MEХANİKA

an’latpasın alamız. Mısalı diametri D = 10 sm, hawadag’ı tezligi v = 30 m/s bolg’an shar ushın
Reynoldas sanı
vD
Re =
= ν
2
5
10
ke ( 20 C
0
243
temperaturada hawanın’ kinematikalıq jabısqaqlıg’ı
ν = 0,
15 sm 2 /s), al shegaralıq qatlamnın’ qalın’lıg’ı δ ~ 0,
2 millimetrge ten’.
Reynolds sanının’ ma’nisi kishi, shama menen birdin’ a’tirapında bolg’an jag’daylarda da
l
δ ~ formulasın keltirip shıg’arg’anda islegen boljawlarımızdı paydalanıwg’a bolmaydı.
Re
Biraq bul shegaralıq qatlamnın’ o’lshemleri denenin’ o’zinin’ o’lshemleri menen ten’lesetug’ın
jag’dayda da (27.57)-formula sapalıq jaqtan durıs na’tiyjelerdi beredi. Bunda shegaralıq qatlam
haqqında aytıw ma’nisin jog’altadı. Shegaralıq qatlam haqqındag’ı ko’z-qaras statsionar laminar
ag’ıs ushın da durıs kelmeydi. Bunın’ sebebi jabısqaqlıq ku’shleri basım gradientleri menen tek
g’ana deninin’ a’tirapında emes, al suyıqlıqtın’ barlıq ko’leminde ten’lesedi.
Shegaralıq qatlam deneden u’zilmese onda qozg’alıs suyıqlıqtı ideal suyıqlıq dep esaplanıw
arqalı u’yreniliwi kerek. Shegaralıq qatlamnın’ bar bolıwı denenin’ effektivlik o’lshemlerin
u’lkeyiwi menen barabar boladı. Suyıqlıq ag’ımına qarsı qarag’an deninin’ aldın’g’ı beti usınday
qa’siyetke iye. Biraq denenin’ art ta’repinde shegaralıq ha’r waqıt shegaralıq qatlam dene
betinen u’ziledi. Bul jag’dayda jabısqaqlıq ku’shi tolıq jog’aladı degen ko’z-qaras haqıyqatlıqtan
alıs bolg’an na’tiyjelerge alıp keledi. Shegaralıq qatlamnın’ u’ziliwi deneni aylanıp o’tiwdi
pu’tkilley o’zgertedi.
27-17 su’wret.
Jabısqaq suyıqlıqtın’ simmetriyag’a iye emes
deneni orap ag’ıwı. Denege suyıqlıq ta’repinen
tu’sirilgen ku’shlerdin’ qosındısı nolge ten’
emes.
Jabısqaq suyıqlıqtın’ simmetriyag’a iye emes deneni orap ag’ıwı. Bul jerde
simmetriyag’a iye emes haqqında aytılg’anda suyıqlıqqa salıstırg’andag’ı qozg’alıw
bag’ıtındag’ı simmetriya na’zerde tutılg’an. Bul jag’dayda, 27-17 su’wrette ko’rsetilgenindey
suyıqlıq ta’repinen tu’sirilgen ku’shlerdin’ qosındısı nolge ten’ bolmaydı. Su’wrette a’piwayılıq
ushın sheksiz uzın yarım tsilindr tu’rindegi dene keltirilgen. Denenin’ C tegis betinde ag’ıs
sızıqları usı betke parallel boladı, bul betke tu’setug’ın basımdı p g’a ten’ dep belgileymiz. B
noqatındag’ı basım r dan kem boladı. Sonlıqtan payda bolg’an qosındı ku’sh F = fi
„ 0 . Bul
ku’sh iyrimsiz ag’ısta ag’ıs sızıqlarına perpendikulyar boladı. İdeal suyıqlıqta bul ku’sh deneni
ag’ıs bag’ıtında qozg’altpaydı, onı tek ag’ıs bag’ıtına perpendikulyar emes bag’ıtta jıljıtıwg’a
tırısadı.
Jabısqaq suyıqlıq simmetriyasız deneni orap aqqanda denege ag’ıs ta’repinen ta’sir etiwshi
ku’shlerdin’ qosındsı F ku’shi ag’ıs sızıqlarına perpendikulyar bolmaydı. Bul jag’dayda onı eki
qurawshıg’a jikleymiz: birewi ag’ıs bag’ıtında bag’ıtlang’an F a , al ekinshisi ag’ısqa
perpendikulyar bag’ıtlang’an F p .