MEХANİKA

122
16-4 su’wret.
Du’nyalıq sızıq bo’lekshenin’ tuwılg’anınan
bergi da’wirindegi barlıq tariyхtı
sa’wlelendiredi
x / t vx
c < = Δ Δ ekenligin na’zerde tutsaq, onda du’nyalıq sızıqtıqtın’ Ox, Oy, Oz
ko’sherlerine qıyalıg’ının’ tangensi 1 den u’lken bolmaytug’ınlıg’ın ko’riwimiz kerek. Eger
qıyalıq mu’yeshinin’ tangensi 1 den u’lken bolg’anda bo’lekshe jaqtılıqtın’ tezliginen u’lken
tezlikler menen qozg’alg’an bolar edi.
To’rt o’lshemli vektorlar. Minkovskiy ken’isligindegi qa’legen vektor 4 qurawshıg’a iye
Aμ A , A , A , A ha’ripleri ja’rdeminde belgileymiz. Bunday vektorlar
boladı. Olardı biz ( )
ct
to’rt o’lshemli vektorlar yamasa 4 vektorlar dep ataladı.
x
y
z
Qozg’almaytug’ın K inertsial esaplaw sistemasınan og’an salıstırg’anda Ox ko’sheri boyı
menen v 0 tezligi menen qozg’alıwshı K’ sistemasına o’tkende A μ to’rt o’lshemli vektorının’
qurawshıları bılayınsha tu’rlendiriledi:
Tuwrı tu’rlendiriwler:
Keri tu’rlendiriwler:
A
A
A
x
y
ct
A'
v0
A'x
+ A'
= c
2
1−
v / c
= A'
y
,
0
A
v0
A'ct
+ A'
= c
2 2
1−
v / c
A'
= A ,
0
z
ct
v0
Ax
− A
A'
c
x =
2 2
1−
v / c
y
ct
y
0
2
,
= A'
x
v0
Act
− A
= c
2 2
1−
v / c
.
,
.
z
A'
= A ,
Bul tu’rlendiriwler Lorents tu’rlendiriwlerine tolıg’ı menen sa’ykes keledi.
0
z
ct
x
z
,
(16.6)
(16.7)
Minkovskiy ken’isliginin’ ko’sherlerin burg’anımızda 4 vektorlardın’ proektsiyaları
o’zgeredi. Bunday burıwlar basqa inertsial esaplaw sistemasına o’tiwge ekvivalent. Biraq 4