dıyarbakır zındanı

335
ko nu lar. Za man za man so run ha li ne gel me, bir bi ri ne küf ret me, kav -
ga ya var dır ma ya şan dı ğı gi bi, ko ğuş ta ki so rum lu dav ra nan in san la rın
ya tış tı rı cı yak la şım la rıy la çö züm len di ği de ol muş tur. Ör ne ğin acil
du rum da olan la ra ön ce lik ve ril me si gi bi. Di ye lim ar ka da şın bi ri iki
gün bo yun ca hiç tu va le te çık ma mış, ya ni bu ko nu da ken di si ni sı kı yor
ve o sı kı şık lık ta tu va le te gi de mi yor. Za ten nor mal bir bes len me ol -
ma dı ğı için, bü yük tu va le te sık gi dil mi yor. Kü çük tu va let ise özel lik -
le kış ay la rın da bi raz so run dur. Sık sık gi di lin ce kuy ruk lar olu şur, o
bek le me an la rın da ki mi tar tış ma lar ya şa nır… Yaz ay la rın da ise za ten
faz la mik tar da su ol ma dı ğı, içil me di ği için tu va let so run ol maz. Eğer
bi yo lo jik, psi ko lo jik vb. açı dan in ce le ne cek olur sa, Di yar ba kır la bo -
ra tu va rın da bi li me kat kı ola cak çok şey or ta ya çı kar. Tıb bın iler le me -
si ne epey kat kı la rı olur!.. Öte si bu sü reç te za ten in san la rın ço ğu mi de
has ta sı ol muş, de ği şik has ta lık la ra ya ka lan mış…
- Bu ko nu yu şu nun için sor dum. Ma mak’ta ol du ğu muz gün ler de
bü yük ko ğuş lar dan bi rin dey dik. Yüz ki şi lik mev cu du muz, dört tu -
va le ti miz var dı. Bu na rağ men bü yük tu va let so ru nu hiç bir za man
tam an la mıy la çö züm len me di… Şim di siz 200 ki şi den ve tek bir tu -
va let ten söz edi yor su nuz!..
- Ama ola yı “ger çek an la mıy la çöz me” ola rak ele al ma mak ge -
rek. Bil di ği miz an lam da bir çö züm süz lük so nu na ka dar hep ya şan -
dı. Bu dö nem de tu tuk lu la rın her han gi bir ih ti ya cı nı nor mal öl çü -
ler de gi de re bil di ği tek bir an yok tur… O ka la ba lık ta böy le so run -
lar ya şa nır ken, kir li lik ve ha va sız lık da bü tün ya kı cı lı ğıy la ya şa ma
sı zı yor. Su ve ril mi yor, te miz lik ya pıl mı yor, bit len me, ter, ko ku,
kir… Ko ğuş ta du ra bil mek ola nak sız. O or ta mı ya şa ma mış bir in -
sa nın ko ğu şa gir di ğin de emi nim ki ya pa ca ğı ilk iş eli ni bur nu na
gö tür mek, ya da eğer müm kün se ge ri dö nüp kaç mak ola cak tır. Tu -
tuk lu nun yir mi dört sa at so lu mak zo run da bı ra kıl dı ğı o ha va yı sa -
yım za man la rın da su bay lar so lu ma sın, ra hat sız ol ma sın di ye ön -
lem alır lar dı. Ko ğuş la ra gir me den ön ce o pis ve ağır ha va yı tu tuk -
lu la rın pa ra sıy la sa tın al dık la rı par füm ler le sprey ler le gi der me ye
ça lı şır lar dı. Sprey ler kı sa bir an lı ğı na da ol sa ağır ko ku yu bi raz da -
ğı tı yor, kat la na bi lir ha le ge ti ri yor du.