MEХANİKA

226
27-4 su’wret.
Iqtıyarlı tu’rde alıng’an С tuyıq konturındag’ı
toq sızıqları.
Statsionar emes qozg’alısta toq sızıqları suyıqlıq bo’lekshelerinin’ traektoriyaları menen
sa’ykes kelmeydi. Ҳaqıyqatında da traektoriya suyıqlıqtın’ tek bir bo’lekshesinin’ qozg’alıs
barısındag’ı jolın ko’rsetedi. Al toq sızıg’ı bolsa biz qarap atırg’an waqıtta usı sızıqta jaylasqan
sheksiz ko’p bo’lekshelerdin’ qozg’alıs bag’ıtın ta’ripleydi. Tek statsionar ag’ısta g’ana toq
sızıqları bo’lekshelerdin’ traektoriyaları menen sa’ykes keledi. Da’lillew ushın ıqtıyarlı tu’rde
alıng’an A bo’lekshesinin’ traektoriyasın alamız (27-3 su’wret). Meyli A( t1
) arqalı
bo’lekshenin’ t 1 waqıt momentindegi ornı belgilengen bolsın. Basqa bir B noqatın alayıq ha’m
ol bazı bir t 2 waqıt momentinde t 1 waqıt momentinde A bo’lekshesi iyelegen orındı iyelesin.
Qozg’alıs statsionar bolg’anlıqtan A( t1
) noqatı arqalı t 1 waqıt momentinde A bo’lekshesi
kanday tezlik penen o’tken bolsa t 2 waqıt momentinde B noqatı tap sonday tezlik penen o’tedi.
Demek B noqatının’ A( t1)
noqatındag’ı tezligi A noqatının’ traektoriyasına urınba bag’ıtta
bag’ıtlangan degen juwmaq shıg’aramız. t 2 waqıt momentin ıqtıyarlı tu’rde alatug’ın
bolg’anlıqtan A bo’lekshesinin’ traektoriyası toq sızıg’ı boıp tabıladı dep juwmaq shıg’aramız.
Iqtıyarlı tu’rde С tuyıq konturın alamız ha’m onın’ ha’r bir noqatında waqıttın’ bir momenti
ushın toq sızıqların o’tkeremiz (27-4 su’wret). Toq sızıqları bazı bir nay betinde jaylasqan bolıp,
bul betti toq nayı dep ataymız. Suyıqlıq bo’lekshelerinin’ tezlikleri toq sızıqlarına urınba
bag’ıtında bag’ıtlang’anlıqtan suyıqlıq ag’ıwdın’ saldarında toq nayının’ qaptal beti arqalı o’te
almaydı. Suyıqlıq ag’ıp atırg’an qattı materialdan islengen nay kanday bolsa, toq nayı da sonday
qa’siyetke iye boladı. Suyıqlıq iyelep turg’an kenislikti usınday toq naylarına bo’liw mu’mkin.
Eger toq nayının’ kese-kesimi sheksiz kishi bolsa, onda suyıqlıqtın’ tezligi naydın’ kesekesiminin’
barlıq noqatlarında birdey ha’m naydın’ ko’sheri bag’ıtında bag’ıtlang’an boladı.
d t waqıt aralıg’ında naydın’ kese-kesimi arqalı o’tken suyıqlıqtın’ massası
arqalı naydın’ kese-kesimi belgilengen. Statsionar ag’ısta
ten’ligi orınlanadı. Suyıqlıq qısılmaytug’ın bolsa ( ) ρ = ρ
d m = ρv
Sdt
(27.27)
ρ v S = ρ v S
(27.28)
1
1
1
2
1
2
v 1 S2
= .
v
2
S
1
2
2
(27.29)
Demek naydag’ı (qısılmaytug’ın jabısqaq emes) suyıqlıqtın’ tezligi sol naydın’ kesekesiminin’
maydanına keri proportsional eken.