MEХANİKA

Eger aylanıw ko’sherine salıstırg’andag’ı ku’shler momenti M = 0 bolsa aylanıw impulsı
I Ω saqlanadı.
A’dette qattı deneler ushın I turaqlı shama. Sonlıqtan bunday sistemalar ushın
dω
I = M
dt
76
(9.18)
Demek qattı denenin’ qozg’almaytug’ın ko’sherge salıstırg’andag’ı inertsiya momenti
menen mu’yeshlik tezleniw
momentine ten’.
Aylanıw impulsının’ saqlanıw nızamına mısallar.
din’ ko’beymesi sol ko’sherge salıstırg’andag’ı sırtqı ku’shlerdin’
1. Jukovskiy (1847-1921) otırg’ıshı (9-2 su’wret).
2. Balerina menen muz u’stinde sırganawshı figurashının’ pirueti.
3. Sekiriwshi ta’repinen orınlang’an salto (9-3 su’wret).
9-2 su’wret. Jukovskiy otırg’ıshı.
Gyuygens-Shteyner teoreması: Qanday da bir ko’sherge salıstırg’andag’ı denenin’
inertsiya momenti usı denenin’ massa orayı arqalı o’tiwshi parallel ko’sherge
2
salıstırg’andag’ı inertsiya momentine ma shamasın qosqang’a ten’ (a arqalı ko’sherler
2
arasındag’ı aralıq belgilengen). Yag’nıy I = I + ma .
A
C
Aylanıwshı qattı denelerdin’ kinetikalıq energiyası. Qattı dene jıljımaytug’ın OO ' ko’sheri
do’gereginde aylanıp ϕ mu’yeshine burılg’andag’ı ku’shler momenti M nin’ islegen jumısın
anıqlayıq (9-4 su’wrette ko’rsetilgen). Qattı denege f ku’shi tu’sirilsin. Bul ku’sh o’zi tu’sirilgen
traektoriyag’a urınba bag’ıtında bag’ıtlang’an, al OO’ ko’sherine salıstırg’andag’ı momenti
M = f r bolsın.