MEХANİKA

θ =
A
ln
A
1
2
268
shamasın so’niwdin’ logarifmlik dekrementi dep ataydı.
(29.41)
Endi N da’wir ishindegi (yag’nıy NT waqıtı ishindegi) terbelis amplitudalarının’ o’zgerisin
qaraymız. (29.39)-formulalardın’ ornına mına formulalardı jazamız:
A
1
= A
e
- γt
0
1 , A = A e
2
0
- γ
( t + NT)
Sonlıqtan N da’wir intervalı menen ajıratılg’an amplitudalardın’ qatnası
A =
1
(29.42)
γNT Nθ
N+
1 / A1
= e e . (29.43)
Eger N θ = 1 bolsa terbelisler amplitudaları e ese kemeyedi. Sonlıqtan so’niwdin’
lagorifmlik dekrementi θ = 1/
N dep terbelis amplitudası e ese kemeyetug’ın da’wirler sanına
keri shamanı aytadı ekenbiz. So’niwdin’ lagorifmlik dekrementin usınday etip
interpretatsiyalaw so’niwdin’ intensivliligi haqqında ko’rgizbeli tu’rdegi ko’z-qarastı payda
etedi. Mısalı, eger θ = 0,
01 bolsa terbelis shama menen 100 terbelisten keyin so’nedi. 10
terbelisten keyin amplituda o’zinin’ da’silepki ma’nisinin’ onnan birine g’ana o’zgeredi. Al
θ = 0,
1 bolsa terbelisler 10 terbelisten keyin tolıg’ı menen so’nedi.
Ma’jbu’riy terbelisler. Rezonans. Meyli terbeliwshi sistemag’a su’ykelis ku’shleri menen
bir qatar sırttan da’wirli
F = F0
cosωt
(29.44)
nızamı menen o’zgeretug’ın ku’sh ta’sir etsin. Bunday jag’dayda (29.27) qozg’alıs ten’lemesi
tu’rine enedi. Bul ten’lemenin’ eki ta’repin de m ge bo’lip
m& x&
= -kx
- bx&
+ F0
cosωt
(29.45)
2 F0
& x&
+ 2γ
x&
+ ω0x
= cosωt
m
(29.46)
ten’lemesin alamız. Bul ten’lemelerdegi γ ha’m ω 0 shamaları so’niwshi terbelislerdi
qarag’anımızdag’ı ma’nislerine ten’ [(29.28)-formula].
A’lbette sırtqı ma’jbu’rlewshi da’wirli ku’sh ta’sir ete baslag’an momentte ostsillyatordın’
terbelmeli qozg’alısı sol momentten burıng’ı terbelmeli qozg’alıs bolıp tabıladı. Biraq waqıttın’
o’tiwi menen baslang’ısh sha’rtlerdin’ ta’siri ha’lsirey baslaydı ha’m ostsillyatordın’ qozg’alısı
sırtqı ma’jbu’rlewshi da’wirli ku’shtin’ ta’sirindegi terbelmeli qozg’alıw halı ornaydı.
Terbelislerdin’ ornaw protsessin o’tiw rejimi dep ataydı.
Ku’sh ta’sir ete baslag’annan keyin τ = 1/
γ waqtı o’tkennen keyin terbelis protsessi tolıq
qa’lpine keledi. Eger sistema da’slep terbeliste bolmag’an jag’dayda da ma’jbu’rlewshi ku’sh
ta’sir ete baslag’annan usınday waqıt o’tkennen keyin ma’jbu’riy terbelis statsionar qa’lpine
keldi dep esaplanadı.