MEХANİKA

Demek garmonikalıq terbelislerde x abstsissası t waqıttın’ sinusoidallıq yamasa kosinusoidallıq
funktsiyası boladı. A’dette garmonikalıq terbelmeli qozg’alıstı grafik tu’rinde sa’wlelendiriw
ushın gorizont bag’ıtındag’ı ko’sherge t waqıttı, al vertikal bag’ıttag’ı ko’sherge noqattın’
awısıwı x tı qoyadı. Bunday jag’dayda da’wirli funktsiya bolg’an sinusoida alınadı.
İymekliktin’ forması amplituda A ha’m tsikllıq jiyilik ω nın’ ja’rdeminde tolıq anıqlanadı.
Biraq onın’ iyelep turg’an ornı baslang’ısh faza δ shamasına da g’a’rezli boladı.
π
=
ω
2
T
258
(29.2)
Waqıtı o’tkennen keyin faza 2 π o’simin aladı, terbeliwshi noqat o’zinin’ da’slepki qozg’alısı
bag’ıtındag’ı halına qaytıp keledi. T waqıtı terbelis da’wiri dep ataladı.
Terbeliwshi noqattın’ tezligin anıqlaw ushın (29.1) den waqıt boyınsha tuwındı alıw kerek.
Bul o’z gezeginde
v = x&
= −ωA
sin(ω t + δ) .
(29.3)
an’latpasın beredi. Waqıt boyınsha (29.1) di ekinshi ret differentsiallap tezleniw a ushın
an’latpasına iye bolamız yamasa (29.1) di paydalanıp
formulasın alamız.
Materiallıq noqatqa ta’sir etiwshi ku’sh
2
a = & x&
= −ω
Acos(ω
t + δ)
(29.4)
2
a = −ω
x
(29.5)
2
F = ma
= −mω
x
(29.6)
formulası menen anıqlanadı. Bul ku’sh awısıw x tın’ shamasına proportsional, bag’ıtı barqulla x
tın’ bag’ıtına qarama-qarsı bag’ıtlang’an (bul minus belgisinin’ bar ekenliginen ko’rinip tur).
Ku’sh ten’ salmaqlıq halına qaray bag’ıtlang’an boladı. Usınday ku’shler materiallıq noqat
o’zinin’ ten’ salmaqlıq halınan kishi shamalarg’a awısqanda payda boladı. 29-2 su’wrette kishi
awıtqıwlardag’ı ha’r qıylı sistemalardın’ terbelisleri ko’rsetilgen.
29-2 su’wret. Kishi awıtqıwlardag’ı ha’r qıylı sistemalardın’ terbelisleri
Prujinag’a bekitilgen ju’ktin’ garmonikalıq terbelisleri. Bir ushın bekitilgen, ekinshi
ushına massası m bolg’an ju’k ildirilgen spiral ta’rizli prujinanı qaraymız (29-3 su’wret). Meyli