MEХANİKA

olsa soqlıg’ısıwshı bo’lekshenin’ soqlıg’ısqannan keyingi bag’ıtı menen soqlıg’ısqang’a
shekemgi bag’ıtı arasındag’ı mu’yesh. Tek geometriyalıq jol menen 1 ' p shamasın tabıw da qıyın
emes. Solay etip soqlıg’ısıwdı ta’riplewshi barlıq shamalar anıqlandı. 22-2 su’wrette
m2
2 < 1 bolg’an jag’day (yag’nıy 1 2
m1
+ m2
m m > bolg’an jag’day, ushıp keliwshi bo’lekshenin’
massası tınısh turg’an bo’lekshenin’ massasınan u’lken, tınısh turg’an bo’leksheni endigiden
bılay nıshana dep ataymız) su’wretlengen. 22-2 su’wrette soqlıg’ısıwdan keyingi eki
bo’lekshenin’ impulsleri arasındag’ı mu’yesh α shamasının’ ma’nisinin’ π / 2 den 0 ge
shekem o’zgeretug’ınlıg’ı ko’rinip tur. 1 ' p impulsinin’ maksimallıq ma’nisi nıshana
soqlıg’ısıwdan keyin ushıp keliwshi bo’lekshenin’ bag’ıtına derlik perpendikulyar bag’ıtta
qozg’alg’anda jetisiledi. Sonın’ menen birge ushıp keliwshi bo’lekshenin’ bag’ıtın qa’legen
bag’ıtqa o’zgerte almaytug’ınlıg’ın atap o’temiz. Maksimallıq ma’niske iye β max mu’yeshi bar
boladı. Bo’leksheler usı mu’yeshten u’lken mu’yeshke bag’ıtın o’zgerte almaydı. Bul
mu’yeshtin’ shaması 22-2 su’wretten tek 1 ' p vektorı shen’berge tiyetug’ın jag’dayda g’ana
alınatug’ınlıg’ı ko’rinip tur.
22-2 su’wret. Massaları 1 2 m m > bolg’an eki
bo’lekshenin’ soqlıg’ısıw ma’selesin
sheshiwge arnalg’an sxema.
167
22-3 su’wret. Massaları 1 2 m m < bolg’an eki
bo’lekshenin’ soqlıg’ısıw ma’selesin
sheshiwge arnalg’an sxema.
22-3 su’wrette nıshananın’ massası ushıp keliwshi bo’lekshenin’ massasınan u’lken bolg’an
jag’day ( 2 1 m m > ) sa’wlelengen. Su’wrette ko’rinip turg’anınday soqlıg’ısqannan keyingi
bo’lekshelerdin’ bir birine salıstırg’andag’ı ushıp ketiw bag’ıtları arasındag’ı mu’yesh
π / 2 < α < π sheklerinde o’zgeredi. Kelip soqlıg’ısıwshı bo’lekshenin’ bag’ıtın o’zgertiw
mu’yeshi β nolden π ge shekem, yag’nıy bo’lekshe ko’p mu’yeshke awıtqıw almaydı, al
o’zinin’ qozg’alıs bag’ıtın qarama-qarsı bag’ıtqa o’zgerte aladı.
Biz joqarıda qarap o’tken eki jag’dayda da soqlıg’ısıwdın’ xarakteristikası θ mu’yeshi
boyınsha anıqlanadı eken. Biraq bazı bir ayqın jag’dayda onın’ ma’nisi qanday shamag’a ten’?
Bul sorawg’a saqlanıw nızamları juwap bere almaydı. Soqlıg’ısıw protsessinde orın alatug’ın
barlıq jag’daydar soqlıg’ısıw sha’rtlerine ha’m ta’sirlesiwdin’ o’zgesheliklerine baylanıslı boladı.
Sonlıqtan saqlanıw nızamları soqlıg’ısıw haqqadag’ı ma’seleni tolıq sheshiwge mu’mkinshilik
bere almaydı, biraq soqlıg’ısıwdın’ tiykargı o’zgesheliklerin tallawg’a ja’rdem beredi.
Man’lay soqlıg’ısıwı. 22-2 ha’m 22-3 su’wretlerden θ = 0 bolg’anda tınısh turg’an
bo’lekshenin’ en’ u’lken bolg’an impuls alatug’ınlıg’ı ko’rinip tur. Bunday jag’daydag’ı
soqlıg’ısıwdı man’lay soqlıg’ısıwı yamasa oraylıq soqqı dep ataymız. Bunday soqlıg’ısıwg’a