MEХANİKA

1
Ekin = I ϕ&
2
273
2
(29.55)
formulası ja’rdeminde anıqlanadı. Bul jerde I arqalı mayatniktin’ A ko’sherine salıstırg’andag’ı
inertsiya momenti belgilengen. Potentsial energiya E pot = m g h . Bul an’latpada h arqalı
mayatniktin’ massa orayının’ ( C menen belgileymiz) o’zinin’ en’ to’mengi awhalınan ko’teriliw
biyikligi. C menen A noqatlarının’ aralıg’ı a ha’ripi menen belgilensin. Onda
E
pot
2 ϕ
= mg
a ( 1-
cosϕ
) = m g a sin .
2
Kishi mu’yeshlerde sinustı argumenti menen almastırıw mu’mkin. Sonda
E
pot
=
mg
a
2
ϕ
2
(29.56)
(29.57)
Demek kishi terbelislerde potentsial ha’m kinetikalıq energiyalar sa’ykes
α 2
Epot = q ,
2
β 2
E kin = q&
ten’lemelerine tu’rine keledi. Bul jerde α = mg
a , β = I . Usınnan
2
fizikalıq mayatniktin’ kishi terbelislerin juwıq tu’rde garmonikalıq terbelis dep qarawg’a boladı
degen juwmaq kelip shıg’adı. Jiyiligi
terbelis da’wiri
mga
Ω = ,
I
T = 2π
I
mga
(29.58)
(29.59)
Demek fizikalıq mayatniktin’ kishi amplitudalardag’ı terbelisi izoxronlı. U’lken
amplitudalarda izoxronlıq buzıladı (awısıw bir neshe graduslardan u’lken bolsa).
29-9 su’wret.
Fizikalıq mayatnik.
Matematikalıq mayatnik fizikalıq mayatniktin’ dara jag’dayı bolıp tabıladı. Matematikalıq
mayatnik dep massası bir noqatqa toplang’an (mayatniktin’ orayında) mayatnikti aytamız.
Matematikalıq mayatniktin’ mısalı retinde uzılıg’ı l ge ten’ jipke asılg’an kishi shardı
2
ko’rsetiwge boladı. Bul jag’dayda a = l , I = ml
bolg’anlıqtan