MEХANİKA
MEХANİKA MEХANİKA
Tolıq tezleniwdin’ absolyut ma’nisi w = w 2 = 2 ⎛ v ⎞ ⎜ r ⎟ ⎝ ⎠ 36 2 4-3 su’wret. Tolıq tezleniwdi ( w ) qurawshıları bolg’an tangensial ( τ w ) ha’m normal ( w n ) qurawshılarg’a jiklew. 2 ⎛ dv ⎞ + ⎜ ⎟ . ⎝ dt ⎠ (4.17) Endi qozg’alıstın’ en’ a’piwayı tu’rlerinin’ biri bolg’an tuwrı sızıqlı tezleniwshi qozg’alıs haqqında ga’p etemiz. Bunday jag’dayda tezleniwdi bılay jazamız Δv v − v w = = Δt t − t Bul jerde 0 v da’slepki tezlik, t 0 da’slepki waqıt (waqıttın’ da’slepki momenti), v waqıt t bolg’an momenttegi tezliktin’ ma’nisi. Bul formuladan Eger t 0 = 0 bolsa v v 0 at. + = v 0 0 = v + a( t − t ) . Tezliktin’ o’simi Δ v nın’ belgisi qanday bolsa tezleniwdin’ belgisi de sonday boladı. Endi ten’ o’lshewli tezleniwshi qozg’alıstag’ı ju’rip o’tilgen joldın’ ma’nisin esaplayıq. A’piwayılıq ushın v0 = 0 dep esaplayıq. Tezliktin’ o’siwi OA tuwrısı menen sa’wlelendiriledi. Sonlıqtan ju’rip o’tilgen jol OVA u’sh mu’yeshliginin’ maydanına ten’ boladı: Eger da’slepki tezlik nolge ten’ bolmasa AB v ⋅t w t OA⋅ = = 2 2 2 w t s v0 t 2 + = 2 0 0 . . 2 .
Noqattın’ shen’ber boyınsha qozg’alıwı. Mu’yeshlik tezlik. Noqattın’ shen’ber boyınsha qozg’alısın tsilindrlik koordinatalar sistemasında qarag’an an’sat. Bul jag’dayda koordinata basın shen’berdin’ orayına, al х penen y ko’sherlerin usı shen’ber tegisligine jaylastıramız. ( x , y) tegisliginde bul polyar koordinatalar sisteması boladı. Shen’berdin’ radiusın r arqalı belgileymiz. Traektoriya boyınan A noqatın alıp s = rϕ dep jaza alamız. Tezliktin’ absolyut ds dϕ ma’nisi v = = r . Mu’yeshtin’ o’zgeriw tezligi mu’yeshlik tezlik dep ataladı ha’m ω dt dt ha’ripi menen belgilenedi. Eger bul tezlik turaqlı bolsa, onda ol aylanbalı jiyilik dep ataladı. Mu’yeshlik tezlik aylanıw da’wiri T menen bılay baylanısqan: 2π Ω = . T 37 4-4 su’wret. (4.18) Ten’ o’lshewli tezleniwshi qozg’alısta ju’rip o’tilgen jol OAB u’sh mu’yeshliginin’ maydanına ten’. Orayg’a umtılıwshı tezleniw. Bul jag’dayda normal tezleniw orayg’a umtılıwshı tezleniw dep ataladı. Shen’berdin’ barlıq noqatlarının’ iymeklik orayları shen’berdin’ orayı bolıp tabıladı. İymeklik radiusı shen’berdin’ radiusına ten’. Orayg’a umtılıwshı tezleniw 2 v 2 w n = = ω r . Bul jerde v = Rω ekenligi esapqa alıng’an. R Mu’yeshlik tezleniw. dϕ v = R formulasınan tangensial tezleniwdin’ dt w t dv dω = = R = dt dt R = R 2 2 ( dω/ dt) ( d ϕ/ dt ) 4-5 su’wret. Shen’ber boyınsha qozg’alıs parametrleri.
- Page 1 and 2: O’zbekstan Respublikası joqarı
- Page 3 and 4: 3 KİRİSİW Fizika iliminin’ qan
- Page 5 and 6: Joqarıda aytılg’anlardın’ ba
- Page 7 and 8: olıp tabıladı. Usı aytılg’an
- Page 9 and 10: Lektsiyalar tekstlerinde za’ru’
- Page 11 and 12: 11 tabıladı. Bul modellerdin’ d
- Page 13 and 14: sa’ykes kelmey qaladı. Birinshi
- Page 15 and 16: Fizikalıq shamalardın’ o’lshe
- Page 17 and 18: 17 § 3. Ken’islik ha’m waqıt
- Page 19 and 20: Joqarıda keltirilgen bes aksiomala
- Page 21 and 22: Koordinatalar sisteması. Berilgen
- Page 23 and 24: 23 a) b) 3-3 su’wret. TSilindrlik
- Page 25 and 26: 25 Bul jerde α arqalı ıqtıyarl
- Page 27 and 28: 27 i , j, k birlik vektorları aras
- Page 29 and 30: 29 Waqıt dep materiallıq protsess
- Page 31 and 32: ta sinхronlastqan bolıp shıg’a
- Page 33 and 34: Tezliktin’ qurawshıları: 33 dx
- Page 35: 35 4-2 su’wret. Tezlikler godogra
- Page 39 and 40: 39 4-6 su’wret. Elementar mu’ye
- Page 41 and 42: 41 g t h v0t 2 − = 30 m biyiklikk
- Page 43 and 44: Sızılmadan Bunnan 43 vx x = v⋅
- Page 45 and 46: 45 Tek sheksiz kishi mu’yeshlik a
- Page 47 and 48: 47 5-1 su’wret. Eyler mu’yeshle
- Page 49 and 50: Orın almastırıwdı ilgerilemeli
- Page 51 and 52: 3-anıqlama. Materiyanın’ o’zi
- Page 53 and 54: formulasına iye bolamız. Bul form
- Page 55 and 56: yag’nıy F + F = 0 . ik ki ik 55
- Page 57 and 58: 3) Praktikalıq teхnikalıq sistem
- Page 59 and 60: 59 Bul an’latpadag’ı 1 v da’
- Page 61 and 62: formulası menen anıqlanıladı. S
- Page 63 and 64: 63 8-§. Meхanikadag’ı Lagranj
- Page 65 and 66: Salıstırmalıq teoriyasında mass
- Page 67 and 68: printsiptin’ ja’rdeminde biz iz
- Page 69 and 70: tu’rine iye boladı. Al Lagranj-E
- Page 71 and 72: sanlar 1, 2, 3, K , n ma’nislerin
- Page 73 and 74: oyınsha tarqalg’an. Sonlıqtan n
- Page 75 and 76: dL x sirt = M x , dt dL = , y M dt
- Page 77 and 78: 77 9-3 su’wret. Sekiriwshi ta’r
- Page 79 and 80: An’latpalarına iye bolamız. 2.
- Page 81 and 82: ası O arqalı o’tedi dep esaplay
- Page 83 and 84: tu’rine enedi (eger I x = Iy = Iz
- Page 85 and 86: Galiley tu’rlendiriwleri. Qozg’
Noqattın’ shen’ber boyınsha qozg’alıwı. Mu’yeshlik tezlik. Noqattın’ shen’ber boyınsha<br />
qozg’alısın tsilindrlik koordinatalar sistemasında qarag’an an’sat. Bul jag’dayda koordinata basın<br />
shen’berdin’ orayına, al х penen y ko’sherlerin usı shen’ber tegisligine jaylastıramız. ( x , y)<br />
tegisliginde bul polyar koordinatalar sisteması boladı. Shen’berdin’ radiusın r arqalı<br />
belgileymiz. Traektoriya boyınan A noqatın alıp s = rϕ<br />
dep jaza alamız. Tezliktin’ absolyut<br />
ds dϕ<br />
ma’nisi v = = r . Mu’yeshtin’ o’zgeriw tezligi mu’yeshlik tezlik dep ataladı ha’m ω<br />
dt dt<br />
ha’ripi menen belgilenedi. Eger bul tezlik turaqlı bolsa, onda ol aylanbalı jiyilik dep ataladı.<br />
Mu’yeshlik tezlik aylanıw da’wiri T menen bılay baylanısqan:<br />
2π<br />
Ω = .<br />
T<br />
37<br />
4-4 su’wret.<br />
(4.18)<br />
Ten’ o’lshewli tezleniwshi qozg’alısta<br />
ju’rip o’tilgen jol OAB u’sh mu’yeshliginin’<br />
maydanına ten’.<br />
Orayg’a umtılıwshı tezleniw. Bul jag’dayda normal tezleniw orayg’a umtılıwshı<br />
tezleniw dep ataladı. Shen’berdin’ barlıq noqatlarının’ iymeklik orayları shen’berdin’ orayı<br />
bolıp tabıladı. İymeklik radiusı shen’berdin’ radiusına ten’. Orayg’a umtılıwshı tezleniw<br />
2<br />
v 2<br />
w n = = ω r . Bul jerde v = Rω<br />
ekenligi esapqa alıng’an.<br />
R<br />
Mu’yeshlik tezleniw.<br />
dϕ<br />
v = R formulasınan tangensial tezleniwdin’<br />
dt<br />
w<br />
t<br />
dv dω<br />
= = R =<br />
dt dt<br />
R<br />
=<br />
R<br />
2 2<br />
( dω/<br />
dt)<br />
( d ϕ/<br />
dt )<br />
4-5 su’wret. Shen’ber boyınsha qozg’alıs<br />
parametrleri.
Change language