MEХANİKA

282
y
y
x x1
x 2 Acos
t Acos
t
c
c
y
y
2Acos
cos t ( B A)
cos t .
c
Ł c ł
+
- +
=
Ł ł
+
Ł ł
+
+
Ł ł
-
= + =
ω
ω
ω ω
ω
( B A)
-
cos t
Ł + ω
y
c ł
Na’tiyjede alıng’an tolqın to’mendegidey eki tolqınnın’ qosındısınan turadı:
⎛ y ⎞
2Acos ⎜ω
⎟cos
ωt
turg’ın tolqın dep ataladı.
⎝ c ⎠
⎛ y ⎞
B cos + juwırıwshı tolqın dep ataladı.
( − A)
ω⎜t
⎟
⎝ c ⎠
=
(30.27)
B = A bolg’an jag’dayda qosındı tolqın tek turg’ın tolqınnan turadı. Bul sha’rtke ayrıqsha
a’hmiyet beriw kerek. Sebebi qosılıwshı tolqınlar amplitaları o’z-ara ten’ bolmasa turg’ın tolqın
(bir orındag’ı terbelisler) alınbaydı, al bul jag’dayda juwırıwshı tolqıng’a iye bolamız.
Qosılıwshı eki tolqınnın’ amplitudaları birdey bolatug’ın jag’daydı qarawdı dawam etemiz.
(30.22) degi cos 2πν t ko’beytiwshisi ortalıq noqatlarında jiyiligi qarama-qarsı tarqalatug’ın
tolqınlardın’ jiyiligindey terbelistin’ payda bolatug’ınlıg’ın ko’rsetedi. Waqıtqı g’a’rezli emes
⎛ ⎞
⎜ π ⎟
⎝ λ ⎠
y
2a cos 2 ko’beytiwshisi qosındı terbelistin’ A amplitudasın ta’ripleydi. Da’lirek aytqanda
tek on’ shama bolıp qalatug’ın amplituda usı ko’beytiwshinin’ absolyut ma’nisine ten’:
⎛ y ⎞
A = 2a
cos ⎜2π
⎟
⎝ λ ⎠
(30.28)
(30.28) den amplitudanın’ ma’nisinin’ y koordinatasına g’a’rezli bolatug’ınlıg’ı ko’rinip
tur. Bul payda bolg’an terbelisti turg’ın tolqın dep ataymız. Turg’ın tolqınnın’ amplitudası
belgili bir noqatlarda qurawshı terbelisler amplitudalarının’ qosındısına ten’ boladı. Bunday
noqatlar turg’ın tolqınlardın’ shog’ırları dep ataladı. Basqa noqatlarda qosındı amplituda nolge
ten’. Usınday noqatlar turg’ın tolqınlardın’ tu’yinleri dep ataladı.
Shog’ırlar menen tu’yinler noqatlarının’ koordinataların anıqlayıq. (30.28) boyınsha
⎛ ⎞
⎜ π ⎟
⎝ λ ⎠
y
2a cos 2
bolatug’ın noqatlarda amplituda maksimal ma’nislerge jetedi. Bul noqatlarda (30.28) boyınsha
A = 2a
.
Demek shog’ırlardın’ geometriyalıq ornı
y
2 π = ± kπ
λ
sha’rti menen anıqlanadı ( k = 0,
1,
2,
K).
Olay bolsa shog’ırlardın’ koordinataları