MEХANİKA

Bul an’latpada m arqalı bo’lekshenin’ massası belgilengen. (16.10) dag’ı jaqtılıqtın’ tezligi c
durıs o’lshem alıw ushın jazılg’an. (14.22) formuladag’ı 4 tezliktin’ ken’isliklik qurawshıların
qoyg’annan keyin
p = ip
x
+ jp
y
+ kp
z
=
124
mv
2 2
1−
v / c
ekenligine iye bolamız ⎢ = ( ivx
+ jvy
+ kvk
) ⎥⎦
(16.11)
⎡ mv
m
⎤
. Bul relyativistlik
2 2
2 2
⎣ 1−
v / c 1−
v / c
bo’lekshenin’ ken’isliklik koordinatalarda jazılg’an impuls vektorı bolıp tabıladı. Waqıtlıq
2 2
koordinatag’a baylanıslılıqtı keyinirek ko’remiz. (16.11) den v / c → 0 sheginde impulstin’
klassikalıq impuls p = mv
g’a o’tetug’ınlıg’ı ko’rinip tur.
İmpulsten waqıt boyınsha alıng’an tuwındı bo’lekshege tasir etetug’ın ku’sh bolıp tabıladı.
Meyli bo’lekshenin’ tezligi tek bag’ıtı boyınsha o’zgeretug’ın bolsın, yag’nıy bo’lekshege ta’sir
etetug’ın ku’sh onın’ tezligine perpendikulyar bolsın. Onda
dp
m dv
= .
dt
2 2
1−
v / c dt
Eger tezlik tek shaması boyınsha o’zgeretug’ın bolsa, onda
dp
=
dt
m
dv
2 2 3/
2
( 1−
v / c ) dt
dp dv
an’latpasın alamız. Biz bul jerde qarap o’tilgen eki jag’dayda ku’sh nın’ tezleniw g’a
dt
dt
qatnasının’ ha’r qıylı bolatug’ınlıg’ın ko’remiz.
Endi waqıtlıq qurawshı p ct nın’ ma’nisin anıqlaw qaldı. Bunın’ ushın klassikalıq
meхanikadag’ı kinetikalıq energiyanın’
2
mv
Ekin
= ha’m bo’lekshege ta’sir etetug’ın
2
ku’shlerdin’ barlıg’ının’ usı bo’lekshenin’ kinetikalıq energiyasın o’zgertiw ushın
jumsalatug’ınlıg’ın eske alamız, yag’nıy
yamasa
dEkin = dA
2 2
mv mv
E F d r .
2 2
2 1
( kin ) − ( E kin ) = − =
2
1 ∫∑
Sonın’ menen birge qozg’alıs ten’lemesi bolg’an
Na’tiyjede relyativistlik emes bo’lekshe ushın
2
1
dp
F = an’latpasın paydalanamız.
dt