MEХANİKA

ko’lemin iyeleydi.
Bunnan
∂y
V = S dx
∂x
277
(30.12) ni (30.10) g’a qoysaq tolqındag’ı basımnın’ o’zgerisin alamız:
p0
y p0
y y
= -κ
S dx = -κ
S dx = -κ
p dx .
V x Sdx
x x
p 0
0
(30.12)
(30.13)
∂ y
Bul formula boyınsha basımnın’ o’simi tuwındısına tuwrı proportsional, al belgisi
∂x
boyınsha qarama-qarsı. Sestin’ ortalıqtag’ı tezliginin’
bılay jaza alamız:
2 ∂y
p = −ρ0
c .
∂x
c
p
ρ
0 = κ ekenligi esapqa alsaq (30.13) ti
0
(30.14)
x
Demek y( x,
t)
= Acosω
( t - τ)
= Acos
ωt
- ω tolqınına to’mendegidey basımlar tolqını
Ł c ł
sa’ykes keledi:
( x,
t)
2 A ω x
x
= -ρ
0c
sin ω t - ω = -ρ
c A ωsin
ω t - ω .
c Ł c ł
Ł c ł
p 0
(30.15)
Demek basım terbelisi fazası boyınsha barlıq waqıtta da bo’leksheler tezligi terbelisi menen
sa’ykes keledi. Berilgen waqıt momentinde kinetikalıq energiyanın’ tıg’ızlıg’ı u’lken bolsa
qısılıwg’a sa’ykes potentsial energiya da o’zinin’ u’lken ma’nisine iye boladı.
Potentsial energiya gazdın’ basımın u’lkeytiwge (yamasa kishireytiwge) yaki ko’lemin
u’lkeytiw (yaki kishireytiw) ushın islengen jumısqa ten’. Basım menen ko’lem kishi shamalarg’a
o’zgergende olar arasında proportsionlallıq orın aladı dep esaplaymız. Sonlıqtan ko’lem
birliginin’ potentsial energiyası bılay jazılıwı mu’mkin:
pV
Epot = − .
2V
Bul formulag’a (6) nı qoysaq potentsial energiyanın’ tıg’ızlıg’ın tabamız:
2
1 2⎛
∂y
⎞
E pot ρ0c
⎜ ⎟
2 ⎝ ∂x
⎠
= .
Demek potentsial energiyanın’ tıg’ızlıg’ının’ o’zgeriw tolqının bılayınsha jazamız:
0
(30.16)
(30.17)