MEХANİKA

funktsiyalarının’ grafiklerin qaraymız. L di nolge ten’ emes dep esaplaymız. r shaması nolge
umtılg’anda ( r→ 0)
V2 ( r)
funktsiyası V1 ( r)
funktsiyasına salıstırg’anda sheksizlikke tezirek
umtıladı. Kishi r lerde V ( r)
funktsiyası o’n’ ma’niske iye boladı ha’m r → 0 sha’rti
orınlang’anda sheksizlikke asimptota boyınsha umtıladı. Kerisinshe eki funktsiyanın’ qosındısı
(su’wrette tutas sızıq) r → ∞ sha’rti orınlang’anda asimptota boyınsha nolge umtıladı.
Na’tiyjede E > 0 bolg’an jag’daylarda giperbolalıq, E = 0 sha’rti orınlang’anda parabolalıq
ha’m E < 0 bolg’anda ellips ta’rizli orbita menen qozg’alıstın’ orın alatug’ınlıg’ın da’lillewge
boladı.
191
24-4 su’wret.
Energiyanın’ r den g’a’rezliligin
ko’rsetetug’ın grafikler.
Demek oraylıq maydanda qozg’alıwshı denelerden’ traektoriyaları olardın’ energiyasına
baylanıslı boladı eken.
Baylanısqan hal tek g’ana baylanıs energiyasının’ (potentsial energiyanın’) ma’nisi nolden
kishi bolg’anda orın aladı. Al baylanıs energiyasının’ nolden u’lken ma’nislerine iyterilis
ku’shleri sa’ykes keledi.
r → ∞ sha’rti orınlang’anda V(r) = 0, sonlıqtan
M m m v m
E ∞
r 2 2
2
= −G
+ =
2
v .
Demek giperbolalıq qozg’alısta materiallıq dene sheksizlikke shekli v ∞ tezligi menen, al
parabolalıq qozg’alısta materiallıq dene sheksizlikke nollik tezlik penen jetip keledi (sebebi
E = 0 ten’ligine sa’ykes sa’ykes 0 v arqalı parabolalıq tezlik belgilengen). Parabolalıq
v p = , p
qozg’alıw ushın materiallıq noqatqa beriliwi kerek bolg’an da’slepki tezlik parabolalıq tezlik dep
ataladı.
mv
ten’lemesinen parabolalıq tezlik ushın
2
p
− G
Mm
r
0
= E = 0
(24.14