MEХANİKA

salmag’ı 1 G. Sonlıqtan kub yamasa sfera formasındag’ı bir tekli temir suwda batadı ja’ne onın’
suw ishindegi salmag’ı 7,67 G – 1 G = 6,67 G g’a ten’ boladı (suwg’a batırılg’an temir
jen’illeydi). Al eger sol temirdi juqa qan’ıltırg’a aylandırıp ha’m sol qan’ıltırdan qutı sog’ıp
alg’an bolsaq, onda qutı salmag’ı 7,67 G g’a ten’ suwdı qısıp shıg’aradı ha’m suw betinde qalqıp
turadı.
220
27-2 su’wret.
Eger Arximed ku’shi F A denenin’ salmag’ı p F
ke ten’ bolsa dene suw betine qalqıp shıg’adı.
F −F
F nın’ san
A = p . Sonın’ menen birge A
shaması V ko’lemindegi suyıqlıqtın’
salmag’ına ten’.
Ekinshi mısal retinde hawanı alamız. Onın’ salıstırmalı salmag’ı 1,2928 G/litr. salmag’ı 80
kG shıg’atug’ın wlken adam shama menen 76 litr ko’lemge iye (adamnın’ ortasha tıg’ızlıg’ın
1,05 g/sm 3 dep esaplaymız). Al 76 litr ko’lemge iye hawanın’ salmag’ı 1, 2928⋅
76 G = 98,5 G.
Demek Jer betinde ta’rizide o’lshenip 80 kG shıqqan adamnın’ salmag’ı haqıyqatında 80 lG 98,6
G g’a ten’ boladı (yag’nıy hawa adamnın’ salmag’ın 98,6 G shamasına kishireytedi eken).
U’shinshi mısal retinde suw menen salmag’ı 80 kG shıg’atug’ın, al ko’lemi 76 litr bolg’an
adamdı alamız. Bul adam suwg’a su’n’gigende o’zinin’ ko’lemine ten’ bolg’an 76 litr
ko’lemdegi yag’nıy salmag’ı 76 kG bolg’an suwdı qısıp shıg’aradı. Demek suwdın’ ishindegi
adamnın’ salmag’ı tek 80 kG – 76 kG = 4 kG g’ana boladı eken (yag’nıy biz qarag’an jag’dayda
suw salmag’ı 80 kG bolg’an adamnın’ salmag’ın 76 kG g’a kishireytedi eken).
Suyıqlıq ishindegi basım qısıwdın’ saldarınan payda boladı. Urınba kernewlerdin’
bolmaytug’ınlıg’ına baylanıslı kishi deformatsiyalarg’a qarata suyıqlıqlardın’ serpimli
qa’siyetleri tek bir koeffitsient - qısılıw koeffitsienti menen ta’riplenedi:
Bul shamag’a keri bolg’an
1 dV
γ = − .
V dP
dP
K = −V
dV
(27.4)
(24.5)
shamasın ha’r ta’repleme qısıw moduli dep ataydı. Qısıw protsessinde suyıqlıqtın’ temperaturası
turaqlı bolıp qaladı dep boljaymız. Temperatura turaqlı bolıp qalatug’ın bolsa (27.4) ha’m (27.5)
an’latpalarının’ ornına mınaday an’latpalardı jazamız:
1 ⎛ dV ⎞
γ T = − ⎜ ⎟ ,
V ⎝ dP ⎠T=
const
⎛ dP ⎞
KT
= −V⎜
⎟ .
⎝ dV ⎠
T=
const
(24.6)
(24.7)