Yaşlanma Fizyolojisi

YAŞLANMA FİZYOLOJİSİ
Prof. Dr. H. Oktay SEYMEN
2011

Genel çerçeve
1-Sağlıklı organizma yaşlanma mekanizmaları
2-Oksidanlar ve lipit peroksidasyonu
3-Antioksidanlar
4-Apoptozis
5- Organizmanın yaşlanması ve hücre
yaşlanması
2

1- Yıpranma teorisi:
-Lipit peroksidasyonunun artması, antioksidanların azalması
-Glikozilasyonun artması: Lens proteinlerinin yaşlanması.
2- Genetik faktörler:
-Somatik mutasyon hipotezi: DNA replikasyon hataları
-Programlı yaşlanma ve apoptozis
-Genetik olarak hücre replikasyonunun sınırlandırılması
4

• Hücresel yaşlanma (cellular senesence; replicative
senescence; "Hayflick phenomenon"), çevresel faktörlerin
etkisiyle somatik DNA’da meydana gelen mutasyonlar
sonucu oluşan hasarların hücrelerde birikmesi, hücre
metabolizmasının bozulması ve hücrelerin apoptozla
canlılıklarını yitirmeleri olarak tanımlanabilir.
• Apoptoz ile ölümle sonuçlanan hücresel yaşlanma, hücrelerin
bölünmesinde genetik şifrenin diğer hücrelere güvenilir ve
etkili bir şekilde aktarılıp aktarılmadığını denetleyen önemli
mekanizmalardan biridir ve normal bir fizyolojide tüm
organizmanın yaşlanmasına (organismal senesence) karşı
çalışan bir mekanizmadır.
5

• Sağlıklı ve uzun yaşayabilmek için günümüzde çeşitli stratejiler
geliştirilmiştir. Başlıcaları bellek egzersizleri, vücut egzersizleri,
uygun kilo için içeriği dengeli sağlıklı bir diyet, hastalık veya
yaralanma durumlarında uygun tedavinin sağlanması, güneşten
korunmak, sigara içmemek ve dumanaltı olmamak vb.
6

Oksidan yapılar (ROS):
• Atomsal yada moleküler yapılarda
çiftleşmemiş tek elektron bölümlerine
serbest radikal denir.
7

Oksidan yapılar (ROS):
•Canlılığın bir göstergesi olarak tüm
hücrelerde fizyolojik olarak oksidatif
olaylar esnasında yada bazı fizyopatolojik
durumlarda oluşmaktadır.
8

• 1-Radikaller:
– Süperoksit radikali (O 2 -. )
Oksidanlar:
– Hidroksil radikali (OH . ) (Tek atom halindeki 1 elektronu eksik
oksijenin H+ atomu ile birleşmesinden oluşur)
– Alkoksil radikali (RO . )
– Peroksil radikali (ROO . )
– Nitrik oksit radikali (NO . )
• 2-Non-radikaller
– Hidrojen perokit (H 2 O 2 )
– Lipit hidroperoksit (LOOH)
– Hipoklor (HOCl)
10

antioksidanlar
• 1- hücre içerisindeki antioksidan enzimler
2- doğal antioksidanlar
• 1- Enzimler: süperoksid dismütaz (SOD),
katalaz, glutatyon peroksidaz (GSH px),
glutatyon redüktaz (GSH rx), glükoz 6
fosfat dehidrojenaz (G6PD) gibi
13

•2-Doğal antioksidanlar
14

O 2
e - _ O2 -.
SOD H2 O 2
H 2 O
GSH-Px
CAT
GSH
GSSG
H 2 O+O 2
NADP +
GSH-Rx G6PD
NADPH
Oksidan streste enzimatik savunma mekanizmaları
15

HÜCRESEL ÖLÜM
FİZYOLOJİSİ

YaşlanmaveTelomeraz
aktivitesi
38
38

• “Senescence” – yaşlanma,
yaşlılık; yaşayan bir organizmanın
tüm biyolojik işlemlerinin
kombinasyonunun belli bir zaman
diliminden sonra bozulmasıdır.
•Latince“senex”–yaşlı yaş, yaşlı
adam kökünden gelir.
•Yaşlanmayı genel olarak ikiye
ayırdığımızda ilk olarak Hücresel
yaşlanma üzerinde durmalıyız.
39
39

Hücresel Yaşlanma
• Normal diploit diferansiye
hücrelerin irreversibl olarak
bölünme özelliklerini kaybetmesihücre
döngüsünün durması,
apoptozise karşı direnç ve gen
ekspresyon ve fonksiyonlarındaki
değişikliklerin ortaya çıkmasıyla
karakterize bir durumdur.
40
40

• Normalde (in vitro) yaklaşık 50
bölünmeden sonra bazı hücreler
yaşlanıyorlar – DNA çift zinciri
kırıkları meydana geliyor, toksinler
etkiyor vs…Bu fenomen “replikatif
yaşlılık”, “Hayflick fenomeni” veya
“Hayflick sınırı” olarak da biliniyor.
•DNA hasarı -Tamirolmazsa-
apoptoz veya yaşlanma ile 41
41

Organizmal Senescence
“organizmal yaşlılık”
• Tüm organizmanın yaşlanmasıdır.
Yaşlılık genellikle strese cevapta
yoksunluk, artmış homeostatik
dengesizlik ve yaşlılığa bağlı
hastalıkların sıklığındaki artış riski
ile karakterizedir.
• “Gompertz-Makeham mortalite
yasası”’na göre: Mortalite oranı
yaşla birlikte hızla artar! 42
42

43 43

•Kalorikkısıtlama
• Sex hormonları takviyesi: Kadında post
menapozal östrojen ve progesteron ilavesi
osteoporoz ve kalp hastalığı riskini
azaltıyor. Erkek sex hormonu ve büyüme
hormonu takviyesinin yan etkileri çok
44