dıyarbakır zındanı

356
ğu nu ka bul et ti re mi yor lar… Ba zı la rı için na maz bir neb ze de ol sa
bir din len me ara cı, da yak tan iş ken ce den kur tul ma da baş vu ru lan
bir “sı ğı nak” ha li ne ge li yor. İda re bu nu far ke din ce bu de fa na ma zı
bı rak tır mak için top lu da yak at tır ma ya baş lı yor. Bir ko ğuş ta her ke -
se na maz kıl dırt mak zo run lu ha le ge ti ri lir ken, baş ka bir ko ğuş ta
sa de ce özen di ril mek le ye ti ni yor. Ba zı la rı na ise bu ara cı hiç kul lan -
mı yor. Ay rı ca açık ta vır ko yup kar şı çı kan, bu yüz den de hüc re le re
alı nan in san sa yı sı hiç de az de ğil… Bir ara tu tuk lu la rın oruç tut -
ma sı is ten di ve tu ta cak olan la ra sa hur ye me ği ve ri le ce ği söy len di.
- “Biz za ten yıl lar dır açız, bir de ne oru cu tu ta ca ğız?” den mi -
yor muy du?
- Evet, za ten her kes aç. Ko ğuş lar da ba zı la rı “sa hur ye me ği alı -
rız ve ya bas kı lar dan bi raz cık da ol sa kur tu lu ruz” gi bi “kur naz ca”
bir dü şün cey le oruç tut ma ya baş lı yor. Ama ne is ti ra hat ve ril di, ne
de sa hur ye me ği. Ra ma zan, o yıl lar da yaz ay la rı na rast lı yor du. İş -
ken ce, da yak, eği tim de vam edin ce ço ğu oruç tut mak tan vaz ge çi -
yor. Tek-tük ger çek an lam da oru cu nu sür dü ren in san lar olu yor. Ya -
ni adam iş ken ce ye kat la nı yor, mar şa, “eği ti me” çı ka rı lı yor, ama
inan cın dan do la yı da oru cu nu boz mu yor.
- Bu na bir yo rum ge ti re bi lir mi si niz?
- Di ne el at ma la rı inan dık la rın dan, di ni inanç la rın ge rek le ri ni
ye ri ne ge tir me yi gö rev bil dik le rin den, ya da say gı la rı ol du ğun dan
de ğil dir. Fark lı dü şün mek za ten ya nıl tı cı olur. İda re nin di ni ve in -
sa ni hiç bir ku ral la ken di si ni sı nır la ma dı ğı, böy le bir so rum lu luk
ta şı ma dı ğı açık. Sü reç için de ola nı-bi te ni yo rum la mak ta sığ lı ğa
dü şen in san lar da bu nu an la dı. İda re nin bu zor la ma la rı nın, yap tık -
la rı nın ne din le, ne is lam la, ne de baş ka in san ca iliş ki ler le her han -
gi bir ba ğı nın ol ma dı ğı gö rüldü, an la şıl dı. Bu na rağ men de di ğim
gi bi, ce za e vi nin o ko şul la rın da di ni inanç la rı nın ge re ği ni ye ri ne
ge tir mek is te yen ler ol du, sür dü re bil di ği ka dar sür dürdü. Ata türkçü,
çağ daş, la ik ol duk la rı nı ağız la rın dan dü şür me yen ler, di ni, in sa nı
dü şür me nin bir ara cı ola rak kul lan dı lar. La ik lik, “bi re yin inanç öz -
gür lü ğünü sağ la ma, dev let mü da ha le sin den kur tar ma, din le dev let
iş le ri ni bir bi rin den ayır ma” şek lin de açık la nır. Tür ki ye’de yö ne -