarak 

bu özellikleri taşımasıdır. 

Örneğin; Bir erkeğin ağlama davranışında bulunması. 

• Gelişim görevi: İnsanın bir gelişim evresinde gerçekleştirmesi beklenen büyüme, 

olgunlaşma düzeyi ve davranışlardır. Bireyin içinde bulunduğu gelişim dönemine 

ait gelişim görevlerinin kazanılması bireyin mutlu olmasını sağlar kazanılamaması 

ise kaygı yaratır. Her gelişim görevinin bir kritik dönemi vardır. 

Olgunlaşma 

Gelişim görevlerinin 

yerine getirilebilmesi için 

olgunlaşma öncelikli 

koşuldur. Olgunlaşma 

düzeyi arttıkça yerine 

getirilen gelişim görevi 

sayısı da artacaktır. 

Örneğin; Dışkı kontrolünü 

sağlayan kasların 

olgunlaşması ile tuvalet 

eğitiminin kazanılması 

gibi. 

GELİŞİM GÖREVLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 

Toplumsal Değer ve 

Beklentiler 

Bireyin içinde yaşadığı 

toplumun beklentileri 

yerine getirilmesi gereken 

gelişimin görevlerini 

etkiler. 

Örneğin; Toplumların 

sosyo-ekonomik durumu 

genç yetişkinlik evresine 

özgü olan evliliğin ergenlik 

dönemine de kaymasına 

yada daha ileri 

dönemlere sarkmasına 

sebep olabilir. 

Kişisel Değer ve 

Beklentiler 

Kişinin kendisi tarafından 

oluşturduğu değerler 

ve beklentileri bireyin 

bazı gelişim görevlerini 

yerine getirmede önceliklerini 

değiştirebilir. 

Örneğin; Bireyin mesleği 

gereği askerlik görevini 

bir süre ertelemesi yada 

kariyer için bir bayanın 

çocuk sahibi olma hayallerini 

ertelemesi gibi.


9 

GENÇ 


Dönemlere ait gelişim görevleri aşağıdaki gibidir. 

Bebeklik dönemi gelişim görevleri (0-2 yaş) 

Çevre koşullarına uyum sağlama 

Olgunlaşmaya dayalı yürümeyi ve konuşmayı öğrenme 

Dönem sonlarında tuvalet eğitiminin başlaması 

Uykunun düzene girmesi 

Solunum sisteminin ve nabzın düzene girmesi 

Katı yiyecekleri yiyebilme 

Sosyal çevre dediğimiz anne baba kardeş vs. ile ilişki kurabilme 

Bedenini diğer nesnelerden ayırt edebilme 

İlk çocukluk dönemindeki gelişim görevleri (2-6 yaş) 

Konuşmanın anlaşılır hale gelmesi 

Öz bakım becerilerini kazanma 

Cinsiyet farklılıklarını öğrenme 

Ailenin model alınması 

Toplumsal kuralları öğrenmeye başlama 

El göz uyumunu gerçekleştirmeye başlama 

Okuma ve yazmaya ilişkin temel becerileri kazanma 

Dili kullanmayı öğrenme 

Tuvalet kontrolünü kesin olarak kazanma 

Doğru ve yanlışı ayırt eder hale gelme (Ahlak gelişiminin başlaması) 

Grup oyunları oynama ve cinsiyet rolleriyle özdeşim 

Çevresindeki bireylere ilişkin duygularını farketme 

Akranlarla iletişimin başlaması 

Son çocukluk dönemindeki gelişim görevleri (6-12 yaş) 

Büyüyen bir organizma olarak olumlu bir tutum oluşturma 

El göz uyumunu geliştirme ve çeşitli kasların kullanımı 

Akranlarıyla olan ilişkilerini zenginleştirme 

Öğretmenin model alınması 

Sorumluluk almayı öğrenme 

Vicdan, ahlak ve değerler sistemi oluşturma 

Cinsiyete uygun rolleri öğrenmeye başlama 

İlköğretimin temel hedeflerini (okuma ve yazma) yerine getirme 

Somuttan soyuta akıl yürütme yollarını öğrenme 

Temizlikle ilişkili denetim duygusu kazanma 

Paylaşma ve işbirliğini geliştirmeyi öğrenme 

Gündelik oyunlar için gerekli özellikleri kazanma 

Gündelik yaşamlar için gerekli kavramlar geliştirme 

Kişisel bağımsızlığı kazanma (okula kendisinin gidip gelmesi gibi) 

Sosyal gruplara ve kuruluşlara karşı olumlu tutum kazanma 

1. 

BÖLÜM 


VE 


GENÇ 


10 


Ergenlik dönemindeki gelişim görevleri (12-18 yaş) 

Duygusal bağımsızlığı kazanma 

Erkeksi ve kadınsı rolleri benimseme 

Karşı cinsle ve hemcinsleriyle ilişkiler kurma 

Toplumsal sorumluluklar alma 

Hızla değişen bedenini kabul etme etkin bir şekilde kullanma 

İlgi çekme arzusu (ergen benmerkezciliği) 

Evlilik ve aile kurmaya hazırlanma 

Meslek seçmeye hazırlık ve mesleğe yönelme 

Ebeveynlerden bağımsız yaşama 

Kendine ait ahlak, vicdan ve değerler sistemi oluşturma 

Genç yetişkinlik dönemindeki gelişim görevleri (18-30 yaş) 

Eş seçimi, hayatın paylaşılacağı kişiye karar verme 

Aile kurma 

Çocuk yetiştirme 

Ev iş sorumluluğunun paylaşımı 

Vatandaş olarak sorumluluklarını yerine getirme 

İşe girip, mesleki kariyer geliştirme 

Sosyal gruplara katılma 

Eşiyle yaşamayı öğrenme 

Orta yetişkinlik dönemindeki gelişim görevleri (30-60 yaş) 

Yetişkine özgü toplumsal sorumluluklar alma 

Bütünleşmiş aile oluşturma 

Fizyolojik değişimi kabullenme 

Ekonomik özerkliği elde etme 

Ergenlere yardımcı olma 

Orta yaşın psikolojik değişimlerini kabul etme 

Serbest zamanlarda hoşlanılan işlere yönelme 

Boş zamanları değerlendirme 

Eşiyle kendini bir kişi olarak görme 

İleri yetişkinlik dönemindeki gelişim görevleri (60 yaş ve sonrası) 

Belleğin zayıflaması, unutmanın artması 

Sağlık sorunlarının artması 

Emekliliğe uyum sağlamaya çalışma 

Geçmişin değerlendirilmesi 

Ölüm duygusunun etkisine girme 

Akranlarıyla ilişkileri canlı tutma 

Kendine özgü ortam düzenleme 

Yaş grubu ile yakınlık kurma 

Doyurucu yaşam becerileri geliştirme (yaşlı insanların evlerini 1. kattan almaları 

gibi)

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ - Genç Vizyon Akademi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?