MEХANİKA
MEХANİKA MEХANİKA
(w
Demek koordinata basın ken’isliktin’ qa’legen noqatına ko’shiriwge boladı. Usınday jag’dayda qa’legen geometriyalıq obъektler arasındag’ı barıq geometriyalıq qatnaslar o’zgerissiz qalıwı kerek. Bul qa’siyet ken’isliktin’ bir tekliligi dep ataladı (ken’isliktin’ qa’sietinin’ bir noqattan ekinshi noqatqa o’tkende o’zgermey qalıwı). Sonın’ menen birge ha’r bir noqatta koordinata ko’sherlerin ıqtıyarlı tu’rde bag’ıtlaw mu’mkin. Bul jag’dayda da qa’legen geometriyalıq obъektler arasındag’ı barıq geometriyalıq qatnaslar o’zgerissiz qaladı. Bul ken’isliktin’ qa’siyetinin’ barlıq bag’ıtlar boyınsha birdey ekenligi bildiredi. Bunday qa’siyetti ken’isliktin’ izotroplılıg’ı dep ataymız. İnertsial esaplaw sistemalarındag’ı bir tekliligi menen izotroplılıg’ı ken’isliktin’ en’ baslı qa’siyetlerinin’ biri bolıp tabıladı. Waqıt ta bir teklilik qa’siyetke iye. Fizikalıq jaqtan ol to’mendegidey ma’niske iye: Meyli belgili bir fizikalıq situatsiya bazı bir waqıt momentinde payda bolsın. Waqıttın’ bunnan keyingi momentlerinde situatsiya rawajlana baslaydı. Meyli usınday situatsiya basqa bir waqıt momentinde payda bolsın. Bul jag’dayda da tap birinshi jag’daydag’ıday bolıp situatsiya rawajlanatug’ın bolsa waqıt bir tekli dep esaplanadı. Solay etip waqıttın’ bir tekliligi dep fizikalıq situatsiyanın’ qaysı waqıt momentinde payda bolg’anlıg’ına g’a’rezsiz birdey bolıp rawajlanıwına ha’m o’zgeriwine aytamız. Ken’islik penen waqıttın’ bir tekliliginen (13.1) an’latpasının’ sızıqlı bolıwının’ kerek ekenligi kelip shıg’adı. Da’lillew ushın x ' tın’ sheksiz kishi o’simi dx ' tı qaraymız. Bul o’zgeriske shtriхı joq sistemada sheksiz kishi dx, dy, dz ha’m dt o’simleri sa’ykes keledi. Matematikada ken’nen belgili bolg’an tolıq differentsial formulası ja’rdeminde x, y, z, t shamalarının’ o’zgeriwlerine baylanıslı bolg’an dx ' tı esaplaymız: 95 Ф1 Ф1 Ф1 Ф1 dx'= dx + dy + dz + dt x y z x (13.2) an’latpasın alamız. Ken’islik penen waqıttın’ bir tekliliginen bul matematikalıq qatnaslar ken’isliktin’ barlıq noqatlarında ha’m barlıq waqıt momentlerinde birdey bolıwı kerek. Sonlıqtan ∂Φ1 ∂Φ2 ∂Φ3 ∂Φ 4 , , , shamaları waqıttan da, koordinatalardan da g’a’rezsiz, yag’nıy turaqlı ∂x ∂y ∂z ∂t sanlar bolıwı sha’rt. Sonlıqtan Φ 1 funktsiyası 1 ( x , y, z, t) = A1x + A2y + A3z + A4t + A5 Φ (13.3) tu’rinde bolıwı kerek. Bul formuladag’ı A1, A2, A3 ha’m A4 shamaları turaqlılar. Solay etip Φ 1( x, y, z, t) funktsiyası o’zinin’ argumentlerinin’ sızıqlı funktsiyası bolıp tabıladı. Tap usınday jollar menen ken’islik penen waqıttın’ bir tekliliginen 2 Φ , Φ 3 ha’m Φ 4 shamalarının’ da (13.1) tu’rlendiriwlerinde x , y, z, t lerdin’ sızıqlı funktsiyaları bolatug’ınlıg’ın da’lillewge boladı. y ha’m z ushın tu’rlendiriwler. Ha’r bir koordinatalar sistemasında noqatlar x = y = z = 0 , x '= y'= z'= 0 ten’likleri menen berilgen bolsın. t = 0 waqıt momentinde koordinatalar basları bir noqatta turadı dep esaplayıq. Bunday jag’dayda (13.3) tu’rindegi sızıqlı tu’rlendiriwlerde A5 = 0 bolıwı kerek ha’m y ja’ne z ko’sherleri ushın tu’rlendiriwler to’mendegishe jazıladı:
- Page 43 and 44: Sızılmadan Bunnan 43 vx x = v⋅
- Page 45 and 46: 45 Tek sheksiz kishi mu’yeshlik a
- Page 47 and 48: 47 5-1 su’wret. Eyler mu’yeshle
- Page 49 and 50: Orın almastırıwdı ilgerilemeli
- Page 51 and 52: 3-anıqlama. Materiyanın’ o’zi
- Page 53 and 54: formulasına iye bolamız. Bul form
- Page 55 and 56: yag’nıy F + F = 0 . ik ki ik 55
- Page 57 and 58: 3) Praktikalıq teхnikalıq sistem
- Page 59 and 60: 59 Bul an’latpadag’ı 1 v da’
- Page 61 and 62: formulası menen anıqlanıladı. S
- Page 63 and 64: 63 8-§. Meхanikadag’ı Lagranj
- Page 65 and 66: Salıstırmalıq teoriyasında mass
- Page 67 and 68: printsiptin’ ja’rdeminde biz iz
- Page 69 and 70: tu’rine iye boladı. Al Lagranj-E
- Page 71 and 72: sanlar 1, 2, 3, K , n ma’nislerin
- Page 73 and 74: oyınsha tarqalg’an. Sonlıqtan n
- Page 75 and 76: dL x sirt = M x , dt dL = , y M dt
- Page 77 and 78: 77 9-3 su’wret. Sekiriwshi ta’r
- Page 79 and 80: An’latpalarına iye bolamız. 2.
- Page 81 and 82: ası O arqalı o’tedi dep esaplay
- Page 83 and 84: tu’rine enedi (eger I x = Iy = Iz
- Page 85 and 86: Galiley tu’rlendiriwleri. Qozg’
- Page 87 and 88: formulaları menen anıqlanadı. u
- Page 89 and 90: 89 12-1 su’wret. Jaqtılıq tezli
- Page 91 and 92: 12-2 su’wret. Efirge baylanıslı
- Page 93: qozg’alıwshı materiya efirdi qa
- Page 97 and 98: ( x v t) 97 x'= α − . (13.10) Bu
- Page 99 and 100: x' = x − v t 1− v 2 / c 2 , y'
- Page 101 and 102: shamasına aytamız. Barlıq koordi
- Page 103 and 104: waqıt momentinde alıng’an eki n
- Page 105 and 106: Bul formulada intervalı esaplanıp
- Page 107 and 108: derek - qozg’alıwshı baqlawshı
- Page 109 and 110: 109 15-§. Saqlanıw nızamları İ
- Page 111 and 112: ∑ i 111 m v = const . i i Juwmaq:
- Page 113 and 114: denenin’ 10 km biyiklikke ko’te
- Page 115 and 116: materiallıq noqattın’ tuwrı s
- Page 117 and 118: 117 dv Ulıwmalıq jag’daydı qar
- Page 119 and 120: Anri Puankare (1854-1912) ha’m sa
- Page 121 and 122: Bul matritsa menen qurawshıları c
- Page 123 and 124: vektorlardın’ kvadratları o’z
- Page 125 and 126: dE kin 125 dp = F dr = v dt = v dp
- Page 127 and 128: 1 ⎛ 2 с ⎜ ⎝ ekenligine iye b
- Page 129 and 130: 129 Endi ku’shtin’ «waqıtlıq
- Page 131 and 132: de tap sonday ma’niste haqıyqat.
- Page 133 and 134: menen terbeledi (17-4 a su’wret).
- Page 135 and 136: 135 İnert massası m bolg’an den
- Page 137 and 138: ω E = hω, m = 2 c h . Sonlıqtan
- Page 139 and 140: Meхanikada qattı dene dep materia
- Page 141 and 142: ten’ligin alamız. Eki vektordın
- Page 143 and 144: Aylanbalı qozg’alıslardı qosı
(w
Change language